장음표시 사용
181쪽
DE SENECTUTE. CAP. 20. 29 significat ostenditque fructus laturos reliqua tempora
demetendis fructibus et percipiendis accommodata sunt. Fructus autem senectutis est, ut saepe dixi, ante a 7 Itorum bonorum memoria et copia. Omnia Vero, quae Secundum naturam fiunt, sunt habenda in bonis. Quid est autem tam secundum naturam, quam senibus emori pQuod idem contingit adolescentibus adversante et mpugnante natura. Itaque adolescentes mori sic mihi videntur, ut quum aquae multitudine vis flammae opprimitur senes autem, sicut sua sponte nulla adhibita vi consumptus ignis exstinguitur et, quasi poma ex arboribus, si cruda sunt, vi avelluntur; si matura et cocta, decidunt sic vitam adolescentibus vis aufert, senibus maturitas quae mihi quidem tam jucunda est, ut, quo propius ad mortem accedam, quasi terram videre videar aliquandoque in portum ex longa navigatione esse emturus.
XX. Omnium aetatum certus est terminus senec-72 tutis autem nullus certus eat terminus recteque in ea vivitur, quoad munus officii exsequi et tueri possis, et tamen mortem contemnere. Ex quo fit, ut animo Sior etiam senectus sit, quam adolescentia, et sortior. Hoc illud est, quod isistrato tyranno a Solone responsum est, quum illi quaerenti, qua tandem penetus sibi tam audaciter obsisteret, respoudisse dicitur, Sene tute Sed vivendi est finis optimus, quum integra mente ceterisque sensibus opus ipsa suum eadem, quae coagmentavit, natura dissolvit. Ut navem, ut aedificium idem destruit facillime, qui construxit; sic hominem eadem optime, quae conglutinavit, natura dissolvit. Jam omnis conglutinatio recens aegre, inveterata facile divellitur. Ita fit, ut illud breve vitae reliquum nec avide appetendum senibus, nec sine causa descrendum sit:
182쪽
3 CAT MAIOR 73 vetatque Pythagoraa, injuam imperatoria, id ea dei, depromissio et tutione suo desedere Solonis quidem a pientis elogium est, quo a negat velle auam moriem dolore amicor- et lamentia vacare. Vest, redo, se esse carum auis sed haud scio, an melius Ennius:
Non censet lugendam esse mortem, quam immortalitas 7 consequatur. Jam sensus morienti aliquis esse potestisque ad exiguum tempus, praesertim seni post mortem quidem sensus aut optandus aut nullus eat. Sed Momeditatum ab adolescentia debet esse, mortem ut negligamus sine qua meditatione tranquillo esse animo nemo potest. oriendum enta certe est, et id ino tum, an eo
ipso die. Mortem igitur omnibus horis impendentem
75 timens, qui poterit animo consisterea De qua non ita longa disputatione opus esse videtur, quum morde non L. Brutum, qui in liberanda patria est interfectus non duo Decios, qui ad voluntariam mortem ursum equorum incitaverunt; non M. Attilium, qui ad sumplicium est prosectus, ut fidem hosti datam conservaret; non duo Scipiones, qui iter Poenis vel corporibus suis Obstruere voluerunt; non avum tuum L. Paullum, qui morte luit collegae in Cannensi ignominia temeritatem
non .marcellum, cujus interitum ne crudelissimus quidem hostis honore sepultum carere passus eat; sed legiones nostras, quod scripsi in Originibus, in eum saepe locum prosectas alacri animo et erecto, unde sonumquam redituras arbitrarentur. Quod igitur ad lescentes, et ii quidem non solum indocti, sed etiam 76 rustici, contemnunt, id docti senes extimescenti Omnino, ut mihi quidem videtur, studiorum omnium s tietas vitae facit satietatem. Sunt pueritiae certa studia rnum igitur ea desiderant adolescentes Sunt ineuntis
183쪽
DE SENECTUTE. CAP. 1. 3Iadolescentiae num ea constans jam requirit aetas, quae media dicitur 3 Sunt etiam hujus aetatis ne ea quidem
quaeruntur a senectute sunt extrema quaedam studia senectutis ergo, ut superiorum aetatum studia occidunt, sic occidunt etiam senectutis. Quod quum evenit, sat, eius vitae tempus maturum mortis affert.
I. Equidem non video, cur, quid ipse sentiam dea 7
morte, non audeam vobis dicere: quod eo melius mihi cernere videor, quo ab ea propius absum. Ego vestros patres, P. Scipio, utque C. Laeli, viros clarissimos mihique amicissimos, vivere arbitror : et eam quidem vitam, quae est sola vita nominanda. Nam dum sumus in his inclusi compagibus corporis, munere quodam necessitatis et gravi opere perlangimur est enim animus caelestis ex altissimo domicilio depressus et quasi demersus in terram, locum divinae naturae aeternitatique contrarium. Sed credo, Deos immoItales sparsisse animos in oorpora humana, ut essent, qui terras tuerentur, quique caelestium ordinem contemplantes, imitarentur eum vitae modo atque constantia. Nec me solum ratio ac disputatio impulit, ut ita crederem, sed nobilitas etiam summorum
philosophorum et auctoritas. Audiebam Pythagoram Pythagoreosque incolas paene 78 nostros, qui essent Italici philosophi quondam nominati,
numquam dubitasse, quin ex universa mente divina delibatos animos haberemus. Demonstrabantur mihi printerea, quae Socrates supremo vitae die de immortalitate animorum disseruisset, is, qui esset omnium sapientissimus oraculo Apollinis, judicatus. Quid multa 8 Sio mihi
persumi, sic sentio, quum tanta celeritas animorum sit, tanta memoria praeteritorum suturorumque prudentia, tot artes, tantae scientiae, tot inventa non posse eam naturam, quae res eas contineat, esse mortalem quum
184쪽
que semper agitetur animus, nec principium motus h beat, quia se ipse moveat ne finem quidem habiturum esse motus, qui numquam se ipse ait relicturus; et, quum simplex animi natura esset, neque haberet in se quidquam admixtum dispar sui atque dissimile, non posse eum dividi quod si non possit, non posse interire magnoque esse argumento, homines scire pleraque ante,
quam nati sint, quod jam pueri, quum artes dissiciles discant, ita celeriter res innumerabiles arripiant, ut eas non tum primum accipere videantur, sed reminisci et recordari. maec Platonis sere.
7s XXII Apud Xenophontem autem moriens Cyrus major haec dicit. Nolite arbitrari, o mihi earia mi
suci, me, quum a vobis dime ero, nu3quam aut nusium fore. Nec enim, dum eram vobiscum, animum meum videbatis, aeri eum eam in hos corpore, ex ita re a qua/gerebam, intelligebatia. Eumdem igitur esse reditote, 80 etiam si nullum videbitis. Nec vero clarorum virorumpori mortem honore permanerent, si nihil eorum Φ-sorum animi incerent, quo diutius memoriam auia neremus. Mihi quidem numquam persuaderi potuit, animos, dum in corporibus eram mortalibus, vivere; quum exissent eae iis, emori nec vero, tum animum esae insipientem, quum ex imipienti corpore evasisset; sed quum omni admistione orporis liberatus purus et
intesseris e coepis3et, tum Me apientem. Atque etiam, quum hominis natura morte dissolvitur, ceterarum re rum permicuum ea quo quaeque discedant abeunt enim illuc omnia, unde orta uni animu autem olus, nec quum adeat, nec quum discedit, apparet am 8 vero videtis, nihil eas morti tam simile, qttam somnum.
Atqui dormientium animi maxime declarant divis tatem suam multa enim, quum remissi et liberi sunt,
185쪽
DE SENECTUTE. ΑΡ. 22, 23. 33 tum prospiciunt. Ex quo intelligitur,fristis futuriaint, quum e plane corporis vinculia relaxaverint. Quare, si hinc ita sunt, sic me colitote, ut deum: in una eδ interiturua animus cum corpore, O tamen deos veremtra, qui hanc omnem pulchritudinem tuentur et ruunt, memoriam nostri pie inviolateque ervabitis. Cyrus quidem haec moriens. Nos, si placet, nostra
XXIII. Nemo umquam mihi, Scipio, persuadebit, 2 aut patrem tuum aullum aut duos avos, Paullum et
Asricanum, aut Africani patrem, aut patruum, aut multo praestantes Viros, quos enumerare non Si necesse, tanta esse conatos, quae ad posteritatis memoriam e tinerent, nisi animo cernerent posteritatem ad se e
tinere. Ad censes, ut de me ipso aliquid more senum glorier, me tantos labores diuinos nocturnosque domi militiaeque suscepturum fuisse, si iisdem finibus gloriam meam, quibus vitam essem terminaturus 3 Nonne melius multo fuisset, otiosam aetatam et quietam sine ullo labore et contentione traduceres Sed nescio quomodo, animus, erigens se posteritatem semper ita prospiciebat, quasi, quum excessisset e vita, tum denique victurus esset. Quod quidem ni ita se haberet, ut animi immo tales essent, haud optimi cujusque ani .' maxime ad immortalitatem gloriae niteretur. Quid V Pod sapiem atissimus quisque equissimo animo moritur, stultissimus iniquissim, Nonne vobis videtur animus is, qui plus cernat et longius, videre, se ad meliora proficisci illo autem, cujus obtusior sit acies, non videre' quidem efferor studio patres vestros, quos colui et dilexi, bdendi neque vero eos solum convenire Veo, quo ipse
cognovi, sed illos etiam, de quibus audivi et legi et ipso oonscripsi. Quo quidem me proficiscentem haud sane
186쪽
84 CATO MAIOR quis saeti retraxerit, neque tamquam Peliam moxerit Quod si quis deus mihi largiatur, ut ex hae aetate repuerascam et in cunis vagiam, Valde recusem. Neo vervelim, quasi decura spatio, ad carceres a calce revocari
84 Quid enim habet vita commodii quid non potius labori. Sed habeat sane habet certe tamen aut satietatem aut modum. Non lubet enim mihi deplorare vitam quod multi, et si docti, saepe secerunt: neque me vixisspoenitet; quoniam ita vixi, ut non frustra me natun existimem et ex vita ita discedo, tamquam ex hospitio non tamquam ex domo. Commorandi enim natura deversorium nobis, non habitandi dedit. O Mesar diem, quum ad illud divinum animorum concilium cotumque proficiscar, quumque ex hac turba et colluvioni
disredamu Proficiscar enim non ad eos solum viros, d quibus ante dixi verum etiam ad Catonem meum qu nemo vir melior natus est, nemo pietate mstantior cujus a me corpus crematum est; quod contra decuit ab illo meum: animus vero non me deserens, sed dispectans, in ea prosecto loca discessit, quo mihi ipsi redinebat esse veniendum. Quem ego meum casum sortiter serre Visus sum: non quo aequo animo ferrem; sed me ipse consolabar, existimans, non longinquum inter nos
85 digressum et discessum fore. His mihi robus, Scipio, id enim te cum Laelio admirari solere dixisti, levis est
Senectus, nec solum non molesta, sed etiam jucunda.
Quod si in hoc erro, quod animos hominum immortales esse credam lubenter erro nec mihi hunc errorem, quo delector, dum vivo, extorqueri volo. Sin mortuus, ut quidam minuti philosophi censent, nihil sentiam, non Vereor, ne hunc errorem meum mortui philosophi rideant. Quod si non sumus immortales suturi, tamen exstingui homini suo tempore optabile est Nam ha t
187쪽
- ω natura, ut aliarum omnium rerum. sic vivendi modum. Senectus autem aetatis est peractio, tamquam sabulae: oujus defatigationem fugere debemus p sertim adjuncta satietate Haec habui, de senectute quae dicerem; ad quam utinam perveniatis ut ea, quae ex me audiatis, re experti probare pomitia.
188쪽
QuUΜ inter . Scipionem Africanum et Laelium summam semper amicitiam fuisse constaret, Ciceroni de amicitia scripturo idoneus visus est Laelius, quem induceret de amicitia di putantem cum utroque genero C. Fannio et Q. Mucio Scaevola. Hoc igitur sermone, quem Cicero paucis diebus post Asricani mortem habitum fingit, Laelius docot Quid sit amicitia Quibus de causis amici quaesiti sint Quibus causis amicitia contrahatur. Doinde inter quos amicitia esse possit Quae sitan citiae lex, quae officia, et quibus denique modis perpetuo con
Sci plus ost autem hic libellus post Catonem, orem anno feros. U. C. 710.
I. Quintus Mucius augur multa narrare de C. Laelio SOder Sti memoriter et jucunde solebat nec dubitare illum in omni sermone appellare Sapientem. Ego autem a putre ita erum deductus ad Scaevolam, sumpta virili toga, ut, quoad possem et liceres, a Senis utere numquam discederem. Itaque multa ab eo prudenter dis-
189쪽
LAELIUS DE AMICITIA. CAP. I. 37
putata, multa etiam breviter et commode dicta memoriae mandabam, fierique studebam ejus prudentia doctior. Quo mortuo, me ad pontificem Scaevolam contuli, quem unum nostrae ivitatis et ingenio et justitia praestantissimum audeo dicere. Sed de hoc alias nunc redeo ad augurem Quuii Saepe multa, tum memini, domi inahemicyclio sedentem, ut solebat, quum et ego essem una et pauci admodum familiares, in eum sermonem
illum incidere, qui tum sere omnibus erat in ore. Μωministi enim profecto, Attioe, et eo magis, quod P. Sulpicio utebare multum quum is tribunus plebis capitali odio a Q. Pompeio, qui tum erat consul dissideret, quo-oum conjunctissime et amantissime vixerat, quanta esset hominum vel admiratio vel querela. Itaque tum Scae 3 vola, quum in eam ipsam mentionem incidisset, exposuit nobis sermonem Laelii de amicitia habitum ab illo secum et cum altero genero C. Fannio, Μ. F., paucis diebus post mortem Africani Rus disputationis sententias memoriae mandavi quas hoc libro exposui arbitratu meo quasi enim ipsos induxi loquentes, ne inquam et
inquit saepius interponeretur, atque ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur. Quum enim Saepe mecum ageres, ut de amicitia scriberem aliquid, digna mihi res quum omnium cognitione, tum nostra
familiaritate visa est. Itaque seci non invitus, ut prodessem multis rogatu tuo. Sed, ut in Catonem ore, qui est scriptus ad te de senectute, Catonem induxi senem disputantem, qui nulla videbatur aptior per-aoua, quae de illa aetate loqueretur, quam ejus, qui et
diutissime senex suisset, et in ipsa senectute praeteri teros floruisset sic, quum accepissemus a patribus,
maxime memorabilem C. Laelii et P. Scipionis familiaritatem suisse, idonea mihi Laelii persona visa est, quae de
190쪽
3 MELIUs amicitia ea ipsa dissereret, quae disputata ab dinisset Scaevola. Genus autem Me sermonum, in hominum veterum auctoritate et eorum illi plus nescio quo pacto videtur habere gravitatis. ipse mea legens sic assicior interdum, ut Caton me loqui existimem. Sed, ut tum ad senem aeneolute, sic hoc libro ad amicum amicissim estia scripsi Tum est Cain locutus, quo erat ne senior temporibus illis, nemo prudentior : nunc et sapiens, sic enim est habitus, et amicitiae ocellens, de amicitia loquitur. Tu velim animae parumper avertas, Laelium loqui ipsum putes. niua et Q. Mucius ad socerum veniunt mat Africani ab his sermo oritur respondet Laeliutota disputatio est de amicitia, quam legens tu
II. FANNIUs. Sunt ista, Laeli Nec enim msuit Asricano quisquam nec clarior. Sed existis
bes omnium oculos nunc in te esse oonjectos;
sapientem et appellant et existimant. Tribuebamodo M. Catoni scimus L. Attilium apud pati
troa appellatum esse Fientem y sed uterque adam modo Attilius, quia prudens esse in uiputabatur Cato, quia multarum rerum usum h multa ejus et in senatu et in soro vel provisa prvel acta constanter vel responsa acute serebantur fere quasi cognomen jam habcbat in senectutetis. e autem alio quodam modo, non solum ni moribus, verum etiam studio et doctrina esse sapinc Sicut vulgus, sed ut eruditi solent appellare tem, qualem in Graecia neminem. Nam quia 'pellantur, eos, qui istu subtilius quaerunt, ium Mentium non habeut Athenis unum acceph