장음표시 사용
191쪽
DE AMICITIA. MARI, 3. seu quidem etiam pollinis oraculo sapientissimum
judicatum. ano esse in te sapientiam existimant, ut omnia tua in te posita ducas, humanosque casus virtute inseriores putes. Itaque ex me quaerunt, credo item ex hoc Scaevola quonam pacto mortem Africani eras: eoque magis, quod his proximis Nonis, quum in hortos D. Bruti auguris ommentandi causa, ut assolet, Venissemus, tu non adfuisti, qui diligentissime semper illum diem et illud munus solitus esses obire. SCAEVOLA. Quaerunt quidem, C. Laeli, multi, ut est a SFannio dictum sed ego id respondeo, quod animadverti, te dolorem, quem acceperis quum summi viri tum
amicissimi morte, ferre moderate; nec potuisse non commoveri, nec fuisse id humanitatis tuae quod autem his Nonis in collegio nostro non adsuisses, valetudinem
causam, non maestitiam suisse. Larinis. Recte tu quidem, Scaevola, et vere neo enim ab isto ossicio, quod semper usurpavi, quum Val rem, abduci incommodo meo debui, nec ullo casu arbitror hoo oonstanti homini posse contingere, ut ulla imiermissio fiat ossicii. Tu autem, Fanni, qui mihi tantum stribui dicis, quantum ego nec agnosco nec postulo, facis amice sed, ut mihi videris, non recte judicas de Catone. Aut enim nemo, quod quidem magis credo, aut, si quisquam illo sapiens fuit. Quomodo, ut alia omittam, mortem filii tulit Μemineram Paullum, videram Gablum sed hi in pueris Cato in persecto et spectato viro. Quamobrem cave Catoni anteponas ne istum quidem 10 ipsum, quem Apollo, ut ais, Sapientissimum judicavit: hujus enim facta, illius dicta laudantur. De me autem, ut jam cum utroque loquar, sic habetote. III. Ego si Scipionis desiderio me moveri negem Hquam id recte laesam viderint sapientes; sed certe me
192쪽
tiar. oveor enim tali amico orbatus, qualis, ut arbitror, nem umquam erit ut con mare possum, nemo
certe fuit. Sed non egeo medicina meripae oonsolor, et maxime illo solatio, quod eo errore careo, quo amicorum
decussu plerique angi solent. Nihil enim mali accidisse Scipioni puto. Mihi accidit, si quid accidit suis autem
incommodis graviter angi, non amicum, sed eipsumit amantis est. Cum illo vero quia neget notum eas praeclaret Nisi enim, quod ille minime putabat, immortalitatem optare vellet, quid non est adeptus, quod hominisas esset optares qui summam spem civium, quam de eo jam puero habuerant, continuo adolescens incredibili virtute superavit; qui consulatum petivit numquam, iactus est consul bis primum ante tempus, iterum sibi suo tempore, reipublicae paene sero; qui duabus urbium evel si inimicissi inis huic imperio non modo Maentia, veruin etiam sutura bella delevit. QMd dicam de morbbus sucillimis, de pietate in matrem, liberalitate in sorores, bonitate in suos, justitia in omnes Nota sunt
vobis. Quam autem civitati carus fuerit, maerore landiris iudicatum est. Quid igitur hunc paucorum annorum accussio juvare liotuisbe r Senectus enim quamvis non sit gravis, ut memini Catonem anno ante, quam modi tuli Est mecum ut cum Scipione disserere, tamen inseret 2 cum viriditatem, in qua etiamnum erat Scipio. Quam-oorem vita quidem tulis sui vel fortuna vel gloria, ut iiiiii posset accedere. Moriendi autem sensum celeritas abstulit quo de gutture mortis dissicile dictu est; quid homines suspicentur, videtis. Hoc tamen vere licet dicere, P. Scipioni ex multis diebus, quos in vita celeberrimos laetissimosque viderit, illum diem clarissimum
sui,se, quum senatu dimiSSO Oinum reductus ad e puruli us a patribus conscriptis, populo Romanos, ociis
193쪽
DE AΜICIΤΙΑ. CAP. 4. Iet Latinis, pridie quam excessit e vita ut ex tam alto dignitatis gradu ad superos videatur deos potius, quam
ad inferos perveniSSe. IV. Neque enim assentior iis, qui haec nuper uisserere laeceperunt, cum corporibus simul animos interire atque omnia morte deleri. Plus apud me antiquorum auctoritas valet, vel nostrorum majorum, qui mortuis tam
religiosa jura tribuerunt: quod non secissent profecto, si nihil ad eos pertinere arbitrarentur, vel eorum, qui in hac terra suerunt magnamque Graeciam quae nunc quidem deleta est, tunc florebat, institutis et praeceptis suis erudierunt vel cujus, qui Apollinis oraculo sapienti simus eat judicatus, qui non tum hoc, tum illud, ut plerisque, sed idem semper, Animo hominum Mae dirinoa iisque, quum e corpore Moerat ent, reditum in coelum Mere optimoque et ouatissimo cuique expeditissimum.
Quod item Scipioni videbatur, qui quidem, quasi praes-l
agiret, perpaucis ante mortem diebus, quum et Philus et anilius adessent, et alii plures tuque etiam, Scae-Vola, mecum venisses, triduum disseruit de republica: cujus disputationis sui extremum sere de immortalitate animorum quae se in quiete per visum ex Africano a disse dicebat. Id si ita est, ut optimi cujusque animus in morte iacillime evolet tamquam e custodia vinculisque corporis; cui censemus cursum ad deos faciliorem fuisse, quam Scipioni Quocirca maerere hoc ejus eventu vereor ne invidi magis, quam amici sit. Sin autem illa veriora, ut idem interitus sit animorum et corporum, nec ullus sensus maneat ut nihil boni est in morte, sic certe nihil mali. Sensu enim amisso, fit idem, quasi
natus non esset omnino quem tamen esse natum et
nos gaudemus, et hae civitas, dum erit, laetabitur. Quamobrem cum illa quidem, ut supra dixi, actum op Io
194쪽
time ea mecum incommodius, quem uerat aequius, introieram, si prius exire de viis. Sed tamen reoortione nostrae amicitiae sic fruor, ut beate vixisse vivi quia cum Scipione vixerim, quocum mihi eo uncta ede re publica et de privata fuit, quocum et domus militia oommunis et id, in quo est omnis vis amicii
voluntatum, studiorum, sententiarum summa oonsentiaque non tam ista me sapientiae, quam modo Fammmmemoravit, ama delectat, salsa praesertim, x quod amicitiae Bostrae memoriam spero sempiteri fore idque mihi eo magis est cordi, quod ex omni saeculis vix tria aut quatuor nominantur paria amrum quo in genere sperare videor, Scipionis et Lamicitiam notam posteritati fore. 16 FANN. Istud quidem, Laeli, ita Moesse est. quoniam amicitiae mentionem fecisti et sumus oti pergratum mihi seceris, spero item Scaevolae si qui admodum soles de ceteris rebus, quum ex te runtur, si de amicitia disputaris, quid sentias, qua existimes, quae praecepta des. Scaev. Mihi vero pergratum erit atque id ipε
quum tecum agere conarer, Fannius antevertit: qu rem utrique nostrum gratum admodum seceris.17 V. LAEL Ego vero non gravarer, si mihi ipse ecderem: nam et praeclara res est, et sumus, ut
Fannius, otiosi. Sed quis ego sum aut quae inest facultas Doctorum est ista consuetudo ea Graecorum, ut iis ponatur, de quo disputent quansubito Magnum opus est egetque exercitatione paria. Quamobrem, quae disputari de amicitia possab eis, censeo, petatis, qui ista profitentur: ego vos tari tantum possum, ut amicitiam omnibus reb maius anteponatis nihil est enim tam naturae api
195쪽
DE AMICITIA. CAP. 5. 43hamionveniena ad res vel secundas vel adversas Sedas hoc primum sentio, nisi in bonis amicitiam esse non posse neque id ad vivum reseco, ut illi, qui haec subtilius disserunt, fortasse vere, sed ad communem utilitatem parum negant enim quemquam virum bonum esse, nisi sapientem. Si ita sane sed eam sapientiam
interpretantur, quam adhuc mortalis nemo est consecutus. Nos autem ea, quae sunt in usu itaque oommuni, non ea, quae finguntur aut optantur, spectare debemus.
Numquam ego dicam, Q. Fabricium, ' curium, Ti. Coruncanium, quos sapientes nostri majores judicabant, ad istorum normam suisse sapientes. Quare sibi habeant sapientiae nomen et invidiosum et obscurum; ooncedant,
ut hi boni viri fuerint. Ne id quidem facient negabunt id, nisi sapienti, posse concedi Agamus igitur' spingui Minerva, ut aiunt. Qui ita se gerunt, ita vi-Vunt, ut eorum probetur fides, integritas, aequitas, liber litas, nec si in eis ulla cupiditas vel libido vel audacia,
sintque magna constantia, ut si fuerunt, modo quos nominavi hos viros bonos, ut habiti sunt, sic etiam a pellandos putemus, quia sequantur, quantum hominea possunt, naturam--optimam bene vivendi ducem. Sio enim mihi perspicere videor, ita natos esse nos, ut inter omnes esset societas quaedam major autem, ut quisque proxime accederet. Itaque cives potiores, quam per
grini propinqui, quam alieni cum his enim amicitiam natura ipsa peperit; sed ea non satis habet firmitatis. Namque hoc stat amicitia propinquitati, quod ex propinquitate benevolentia tolli potest, ex amicitia non potest sublata enim benevolentia amicitiae nomen tollitur, propinquitatis manet. Quanta autem vis ami-20 citiae sit, ex hoc intelligi maxime potest, quod ex infinita societate generis humani, quam conciliavi ipsa natura,
196쪽
ita contracta res est et adducta in angustum, ut o caritas aut inter duos aut inter paucos jungeretur. VI. Est autem amicitia nihil aliud, nisi omniurvinarum humanarumque rerum cum benevolenti caritate summa consensio qua quidem haud scio
excepta sapientia, quidquam melius homini sit a immortalibus datum. Divitias alii praeponunt, calii valetudinem, alii potentiam, alii honores, multi evoluptates Beluarum hoc quidem extremum festJ: autem superiora caduca et inoerta, posita non taloonsiliis nostris, quam in fortunae temeritate. autem in virtute summum bonum ponunt, praecim quidem sed haec ipsa virtus amicitiam et gignit et tinet; nec sine virtute amicitia esse ullo pacto m2 Idam virtutem ex consuetudine vitae sermonisque interpretemur nec eam, ut quidam docti, verti magnificentia metiamur, virosque bonos eos, qui bentur, numeremus, Paullos, Catones, Gallos, Scipii Philos. ruis communis vita contenta est eos Κ22 omittamus, qui omnino nusquam reperiuntur.
igitur inter viros amicitia tantas opportunitates hquantas vix queo dicere. Principio, qui potest esse vitalia, ut ait Ennius, quae non in amici mutua volentia conquiesca, Quid dulcius, quam habere,
cum omnia audeas sic loqui, ut tecum Quis tantus fructus in prosperis rebus, nisi haberes, qui aeque, ac tu ipse gauderet 8 Adversus vero surrecile esset sine eo, qui illas gravius etiam, quam tu, sDenique ceterae res, quae expetuntur, opportunae singulae rebus sere singulis divitiae, ut utareri ope colare honores, ut laudere; oluptates, ut gavi
197쪽
D ΑΜICITIA. CAP. 6, 7. 5valetudo, ut dolore careas et muneribus ungare orporis. micitia res plurimas continet quoquo te Verteris, praesto est: nullo loco excluditur numquam im tempestiva, numquam molesta est. Itaque non aqua, non igni ut aiunt, pluribus locis utimur, quam amicitia. Neque ego nunc de vulgari aut de mediocri, quae tamen ipsa et delectat et prodest, sed de vera et persecta loquor, qualis eorum, qui pauci nominantur, fuit. Nam et secundas res splendidiores facit amicitia, et adversas partiens communicansque leviores. VII. Quumque plurimas et maximas ommoditates 23 amicitia contineat, tuin illa nimirum praestat omnibus, quod bonam spem praelucet in posterum, nec debilitari animos aut cadere patitur. Verum enim amicum qui intuetur, tamquam exemplar aliquod intuetur sui. Quocirca et absentes adsunt et egentes abundant-et imbecilli valent, et, quod dissicilius dictu est, mortui vivunt:
tantus eos honos, memoria, desiderium prosequitur mi corum. Ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis. Quod si exemeris ex natura rerum benevolentiae conjunctionem, nec domus ulla nec urbs stare
poterit; ne agri quidem cultus permanebit. Id si minus intelligitur, quanta vis amicitiae conoordiaeque ait, ex dissensionibus atque discordiis percipi potest. Quae enim domus tam stabilis, quae tam firma civitas est, quae . non odiis atque dissidiis unditus possit everti Ex quo, quantum boni sit in amicitia, judicari potest. Agri 2 gentinum quidem doctum quemdam virum carminibus Graecis vaticinatum serunt, quae in rerum natura totoque
mundo constarent, quaeque moverentur, ea contrahere
amicitiam, dissipare discordiam. Atque hoc quidem omnes mortales et intelligunt et re probant. Itaque, si quando aliquod motum exstitit amici in periculis anhadeundis aut communicandis, quis est inui id Iu x x-
198쪽
mis efferat laudibus p Qui clamores tota mea nin hospitis et amiei mei, M.tacuvii, nova sabulat i
ignorante rege, uter esset Orestes, 'lades Ormiserae diceret, ut pro illo necaretur Orestes autem ut erat, Orestem ae esse perseveraret. Stant radebant in re ficta quid arbitramur in vera lactfuisset Facile indicabat ipsa natura vim suam, qhomines, quod sacere ipsi non possent, id recte fiealtero judicarent. Hactenus mihi videor, de amiquid sentirem, potuisse dioere. Si qua praeterea credo autem esse multa: ab iis, si videbitur, qui disputant, quaeritote. 25 FANN. Nos autem a te potius quamquam eum istis saepe quaesivi et audivi non invitus equidem; aliud quoddam filum orationis tuae. Sc Ev. Tum magis id diceres, Fanni, si nupehortis Scipionis, quum est de republica disputa adfuisses. Qualis tum patronus justitia fuit ocamuratam orationem PhilitFANN. Facile id quidem est, justitiam justissimo
Scaev. Quid amicitiam 3 onne facile ei, qui ob
summa fide, constantia justitiaque servatam maxigloriam reperit 326 VIII. LAEL. Vim hoc quidem est afferre Quid
reseri, qua me rogatione cogatis' Cogitis certe. diis enim generorum, praesertim in re bona, quum cile est, tum ne aequum quidem obsistere.- epis
itur mihi de amicitia cogitanti maxime illud onrandum videri solet, num propter imbecillitatem inopiam desiderata sit amicitia, ut in dandis recitdisque meritis, quod quisque minus per se ipse pol acciperet ab alio, vicissimque redderet an esses quidem proprium amicitiae, ed. Miuuior et pulo
199쪽
D AMICITIA. CAP. 8, 9. Me magis a natura ipsa prosecta alia causa Amor enim, ex quo amisitis nominata, princeps est ad ben volentiam conjungendam. Nam utilitates quidem etiam ab iis percipiuntur saepe, qui simulatione amicitiae colu tu et observantur temporis causa. In amicitia autem
nihil fictum, nihil simulatum; et, quidquid est, id verum
est et voluntarium. Quapropter a natura mihi videtur 27 potius, quam ab indigentia orta amicitia, applicatione magis animi cum quodam sensu amandi, quam cogit tione, quantum illa res utilitatis esset habitura. Quod quidem quale sit, etiam in bestiis quibusdam animadverti potest, quae ex se natos ita amant ad quoddam tempus, et ab eis ita amantur, ut facile earum sensus appareat. Quod in homine multo est evidentius primum e ea caritate, quae est inter natos e parentes,
quae dirimi nisi detestabili foetere non potest; deinde, quum similia sensus exstitit amoris, si aliquem nacti
sumus, cujus cum moribus et natura congruamus, quod
in eo quasi lumen aliquod probitatis et virtutis perspi-oero videamur. Nihil est enim amabilius virtute nihil, 28 quod magis alliciat ad diligendum quippe quum pro
ter virtutem et probitatem, eos etiam, quos numquam
vidimus, quodam modo diligamus. Quis est, qui C. Fabricii, M'. Curii non oum caritate aliqua et benevolentia memoriam usurpet, quos numquam viderit 3 Quis intem est, qui Tarquinium Superbum, qui Sp. cassium, . Maelium non oderit 3 cum duobus ducibus de im- rei in Italia decertatum est, urino et Hannibale:
altero propter probitatem ejus non nimia alienoa imo habemus, alterum propter crudelitatem emper, civitas oderit.
IX. Quod si tanta vis probitatis est, ut eam vel in eis, ets 1 numquam vidimus, vel, quod majus eat, tu Mate
200쪽
48 LAEMUS etiam diligamus quid mirum, si animi hominum moVeantur, quum eorum, quibuscum usu conjuncti essi possunt, virtutem et bonitutem perspicere vidcantur Quamquam confirmatur amor et benefieio accepto ei
studio perspecto et consuetudine adjuncta quibus re bus ad illum primum motum animi et amoris adhibitis. admirabilis quaedam exardescit benevolentiae magnitudo. Quam si qui putant ab imbecillitate proficisci, ut sit, per quem quisque assequatur, quod desideret humilem sane relinquunt et minime generosum, ut ita dicam, ortum amicitiae, quam ex inopia atque indigentia natam volunt. Quod si ita esset ut quisque miniinum in se esse arbitraretur, ita ad amicitiam esse aptissimus: 30 quod longe secus est. Ut enim quisque sibi plurimum conlidit, et ut quisque maxime virtute et sapientia stomunitus est, ut nullo egeat suaque omnia in se ipso
posita judicet ita in amicitiis expetendis colendisque maxime excellit. Quid enim Θ Africanus indigens mei Minime hercle ac ne ego quidem illius sed ego asmiratione quadam virtutis ejus, ille vicissim opinione
fortasse nonnulla, quam de meis moribus habebat, me dilexit auxit benevolentiam consuetudo. Sed quamquam utilitates multae et magnae consecutae Sunt, non Sunt tamen ab earum spe causae diligendi prosectae. alit enim benefici liberalesque sumus, non ut exigamus gratiam, neque enim beneficium seneramur, Sed -- tura propensi ad liberalitatem sumus: sic amicitiam non spe mercedis adducti, sed quod omnis ejus ruetus 32 in ipso amore inest, expetendam putamus. At ii, qui pecudum ritu ad voluptatem omnia reserunt, longe di sentiunt nec mirum. Nihil enim altum, nihil magniscum ac divinum suspicere possunt, qui sua omnesoqitationes abjecerunt in rem tam humilem tamqua