장음표시 사용
41쪽
LIB. I. CAP. 25. 33nienses magna discordiae, in nostra republica non solum seditiones, sed pestifera etiam bella civilia quae gravis
et fortis civis et in republiea dignus principatu fugiet
atque oderit, tradetque se totum reipublicae, neque opes aut potentiam consectabitur, totamque eam sic tuebitur,u omnibus consulat. Ne vero criminibus salsis inotam aut invidiam quemquam vocabit, omninoque ita iustitiae honestatique adhaerescet, ut, dum ea conse et, quamvis graviter offendat, mortemque oppetat potius, quam deserat illa, quae dixi. iserrima est omnino 87 ambitio honorumque oontentio, de qua praeclare apud eumdem est Uatonem Similiter furere eos, qui inter se
consenderenι, uter meis rempublicam administraret, ut a nautae certarent, quia eorum Potinimum gubernaret. Idemque meipit, ut eos Meraarios eristimemua, qui arma eone ferant; non es' qui auo judicio tueri rem-
μι-- selint qualis sui inter . Asricanum et Q. Metellum sine acerbitate dissensio. Neo vero audiendi, qui graviter irascendum inimicis 88 putabunt, idque magnanimi et sortis viri esse censebunt. Nihil enim laudabibus, nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitate atque elementia. In liberis vero populis et in juris aequabilitate exercenda est etiam Militas et altitudo animi, quae dicitur ne, si irascamur aut intempestive accedentibus aut impudenter rogantibus in morositatem inutilem et odiosam incidamus. Et tamen
ita probanda est mansuetudo atque ementia, ut adhibeatur reipublicae causa severitas, sine qua administrari eivitas non potest. Omnis autem et animadversio et instigatis contumina vacare debet, neque ad ejus, qui punitur aliquem aut verbis fatigat, sed ad reipublicae utilitatem referri cavendum est etiam, ne major poena 89
quam ulpa sit et ne iisdem de causia illi se aeuis
42쪽
alii ne appellantur quidem. Prohibenda autem maxime est ira in puniendo. Numquam enim, iratus qui accedet ad poenam, mediocritatem illam tenebit, quae est inter nimium et parum; quae placet Peripateticis, et recte placet modo ne laudarent iracundiam et dicerent utilitera natura datam. Illa vero omnibus in rebus repudianda est optandumque, ut ii, qui maunt reipublicae legum similes sint, quae ad puniendum non iracundia, sed aequblato ducuntur. 90 XXVI. Atque etiam in rebus prosperia et ad volumtatem nostram fluentibus superbiam fastidium arroga tiamque magno opere sugiamus. Nam ut adversa rea, sic secundas immoderate ferre levitatis eat praeclaraque est sequibilitas in omni vita, et idem semper vultu e demque frons ut de Socrate, itemque de C. Laelio Moepimus Philippum quidem, Macedonum regem, rebus gestis et gloria superatum a filio, lacilitate et hum
nitate video superiorem suisse. Itaque alter semper magnus, alter saepe turpissimus ut recte mcipere videantur, qui monent, ut, quanto superiore aumus, tanto nos geramus submissius Panaetius quidem, Afri causem, auditorem et familiarem otium, solitum ait dicim ut equo3, propter erebra conientiones proeliorem feroci Maerauuun es, domitoribus tradere oleant a iis saeuior bus Oasint uti ais omine aestuaria rebva e renarao sibique 'infidentes tamquam in nrum Mionis e doctrina ei oportere, ut perspicerent rerum humanarum imbecill 9 fatem arietatemque fortunoe. Atque etiam in secundi simis rebus maxime est utendam consilio amicorum, iisque major etiam, quam ante, tribuenda auctoritas, iisdemque temporibus cavendum est, ne asentatoribus patefiiciamus aures, nec adulari nos sinamus in quo
salii sucile est Tale enim nos eas putamus, ut jure
43쪽
LIB. I. CAP. 26, 27. laudemur. Ex quo nascuntur innumerabilia peccata; quum homines inflati opinionibus turpiter irridentur, et in maximis versantur erroribus. Sed laec quidem
Illud autem sic est judicandum, maximas geri res et samaximi animi ab iis, qui respublicas regant, quod earum administratio latissime patea ad plurimosque pertineat. Esse autem magni animi et fuisse multos etiam in vita otiosa, qui aut investigarent aut conarentur magna quindam, seseque suarum rerum finibus eontinerent, aut i
teriecti inter philosophos et eos, qui rempublicam asministrarent, delectarentur re sua familiari, non eam quidem omni ratione exaggerantes, neque excludentes ab ejus usu suos potiusque et amicis impertientes et reipublicae, si quando usus esset. Quae primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu neque odioso tum quam plurimis, modo dignis, se utilem praebeat deinde augeatur ratione, diligentia, parsimonia; ne libidini potius luxuriaeque, quam liberalitati et beneficentiae pateat. Hae pmscripta servantem licet magnifice, graviter animoseque vivere, atque etiam simpliciter, fideliter vitaeque hominum amice. XXVII. Sequitur, ut de una reliqua parte honestatis 3 dioendum sit, in qua verecundia, et quasi quidam ornatus
vitae, semperantia et modeatis omnisque sedatio perturbat onum animi, et rerum modua cernitur. Hoc lom continetur id, quod dici Latine decorem potest: mo enim
4 Aro dicitur. Hujus vis ea est, ut ab honesto non queat separari. Nam et, quod decet, honestum est et,
quod honestum est, decet. Qualis autem differentia sit honesti et decori, facilius intelligi, quam explanari potest. Quiduuid est enim, quod deceat, id tum p rex, o uta
44쪽
antegressa est honestas. Itaque non solum in hac parte honostatis, de qua hoc loco disserendum est, sed etiam in tribus superioribus, quid deceat, apparet. Nam et ratione uti atque oratione prudenter et agere, quod agas considerate, omnique in re, quid sit veri videre et tueri decet contraque falli, errare, labi, decipi tam dedere quam delirare et monte esse aptum et justa omnis decora sunt injusta contra, ut turpia, si indecora.
Similis est ratio sortitudinis. Quod enim viriliter an moque magno fit, id dignum viro et morum videtur: s quod oontra, id ut turpe, sic indecorum. Quare pertinet quidem ad omnem honestatem hoc, quod dico, decorum et ita pertinet, ut non recondita quadam ratione eern tur, sed sit in promptu. Est enim quiddam, idque i telligitur in omni virtute, quod deceat quod cogitatione magis a virtute potest, quam re separari. Ut venus me pulchritudo oorporis secerni non potest a valetudine: sic hoe, de quo loquimur, decorum, totum illud quidem est cum virtute oonsusum, sed mente et motatione di s6 tinguitur. Est autem ejus descriptio duplex. Nam et generale quoddam decorum intelligimus, quod in omni honestate versatur, et aliud huic subjectum, quot peribnet ad singulas partes honestatis. Atque illud superiussio sero definiri solet Dacorum id esse, quod eonae
saneum si hominis exeinentiae in eo, usae natum ejus
reliquis animantibus di erat. Quae autem pars subjecta generi est, eam si definiues, ut id eo oraem velint
esse, quos iis natum, aerianeum rit, ut is eo modo ratio e temperantia apparea cum operie quadam sibo rati.
set XXVIII. mae ita intelligi, possumus existimare ex eo decoro, quod poetae sequuntur de quo alio loco plura diei sole Sed tum servare illud poetas, quod deceat, dic
45쪽
LIB. I. CAP. 23. ε mus, quum id, quod quaque persona dignum est, et stet dicitur. it, si Itious aut Minos diceret,
-- -- naua sepulcro ipse eat parens:
indecorum videretur, quod eos fuisse justos Moepimus: at Atreo dioenis, plausus excitantur: est enim digna persona oratio. Sed poetae, quid quemque deceat, ex persona judicabunt, nobis autem personam immauit
ipsa natura, magna eum ex sientia praestantiaque ani mantium reliquarum. Quocirca poetae in magna varie s8tate personarum etiam, vitiosi quid eonveniat et quid deceat, videbunt nobis autem quum a natura donata tiae, moderationis, temperantiae, verecundiae partes datae sint, quumque eadem natura doceat, non negligere, quemadmodum nos adversus homines geramus; essicitur, ut
et illud, quod ad omnem honestatem pertinet, de rum, quam late susum sit, appareat et Me quod spectaturis uno quoque genere virtutis. Ut enim pulchritudo corporis apta compositione membrorum movet oculos ei deleota hoc ipso, quod inter se omnes partes eum qu tam lepore consentiunt sic hoo Meorum, quod elucet in vita movet approbationem eorum quibuscum vivitur, ordine et constantia, et moderatione dictorum omnium atque laesorum. Adhibenda est igitur quaedam revo 9srentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum. Nam negligere quid de se quisque sentiat, non solum arrogantis eat, sed etiamJ omnino dissoluti. Est autem quod disserat in hominum ratione habenda inter justitiam et verecundiam. Justitiae partes sunt, muriolare homines verecundiae, non offendere in quo maxime perspicitur vis decori. is igitur expositis,
quale sit id quod dedere dicimus, intellectum put'.
46쪽
38 DE OFFlCIISIO Ostleium autem, quod ab eo ducitur, hane primum
habet viam, quae deduci ad convenientiam conservati nemque naturae. Quam si sequemur ducem, numqum aberrabimus, assequemurque et id, quod acutum et pedispicax natura est, et id, quod ad hominum consociati nem accommodatum, et id, quod vehemens atque sorte.
Sed maxima vis decori in haesines parte, de qua disputamus. Neque enim solum orporis, qui ad natnram apti sunt, sed multo etiam magis animi motus probandi, Io qui item ad naturam accommodati sunt. Duplex est enim vis animorum atque natura una pars in appetitu posita est, quae est ὁρκε Graece, quae hominem huc et illuc rapit altera in ratione, quae docet et explanat, quid faciendum fugiendumve sit. Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet. XXIX. Omnis autem ratio vaeare debet temeritate et negligentia, nee vero agere quidquam, cujus non possitI02 causam probabilem reddere. Haec est enim sere, seriptio ossicii Emiendum autem est, ut appetitus rationi obediant, eamque neque praecurrant, ne propter pigritiam an ignaviam deserant, sintque tranquilli atque omni perturbatione animi careant. Ex quo elucebit omnis constantia omnisque moderatio. Nam qui appetitus longius evagantur et tamquam exsultantes sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione retinentur, hi sine dubio finem et modum transeunt. Relinquunt enim et abjiciunt obedientiam ne rationi parent, cui sunt subjecti lege naturae a quibus non modo animi perturbantur, sed etiam corpora. Licet ora ipsa cernere iraiorum aut eorum, qui aut libidine aliqua aut metu commoti sunt, aut voluptate nimia gestiunt quorum
I03 omnium vultus, voces, motus statusque mutantur Ex
quibus illud inralligitur, ut ad omii formam reveri
47쪽
LIB. I. CAP. 29, 30. 2smur, appetitus omnes contrahendos sedandosque esse excitandamque animadversionem et diligentiam, ut ne quid temere a fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus. Neque enim ita generati a natura sumus ut ad ludum et ocum facti eme videamur, ad severitatem potius, et ad quaedam studia graviora atque majora. Ludo autem et joco uti illo quidem licet; sed, sicut somno et quietibus ceteris, tum, quum gravibus seriisquerctua satisfecerimus. Ipsumque genus Oeandi non pro Mum nec immodestum, sed ingenuum et facetum esse debet. Ut enim pueris non onmem ludendi licentiam damus, sed eam, quae ab honestis actionibus non
sit aliena sto in ipso jom aliquod probi ingenii lumen
eluceat. Duplex est omnino jocandi genus : unum illi i04berale, petulans, flagitiosum, obscenum alterum et gans, urbanum, ingeniosum, saeclum. Quo genere non modo lautus noster et Atticorum antiqua comoedia,
sed etiam philosophorum Socraticorum libri reserti sunt;
multaque multorum facete dicta ut ea, quae a senecatone collecta sunt, quae voeant ae μέγματα. Facilis
est igitur distinotio ingenui et illiberalis joci. Alterest, si tempore fit, remisso homine dignus alter ne libero quidem, si rerum turpitudini adhibetur verborum obscenitis Ludendi est etiam quidam modus retinendus, ut ne nimis omnia prolandamus, elatique voluptate in aliquam turpitudinem delabamur. Suppeditant autem et campus noster e studia venandi honesta exempla
ladendi. XXX. Sed pertinet ad omnem ossicii quaestionem 105 semper in promptu habere, quantum natura hominis pecudibus reliquisque beluis antecedat. Hllae nihil sentiunt, nisi voluptatem, ad eamque seruntur omni impetu; nominia autem mens discendo alitur et cogitando sein
48쪽
M DE OFFICIIS per aliquid aut anquirit aut agit, videndique et audiendi delectatione ducitur. Quin etiam, si quis est paullo ad
voluptates propensior, modo ne sit ex pecudum geuere,
sunt enim quidam homines non re, sed nomine: sed aiquis est paullo erectior, quamvis voluptate capiatur, occultat et dissimula appetitum voluptatis propter
30si verecundiam. Ex quo intelligitur corporis es aptatem non satis esse dignam hominis praeatantia, eamque o
temni et rejici oportere: in si quispiam, qui aliquid tribuat voluptati, diligenter ei tenendum esse ejus se
endae modum. Itaque victu cultuaque corporis ad valetudinem reseratur et ad vires, non ad voluptatem. Atque etiam, si considerare volemus, quae ait in natura
hominis excellentia et dignitas, intelligemus, quam ait turpe, diffuere luxuria, et delicate ac molliter vivere;
quamque honestum, parce, continenter, severe, sobrie.
107 Intelligendum est etiam duabus quasi nos malum indutos esse personis; quarum una ommunia ea ex eo, quod omnes participe sumua rationis, praestantiaeque ejus, qua antecellimus beatita, a qua omne honestum
decorumque trahitur e ex qua ratio inveniendi omitexquiritum altera autem, quae proprie singulis eat tributa. Ut enim in corpori a magnas dissimilitudines sunt; alios videmus velocitato ad curaum, alio viribus ad luctandum valere itemque in formis aliis dignitatem inesse, aliis venustatem: sio in animis exsistunt majo. I 08 res etiam varietates. Era in L. Crasso, in L. Philippo multus lepos major etiam, magisque de induatria, in C. Caesare, L. F. M iisdem temporibus in M. Mauro et in M. Druso adolescente ingularia severitas in C. Laelio multa liliaritas in ejus familiari Scipione ambitio
major, vita tristior. De Graecia autem, dulcem et sacrutum, seativique sermonis, atque in omni oratione aiin
49쪽
LIB. I. CAP. I. Ilatorem, quem ἀρων Graeci nominaverunt, Socratem Moepimus: oontra Pythagoram et Periclem summam auctoritatem onsecutos in ulla hilaritate Callidum Hannibalem ex Poenorum, ex nostria ducibus Q. Maximum Moerimus laesi eclare, Mere, dissimulare, ins diari, praecipere hostium Oonsilia. In quo genere Graisi Themiat lem et Phemum Iasonem eteris anteponunt:
in primisque versutum et callidum factum Solonis, qui, quo et in ior vita ejus esset, et plus aliquando re, publicae prodesset, furere se simulavit. Sunt his alii Iosmultum dispares, implioes et aperti, qui nihil ex o eulto, - insidiis agendum putant, veritatis cultorea, fraudis inimici; itemque alii, qui quidvis perpetiantur.
euivis Maerviant, dum, quod velint, consequantur: ut Sullam et M. Crassum videbamus. Quo in genere edi intimimum et patientissimum Lacedaemonium Lysam drum Moepimus: oontraque Callicratidam, qui pra sectu elamia petati ae post Lysandrum suit. Itemque in aermonibus alium, quamvis p potens sit, incere, ut unus de multis eam videatur: quod in Catulo, et in
patro et in filio, idemque in Q. Mucio Mancia vidimus. Audivi ex majoribus natu hoo idem fuisse in P. Scipione Naaloa contraque patrem ejus, illum, qui Ti. Gra talionatus perdito vindicavit, nullam comitatem hab imo aermonis; ne Xenocratem quidem, severissimum phil ophorum, ob eamque rem ipsam magnum et clarum fuisse. Innumerabile aliae dissimilitudine sunt naturae morumque minime tamen vituperandorum. XXXI. Admodum autem tenenda sunt sua cuique, IIo non vitiosa, sed tamen propria, quo facilius decorum illud, quod quaerimus, retineatur. Sic enim est faciem
dum ut oontra universam naturam nihil contendamus; ea tamen conservata, propriam naturam Sequamur ut,
50쪽
etiam si sint alia graviora atque mehor' tamen nos studia nostra nostrae naturae regula metiamur. eque enim attinet repugnare natum, ne quidquam sequi, quod assequi non queas. Ex quo magis emergit, quale
sit deoorum illud ideo, quia nihil decet invita, ut arunt,
Miseros, is est, adversante et repugnante natura. II Omnino si quidquam est decorum, nihil est prolecto magis, quam aequabilitas universae vitae, tum smgularum
notionum quam conservare non possis, si aliorum naturam imitans omittas tuam. Ut enim sermone eo deb mns uti, qui notus est nobis, ne, ut quidam, Griem verba inculcantes jure optim rideamur sic in actiones omnemque vitam nullam discrepantiam conferre debemus.112 Atque haec differentia naturarum tantam habet vim, ut nonnumquam mortem sibi ipse oonsciscere alius d beat, alius in eadem ausa non debeat. Num enim alia
in causa M. Cato fuit, alia eteri, qui se in Africa Caesari tradiderunt 3 Atqui ceteris sorsitan vitio datum
esset, si se interemissent, propterea quod lenior eorum vita, et mores suerant saciliores intoni autem num incredibilem tribuisset natura gravitatem, eamque ipse perpetua constantia roborasset, semperque in proposito susceptoque eonsilio permansisset, moriundum potius, IIa quam inanes vultus aspiciendus suit. Quam multa passus est Ulixes in illo errore diuturno, quum et mum eribus si Circe et Calypso mulieres appellandae sunt,3 inserviret et in omni sermone omnibus affabilem se esse vellet Domi vero etiam contumelias servorum ancillarumque pertulit, ut ad id aliquando, quod cupiebat, pedi veniret. At Max, quo animo traditur, millies oppetere mortem, quam illa perpeti maluisset. Quae contemplantes expendere oportebit, quid quisque habeat sui, eaque moderari, ne velle experiri, quam se aliena de