장음표시 사용
61쪽
LIB. I. CAP. 40. 3 velimus, ut neve major, neve minor cum et opera sua-cipiatur, quam causa postulet. Tettium est, ut o
Venmus, ut ea, quae pertinent ad liberalem speciem et dignitatem, moderata sint. odiis autem est optimus, decus ipsum tenere, de quo ante diximus, nec progredi longius. orum tamen trium praestantissimum est, 'petitum obtemperare rationi. XL. Deinceps de ordine rerum et temporum oppor-162 tunitate dicendum est. Hae autem scientia continentur ea, quam Graeci μα/ίαν nominant, non hanc, quam interpretamur modestiam, quo in verbo modus inest sed illa est μαία, in qua intelligitur ordinis conservatio. Itaque, ut eamdem nos modestiam appellemus, sic demnitur a Stoicis, ut modestia sit aesentia rerum earum, quin ventur u dicentur, loco suo olloeundarum. Ita videtur eadem vis ordinia et collo tionis fore. Nam et ordinem sic definiunt, eo oritionem rerum astis et ae-eommodatis laeta locum autem actionis, opportunitatem ιemporis esse dicunt. Tempti autem actionis insomtanum Graeco . rupta, Latine appellatur occasio. Sio
fit, ut modestia haec, quam ita interpretamur, ut dixi, seientia sit opportunitatis idoneorum ad vendum te rum. Sed poteat eadem esse prudenti desinitio, de qua I 3 principio diximus. Hoc autem loco de moderatione et temperantia et earum similibus virtutibus quaerimus. Itaque, quae erant prudentiae propria, suo loco dicta sunt quae autem harum virtutum do quibus jamdiu loquimur, quae pertinent ad verecundiam et ad eorum approbationem, quibuscum vivimus, nunc dicenda sunt. Talis est igitur ordo actionum adliibendus, ut, quemad-I modum in oratione constanti, sic in vita omnia sint apta inter se et convenientia. Turpe est enim valdeque vitiosum, in re severa convivii dicta aut delicatum ali meo
62쪽
inferre sermonem. Bene Pericles, quum haberet eoi, legam ini tura Sophoclem poetam, hique de communi ossicio convenissent, et casu formosus puer praeteriret, dixissetque Sophocles: G puerum pulchrum, Pericled At enim praetorem, Sophocle, decet non esum manus,aed etiam oculos abstinentes Mibere. Atque hoc idem Sophocles si in athlotarum probatione dixisset, justa reprehensione caruisset. Tanta vis est et loci et temporis. Ut si qui, quum causam sit acturus, in itinere aut in ambulatione secum ipse meditetur, aut si quid aliud attentius cogitet, non reprehendatur: at hoc idem si in convivio faciat, inhumanus videatur, inscitia tem- 165poris. Sed ea, quae multum ab humanitate discrepant, ut si quis in foro cantet, aut si qua est alia magna per. versitas, facile apparent, nec magno opere admonitionem et praecepta desiderant. Quae autem parva videntur esse delicta neque a multis intelligi possunt, ab iis est diligentius declinandum. Ut in fidibus aut tibiis, quamvis paullum discrepent, tamen id a sciente animadverti solet: sic videndum est in vita, ne sorte quid discrepet; vel multo etiam magis, quo major et melior actionum,
I 6 XLI. Itaque, ut in sidibus musicorum aures vel minima sentiunt sic nos, si acres ac diligentes esse volumus animadversores vitiorum, magna saepe intelligemus ex parvis. Et oculorum obtutu, ex supercili rum aut remissione aut contractione, ex maestitia, exhilaritate, ex risu, ex locutione, ex reticentia, ex contentione vocis e submissione ex ceteris similibus, facile
judicabimus, quid eorum apte fiat, quid ab ossicio naim raque discrepet. Quo in genere non est incommodum, quale quidque eorum sit, ex aliis judicare, ut, si quid dedeceat in illis, vitem ripa ait enim, nescio quo
63쪽
LIB. I. ΑΡ. I. 55 modo, ut magis in aliis emamus, quam in nobisme, ipsis, si quid delinquitur. Itaque facillime corriguntur in discendo, quorum vitia imitantur, emendandi causa, magistri. Nec vero alienum est, ad ea eligenda, quae I 7 dubitationem asserunt, adhibere doctos homines vel etiam usu peritos, et, quid de quoque ossicii genere placeat, exquirere. Hor enim pars eo sere desere solet, quo a natura ipsa deducitur. In quibus videndum est, non modo, quid quisque loquatur, sed etiam, quid quisque aentiat, atque etiam, qua de causa quisque sentiat. Ut enim pictores et ii, qui signa labricantur, et vero etiam poetae, suum quisque opus a Vulgo considerari vult, ut, si quid reprehensum sit a pluribus, id corrigatur; hique et secum et cum aliis, quid in eo peccatum sit, exquirunt: sic aliorum judicio permulta nobis et iacienda et non lacienda, et mutanda et corrigenda sunt. Quae vero I 8 more agentur institutisque civilibus, de iis nihil est praecipiendum. Illa enim ipsa praecepta sunt. Nec quemquam hoc errore duci oportet, ut, si quid Socrates aut
Aristippus contra morem consuetudinemque civilem secerint locutive sint, idem sibi arbitretur licere. agnis illi et divinis bonis hanc licentiam assequebantur Cynucorum vero ratio tota est ejicienda est enim uimica verecundiae, sine qua nihil rectum esse potest, nihil honestum. Eo autem, quorum vita perspecta in rebus 1 9 honestis atque magnis est, bene de republica sentientes, ac bene meritos, aut merentes, Sic, ut aliquo honore aut imperio affectos, observare et colere debemus tribuere etiam multum senectuti codere iis, qui magistratum habebunt habere delectum civis et peregrini in ipsoque peregrino, privatimne an publice venerit ad summam, ne agam de singulis, communem totius generis
64쪽
hominum conciliationem et consociathnem olere, tueri,
sorvare debemuS.lo XLII. Jam de arti iis e quinataua, qui liberales habendi, qui sordidi sint, haec sere accepimus. Primum improbantur ii quaestus, qui in odia hominum incurrunt,
ut portitorum, ut seneratorum. Illiberales autem et sordidi quaestus mercenariorum omnium, quorum Operae, non artes emuntur. Est enim in illis ipsa meroea motoramentum servitutis. Sordidi etiam putandi, qui me cantur a mercatoribus, quod statim vendant. Nihil enim proficiant, nisi admodum mentiantur. Ne moest quidquam turpius vanitate. Opificesque omnes in sordida arte versantur nec enim quidquam ingenuum habero potes ossicina. inimeque artes eae probandae, quae ministrae sunt voluptatum,
oetarii, lanii, coqui, fartores, piscatores,
ut ait Terentius. adde huc, si placet, unguentarios, Ibi saltatores, totumque ludum talarium. Quibus autem artibus aut prudentia major inest, aut non mediocris utilitas quaeritur, ut medicina, ut architectura, ut do
trina rerum honestarum, eae sunt iis, quorum ordini conveniunt, honestae. Mematura autem, si tenuia ea sordida putanda est: si magna et copiosa, multa undisque apportans, multisque sine vanitate impertiens, non est admodum vituperanda atque etiam, si satiata quaestu, vel contenta potius, ut saepe ex alto in portum, ex ipso portu in agros se possessionesque contulerit, vid tur juro optimo posse laudari. Omnium autem rerum,
ex quibus aliquid acquiritur, nihil est agricultura melius, nihil uberius, nihil dulcius, nihil homine libero dignius.
65쪽
LIB. I. CAP. 62, 3. 7 e qua quoniam in Catonem ore satis multa diximus, lino assumes, quae ad hunc locum pertinebunt. XLIII. Sed ab iis partibus, quae sunt honestatis, quem-1521modum ossicia ducerentur, satis expositum videtur. orum autem ipsorum, quae honesta sunt, potest inciem saepe contentio et Oomparatio, de duobus honestistrum honestiua qui locus alanaetio est praetermissus. sam quum omnia honestas manet a partibus quatuor, uarum una sit Oognitionis altera communitatis, tertia inmanimitatis, quarta moderationis es in deligendoificio saepe inter se comparentur necesse est. Ustoeta 63 itur, aptiora esse naturae ea ossicia, quae ex communiae, quam ea, quae ex cognitione ducantur idque hoc rgumento confirmari potest. Quod si contigerit ea ita sapienti, ut in omnium rerum inuentibus copiis, uamvis omnia, quae cognitione digna sunt, summo otio 3cum ipse consideret et contempletur tamen, si soli- adoriunt sit, ut hominem videre non possit, excedat oita. Princepsque omnium virtutum illa sapientia, uam o νέαν Graeci vocant prudentiam enim, quam Moi φρόκησιν, aliam quamdam intelligimus, quae esterum expetendarum ostiendarumque acie=utia, illa auem rapientia, quam principem dixi, rerum est divin tim atque humanarum cientia in qua continetur eorum et hominum communitas et societas inter ipsos. a si maxima est, ut est, certe necesse est, quod a com- innitate ducatur ossicium, id esse maximum. Etenim ognitio contemplatioque naturae manca quodam modotque inchoata sit, si nulla actio rerum consequatur.
. autem actio in hominum commodis tuendis maxime emitur pertinet igitur ad societatem generis humani: rgo haec cognitioni anteponenda est. Atque id opti- 14 ius quisque re ipsa ostendit et judicat Quis est enim
66쪽
tam cupidus in perspicienda ore foendaque rerum natura, ut, si ei tractanti contemplantique ea reni itione dignissimas subito sit allatum periculum diaer, menque patriae, cui subvenire opitularique pomit, non illa omnia relinquat atque abjiciat, etiam si dimimerare se stellas, aut metiri mundi magnitudinem pomo arti itretur Atque hoc idem in parentis, in amisi re aut I55 periculo secerit. Quibus rebus intelligitur, studiis in iciisque scientiae pmponenda eas ossicia justitiae, quae lipertinent ad hominum caritatem qua nihil homini esse debet antiquius. XLIV. Atque illi, quorum studia vitaque omnis in
rerum cognitione versata est, tamen ab augendis hominum utilitatibus et commodi non remsaerunt. Nam et erudiverunt multos, quo meliores cives utilior queambus suis publicis essent ut Thebanum Epaminondam Lysis Pythagoreus, Syracusium Dionem Plato, multique multos nosque ipsi, quidquid ad rempublioam attulimus, si modo aliquid attulimus, a doctoribus atque 156 docti in instructi ad eam et ornati amessimus. Neque solum vivi atque praesentes studiosos disrendi erudiunt
atque docent, sed hoo idem etiam post mortem monumentis literarum assequuntur. Nec enim locus praete
missus est ab iis, qui ad leges, qui ad mores, qui ad disciplinam reipublicae pertineret ut otium auum ad nostrum negotium contulisse videantur. Ita illi ipsi, doctrinae studiis et sapientiae dediti, ad hominum utilitatem suam intelligentiam prudentiamque potissimum conserunt. Ob eamque causam eloqui opiose, modo prudcnter, melius est, quam vel acutissime sine et quentia cogitare, quod cogitatio in se ipsa vertitur, eloquentia complectitur eos, quibuscum communitate167 juncti sumus. Atque ut apum examina non ungend
67쪽
LIB. I. CAP. 4 45. si favorum causa congregantur, sed quum congrega- natura sint, fingunt favos sic homines, ac multom magis natura congregati, adhibent agendi cogilique sollertiam. Itaque nisi ea virtus, quae mustat hominibus tuendis, id est ex societate generis hu-ni, attingat cognitionem rerum, solivaga oognitio et in videatur. Itemque magnitu o animi, remota a a munitate conjunctioneque humana, seritas sit quae et immanitas. Ita fit, ut vinoat cognitionis stum consociatio hominum atque communitas. Nec ve- 15sa est, quod dicitur a quibusdam, propter necessiem vitae, quod ea, quae natura desideraret, consequio aliis atque essicere non possemus, idciro initam eum hominibus communitatem et societatem. Quod omnia nobis, quae ad victum cultumque pertinent, si virgula divina, ut aiunt, suppeditarentur, tum imo quisque ingenio negotiis omnibus omissis, totum in cognitione et scientia collacaret. Non est ita. an et solitudinem sugeret, et socium studii quaereret: docere, tum discere vellet, tum audire, tum dicere. go omne ossicium, quod ad conjunctionem hominum ad societatem tuendam valet, anteponendum est illi icio, quod cognitione et scientia continetur. XLV. Illud forsitan quaerendum sit, num haec commu- Iosas, quae maxime est apta naturae, sit etiam moder ni moriatiarque semper anteponenda. Non placet.
nt enim quaedam partim ita laeda, partim ita flagitiosa,
ea ne conservandae quidem patriae causa sapiena laci
3 sit. Ea Posidonius collegit permulta, sed ita taetra sedam, ita obscena, ut dictu quoque videantur turpia. eo igitur non suscipiet reipublicae causa ne respub- a quidem pro se suscipi volet. Sed hoc commodius se habet, quod non potest accideIe tempus, ut intersit
68쪽
60 DE OFFICII. LIB. I. CAR M. 160 reipublicae, quidquam illorum sacere sapientem. Quare hoc quidem effectum sit, in ossiciis deligendis id genus
ossiciorum excellere, quod teneatur hominum societate. Etenim cognitionem prudentiamque sequitur considerata actio. Ita fit, ut agere considerate pluris sit, quam cogitare prudenter. Atque hae quidem hactenus.
Patefactus est enim locus ipse, ut non dissicile sit in evquirendo ossicio, quid cuique sit 'ponendum, videre. In ipsa autem communitate sunt gradus ossiciorum ex quibus, quid cuique praestet, intelligi possit ut prima diis immortalibus, secunda patriae, tertia parentibus, 161 deinceps gradatim reliqua reliquis debeantur. Quibus ex rebus breviter disputatis intelligi potest, non solum id homines solere dubitare, honestumne an turpe sit; sed etiam, duobus propositis honestis, utrum honestius. Hic locus a Panaetio est, ut supra dixi, metermissus. Sed jam ad reliqua pergamus.
69쪽
LIBER SECUNDUS. ARGUMENTUM.nino hoc libro totius disputationi secundum da Utilix explicare instituit. ii autem est ei via opinatum, quod ab honosin discrepat,
erum, cum honesto conjunctum et natura confusum, et in Virtute positum. Sed quoniam, quaecumque ad vitamnum tuendam et ad utilitatem nostram pertinent, aut hominum opere persecta, aut alno eorum auxilio compa-ion possunt, hominesque hominibus plurimum obesse et Ese possunt relictis omnibus, aliorum animo nobis conidos et ad usus nostro adjungendos esse docet quod odo fieri possit, copioso demonstrat, sed ita, ut omnemem atque benevolentiam hominum a virtute et honestatoandam esse dicat, ut a justitia, sapientia, liberalitate, iumanitate, hospitalitate Q 243. Ad utilitatem veroam pertinet etiam Valetudo, pecuniaeque curatio quo- valetudo sustentetur et pecunia honeste quaeratur, OS- 24 extri In comparatione autem utilitatum, quum xterna commoda cum commodis corporis, is corporistola cum externis, item commoda corporis inter se, vel an cum externis conserantur, dubium esse negat, quin utilitas minori sit anteponenda, hac tamen lege, ut non to deflectatur cap. 25ὶ.
70쪽
62 DE OFFICIISI I QUEMADMODUM inoia ducerentur ab honestate, Marce fili:, atque ab omni genere virtutis, satis explie tum arbitror libro superiore Sequitur, ut lueo omis-rum genera persequar, quae pertinent ad vitae cultum, et ad earum rerum, quibus utuntur homines, facultates, ad
opes, ad copias. In quo tum quaeri dixi, quid utile, quid inutile tum ex utilibus quid utilius, aut quid maxime utile. De quibus dicere aggrediar, si pauca prius dea instituto ac de judicio meo dixero. Quamquam enim libri nostri remplures non modo ad legendi, sed etiam ad scribendi studium excitaveruut tamen interdum Vereor, ne quibusdam bonis viris philosophis nomen sit
invisum, mirenturque in ea tantum me operae et temporis ponere. Ego autem, quamdiu respubliea per eos gerebatur, quibus se ipsa commiserat, omnes meas uras cogitationesque in eam conserebam Quum autem dominatu unius omnia tenerentur, neque esset usquam consilio aut auctoritati locus, socios denique tuendae re publicae, Summos viros, amisissem nec me angoribus
dedidi, quibus eram consectus, nisi iis malitissem, nee 3 rursum indignis homine docto voluptatibus. Atque ut, nam respublica stetisset, quo ceperat, statu, ne in
homines non tam commutandarum rerum, quam oditendarum cupidos incidisset Primum enim, ut alante republica sacere solebamus, in agendo plus, quam in Scribendo, operae poneremus deinde ipsis scriptis non
ea, quae nunc, sed actiones nostra mandaremus, ut saepe
secimus Quum autem respublica, in qua omnia mea cura, cogitatio, opera poni solebat, nulla esset omnino, illae scilicet literae conticuerunt, forenses et aenator 6 Nihil agere autem quum animus non posset, in his si
diis ab initio versatus aetatis existimavi honestissime molestias posse deponi, si me ad philosophiam retuli,