장음표시 사용
71쪽
LIB. II CAP. I, 2. 63sem. Cui quum multum adolemens discendi causa temporis tribuissem postea quam honoribus inservire coepi, meque totum reipublicae tradidi, tantum erat philos phis loci, quantum superfuerat amicorum et reipublicae temporibus. Id autem omne consumebatur in legendo; scribendi otium non erat.
ΙΙ.maximis igitur in malis hoc tamen boni assecutiavidemur, ut ea literis mandaremus, quae nec satis erant
nota nostris, et erant cognitione dignissima. Quid est enim per deos, optabilius sapientiat quid praestantius'
quid homini melius 3 quid homine dignius 8 ano igitur qui expetunt, philomphi nominantur; nec quidquam aliud est philosophia, si interpretari velis p terat tum apientiae. Sapientia autem est ut a veteribus philosophis definitum est rerum divinarum et fi
monarum, caumrumque, quibu eos rea continentur,
arientia cujus studium qui vituperat, haud sane intelligo, quidnam sit, quod laudandum putet. Nam sive 6 oblectatio quaeritur animi requiesque curarum quae oonferri cum eorum studiis potest, qui semper aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad bene beateque vivendum y sive ratio constantiae virtutisque ducitur aut
haec ars est aut nulla omnino, per quam ea rasequamur. Nullam dicere maximarum rerum artem eSSe, quum minimarum sine arte nulla sit, hominum est parum considerate loquentium atque in maximis rebus errantium. Si autem est aliqua disciplina virtutis, ubi ea quaeretur, quum ab hoc discendi genero discesseris Sed haec, quum ad philosophiam cohortamur, accuratius disputari solent quod alio quodam libro secimus. Hoc autem tempore tantum nobis declarandum fuit, cur, orbati reipublicae muneribus, ad hoc nos studium potissimum contulissemus. occurritur autem nobis, e quidem a I
72쪽
doctis et eruditis quaerentibus, satisne constanter hVideamur, qui, quum percipi nillil posse dicamus, tae aliis de rebus disserere soleamus, et hoo ipso tempraecepta ossicii persequamur. Quibus vellem satianita esset nostra sententia. Non enim sumua ii, rum vagetur animus errore, nec habeat umquam, sequatur. Quae enim esset ista mens, vel quae vitatius, non modo disputandi, sed vivendi ratione subhNos autem, ut ceteri alia certa, alia incerta emo die sic ab his dissentistites alia probabilia, eo se alia rumus. Quid est igitur, quod me impediat, ea, quae babilia niihi videantur, sequi 3 quae contra, improlatque in andi arrogantiam vitantem, sugere temetem, quae a sapientia dissidet plurimum' Contra atomnia disputatur a nostris, quod hoc ipsum probi
elucere non possit, nisi ex utraque parte causarum
facta contentio. Sed haec explanata sunt in Aeade; nostris satis, ut arbitror, diligenter Tibi autem Cicero, quamquam in antiquissima nobilissimaque plsophia Cratippo auctore versaris, iis simillimo, qui praeclara pepererunt, tamen haec nostra finitima ves nota esse nolui. Sed jam ad instituta pergamus.
III. Quinque igitur rationi a propositis incitaequendi, quarum duae ad dem honestatemque perirent, duae ad ommoda viis copta' πω, faculta quinta ad eligendi judicium, si quando ea, quae pugnare inter se viderentur honestatis pars confest, quam quidem tibi cupio esse notissimam. autem, de quo nunc agimus, id ipsum est, quod iappellatur. In quo verbo lapsa consuetudo deflexi in sensimque eo deducta est, ut, honestatem ab utili secernens constitueret, esse honestum aliquid, quod inon esset, et utile, quod non honestum qua nulla
73쪽
LIB. II CAP. 3. Inicies major hominum vitae potuit afferri. Summa qui-10dem auctoritate philosophi, severe sane atque honeste, haec tria genere oonfusa, cogitatione distinguunt. Quidquid enim justum sit, id etiam utile esse censent itemque quod honestum, idem uatum. Ex quo essicitur, ut, quidquid honeatum.ait, idem si utile. Quod qui parum perspiciunt, si saepe verauto homines et callidos adini-rantea, malitiam sapientiam judicant. Quorum error eripiendus eat, opinioque omnis ad eam spem traducenda, ut honestis oonsiliis justisque lactis, non fraude et malitica intelligant ea, quae velint, consequi posse. Quae Ilergo ad vitam hominum tuemdam pertinent, partim sunt inanima, ut aurum, argentum, ut ea, quae gignuntur e terra, ut alia generis ejusdem partim animalis, quae babent suos impetus et rerum appetitus Eorum automasia rationis expertia sunt, alia ratione utentia. E. pertes rationis equi, boves, reliquae pecudes, apes, quarum opere essicitur aliquid ad usum hominum atque
vitam Ratione autem utentium duo genera ponunt: deorum unum, alterum hominum Deo plaoatos pietas inolet et sanctitas proxime autem et oecundum deos hominea fiominisu maxime utiis eoae poMunt. Earum-12que rerum, quos noseant et obsint, eadem divisio est.
Sed quia deos nocere non putant, his exceptis, hominea hominibu obesae plurimum arbitrantur. Ea enim ipsa, quae inanima diximus, pleraque sunt hominum operis
effecta, quae nec haberemus, nisi manus et ars accessisset, ne iis sine hominum administratione uteremur. Neque enim valetudinis curatio, neque navigatio, neque agricultura, neque frugum fructuumque reliquorum pedioeptio et conservatio sine hominum opera ulla esse potuisset. Jam vero et earum rerum, quibus abundar 13mus, exportatio, et earum, quibus egeremus, invectio
74쪽
certe nulla esset, nisi hi muneribus hominea sungi rentur. Eademque ratione nec lapidea e terra excidirentur ad usum nostrum noeeaa i noc
sine hominum labore et manu. IV. Tecta vero, quibus e frigorem via pelleretur, calorum molestiae aetarentur, unde aut initio genehumano dari potuissent, aut postea subveniri, at aut tempestatis, aut temo motu, aut vetustate oecidim nisi communia vita ab hominibus harum rerum auxilio petere didicisset y Adde ductus aquarum, derivatium fluminum, agrorum irrigationos, mole oppotitas fluesbus portus manu sactoa quae unde sine hominum opis habere possemus 3 Ex quibua multisque aliis perspouum eat, qui fructus, quaeque utilitate ex rebus si quae uni inanimae, percipiantur, ea nos nullo mocaine hominum manu atque opera in re potuisso. denique ex beatiis hucina, aut quae mmmodit , ni homine adjuvarent, percipi posset' Nam et qui pricipes inveniendi fuerunt, quem ex quaque belua aut habere Masemus, homines certe fuerunt: noeshoo tanpore sine hominum opera aut paseere eas, aut domaraut tueri, aut tempestivo fructu ex iis apere pommus ab eisdemque et eae, quae noeent, inter iunini 15 et quae uaui possunt eme, inpiuntur. Quid enumero artium multitudinem, sine quibus vita omnino nulla edipotuisset Qui enim aegris subveniretur, quae eam oblectatio valentium, qui victus aut cultus, nisi tamultae nobis artes ministrarenti Quibus rebu emuli hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum Urbe vero sine hominum coetu non potuissent ne aes sicari, ne frequentari ex quo lege, moresque oonai
ιuιi, tum juria aequa descriptio ortaque vivendi dise
75쪽
LIB. II CAP. L . ετ plina. Quas res et mansuetudo animorum consecuta et verecundia eat effectumque, ut esset vita munitior atique ut dando e accipiendo mutuandisque lacultatibus et commodandis nulla re egerem . V. Longiores hoc loco sumus, quam necesse est. 16 Quis est enim, cui non perspicua sint illa, quae pluribus verbia a Panaetio commemorantur, neminem neque d rem belli nec principem domi magnas res et salutarea sine hominum studiis gerere potuisset Commemoratur ab eo Themistocles, Pericles, Cyrus, Agesilaus, Alexa der, quos negat sine alumentis homilium tantas res incere potuisse. Utitur in re non dubia testibus non necessariis. Atque ut magnas utilitates adipiscimuroonspiratione hominum atque consensu, sic nulla tam
detestabilis pestis est, quae non homini ab homine a catur. Est Dicaearchi liber de interitu hominum, Peripatetici magni et copiosi qui, collectis ceteris causis, eluvionis, pestilentiae, vastitatis, beluarum etiam repentinae multitudinis, quarum impetu docet quaedam hominum genera esse oonsumpta deinde comparat, quanto
plures deleti sint homines hominum impetu, id est bellis aut seditionibus, quam omni reliqua calamitate. Quum igitur hic locus nihil habeat dubitationis, quin i7 homines plurimum hominibus et prosint et obsint: pr
prium hos statuo erae vinulis, conciliare animos hominum, et ad um suo adjungere. Itaque, quae in rebustuanimis, quaeque in usu et tractatione beluarum fiunt utiliter ad hominum vitam, artibus ea tribuuntur Op mala; Ominum autem tussia, ad ampli ationem no rearum rerum prompta ae parata, virorum prαει-ιium sapientia et virtute reuantur. Etenim virtus omnis 18 tribus in rebus sere vertitur quarum una est in pedispiciendo, quid in quaque re verum sincerumque sit, quid
76쪽
consentaneum cuique, quid consequens, e quo quin gignantur, quae cujusque rei causa sit aliarum, o bere motus animi turbatos, quos Graeci καθη nomina
appetitionesque, quas illi ὁρ-s, obediente essiceretioni tertium iis, quibuscum ongregamur, uti morat e scienter, quorum studiis ea, quae natura dderat, expleta cumulataque habeamus per eosdemqsi quid importetur nobis incommodi, propulsemus, ut camurque eos, qui nocere nobis conati sunt, tantis poena assiciamus, quantam sequitas humanitasque litur. Is VI. Quibus autem rationibus hanc facultatem asse possimus, ut hominum studia oomplectamur aqueneamus, dicemus, neque ita multo post sed pauca adicenda sunt. Magnam vim esse infortuna in utrique partem,oc secundas ad res vel adversas, quis norat Nam et quum prospero flatu ejus utimur, exitus pervehimur optatos, et quum restavit, affigimi se igitur ipsa sortuna oeteros casus rariores halprimum ab inanimis procellas, tempestates, nauis ruinas, incendia deinde a bestiis ictus, morsus, im2orius. Haec ergo, ut dixi, rariora. At vero interitus ercituum, ut proxime trium, saepe multorum cla imperatorum, ut nuper summi et singularis viri irdiae praeterea multitudinis, atque ob eas bene meritor
saepe civium expulsiones, calamitates, sugae rursus secundae res honores, imperia, victoriae, quamquam stulta sunt, tamen sine hominum opibus et studiis tram in partem essici possunt. Hoc igitur cogndicendum est, quonam modo hominum studia ad ιιates nostras allicere atque emitare pommua. Qua
longior fuerit oratio, cum magnitudine utilitatis paretur ita fortasse etiam brevior videbitur.
77쪽
LIB. II CAP. 6, 7 6sQuaecumque igitur homines homini tribuunt ad eum: Ia emuum atque honestandum, aut benevolentiae gratia suciunt, quum aliqua de causa quempiam diligunt, aut honoris, si cujus virtutem suspiciunt, quemque dignum sortuna quam amplissima putant, aut oui fidem habent et bene rebus suis consulere arbitrantur, aut cujus opes metuunt aut contra, a quibus aliquid exspectant, ut quum reges popularesve homines largitiones aliquas proponunt aut postremo pretio ac mercede ducuntur;
quae sordidissima est illa quidem ratio et inquinatissima, et iis, qui ea tenentur, et illis, qui ad eam confugere
conantur. ale enim se res habet, quum, quod virtute 22 ossici debet, id tentatur pecunia Sed quoniam nonnumquam hoc subsidium necessarium est, quemadmodum sit utendum eo, dicemus, si prius iis de rebus, quae virtuti propiores sunt, dixerimus. tque etiam biolum ae homine imperio alterius et poteriati de causis pluribus. Ducuntur enim aut benevolentia, aut beneficiorum magnitudine, in dignitatis p stantia, aut spe, sibi id utile
suturum, aut metu, ne vi parere cogantur, aut spe largitionis promissisque capti aut postremo, ut saepe in nostra republica videmus, mercede conducti. VII. Omnium autem rerum nec aptius est quidquam 23 ad opes tuendas, quam diligi nec alienius, quam timeri. Haeclare enim Ennius:
Quem motuunt, odero quem quisque odit, periisse expetiti
Multorum autem odiis nullas opes posse obsistere, si antea fuit ignotum, nuper est cognitum. Nec vero hujus tyranni solum, quem armis oppressa pertulit civitas, paretque quum maxime mortuo, interitus declarat, quantum odium hominum valet ad pestem sed reliquorum similes exitus tyrannorum; quorum haud fere qui
78쪽
70 DE OFFICIIS quam interitum talem effugit. Malus enim ou
diuturnitatis metus contraque benevolentia fidelis 2 ad perpetuitatem. Sed iis, qui vi oppressos my coercent, sit sane adhibenda saevitia, ut heria in famus aliter teneri non possunt qui vero in libera eiviii i ' ita se instruunt, ut metuantur, iis nihil potest esse mentius. Quamvis enim sint demersae leges alim opibus, quamvis timefacta libertas, emergunt tamen
aliquando aut judiciis tacitis, aut occultis de horsuffragiis Acriores autem morsus sunt intermi
libertatis, quam retentae. Quod igitur latissime pa
neque ad incolumitatem solum, sed etiam ad opea potentiam valet plurimum, id amplectamur, ut me absit, caritas retineatur. Ita facillime, quae volemus privatis in rebus et in republica consequemur. Iter. qui se metui volent, a quibus metuentur, eosdem 2 tuant ipsi necesse est. Quid enim censemus superiolissum Dionysium, quo cruciatu timoris angi solitum, cultros metuens tonsorios candente carbone sibi arebat apillum Quid Alexandrum heraeum, animo vixisse arbitramur qui, ut scriptum legis quum uxorem Theben admodum diligeret, tamen eam ex epulis in cubiculum veniens, harbarum, et equidem, ut scriptum est, compunctum notis Thraudestricto gladio jubebat anteire praemittebatque
stipatoribus suis, qui scrutarentur arculas muliebres ne quod in vestimentis occultaretur telum exquirerio miserum, qui fideliorem et barbarum et stigmat putaret, quam conjugem Nec eum sesellit. Ab ea enim ipsa propter pellicatus suspicionem interfeci Nec vero ulla vis imperii tanta est, quae prementem 26 possit esse diutuma Testis est halaris, cujus praeter ceteros nobilitata crudelitas; qui non ex insi
79쪽
LIB. II CAP. 8. Iinteriit, ut is, quem modo dixi, Alexander non a paucis, ut hi mater sed in quem universa Agrigentinorum multitudo impetum oes Quid pomedonea nonne Demetrium reliquerunt, universique se ad Pyrrhum omtulerunt Quid Moedaemonios injuste imperantes
nonne repente omne sere socii deseruerunt, spectat
resque ae otium praebuerunt Leuctricae calamitati, VIII. Externa libentius in tali re, quam domestica, reoordor. Verumtamen quamdiu imperium populi R inani beneficiis tenebatur, non injuriis, bella aut pro a iis, aut de imperio gerebantur exitus erant oblorum aut mite aut ne marii. Regum populorum, nationum portua era et refugium senatus nostri autem 27 magistratu imperatoresque ex hac una re maximam laudem capere aludebant, si provincias, a socio aequitate et fido defendissenti Itaque illud patroesulum orbis
terrae verius, quam imperium poterat nominari. Sensimhano oonsuetudinem et disciplinam iam antea minumbamus; post vero Sullas victoriam penitus amisimus.
Desitum est enim videri quidquam in socios iniquum, quum exstitisset in cives tanta crudelitas. Ergo in illo
Muta est honestam musam non honesta victoria. Est enim ausus dioere, hastas ita, quum bona in soro venderet et bonorum virorum et locupletium et certe civium, praedam e suam vendere. Mutua eat, qui in causa impia, victoria etiam foediore, non singulorum civium bona publimret, sed universas provincia regio neaque uno calamitatis jure omprehenderet. Itaque 28 vexatis a perditis exteris nationibus, ad exemplum
amissi imperii portari in triumpho Massiliam vidimus,
et ex ea urbe triumphari, sine qua numquam nostri imperatores ex Transalpinis bellis triumpharunt. ultap terea commemorarem nefaria in socios, si hoc uno
80쪽
72 DE OFFICIIS quidquam sol vidisset indignius. Jure igitur plectimur.
Nisi enim multorum impunitate scelerum tulissemus, numquam ad unum tanta pervenisset licentia a quo quidem rei familiaris ad paucos, cupiditatum ad multos 29 improbos venit hereditas. Nec vero umquam bellorum civilium semen et causa deerit, dum homines perdiu hastam illam cruentam et meminerint et sperabunt, quam Ρ. Sulla quum vibrasset, dictatore propinquo in idem sexto tricesimo anno post a sceleratiore hasta non recessit. Alter autem, qui in illa dictatura scribari erat, in hac suit quaestor urbanus. Ex quo debet i telligi, talibus praemiis propositis, numquam desuιura bella civilia. Itaque parietes modo Urbis stant et, nent, iique ipsi jam extrema scelera metuentes rem vero publicam penitus amisimus. tque in has clades
incidimus, redeundum est enim ad propositum, dum metui, quam cari esse et diligi malumus. Quae si populo Romano injuste imperanti accidere potuerunt, quid debent putare singuli 3 Quod quum perspicuum ait, b
nevolentiae vim esse magnam, metus imbecillam, sequbtur, ut disseramus, quibus rebus facillime possimus eam, quam volumus, adipisci cum honore et fide caritatem. 30 Sed ea non pariter omnes egemus. Nam ad cujusque vitam institutam accommodandum est, a multisne opus
ait, an satis sit a paucis diligi. Certum igitur hoc sit, idque et primum et maxime necessarium, familiaritates
habere fidas amantium nos ata rum et nostra mirantium. Haec enim est una res prorsus, ut non multum disserat inter summos et mediocres viros, eaque utrisque 3 est propemodum comparanda. Honore et gloria et be nevolentia civium ortasse non aeque omnes egent, sed
tamen si cui haec suppetunt, adjuvant aliquantum quum ad cetera tum ad amicitias comparandaru