장음표시 사용
81쪽
LIB. II. ΑΡ. s. a X. Sed de amicitia alio libro dictum est, qui inscri-ir L est . Nunc dicamus de gloria quamquam eaque de re duo suu nostri libri sed attinguntiis,ndoquidem ea in rebus majoribus administrandis adit plurimum. umma igitur et persecta gloria constat ex iribus si diligit multitudo ; si dem habet; si eum Giatione quadam honore digno putat. Haec autem, at simpliciter breviterque dicendum, quibus robus untur a singulis, eisdem sere a multitudine. Sed alius quoque quidam aditu ad multitudinem, ut invergorum animos tamquam influere poMimus. σ32uum de illis tribus, quae ante dixi benevolentio pra,
a videamus quae quidem beneficiis capitur is, secundo autem loco voluntate benefica benev ia movetur, etiam si res sorte non suppetit. Veienter autem amor multitudinis commovetur ipsa
et opinione liberalitatis, beneficientiae justitiae,
i, omniumque earum virtutum, quae pertinent ad suetudinem morum ac sacilitatem. Etenim illud m, quod honestum decorumque dicimus, quia per 1obis placet, animosque omnium natura et specie commovet, maximeque quasi perlucet ex eis, quas memoravi, virtutibus idcirco illos, in quibus eraates esse remur, a natura ipsa diligere cogimur. ue hae quidem causae diligendi gravissimae possunt praeterea nonnullae esse leviores. Fides autem ut 33ratur, duabus rebus essici potest: si existimabimur,ti conjunctam cum justitia prudentiam. Nam et dem habemus, quos plus intelligere, quam nos, arbi- tuae, quosque et futura prospicere credimus, et quum igatur, in discrimenque ventum sit, expedire rem et ilium ex tempore capere posse. Hanc enim utilem
82쪽
homines existimant veramque prudentiam. Matis a
tem et fidis hominibus, id est viris bonis, ita fides habωtur, ut nulla sit in his fraudis injuriaeque auariolo. Ita que his salutem nostram, his fortuna ala libero metis ..34 sime committi arbitramur. Harum igitur duarum ad 4 fidem laetendam justitia plus pollet quippe quum ea sine prudentia satis habeat auctoritatis, prudentia sine justitia nihil valeat ad faciendam fidem. Quo enim quia luversutior et callidior, hoo invitiore sua otior, detracta opinione probitatis. Quamobrem intelligenti justitia 4 conjuncta, quantum volet, habebit ad faciendam fidem virium. Justitia alae prudentia multum poterit: ine justitia nihil valebit prudentia.
a X. Sed ne quis sit admiratus, cur, quum inter omnes philosopho oonstet, a meque ipso saepe disputatum ait, qui unam haberet, omnes habere virtutea, num ita adijungam, quasi possit quisquam, qui non idem redeas sit, justus esse alia est issa, quum verit ripa limatur in disputatione, subtilitas alia, quum ad opinioneae
communem omnia mommodatur oratio. Quamobrem,
ut vulgus, ita nos hoc loco loquimur, ut alio sortes, alios viros bonos, alio prudentes dicamus. Popularibus enim verbis est agendum et usitatis, quum loquimur da opinione populari, idque eodem modo mi Panaetius. 436 Sed ad propositum revertamur. Erat igitur ex tribus, quae ad gloriam pertinent, hoc tertium, in eum admi liratione hominum honore ab iis digni Dinoaren r. iAdmirantur igitur communiter illi quidem omnia, quae
infigna et praeter opinionem suam animadverterunt: separatim autem in singulis, si perspiciunt ne opinata quaedam bona. Itaque eos viros auspiciunt, maximisque esserunt laudibus, in quibus existimant se excellentes
quasdam et singulares perspicere viriuina despiciis,
83쪽
LIB. II CAP. lo, II. 76:m eos et contemnunt, in quibus nihil virtutis, nihilai, nihil nervorum putant. Non enim omnes eos .emnunt, de quibus male existimant. am quos robos, maledicos, fraudulentos putant et ad facien- injuriam instructos, eos contemnunt quidem neutim; sed de iis male existimant. Quamobrem, ut dixi, contemnuntur ii, qui nee sibi, ne asteri, ut bur in quibus nullus labor, nulla industria, nulla est. Admiratione autem assiciuntur ii, qui anteire 37ris virtute putantur, et quum omni carere dedecore, vero iis vitiis, quibus alii non facile possunt ob- re. Nam et voluptates, blandissimae dominae, R. partis animos a virtute detorquent; et dolorum admoventur saces, Mter modum plerique extemur. Vita mors, divitiae, paupertas omnes homines mentissime permovent. suae qui in utramque pre 'excelso animo magnoque despiciunt, quumque ali- iis ampla et honesta res objecta est, totos ad sereriit et rapit, tum quis non admiretur splendorem
thritudinemque virtutis I. Ergo et haec animi despicientia admirabilitatem 38 nam facit et maxime justitia, ex qua una virtute boni appellantur, mirifica quaedam multitudini vi-ir nec injuria. Nemo enim justus esse potest, quitem, qui dolorem, qui exsilium, qui egestatem timet, qui ea, quae his sunt contraria, sequitati anteponit.:imeque admirantur eum, qui pecunia non movetur:
in quo viro perspectum sit, hunc igni spectatum isantur. Itaque illa tria, quae proposita sunt ad iam omnia justitia consscit et benevolentiam, quod tesse vult plurimis; et ob eamdem causam fidem et irationem, quod eas res spernit et negligit, ad quasique inflammati aviditate rapiuntur.
84쪽
39 o mea quidem sententia omnis ratio atque iustis visae alumenta hominum desiderat, in primisque habeas, quibuscum possis familiares co erre serino quod est dissicile, nisi speciem prae te boni viri Ergo etiam solitario homini atque in agro vitam atopinio justitiae necessaria est; eoque etiam magis, qeam si non habebunt, injusti habebuntur et nullis 40 sidiis septi multis assicientur injuriis. Atque iis et qui vendunt, emunt, conducunt, locant contrahendi negotiis implicantur, justitia ad rem gerendam nisaria est cujus tanta via est, ut ne illi quidem, maleficio et scelere pascuntur, possint sine ulla cula justitiae vivere. Nam qui eorum cuipiam, qui latrocinantur, uratur aliquid aut eripit, is sibi latrocinio quidem relinquit locum. Ille autem, archipirata dicitur, nisi aequabiliter praedam dispei aut interficiatur a sociis aut relinquatur. Quin eleges latronum esse dicuntur, quibus pareant, quas Servent. Itaque propter aequabilem praedae partiticet Bardylis Illyrius latro, de quo es apud Theopomi
magnas opes habuit, et multo majores Viriathus Itinus, cui quidem etiam exercitus nostri imperatore cesserunt; quem C. Laelius, is, qui sapiens usurpi praetor fregit et comminuit ferocitatemque ejus ita pressit, ut facile bellum reliquis traderet. Quum is tanta vis justitiae sit, ut ea etiam latronum opes fisatque augeat, quantam ejus vim inter leges et udio constituta republica fore putamus p i XII inhi quidem non apud edos solum, ut Herodotus, sed etiam apud majores nostros usseue se causa videntur olim bene morati reges cotuli. Nam quum premeretur initio multitudo ab qui majores opus habebant: ad unum aliquem
85쪽
LIB. II. ΑΡ. 12. 77lagiebant, virtute prestantem; qui quum prolliberet
injuria tenuiores, aequitate constituenda summos cum infimis pari jure retinebat. Eademque constituendarum legum sui causa, quae regum. Jus enim semper quae 62 situm est aequabile neque enim aliter esset jus. Id si ab uno justo et bono viro consequebantur, erant eo comtenti. Quum id minus contingeret, leges sunt inventae, quae cum omnibus semper una atque eadem voce loquo-rentur. Ergo hoc quidem perspicuum est, eos ad imperandum deligi solitos, quorum de justitia magna esset opinio multitudinis. iuncto vero, ut iidem etiam prudentes haberentur, nihil erat, quod homines iis au toribus non posse consequi se arbitrarentur. Omni igitur ratione colenda et retinenda justitia est, quum ipsa propter sese, nam aliter justitia non esset, tum propter amplificationem honoris et gloriae. Sed uti
cuniae non quaerendae solum ratio est, verum etiam collocandae, quae perpetuo sumptus suppeditet, nec solum necessarios, sed etiam liberales sic gloria et quaerenda et collocanda ratione est. Quamquam praeclare Socrates 3 hane viam ad gloriam proximam et quaa compendi
riam dicebat esse, si quia id ageret, ut, qualia haberi vellet, talia esset. Quod si qui simulatione et inani ostentatione, et ficto non modo sermone, sed etiam Vultu, stabilem se gloriam consequi posse rentur, vehementer errant. Vera gloria radices agit, atque etiam propagatur ficta omnia celeriter, tamquam flosculi, decidunt,no simulatum potest quidquam esse diuturnum. estes sunt permulti in utramque partem sed brevitatis causa familia erimus contenti una. i. enim Gracchus, . F. tamdiu laudabitur, dum memori rerum Romanarum
manebit; at ejus filii nec vivi probabuntur bonis, et
mortui numerum obtinent jure caesorum.
86쪽
78 DE OFFICIIS XIII. Qui igitur adipisci veram gloriam volet, ju
titia sungatur ossiciis. Ea quae essent, dictum eat in libro superiore. 4 Sed, ut facillime, quale simus,uiae eam rideamur, etsi in eo ipso vis maxima ML ut simus ii, qui haberi velimus, tamen quaedam pMoepta danda sunt. Nam aequis ab ineunte aetate habet causam elebritatis e n minis, aut a patre acceptam, quod tibi, mi Cicero, arbitror contigisse, aut aliquo casu atque fortuna : in huno oculi omnium onjiciuntur, atque in eum, quid agat, quemadmodum vivat, inquiritur : et, tamquam in olari sima tuo versetur, ita nullum obscurum potest neo die. 5 tum ejus esse nec factum. Quorum autem prima aetas propter humilitatem et obscuritatem in hominum igno ratione versatur, ii simul a juvenes esse ooeperunt, magna spectare et ad ea rectis studiis debent oontem dere quod eo firmiore animo facient, quia non modo
non invidetur illi aetati, verum etiam lavetur. Prima est igitur adolesoenti commendatio ad gloriam, a Wae bellisis rebua comparari potest in qua multi apud majores nostros exstiterunt semper enim sero bella gerebantur. Tu autem aetas incidit in id bellum, orius altera pars sceleria nimium habuit, altera elicita parum. Quo tamen in bello, quum te Pompeius ala alterii secisset, magnam laudem et a summo viro et ab exercitu consequebare equitando, aculando, ommmilitari labore tolerando. Atque ea quidem tua laua pariter cum republica cecidit. Mihi autem hae oratio suscepta non de te est, sed de genere toto. Quamobrem si pergamus ad ea, quae restant. Ut igitur in reliquis dibus multo majora sunt opera animi, quam orporis ait eae res, quas ingenio ac ratione persequimur, grati di
sunt, quam illae, qua viribus. Prima igitur ommen
87쪽
LIB. II CAP. 3, 14. statio profiolacitur a modestia eum pietate in parentea,
tum in uos benevolentia. Facillime autem, et in optimam partem ognoscuntur adolementes, qui ae ad elam et avi rea ima, bene Onautinis rei'Misae, o tulerunt: qui aeum a frequentes sunt, opinionem
asserunt populo eorum soro se similes, quo sibi ipsi delegerint ad imitandum. P. Rutilii adolosoentiam ad 47 opinionem et innocentiae, et juria scientiae, P. Mucii
Oommendavit domua. Nam L. quidem crassus, quummae admodum adolea na, non aliunde mutuatus eat,
sed sibi ipse peperit maximam laudem ex illa amus tion nobili et glorium. Et, qua aetate qui exercentur, lauda ines solent, ut Demosthenem Moepimus, ea aetate L. Cra tendit, id se in foro optime jam sacere, quod etiam tum poterat domi oum laude meditari. XIV. Sed quum duplex ratio sit orationis, quarum Min altera remo ait, in altera onuntio, non es id quidem dubium, quin ontentio orationis majorem vim habeat ad gloriam, ea est enim, quam eloquentiam dicimus,sesed tamen dissicile dictu est, quanto opere eo eiliet animos hominum omita a biluuaque emonia.
Exstant epistolae et Philippi ad Alexandrum, et Antipatri ad cassandrum, et Antigoni ad Philippum filium,
trium prudentissimorum, sic enim Moerimus, quibus praecipiunt, in oriniam benigna multitudinis animos ad benevolentiam altielans milia que blanda appe Ando delenian Quae autem in multitudine cum somtentione habetur oratio, ea saepe universam excitat.
Magna est enim admiratio opiose sapienterque di-eentia quem qui audiunt, intelligere etiam et sapere plus quam eteros, arbitrantur. Si vero inest in or trino mixta modestiae gravitas, nihil admirabilius eripoleat eoque magis, si ea sunt in adolescente. Sed, s
88쪽
quum sint plura eausarum genera, quae eloquentiam is sidcrent, multique in nostra republica adolementes apud judices et apud senatum dicendo laudem amem sint, maxima admiratio eat in judiciis; quorum ruduplex est. Nam ex accusatione et detensione oonstat quarum etsi laudabilior est defensio, tamen etiam Mosatio probata persaepe eat. Dixi paullo ante de Cresa Idem fecit adolescens M. Antonius. Etiam P. Sulpii eloquontiam accusatio illustravit, quum aeditimum 50 inutilem civem, C. Norbanum, in judicium vocavit. Shoc quidem non est Mepe faciendum, ne umquam, ni
aut reipublicae causa, ut ii, quos ante dixi aut ulei condi, ut duo Luculli aut patrocinii, ut nos pro Si lipro Sardis in Albucio Iulius. In accusando etiam iAquillio L. Fufi cognita industria est Semel igitaui non saepe certo. Sin erit, cui faciendum ait saepit reipublicae tribuat hoc muneris, cujus inlinima uleia saepius non os reprehendendum. Modus tamen adrDuri enim hominis, vel potius vix hominis videtur, piculum capitis inferro multis. Id quum periculosumost, tum etiam sordidum ad sumam, committere, ut sator nominere: quod contigit M. Bruto, sui
genere nato, illius filio, qui juris civilis in primis peo fuit. iniquo etiam hoc praeceptum ossieti diligtenendum est, ne quom umquam innocontem jcapitis arcessas id enim sine scelere fieri nullo potest Nam quid est tam inhumanum, quam eltiam, a natura ad saluto hominum D ad ctionem datam, ad bonorum pestem criticiumqvortores Noc tumen, ut hoc sugiendum cst, listbcndum cligioni, uocentem aliquando-modiarium impium iuc-defundore Vult hoc patitur consuetudo, sert etiam humanitas. Q
89쪽
LIB. II CAP. F. lsemper in causis veram sequi patroni, nonnumquam verisimile, etiam si minus sit verum, defendere quod scribere, praesertim quum de philosophia scriberem, non auderem, nisi idem placeret gravissimo Stoicorum naetio Maxime autem et gloria paritur et gratia de sensionibus, eoque major, si quando accidit, ut ei sub veniatur, qui potentis alicujus opibus circumveniri u gerique videat : ut nos et saepe alias, et adolescentes contra L. Sullae dominantis opes pro S. Boscio Amerino secimus quae, ut scis, exstat oratio.
XV. Sed expositis adolementium ossiciis, quae valeant 52 ad gloriam adipiscendam, deinceps de bene entia ac deliberalitase dicendum est. Cujus est ratio duplex. Nam aut opera benigne fit indigentibus aut pecunia. Facilior est haec posterior locupleti praesertim sed illa lauotior a splendidior, et viro sorti claroque dignior Quamquam enim in utroque inest gratificandi liberalis voluntas, tamen altera ex arca, altera ex virtute depromitur:
largitioque, quae sit ex re familiari, sontem ipsum nignitatis exhaurit. Ita benignitate benignitas tollitur,
qua quo in plures usus sis, eo minus in multos uti possis. Minui opera, id est virtute et industria, benefici 5ae liberales erunt, primum, quo pluribus profuerint, eo plures ad benigne faciendum adjutores habebunt do-
inde oonsuetudine beneficentiae paratiores erunt et tamquam exercitatiores ad bene de multis promerendum..praeclare epistola quadam Alexandrum filium Ρhilippus
accusat, quod largitione benevolentiam Macedonum consectetur Quos te, malum, inquit, ratio in istam apem induxit, ut eo tibi elea putaressore, quo pecunia somrvisses An tu id vis, ut Macedones non te revem suum, sed ministrum et proebitorem sperent re i Beneminium- ει praebitorem qui sordidum regi melius
90쪽
etiam, quod largitionem eorruptelam dixit esse. I enim deterior, qui accipit, atque ad idem semper exspe54 tandum paratior. Hoc ille filio sed praeoeptum ut mus omnibus. Quamobrem id quidem non dubium es quin illa benignitas, quae constet ex opera et industrio honestior sit et latius pateat et possit prodeam plribus. Nonnumquam tamen est lamiendum, ne tibenignitatis genus omnino repudiandum est, et aesidoneis hominibus indigentibus de re samiliari impetiendum, sed diligenter atque moderate. Multi enipatrimonia effuderunt inconsulte largiendo. Quid atem est stultius, quam, quod libenter lacias, urar id diutius sacere non possis' Atque etiam aequunt
largitionem rapinae. Quum enim dando egere mapermalienis bonis manus afferre ooguntur. Ita, quum benvolentiae comparandae ausa benefici esse velint, mtanta ratudi assequuntur eorum, quibus dederiu55 quanta odia orem, quibus ademerunt. Quamobrene ita claudenda res est familiaris, ut eam benignit aperire non possit nec ita reseranda, ut pateat omibus. odus adhibeatur, isque reseratur ad facultati Omnino meminisse debemus id, quod a nostris honnibus saepissime usurpatum, jam in proverbii consuetdinem venit, largitio m fundum non habere. Eteniquis potest modus esse, quum et idem qui consuerine idem illud alii desiderent pXVI. Omnino duo sunt genera Dryorum quo
alteri prodigi, alteri liberales. Prodigi, qui epulis
viscerationibus et gladiatorum muneribus, ludorum nationumque apparatu pecunias profundunt in ea riquarunt memoriam aut brevem aut nullstm omnino si
56 relicturi liberati autem, qui suis facultatibus aut catos a praedonibus redimunt, aut ea alienum suscipiu