Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

101쪽

τον νουν an unum e hisce siti), hoe est, utrum ip80 Sensu aut mente eontineatur, an sit quaedam animi saeuitas

ab illis ips priueipi diversa; et eum in disputatione de

Drtuit dicit,401 omnia aut semper e necessari aut plerumque c0ς ἐπὶ το πολυ fieri, sed graeci ταυτ esse etiam, qu0d Drtuit fiat, qu0d, licet in eadem re atque illa priora evenire 9088it, a caussa toto genere diVersa, a Drtuna et casu repetit ); et innumeris aliis l0eis. Possunt autem hae duae voeabuli signiseationes ad

unam notionem simplicem reduci. Etenim o reae τι numeri maxime proprium St. Cum enim numerus constet pluribus iugulis, qu0rum unumquodque unum a qu0Vi Sali uno Separatum est, unumquodque unum ad reliqua singula sic se habet, ut sit ni αρα αυτ a. Quapropter Ari-Stoteles, p08tquam enumeravit quattuor rerum principia, materiam, formam, priVationem, caussam efficientem, his ita addit quintutu, ut distat, hia graeci αυτ a s T Is cs 20 παντ υν νουν παντα δ); et postquam egit de quinque sensibus, demonStrat 110n posse esse . σθ σιν Λερα παρατa πεντε ε); et in universum post plurium ingul0rum enumerationem e0mpletum numerum esse vel ineompletum ita s0let signis ea re, ut non esse Vel esse aliquid rasa aειρὶ s εν dicatq) Quare, Si non solum ea, quae singillatim

bus animae goneribus Ostendit, non esse animam ' Π ρ eo δε εἰρη1 ε -

102쪽

per se constant, verum etiam ea, quae singillatim numerantur, numero di Versa appellamus, in universum id dicere OSSUmUS SSe παρα τι τερον, quod ab eo numero

diversum Sit.

Haec exp0nenda erant, ut, quid intellegendum esset

To graρα α στοιχεῖα, certo iudici cogn0sci posset. Cum

enim paullo ante viderimus, principium illud quod ab Arist0tele refertur ab elementis diversum, quatenus generaliter

tantum τερον τι τευ στοιχεico diceretur, et materiam intellegi 0sse e0ntrariis elementorum qualitatibus subiectam, ut substantiam ips numero ab elementis diversam, quaerendum est, hae duae explieandi rati0nes quomodo se habeant ad vocabulum 'cio nasci ci στοιχεέα In quarillaestione pr0tinus apparet, si illud principium p0natur esse substantia numero ab elementis diversa, hane substantiam per se esse aliquid παρ Ta στοιχεια, atque ea quidem voeabuli significatione, quam priorem posuimus. Sed id quaeritur, num etiam, si non Substantia intellegatur, verum materia element0rum qualitatibus subieeta die autem materiam per se quavi qualitate carentem, qualem Arist0teles ins0rmavit - diei possit esse aliquid παρα a Toιχεῖα. Atqui hanc materiam non p088 diei παρ Ta στοι- χει a, si h00 vocabulum priore illa signiscatione aecipitur, apertum est. Sed num forte altera significati0ne potest, qua id qu0que dieitur παρα τι τερον, quod, iste ab hac alia re non subiecto separatum sit, tamen ita ab ea diversum est, ut ne e0ntineat eam nec ea contineatur et detreo etiam a manenti ea separari possit, qua ratione Aristoteles o λον diei esse aliquid παρα τα μερη et 0minis essentiam aliquid παρα τα στοιχει sive τὴν λην ) Mi-

νας'. hys III, 1. 20L I, postquam quattuor motus genera enumeravit, ostendit, ' παρα τα εἰ γ' u ga/α non esse aliud etiam motus genus.

1 Vid. p. 79 et not. 1 et 2.

103쪽

nime vero, ut ego quidem existimo. Ut enim, quemadmodum antea oeuimus i), in re quadam tota et o λον

sive ipsa totius natura est quidem aliquid αρ τα μερir, pariterque in hac re τὰ ιέργη sunt aliquid παρ το λον,

nec vero τα ρη sunt aliquid recto' υτ το λον Γραγμα, quippe qu0 0ntineantur, sic etiam in unoquoque elemento materia est quidem aliquid παρα την φ ορφὴν et παρα et ἐναντια, quibus eum materia coniunetis ipsa lementa ei seiuntur, ne ver est aliquid reae rei et Ta To - χεια pr0pterea quod ipsis elementis ita continetur, ut ipsa eorum noti0ne contineatur et a manentibus iis omnino non p088it separari. Ac revera Aristoteles ita de materia

loquitur, ut eam dieat esse aliquid παρα τὴν μορφην'), ut

eam dies ipso genere a forma diversam esse δ), ut eam distat ετερον τι τρίτον, quod contrariis rerum qualitatibus, in universum formae et privationi, subiectum sit g); sed non memini ullius loci, quo eam dieat aliquid παρα το πραγμα materia et 0rma compositum. Itaque illud priueipium ab elementis diversum ita s0lum ab Aristotele diei potuit

To παρὰ ci στοιχεια, Si esse putavit substantiam nurnero ab elementis diversam, quae quidem ubstantia, tametsi etiam elementorum materia esset, nihil minus tamen per se constaret aut certe constare posset ab elementis separata. Hino autem simul etiam patet, o recte τα στοιχεia se habere ad To τερον των στοιχεμ0 ut 110ti0nem speciali orem

ad generaliorem. Denique o 1 εταξυ Vel t/εσον Lot στοιχειο ν UISUS ad To παρα α στοιχεio, Si id substantiam quandam signi-seat, ita se habet, ut eius aliqua speeios sit. Cum enim h0 principium inter duo elementa medium a rati0n di-1 Vid. l. l. 2 Cf. l. l. 3 Cf. Motaph. V, 28. 1024b 12.4 Phys. I, 6 189- 23 27 34 sq.

104쪽

eatur medium, quod altero densius altero autem rarius sit, eius ab elementis disserentia in diverso densitatis et raritatis gradu ponitur. Huius autem disserentiae generaliter acceptae plures 88 9088unt modi. Qu0d enim hae ratione ab elementis dissert, id et omnibus elementis p0test densius et omnibus rarius et densitate ae raritate inter duo elementa medium esse. Iam ero quod ip8um per e una aliqua harum rationum ab elementis dissert, id ab iis ipsa sua qualitate sive forma dissert, et hane ob caussam estres quaedam παρὰ τὰ στοιχεια, Sive substantia seorsum ab

χHoιν est aliqua specie eius, quod generali0re vocabulo recto τὰ στοιχεια dieitur atque inde simul patet, o gruo τα στοιχει p088 certe idem intellegi atque o b εταξυ di Oiν

Itaque nune iam apparet quod Stendere Volebamu8,

se e posse igitur ad eandem eiusdem phil0sophi d0etrinam pertinere. Sed de hoc ipso voeabulo 'cio ιιεταξυ ' dubitari etiam potest, utrum unam eandemque rem signiscet an nomen generis sit ad plure pertinens species. Namque Aristotelesiis l0eis, quibus priueipium inter duo elementa medium memorat, id medium diei tum inter aquam et aerem, tum inter aerem et ignem, tum etiam inter aquam et ignem, idque ita quidem, ut, si unum locum Xceperis λ), unoquoque loco tribus his modis unum tantum indieet, quasi is 80lii Sit, aliorum ne levissima quidem signiseati0n addita. Qu0d autem medium est inter aquam et aerem, id ipsa sua natura dissert ab e0, quod inter aerem et ignem vel inter aquam et ignem medium est. Quare haec tria voeabula per se quidem n0n unam eandemque rem signifieare videntur1 Gen. Corr. I, 5 332 20 vid supra p. 66 not. I), de quo

loco infra agetur.

105쪽

sed potius tres diversas speetes principii illius inter duo elementa medii. Sed tamen una est condicio, qua p08sint eandem rem significare, eam dico, si forte is, qui naturam illam ab elementis diversam unum rerum principium p0Suit, hanc naturam ita informaverat, ut pari iure videretur inter aquam et aerem atque inter aerem et ignem vel etiam inter aquam et ignem media dici posse. Hoc enim si ponimus, illa voeabula nihil sunt nisi eiusdem rei diversae interpretationes. Atque hane revera Vocabul0rum rati0uem SSe, deineeps pluribus demonstrabitur. 5. Cum igitur apertum videatur esse, illa voeabula posse certe eandem rem Significare, quaerendum est, num revera apud Aristotelem eandem rem significent. 0 autem argumentis certissimis ut probari 088e, qu0rum potis Simum in eo p0situm St, qu0d aepe du0bu locis, qu08 demonstrari potest ad eandem rem pertinere, 0eabula illa ita inter se commutantur, ut ad Significandam hanc eandem rem altero l0e hoe altero illud vocabulum ad

Primum igitur Aristoteles in disputatione de infinito,

initi eius partis, qua denionStrat, nullum corpuS, nec Om-p0situm nec implex, 088 infinitum 88e, physic08, qui e0rpii qu0ddam simplex infinitum p0nant, ita dividit, ut

alteros aquam aut aerem, altero To recto a. et στοιχε iap0nere dicat ). Haud multo post iu demonstrati0uis illius sine de iisdem physicis l0quens ait, nullum phy8icoruui

terram et ignem, sed solum aut aquam Vel aerem, aut os εσο αυτ εδν infinitum ponere'). pertum St, utr0que

loe pariter omnes intellegi physicos, qui c0rpii qu0ddam Simplex p0nant infinitum. Iam ver eum altera h0ram phy-1 Ρhys III, 5. 20 43-25 32. id locos p. 68 not. 3 ut p. 9 not. 1 et 2.2 Phys ibid. 205R25. Vid. p. 70 not. 1.

106쪽

86sicorum par utroque loco ita igniscetur, ut aut aquam aut aerem, altera autem priore loco ita, ut o et χρα Tot στοιχεια, O Steriore Ver ita, ut o ιεσον da τος κοὶ αερος ponere dicatur, equitur, ut hi et stego ponentes et illi et graea τα στοιχεῖα ponentes iidem intellegendi sint, ut igitur zo εαρα τα στοιχεia et O ιεσον daTOς και αερος eandem rem Significent. Utroque autem l000

aperte respicitur, qu0d ipso di 8putationis initio dietum est 3), physic08 mne8, qui principium p0nant ius nitum, ipsi infinitati aliam quandam naturam subicere, atque quidem aut

unum ex elementi Velut aut aquam aut aerem, aut et stε-

Deinde initio secundi de Gen. et Corr. libri, ubi de elementorum materia quaerit, hancque ab aliis diei unam, ab aliis plures esse statui, eos, qui unam elementorum materiam esse velint, rursus ita distinguit, ut alteros unum

ex elementi8 Velut aerem aut ignem, altero ' τι si ετ a ξυTOUT 0ν, csita τε ν ai c0ριστόν ponere dicat'). Paullo autem post separatim eos refellit, qui unam elementorum materiam naturam quandam ponant παρα et ειρ λ s ενα στοιχει a), Tat τὸ νίεω 01 ατικὴν κa χ 0ρέστην δ). Qui hoc posteriore l000 unam elementorum materiam ponere dicuntur naturam quandam ' aea et στοιχεια certe innumero Sunt eorum, quorum sententiae illo priore loco indicantur iam vero cum referri non possint ad 08, qui illo priore loe aerem aut ignem elementorum materiam 90nere dicuntur, e08dem 88 090rtet atque e08, qui illic

I Phys III, 4. 201 16. Vid. p. 6 not. 1.23 Aristoteles priore loco non apertis quidom verbis aeri et igni generalem elementorum notionem anteponit; sed ab eo duo illa divisionis membra, quae posuimus, intellegi, ex ipsa verborum collocatione apparet. id locos . 64 not. 3 cf. Gen. Corr. II, 5 332 R et 20.3 Gen. Corr. II, 1. 29, 8. Vid. p. 65 not. 1.

107쪽

xi t ετ aξυ ερος κ ai αυρος diei tu ponere. Cur autem Arist0teles horum 80lum sententiam hoc loco refellat, de iis ver0, qui unum e elementi ponant, umino taceat, facile cognoscitur. Curii enim iam tu e sit, ut suam ipsius de materia sententiam pr090nat, cum autem ip8 quoque materiam esse velit naturam diversam quidem ab elementis, neque Vero παρὰ τὰ στοιχεia id est, seorsum ab elementis per se c0nStantem, Statim uitio Studet patefacere, qua ratione sua de materia d0etrina disserat ab e0rum opinione, qui et o ciρὰ et στοιχεῖα omnium rerum materiam ponant;

quae quidem disserentia, ut quam brevissimis dicam, in eo posita est, quod Aristotelis materia non est aliquid ιαρ' at τὰ τὰ στοιχεia, sed in ipsis elementis est aliquid

Itaque X 0rum duorum l000rum comparati0ne patet, τί παρ ι στοιχεῖα idem intellegi atque o ιε ταξυ ἀερος καὶ πυρ0ς. Qu0 8 cum prioribus c0mp0nimu8, apparet, To παρα τα στοιχεici et idem diei atque oo εταξυ ἀερος καὶ dato et idem atque et stεταξυ ἀερος καὶ πυρος Sed inde non sequitur, ut etiam haec duo media eandem rem

Significent, quoniam ad et graeci a στοιχεia, quod St Ocabulum generalius se habere p088unt ut duae diversae eius pesties. De hisee igitur aesturatius etiam videndum St.

Aristoteles eiusdem libri capite quinto, qu0, 08tquam

praecedentibus libri partibus suam de materia sententiam exp08uit, generaliter ostendit, quod omni uni elementorum materia sit, id nec unum ex ipsis elementis, nec αλλο τι σπαρα ταυτα τὰ στοιχεῖα, esse 9088e, continuo 'To

108쪽

rc ρα - στοιχῶa ratione disiunctiva explieat hisce verbis ' o o stεσον τε ε oo καὶ δατος η ερος καὶ 1πυρος quod quidem medium altero elemento densius altero autem subtilius sit. Quo l0e cum T reae et cit στοιχε

explieetur du0bus membris disiunetis, ipsius loci intelleetus omnino pendet ab ea quaestione, quae huius disiunctionis vis ac ratio sit. Potest autem intellegi triplici mod0, primum ita, ut Aristoteles e0rum phil080ph0rum, qui το παρὰ

το στοVχεia omnium rerum materiam dicant, duas distinguat partes, alteram eorum, qui illud naturam quandam inter aquam et aerem, alteram e0rum, qui naturam quandam inter

aerem et ignem mediam p0nant deinde ita, ut generaliter solum, quot modis τὰ παοὰ τα στοιχεια cogitari p08sit, signifieet, historiae ratione non habita denique ita, ut de unius solum phil080phi, qui et πορα τα στοιχῶ ponat,d0ctrina c0gitans, duas eas indistet rati0nes, quibus o graecieta στοιχει ab illo p0situm explicari possit in). Cum igitur haec triplex esse p08sit disiunctioni Sententia, ea, quam Secundam p0Suimus, omnium minime pr0babili est, propterea quod Aristoteles t0t l0eo id agit, ut ipsorum phil080phorum, qui ante ipsum fuerint, de una materia pini0nes refellat; omnino autem eam accipi 0n 088 apparebit, i, quae aecipienda sit, ostenderimus. Sed reliquarum duarum utra tandem intellegenda est Posterior ero ea, quam ultim0l000 0suimus id qu0d nunc iam probandum est. Indipiendum videtur esse ab explieandis duobus vocabulis, quae ad intellegendam loci sententiam gravissima Sunt, primumque videndum, in verbis ' o DF λλο τι nasia 2 aDZa, io 3 εσον τι ερος καὶ dato ii deo καὶ τυρος

1 Haec loci sententia apparet, si cum sic vertimus Nec una

omnium elementorum materia esse potest το παρα et μοιχεω, velut

modium aliquid inter duo elementa, sive id inter aquam et aerem, sive inter aerem et ignem medium est.

109쪽

partieula ' io P quam signifieationem habeat haec enim p0test duplex esse. Nam primum particula iον, atque u8u quidem longe frequentissimo, adhibetur in adferendis notionis aliquius exemplis, eo consilio, ut ea, quibus aute-p0uitur, exempla illius notionis igniscet esse qua signi senti0ne Latini adhibent velut vel exempli gratia Deinde vero saepius etiam ab Arist0tele in explicationibus ad notionem aliquam addendis adhibetur, eo consilio, ut ea, quibus antep0nitur, ignificet illius n0tionis explicationem esse qua significati0ne respondet Latin f id est vel sol licet sive videlidet 'λ). Iam pri0 illa partieula signiseatio ad

nostrum locum parum aeuommodata est; namque ViX seri potest, ut Arist0teles medium inter aquam et aerem et medium inter aerem et ignem eius naturae, quam dicit et i scio et a GTOέχεια V0luerit Xempla SSe, quoniam, Si unum locum X deperi8, qu medium inter aquam et ignem ineuiorat'), ubicunque illud o actea a στοιχεῖα explieat, id aut medium didit inter aquam et aerem aut inter aerem et ignem, ita ut praeter hae duo media nullam aliam, quae recisa α στοιχεῖα SSet, naturam Videatur cognovisse. Ea solum condicione haec

dii media possint exempla esse, si Aristotelem ponamuS de formis cogitare, quas To rcio et a GioVχεia ipsa generali Sua notione habere p08sit, non quas in philosophiae historia habeat; ita enim generaliter edepti plures esse Di ma8, 98 Supra ostendimus δ); sed hane sententiam modo

1 Cf. ait ad Aristot organon, IJ, 18, qui primus, quod sciam, hunc vocabuli apud Aristotulum usum vidit ut indubiis x0mplis ostendit, quibus is locus, de quo agimus, addendus est. Eadem significatione ἰον adhibutur hys III, 4. 203 16 ubi Aristotulus physicos dicit infinitati subicere ' ετερ αν- νὰ φυσιν τέων λεγομένων στοιχείων, οἷον δωρ χ αερα ' haec enim duo elementa non exempla sunt, sed sunt Omnia, quae a physicis ponuntur infinita, ut patet ex 205 27.

110쪽

diximus ab h00 000 alienam esse. Itaque o o posteriore signifieatione, qua explicandi vim habet, intellegendum est, ergoque verborum Sententia haec est ' neque etiam aliquid

Itala re τοιχεia, id St, natura quaedam media siv0 natura videlicet quaedam media . . . una omnium materia esse potest Cum autem duo dieantur media, quae partieula disiunctiva V 00niuncta sunt, etiam hae particula

duplieiter intellegi 0test, primum ita ut duo illa media plane disiungat et inter Se opponat, quemadmodum Latinum aut ' deinde ita, ut ea disiungat et ad illud o

recto Ta τοιχεia in aequo ponat, talia esse Significan8, qu0rum utrumque per illius naturam pari iure admitti possit, quemadmodum Latinum sive Si priore ratione aeeipitur, o toρα et στοιχει in duas dividitur speetes omnino divel Sas si posteriore ratione, ip8um o ιαρὰ τὰ GTO IO numero unum Solum ponitur et duo illa media ea distuntur duae rati0ues sive formae, quibus unius illius natura pari iure explieari p0ssit a tum tota l0ei sententia hae est ' ne etiam aliquid recte et ceto χε ia, natura videlicet quaedam media sive inter aquam et aerem sive inter aerem et ignem, una rerum materia p0test esse . Utraratio accipienda sit, e solis tosti verbis 110 certo cognoscip0test quamquam p08terior iam ea re magis commendatur, qu0d Arist0teli, si priorem intellegi 0luisset, etsi n0n neceSSario, certe tamen et ad sententiam et ad serm0nis usumaee0mm0datius particula j bis p0nenda suisset. Sed aestudunt alia argumenta, quibu8, 08teriorem rationem Solam

Veram 8Se certo demonStratur.

Arist0teles t0t loco, cuius 8, de quo agimu8 908teri0 par est, id agit, ut p08tquam suam de una omnium rerum materia sententiam exposuit, aliorum philo80ph0rum sententias, qui pariter unam rerum materiam ponant, pr0rsu refellat, atque easdeni quidem aliorum philos0phorum Sententias, quas ip80 disputationis initio breviter recensuit et in duo genera distribuit. Ἀ pri0re quidem