Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

121쪽

rebus subiecta, una numero, hoc autem l000 qu0d a quibusdam poni dieitur unum elementum, Specie unum intellegitur quamquam enim aqua numer etiam una est, pariterque aer et natura inter haec media, tamen ignis n0 80lum is intellegitur, qui unus sit numero, velut Heracliti, verum etiam is, qui ex innumeris similibus partibus com-p08itus sit, qualis a lat0ne 0nitur. Sed id ad nostram quaestionem nullius m0menti est Aristoteles igitur oel000 eorum, qui unum 80lum elementum ponant, ingulas Specie enumerat, atque tali quidem rati0nis forma utitur enim v0eabulis dividentibus o με - οἱ δέ), ut haec enumeratio non possit n0 completa videri. Iam vero si p0nimus, medium inter aerem et aquam, quod unum h00 loco memoratur, diversum esse a medi inter aerem et ignem, enumeratio non est e0mpleta, et simul alia quoque enumerati0, ea, quae priore illo Metaphysicorum loco pr0p0nitur, quam Vidimus pariter completam putandam 88e, esse itur ne impleta; hoc enim l000 08 vidimu8, qui medium inter aerem et ignem ponerent, in ii numerari, qui unum s0lum elementum dicerent, altero medio mi88033. Quare, si duo illa media diversae res essent, Arist0teles h0 l0e eos, qui medium inter aerem et aquam illo eos, qui medium inter aerem et ignem posuerunt, omi8iSSety). Cum autem talem missi0nem omnino incredibilem esse

1 Metaph. I, 7. 988 28 Aristoteles, postquam eos memoravit, qui aut aerem aut ignem aut aquam aut naturam inter aerem et ignem mediam omnibus rebus subicerent, addit, talem quoque

quandam naturam a quibusdam poni το πρωτον στοιχεῖον , si autem HS το Πρωτον στοιχεῖον, etiam unum omnium rerum elementum est.

2 Dixurit fortassu quispiam, Aristotelem promiscue tum hoc tum altero medio uti, ea ratione, ut una species pro tot genere sit. Sud id omni ratione destitutum est; cur enim, si hoc voluit, non simplicitur 'το μετοι ' dicit cur ut cum tria elementa singillatim enumerat, et cum generatim unum e tribus clementis dicit, his semper aut hoc solum aut alterum medium opponit γ

122쪽

viderimus, statuendum est, e qu0que, de quo nunc agimu8,l0e id, quod medium inter aerem et aquam dicitur,40n

aliud intellegi atque id, qu0d aliis l0eis medium dieitur

inter aerem et ignem. Idem postea magi etiam apparebit, si, ut promi8imu8, ostenderimus, e08, qui hoc loco medium inter aerem et aquam ponere dicantur, null08 ali08 intellegi praeter unum AnaXimandrum. P08tquam ingulo l000 consideravimus, aliud etiam

addimus argumentum e disserendi legibus petitum, qu0d ad omnes fere l0cos pertinet quoque sol t0ta res videtur absolvi. Ut ips initio diximus utque e loeis allatis adite e0gnoscitur, Aristotele eo physicos, qui id qu0d est ea

ratione unum esse dicant, quod omnibus rebus unum priu-cipium idque quidem c0rp0reum subiectum sit, proprie bifariam solum dividit, in eos, qui id principium unum e

tribus elementis, et e0s, qui naturam quandam ab elementis diversam inter duoque elementa mediam dieant. In his autem duobus generibus modo versatur mutuo diverso. Namque prius genus tum ita significat, ut ipso generis V0cabulo utatur, eos dicens, qui ' εν τι τευ τριῶ0 ' ponant, nulla divisione addita λ); tum ita, ut genus in species sua dividat hasque ipsi generi m0d disiunetivo subiungat, aut uines' aut duas tantum in modum exemplorum'); tum ita, ut genere omi880, Statim generi species modo disiunctivo p0nat, ac rursus aut omnes s), aut, ubi exempla 80lum adfert, duas tantum β). Alterum autem genus nunquam ita significat,

ut primum ip8um genus ponat tumque huic Singula Species modo disiunetivo subiungat, veluti eos dicens, qui ' et i

123쪽

ὼερος καὶ πυρος dieaut de eo uti loco in seqund de Gen. et Corr. libr0, quo videri possit genus in duas species dividere hasque generi Subiungere, antea Seorsum diximu8 Τ), neque ita, ut genere omisso Statim singulas generis pecie prop0nat, veluti eo distens, qui tεταξύ τι ι ἀερ0 καὶ δατος ξ ερος α πυρος dicant, sed ubique ipSum genus immo solum illorum v0cabulorum signifieat atque ita quidem, ut sine ullo delectu tum τους τ graea et agro χει λεγοντας tum τους τ φιε ταξυ ερος καὶ δατος tum τους λι εχ aξυ αερος α πυρος dicat, pr0ut qu0dque V0cabulum menti Drte succurrat, et ita promisque sive hoc sive illo voeabulo signifieatum illi priori generi et t0ti et in species suas diviso opponit '). Iam ver protinus patet, tali distendi rati0ne non uti p0tuisse eum, qui illi v00abulis sciret res signifieari diversas. Erg illa v0eabula apud Aristotelem non diversas sed eandem rem significant.

ι ειαξυ ἀερος καὶ ιυρος ab Aristotele adhiberi ad eandem Significandam rem, quam quidem rem patet talem esse portere, ut pari iure et o et illo voeabul appellari 088it; demonstratum igitur etiam est, omnia illa vocabula ad eandem eiusdem phil0sophi 0etrinam pertinere. Quare nunc iam transeundum 8 ad eam quaestionem, quam alteram p0suimus, cuiusnam philosophi illa d 0etrina sit. 6. Cum igitur quaeratur, cuiusnam phil0sophi illa d0etrina sit, hune philosophum die nullum esse praeter unum Anaximandrum, ut passim iam significavi, illudque

I Vid supra . 87 q. 2 Res omnino apparet ex iisdem locis, quos quinque adnotationibus praecedentibus laudavimus.

124쪽

nihil aliud intellegi nisi illam ipsam naturam infinitam,

quam ab Anaximandro vidimus unum mutum rerum principium p0ni. Ad quam rem demonstrandam, cum omnibus illis vocabulis ostenderimus eandem rem significari, proprie satis sit, si de uno aliquo eorum demo Stretur Sed praestat tamen eandem rem singillatim de omnibus vocabulis ostendere, ne quis, Si de uno aliquo n0n demonstratum sit, rursus subdubitet, num vere dixerimus illis vocabulis eandem rem significari. Probatur autem res et ex ipso Aristotele et ex eius interpretibus, quorum testimonia confirmant id, qu0d e solis Aristotelis locis aesturate explicatis cognoscitur. Videtur autem ad perspicuitatem utilius esse, primum interpretum sententia prop0nere ac tum demum ipsum Aristotelem consulere. Ab illis igitur ordiemur atque ita de iis agemus, ut primo omnia e0rum testimonia adseramus, tum de eorum auctoritate quaeramus.7 Veteres igitur Aristotelis interpretes, exceptis Solis Nie0la Damasceno et Porphyrio, de quorum Sententia Seorsum disputandum erit, unanim conSenS cum T rLGρατα στοιχεῖα tum et 1 ετctio et inter aerem et ignem et inter aerem et aquam ad unum Anaximandrum referunt.

Primum Alexander phr0 disiensis, qui horum antiquissimus est, tribus e0mmentarii in libr0 metaphysic0s locis Anaximandrum iis adnumerat, qui implex qu0ddam corpus unum omnium rerum principium p0nant, et a reliquis eiusdem generis phil080phis ita distinguit, ut eum prim l0eo ' τι ν υεταευ φυσιν 'i), se- eundo ' τινα ιεταξυ φυσιν ), tertio denique, qui mani-1 Alex Metaph. 34, 3 on. ἡ ἐν τουτοις id est, iis qui primi

125쪽

105sest idem est atque quartus temere huc translatus, ' τὸ ι εταξυ φυσιν θερος et καὶ ιυρος νη ερος τε καὶ dato ς'

p0nere dicat, p0Strem loc etiam addens, hanc naturam mediam utroque mod0, id est, et inter aerem et ignem et inter aerem et aqua ui mediam diei i). A qu0nam utroque modo dieatur, num ab Aristotele tantum an ab aliis quoque vel etiam ab omnibus ex Alexandri verbis non certo quidem cognosci potest Sed si aesturatam adhibere licet expli-1 Postquam loXander in explicatione sexti capitis primi Metaph. libri de maturia, quam lato deis subiceret, disputavit, p. 45, 15 induis urbis ' εἰπων δὲ κτλ. additur, Aristotelem, quippo qui materiam dixerit ab aliis corpoream ab aliis lucorpoream poni, primum disseruisse de Platon et Pythagoreis, qui materiam ponerent incorpoream, omisisse Leucippum et Damocritum qui materiam ponerent et corpoream et incorpoream, sed de hisce eum iam antea dixisse denique in fine, v. 20, haec leguntur: προσέθηκε u: xj GIO- ore καὶ την 'Auci μανδρου δοξαι , ο αρχχὶν θετο τὴν μεταξυ φυσιν αερος τε καὶ πυρος γῆ αερος τε καὶ δατος igγετο γαρ ια-

ροτερους. Hae autem omnia ad id Aristotelis caput, quod . l. ab Al0Xandro explicatur, omnino non pertinent, propterea quod de iis in hoc capite ab Aristolol omnino nihil dicitur. Pertinent autem ad caput proxime sequens in hoc enim illa omnia eodem ordine ab Aristotele dicuntur, in hoc verum etiam si, quod illic dicitur πουσε δηκε xj Grosit κελ atque otiam in huius explicatione brevisost, . 46, 20 sq. iterum iisdem plane verbis leguntur. Ostrema solum verba mutilata sunt haseu nim hoc posteriore loco v. 28)

verba ab ipso luxandro addita fuiss0 t non nisi librarii alicuius incuria missa esse, inde patet, quod prior loco leguntur et quod, ut deinceps apparebit, ad luxandri seniunt iam plane indicandam necessaria sunt. Apertum autem est ex iis, quae diximus, totum illum priorem locum illuc ex hoc posterior a quodam librari translatum esse quid translationis occasionem praebuerit, num Platonis

materia utrobique memorata, an solum quaedam oculorum aberratio, dicere non nuSim.

126쪽

cationem grammaticaui, verba ita 80lum p088uut intellegi, ut ab milibus, id est, c0mmuni uinium opini0ne, utroquem0do diei signifident in) H0rum locorum primo pr0Voeat etiam ad libr0s de Generatione et Corruptione, in quibus Arist0teles huius oetrinae menti0uem sederit id qu0 ipsi tribus seri vidimu l0eis, quorum primo Arist0teles quosdam dieiticus ά

1 Cum in verbis ' προσεθνηκε δἐ κτλ. is, qui dicitur ποοσθῆ-κ cci, Aristoteles sit, non absonum videatur credere, etiam in verbis ijεrtii δὲ ιμι ρυτέρως' Aristotelem intellegi eum, a quo utroque modo dicatur, praesertim cum revera utroque modo dixerit. Sed id non solum non necessarium verum etiam ad totam loci orationem parum aptum est. Primum enim in priore loci partu non Aristoteles tantum, sed post hunc Anaximander etiam nominatur; quare, si solam loci rationem grammaticam sectamus, facilius etiam Anaximander intullegitur. Deinde leXander, qui Anaximandro nominato dicit, υς αρχὴν θετο την si εταει φυσιν rλ.μ, id, ut ex ipsa orationis forma patet, non ex Aristotelis sed ex sua ipsius sententia dicit ut idcirco omnino nihil est, cur eum in verbis ' λεγεται umor ερως', quibus illam suam sententiam probat, de solo Aristotelo cogitavisse credamus. Accedit, quod, si de hoc solo cogitavisset, multo acilius dicturus fuisset ' λέγει γαρ', quamquam eadem ambiguitate, quam antea memoravimus, quandoquidem Anaximander etiam intellegi posset. Quare cum ipso loco, a quonam ita

dicatur, nullo modo indicetur, verbum ' λεγει tio ει ι or εο υς' censendum est positum esse per se absolutum, nulla perSonarum,

quibus dicatur, designatione addita. Ita autem si positum est, ii, quibus λέγεται ι tu φοτεο ως, omnes intellegendi sunt, quicunque forte de illo Anaximandri principio dixerant. Dubitari quidem rurSUS potest, num intellegendum sit, ab illorum unoquoque utroque modo, an ab alteris hoc ab alteris altero modo dici. Sed et difficile est intellectu, qui fieri potuerit, ut adum rus ab alteris hoc ab alteris altero modo intellegeretur, et parum probabile Alexandrum, si hoc voluisset, non alio modo locuturum fuisse, veluti ' οἱ μὲν γαο ουτως οἱ ον ἐκεινως λεγουσιν . Quare mihi quidem haec verborum illorum videtur sententia esse ' namque ab iis, qui de AnaXimandri principio rettulerunt, utroque modo medium dicitur

127쪽

tertio et recto Tatio Dici, quod videlicet medium esset sive inter aerem et aquam Sive inter aerem et ignem, omnium rerum materiam posui8Se. Praeterea uno Simplicius quo

Iam vero si ill0s tres Alexandri locos consideramus, duae ex iis equuntur re8, quae ad 0Stram quaestionem maximi sunt momenti. Primum enim ex iis apparet, Alexandrum naturam illam mediam intellegere uni Vel Sam, et univer Sam, non tantum aliquam eius Speciem, ad Ana Ximandrum referre. Namque primo statim loe eum naximandrum dicat ' ιγ ν ιεταξυ φυ- σιν ponere, ipso definiti articuli usu satis indieat, senaturam illam mediam universam, uiues, quae forte eius esse 9088int, pestie in es cohibentem, uni Anaximandro tribuere. Quod autem X 0l0 00 0 eo sequitur, id tertio loco verbis etiam enuntiat, siquidem h00 000, qu pariter et Pro εταξυ φυσιν, id est, naturam mediam universe intellectam, Anaximandro tribuit, addit etiam hane ab Anaximandro positam naturam inediam pariter et inter aerem et

ignem et inter aerem et aquam mediam dici. Atque inde, quod e0gnitum habet, Anaximandri prinei pium pariter et inter aerem et ignem et inter aerem et aquam medium diei haecque duo media re omnino n0 differre, explicatur etiam, qui in explieatione uiusdam Metaphysicorum l0ci, quo Arist0teles medium inter aerem et aquam, quod a qu0dam principium ponatur, memorat, pro illo Aristotelis medio dicere p0tuerit medium inter aerem et ignem ). Deinde ex iisdem l0 eis apparet, leXandrum eam,

2 Alexander, Metaph. p. 50 1 5, in explicatione Arist. Metaph. I, 8 989 14, ubi Aristoteles, postquam eos, qui unum quod

dam corpus omnium principium ponerent, refutavit, hisce eum quoque adnumerat, qui id unum corpus esse velit ' αερος si ἐν πυκνω-

128쪽

quam de Anaximandri principi prodit sententiam, n0n primum e nonnullis Aristotelis vel etiam aliorum Script0ruml0 eis ratiocinatione quadam e0llegisse, sed ipsam a Veteribus eripi0ribus traditam aede pisse id enim et e t0ta dicendi rati0ue sequitur, quippe quae ubique certitudinem ostendat clarae c0gnitionis, et ab ips0, si verba ' λέγεταιγορ G1ιφοτερ υ redie Xplicavimu8, aperte dicitur. 8. Sequitur hemistius, qui in paraphrasi ristotelis librorum physic0rum aepius de Anaximandri principi l0quitur. Is igitur in paraphrasi eius loci, qu0

Aristoteles primum memorat eos, qui G ἶφι τι πυρος μἐν ιυκνότερον ερο δε λεγιτοτερον unum mnium rerum principium p0uant, unum naximandrum nominat, a quoli 0 principium p0natur λ); et in paraphrasi eius l0ei, qu0 Aristoteles primum T recisa a To χεia et To τερον των GTO XM 9 memorat, o dicens a quibusdam p0n id, quod sit infinitum, rursus unum Ana Ximandrum appellat eum, qui naturam ab elementis diversam statuat esse id, quod infinitum sit, addens etiam, Anaximandrum eam bcaussam naturam ab elementis diversam infinitati subiecisse, quod infinitum, ut priueipium esse p08set uiuibus rebus Subiectum, Op0rteret exemptum Sse a c0ntrariis elem eu- torum qualitatibus φ). I 000 autem pauli p08 Sequenti,

τερον δατος δε λεπιοτερον Aristotelis sententiam si reddit:

l Themist. Paraphr. I, p. 24 I9 d. Spengel in Phys. I, 4.

2 Ibid. p. 230 9 in Phys III, 5. 204 22 sq. ,δνοι γαρ εν

129쪽

quo eum ristotele ostendit, ne ex uno aliquo elemento nec ex illa natura ab elementis diversa ullam nasei posse rerum multitudinem, illud Anaximandri principium, quod proxime diXit esse τερον τι τιυν στοιχεμυν, appellat ' κεινοτ s ετ αξυ nulla element0rum designation addita in). In paraphrasi duorum aliorum locorum, quibus ab Aristotele το εχ αξυ mem0ratur, nullum philosophum nominat sed solum ristotelis sententiam repetit, id tantum de ea ommutan8, quod priore loe pr0 00, quod ab Aristotele diditur et o ιεταξυ εοος a πυρος, generaliter dicit et o ιε- et GED, elementorum designatione omissa'), altero loco pro eo, qu0d ab illo dieituro εταξυ βαιος καὶ ε ρος, fortis dieit ιυρος καὶ ἀερος δ); quamquam magno opere u Spi eandum est, librorum lectionem salsam esse Themistiumque ipsum sit; sta da τ0 καὶ δερος, nec Vero risio Abai αερος Scripsi 88e, pr0pterea, quod vi comprehendi potest, qui Themistius o loco pro Aristotelis aqua et aere scri

bere potuerit ignem et aquam, quippe quod Aristotelis

Gπειρον ερεα υσει, ταυτην δε λὶ Πυ Mi go si τουτωνυπολι 1ιβύνoDGινμ. Cum Themistius eos, a quibus hoc si μα dicit infinitum poni, porto in iis num oret, qui naturam infinitam aliquid unum Onant, vocabulum μῖγμα eo intellectu oxistimandus os adhibuisso, quo antea ab Aristot0J Anaximandri principium aliquo Metaphysicorum loco '4 s pys ce' appellari vidimus. s. supra p. 50 P.

130쪽

sententiae omnino repugnet ν). Sed etiamsi his l0eis naximandrum non nominat, tamen oportet ei tum videri, eum nullum alium nisi Anaximandrum intellexisse, cum propterea, quod o s/εταξυ Simplieiter dictum et o sursia, id est, o stεταξυ pro hoc enim Aristotelis vocabulo Themistius ursi adhibet), Sive πυρος καὶ δερος sive da To 'κ a δεερος

1 Aristolol0s o loco, cuius illo Themisti locus paraphrasissest, physicos ait insinito semper aliam quandam naturam subicereat tu quidem οἶδεν nim . . explicandi vim habet os supr. . 89 not. 1 aut aquam aut orem aut naturam intor hau modiam; tnon multo post 205, 25 aperto aquam tiorem dicit sola esse lementa, qua a physicis ponantur infinita, ignem autum a nullo infinitum dici pariterque turram. Itaque iuro sano quaerimus, qui potuerit fiori, ut Thum istius illo loco pro aqua poneret ignem. Num sorte in eo, quo utebatur, ristotelis libro scriptum, invenit aut so in-voniro putavit 'πυοίς ut 0rrorem non animadvortit At ipso ibid. p. 234, 10 in periphrasi posterioris illius loci, quom modo laudavimus, recto cum Aristotelo scribit: ου δεὶς tu φυοιολογων πυρTO cΠει γον ποι λησεν γλῆν, ἀιλύ δυ Qvq, omittens quidem, quod ab Aristotolo additur, 'r stgoον Dro ν' neque autem probabile est, o priorsem locum xplicanti postseriorem nondum cognitum suisso aut c0rto posteriorem explicanti priorem non in memoriam venisse, nec igitur probabile oum prioris loci vitium non animadversurum fuisse. An πυι ις' scripsit pro 'osyceroo quod meminorat, Aristotelem antead principio quodam inter ignem et auro medio locutum esse, de principio autoni inter aquam et orem medio nihil otiam cogno- vorat At si non cognovisset, ex illis duobus locis tam porspicuis didicisso ut, si dubitat avisset aliquo certo modo significaturus suissot. An denique propterea ita scripsit, quod modium inter ignem otiorem idem osse sciobat atque medium int0r aquam ut 0r0m At id admitti quidem posset, si solum pro modio intor aquam ut 0rem medium intorignom set 0r0m poneret, admitti autem non potest, quatenus etiam ignem ut aurum a quibusdam dicit poni infinita. Quare mihi quidum omnino vi dotur serisimilo esse, Themistium ipsum scripsisse υδατος καὶ ε ερος ' πυρος autem po alicuius librarii errorem, atque iam priscis quidum semporibus - legitur enim in omnibus

notis codicibus - invectum 8SQ.