Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

181쪽

161 autem hae sententia sequenti: ο ιιεν ra εν ποι GGντες

ocii φοσιν . Ut autem, quo eam m0d indicet et, cum hic modus paullo inelegantior sit, cur hoc modo indicet, intellegatur, pauca de t0tius orationis forma praemittenda sunt.

Ergo Aristoteles, ut o verbis, εος δ' οἱ φυσικοὶ λεγουσι, do et eo ro εἰσιν apparet, postquam ab leatarum de uno ente doctrina ad doetrinam physi eorum transiit, continuo cogitatione processit ad eo ei piendas duas huius doctrina formas; atque hunc cogitationis cursum secutus Statim, qu0 cogitatione conoeperat, verbis pronuntiavit, distens, 40. y οἱ φυσικοὶ λεγουσι, δυο τρο7ιοι εἰσίν, communem autem eorum de ipsa entis natura doetrinam aesturatius indieare omisit. Haesententia pronuntiata iam ipsa uehoatae orationis sorma cogebatur, statim illas duas formas iudieare, id quod sedit

ευκρινεσθαι chas νJ hae enim sunt illae duae formae. Cum igitur hane ob caussam omisisset communem phySi- eorum de ipsa entis natura doetrinam si paratim indieare, ipsa autem cogitatione indicare cogeretur, propterea quod sine ea duae illae formae non solum intellegi sed ne recte exprimi quidem p0terant, ita indieavit, ut eam in illa physicorum divisione singillatim ad utramque partem tamquam rationem utrique communem adponeret, vel potius ita, ut ad pri0rem partem adponeret nominatim, ad alteram autem

mente Suppleret. Verba, quibus continetur, sunt haecce ipso sententiae initio ad 'o ι ἐν γαρ adposita: εν reo x Gaντες TO Pici sta

182쪽

162 quam orati0ue ad ' o μἐν solum sive ad priorem physi-c0rum partem adposita sunt, pariter tamen ad 'o δε quo que sive ad alteram partem pertinent ad haneque mente supplenda sunt. Quam rem ita se habere, paullo post in alia aussa demonstrabimus; quare h0 loeo, ne bis idem die0udum sit, sumimus. Quod si autem pariter ad utramque partem pertinent, non ignificant quandam doctrinae disserentiam priori parti propriam, Verum doe- trinam utrique parti id est, omnibus physi eis ommunem. Haec doetrina quae sit, ex ip80rum verborum explicatione patebit. Qu0 primum attinet ad verborum rationem grammati eum, saeti patet, ' το esse obiectum ' noti σανιες

didatum λ). In hoc praedieat verbis ' fora saνεε εν scos a 'duae sententiae coniunctae sunt, altera, ill0s physi eos id quod est unum, altera, eo id unum ens corpus esse velle quae duae sententiae seorsum constipiendae sunt.

to κει ιενον est attributio ad 4 σέυμα qua infinita noti unius corporis, in quo illi positum esse velint et o ἰὼν, peculiari quadam proprietate desinitur et in notionem eou- vertitur eius unius orporis quod omnibus rebus, id est, omnibus singularibus corporibus, subieetum sit ') Denique verba τέων τρι υν τι ἰάλλο o ἐστι πυρος

I Vornorum ratio grammatica haec est: οἱ MD γέ ' ον

2 Attributio illa 'τ υποκειμενον omnium maxime ipsamentis notionem a physicis propositam continet, pariter atque in definitionibus dissoronti maximo rei naturam aperit; quare utile, immo necessarium esse videtur, aucis eius vim exponere. - Eleata id quod est ita unum esse statuo bant, ut raptor id unum nihil essset omnisque serum multitudo tollorsetur Aristot is do a doctrina disserens, quoniam vocabulum το ν pluribus modis intell0gatur, ab Eleatis quaerendum esse ait, o i , quod ista ratione unum dicant,

183쪽

163 δε αν κνότερον ερος ὁ λεn τοτερον sunt adpositi ad

cuiusmodi esse velint, num forte unam substantiam, veluti unum hominem vel equum, an unam qualitatem quantitatemve Phys. I, 2.185 20). aritor nunc, si Aristololes physicos dixisso id quod est unum corpus ponere, nulla huius unius corporis attribution addita, quoniam plura sunt corporum genera, quaerendum esset, hoc unum corpus num forte unum Continuum globum cubumve an unius animalis corpus vel plantae vel alius cuiusdam rei esse voluissent praeterea incertum relinquersetur, an Orte hysici quoquo, in hac re cum Eleatis consentientes, id quod est ita unum corpus dixissent, ut praeter hoc unum corpus, veluti unum globum vel unius animalis corpus, nihil esset, omni rerum multitudine sublata atque si id quid0m credi non posset, quoniam pugnat cum ea physicorum rationo quod id quod est motu volunt praseditum esse atque tali quidem motu, quod per se generans sit multitudinis, tamen nullo modo appareret, qua ratione id quod est et unum et tale dici posset corpus, quod propter motum insitum multitudinem simul contineret. Haec igitur ambiguitas prorsus tollitur eo, quod ad ἔν- ῶμα attributio 'τ υποκειμενον additur. Hac enim attribution generalis illa atqu0 infinita unius corporis notio, quippe qua quodlibet unum corpus significari possit, convertitur in notionem unius corporis peculiari quadam vi ac proprietate desiniti, ius dico corporis, quod unum Omnibus rebus sive omnibus corporibus singulari bis subiectum sit; eadem attribution simul intoll0gitur, qua ration id quod est et unum et tale dici ossit corpus, quod propior motum ipsi insitum rerum multitudinem contineat propterea enim dicitur unum, quod

substantia omnibus robus subiecta omnesque res suo motu e Sesct generans una sit. In universum autem attributionis cum articulo

nomini postposita ea est vis, ut goneraliorem nominis notionem in unius specio vel otiam unius rei singularis notionem convertat; veluti si quis, ut hoc sexumplo nunc succurrenti utar, ita loquatur, se Πόλεως αρχων στω εἶς ανθρωπιος si σrος patet, attributione' αριστος infinitam ac vagam unius hominis notionem, quippe qua quivis homo singularis intollogi possit abir in notionem unius hominis omnino sesiniti, praseiser quom nullus alius possit intellegi. Atque talis attributionis is, quem explicavimus, locus luculentum est

184쪽

eius ambitum, id est per eius formas a diversis physicis adhibita modo disiunetivo explieatur '); atque, ut hoc breviter adiciam, ex hae ipsa re, quod diversae hae larinae adpositionis modo ad sh, σωμα et Ortoκ adduntur neque autem separatim enuntiantur, intellegi potest, hoc loco non potissimum de distinguendis ipsis his sormis id est, de distinguendis diversis principiorum qualitatibus, verum de alia quadam re agi. His disputatis apertum videtur esse, ab Aristotele illis verbis communem omnium physic0rum, qui quidem id quod est unum volebant esse, de ipsa uti natura doctrinam ho modo desiniri physi

eos id quod est ponere unam substantiam corpoream, eam, quae omnibu rebu8 ubiecta sit, atque

quidem aut unum e tribus elementis aut aliam quandam naturam inter aerem et ignem mediam, illa subtiliorem hae autem de Siorem. Hae explieatio eonfirmatur etiam priore quodam Aristotelis loco, quo is, contra Eleatarum doctrinam disserens, nec ero , inquit, id quod est forma potest unum esse nisi a ratione, quod natura robus subiecta sorinuos una hac autem ratione etiam physicorum aliqui id quod si didunt forma unum esse, neque autem illa ratione ea, qua volunt Eleat a se, qui cum multitudine rerum etiam omnem formarum divorsitatem tollunt); namque physicorum illorum sententia homo et equus id est, res 8 iugulares et contraria qua ab illis non tolluntur, quemadmodum ab Eleatis, verum ex illa una natura omnibus subiecta motu insito generantur), Drui diversa sunt ').1 Haec adpositio cum prioribus orbis coniuncta sic potoritverti: physici, qui id quod si volunt esse unum corpus, id quod omnibus rebus subisectum sit, at quo quidem aut unum ex tribus olomontis aut aliud inter orem set ignem medium μ, se etiam: ἡ- quod quidem aut unum sex tribus olomontis sit, aut se . . . μ

185쪽

His enim verbis iam breviter quidem Sed perspicue eadem physicorum d0ctrina significatur, quam posteriore loco accuratius exponi vidimus. Atque echisee verbis etiam sumptum est, qu0d supra physic08 id qu0d est et numero etf0rma unum sive unum et imple ponere diximus. Deinde id qu0que veritatis signum est, qu0d illa explicatio non solum cum reliqua physicorum doctrina omnino c0nsentit sed etiam ab ea p0stulatur. Cum enim ipsa physi e0rum d0etrinae proprietas ab Aristotele in eo ponatur,

το, εἴδει καὶ ταναντία αλληλων. In hisce verbis πλην ro ου quod clarius diceretur Πλην ob του ἐξ υ significat: πλην se εἴδει

ro υποκειμένου . Qui memorantur νέων φυσικων τινες sine dubio

intelleguntur ii, qui id quod est vel rerum principium unum esse volebant, quibus ex altera parte opponuntur ii, qui plura rerum principia ponebant. Cf. hys. I, 2 init. Reliqua e versione interpositionibus explicantibus aucta satis patebunt. Unum tantum addendum puto. Verba: ανθρωπος γαρ ππου τερον tu εἴδει καὶ α - ναντι αλληλων ita pronuntiantur, quasi iis Aristololes suo nominu demonstrare velit, id quod est non posse ita unum esse, ut Eleatae velint, qui omnem rerum multitudinem ideoque omnem etiam formarum diversitatem tollant. Sed haec verborum interpretati a

loci ratione omnino aliena est. Etenim Aristoteles, ut e particula γαρ apparet, haec verba adhibet argumentum, quo probetur, quod proxime dixit, physicos id quod est non ita forma unum dicor ut Eleatas. Iam vero physicos id quod est non ita forma unum Onere, ut omnem formarum diversitatem tollant, nullo modo indu probatur, quod Aristotelis opinione sunt plures res singulares, quae forma diversae sint, sed ita solum probatur, si physici ipsi praeter unum illam substantiam, in qua ponunt id quod est, esse agnoscunt plures res singulares ex illa substantia ortas, quippe quae forma diversae sint.

Quare ex ipsa loci ratione post verba Ἀνδρο9no γαρ . . . καὶ ταναν- τια αλληλων aliquid mente supplendum est veluti ci ἐκεῖνοι ἐκ του ἐνος γεννωσιν vel 'α ἐκεῖνοι ποτίθεντα εἶναι ut Aristotelis sententia appareat.

186쪽

qu0d id quod est n0n unum et immotum, quemadmodum Eleatae, sed unum et motu insito praeditum Statuant, cumque is motu Π0 in s0la quadam loci mutatione consistat sed talis sit, ut ipse per se rerum multitudinem e sciat, ex hac re duo sequuntur de physic0rum ipsius entis notione primum, ut id quod est n0n simpliciter unum ponere potuerint, quemadmodum leatae, Sed ea solum ratione, ut substantiam omnibus rebus subiectam omnesquere e Se8 generantem unam SSe dicerent; deinde, quoniam ille motus non potest inesse nisi in natura corporea, ut substantiam illam rebus subiectam ponere debuerint corpoream. Atque haec duo Sunt ipsa ea, quae illis verbis

quibus physici dicuntur a reo M aντες TO O G si a TOυ Loκ κτλ' contineri ostendimus.

Iam quae disputavimus brevibus complectanda sunt Quaerebatur, quae eius loci, de quo diseeptavimus, Summa esset sententia. Ad quam quaestionem nunc iam haec videntur respondenda esse Aristoteles hoc loco non agit de numero principiorum namque toto loco, cuius is, de quo

quaeritur, ultima pars est, de solis iis phil080phis disputat, qui id quod est velint uim in esse, et hac ipsa ultimal0ei parte scii ii illa Di m de physicis, qui id qu0d est

Vel, ut nune iam dicere possumus, rerum principium

unum et motu praeditum dicant, de iis autem, qui plura rerum principia ponant, sequenti demum loco disserit. Nec agit de diversis principiorum qualitatibus; nam quamquam diversa, quae a physici p08ita sint, principia distinguit, hisce verbis ad ' Dis ossa go ore κει/ιενον adp0Sitis, hi των τρι υν et x Ἀλλο κτλ , quibus illius, qu0 a physici principium ponatur, corpori formae indicantur, tamen inde, quod hae formae n0 nisi adpositionis modo adseruntur, satis patet, illam principiorum distincti0nem non esse id, quod potissimum v0luerit. Sed id agit, ut exp0nat, qua rati0ne physici, qu08 iam antea dixit id quod est unum et motu praeditum p0nere, is Sam

187쪽

167 huius unius entis naturam definiant et quibus motus formis ex hoc uno ente rerum multitudinem gignant.16. Postquam Summam luci Sententiam c0gnovimus, iam ad eam transimus loci partem, cuius caussa totam illam

de summa l0ei sententia instituimus, eam dico partem, qua explicata patebit, ut pinor, naturam illam inter aerem sit ignem mediam ab ristotele ipso tribui Anaximandro. Hanc partem quam intellegamus, Vix p0terit ambiguum esse Arist0teles enim in exponenda hySicorum doctrina, OSt- quam dixit 'o μἐν γαρ εν ποιὸ σαντες et o G ὼlia k 0-κεis ενον ad Verba ἄν scos a et o ποκείμενον hanc addit adpositionem, Tρμυν τι j αλλο, ο εστ σι υρος 1 ἐν πυκνοτερον αερος ὁ λε7ιτοτερον Quaerendum igitur est, ad quemnam phy8icum horum corporum numqu0dque referendum it cum autem trium elementorum, quae aeris ignis, auctores omnino noti sint, iam omnis quaestio in eo versatur, quis e physicorum numero ab Aristotele intellegatur is, qui unum illudo 0rpus omnibus rebus subiectum naturam quandam velit esse inter aerem et ignem mediam, illo subtiliorem hoc autem densiorem. Huius autem quaestionis solutio onmino pendet ab alia quaestione satis dissicili, quae tota est de ratione grammatica Verborum

illa Arist0telis sententia ad , s εν adp08ita leguntur. Ab hac igitur quaestione incipiendum est, atque ita quidem, ut primum ipsa quaesti0ni caussa planius exponatur. Itaque in illa sententia, ut patet e vocibus οἱ ιεν οι δε quae generis alicuius divisionem significant, physici ii, qui id quod est unum et m0tu praeditum esse statuant de his enim solis agitur), in duas dividuntur partes dis serentia, qua dividuntur, in eo ponitur, quod alteri ex una

re omnibus subiecta rerum multitudinem condensati0ne et rarefactione, alteri contrariorum Secre-

188쪽

168tione generari velint, quae quidem disserentia perspicue iu

εκκρινεσθαί φασιν Η. Iam vero ad si s εν id est, ad priorem physicorum partem, addita Sunt verba εν ιοι

quae verba aperte sunt adpositi0, qua illi , 1 εν aliquom0do definiuntur ad Ἀ δε autem nulla eiusmodi adp0siti addita est, sed nudi quasi cum suo praedicat coniunguntur. Quae cum ita Sint necessario haec Xoritur quaestio, illa verba ad , μεν adp0sita utrum ad hos sol0spertineant, an ad 'o δε quoque, id est, ad alteram phy- Sicorum partem, reserenda sint. Haec autem quaesti ad loci intellectum gravissima est; namque si ad 'o ιιεν s0lum pertinent, quandam igniscant differentiam, qua hi ab altera physic0rum parte disserant, quam quidem disserentiam illa summa disserentia, quam in diversa de rerum generatione d0ctrina poni vidimus, pri0rem esse illiusque rationem continere op0rteat; sin autem pariter ad οἱ ε' qu0que referenda sunt, signifieant rationem utrique parti sive omnibus physicis e0mmunem. Ad quam quae8ti0nem quamquam antea iam ita respondimus, ut

verba illa pariter ad οἱ μεν et ad 'o δε id os ad

utramque phy8icorum partem pertinere diceremus, tamen caussas, ob qua ita respondendum esse videretur, non attulimus; hae igitur nunc iam indicandae sunt. Primum igitur non obstare rationem grammaticam, qu0minus illa verba ad , ιιεν adposita ad ' o δε quoque reserantur, facili per intellegitur. Quamvis enim elegantius et ad graecae linguae usum aeuommodatius Sit, si genus aliquod vocabulis ob εν - ὁ δε vel ι ιεν - d in parte dividitur, ipsum genus eiusque attributione anteponere ac tum demum genus in parte dividere, tamen

189쪽

a 0gitandi dicendique legibus n0u abhorret, ab indicandis partibus incipere et cum unaquaque parte generi noti0nem coniungere, Sive ita, ut singillatim cum unaquaque c0niungatur, Sive ita, ut coniungatur eum prima 80lum et ad reliqua mente suppleatur. Quare Si ponimu8 Verba εν ποιήσαντες δε ν κτλ pariter ad o ιιεν et ad οἱ εpertinere ideoque, qu0d cum hac Sententia coniunetum est, illis verbis contineri statuimus n0ti0nem generis, qu0 VO-cabulis οἱ ιεν - in duas distribuatur partes, divisio maxime quidem esset et ad rerum ordinem disposita et ad graecae linguae usum accommodata, si generis n0tione praeposita h0 mod diceretur: S, cio ποιῆσaντες οἱ

que et ad naturalem cogitandi rationem recte et ad intellegendum satis aperte exprimi potuit, ut statim initi parte ponerentur hisque noti generis, cuius partes intellegendae Ssent, adponeretur, in hunc modum 'o 1 ε γὰo

scripta sunt i) Atque in promptu etiam est, quam b

l Ex usu videtur esse, rem exemplo illustrare. Itaque si philosophi aliqui in quadam doctrina consentientes tamquam genus in duas dividantur partes, hoc modo: alteri philosophi, qui summam rerum caussam menti tribuunt, hanc mentem ipsis rebus insitam, alteri separatam a rebus per equo constantem esse volunt, in qua divisiono philosophi qui tribuunt genus significant utrique parti commune haec divisio nuc dissutitit a naturali cogitationis motu et satis perspicue sententiam aperit, quamvis elegantius et distributius sit, si generis notione praemissa, in hunc modum dicatur: philosophi, qui tribuunt, partim , partim vel philosophorum, qui tribuunt, alteri , alteri Num apud graecos auctores illa dividendi ratio sit frequentior, nunc dicere non

190쪽

170 cau8sam Aristotele hanc posteriorem orationis formam

elegerit cum enim proxime duas physicorum doctrinae esse dixisset formas, parte physicorum hi doctrinae formis disserentes ita in eius mente proximae debebant 8Se, ut ab his ipsis indieandis inciperet ac tum demum generis notione ea definiret. Sed verba illa n0n possunt 80lum pariter ad 'o stis' et ad ' o δε pertinere, verum necessario ad utrosque reserenda sunt id quod si puto demonstrari verba hu

aλλο κτλ. 01 ad utrosque pertinent, quandam Significant disserentiam, qua pri0 physic0rum pars ob altera disserat cuius disserentiae quam p0rteat esse rationem, antea vidimus in). Hoc autem si ponimus, cum n0n una Solum generis disserentia sit sed duae, quae ita inter ese habeant, ut altera alteri sit contraria, equitur, ut alteri physici, qui dicuntur 'o δε disserentia desiniendi sint illi ontraria, ut igitur, quoniam contrariorum utrumque alterius implicat negationem, dicendi Sint το ν sti tot savτες σωμα o ποκ. Cum autem ontrariorum naturae Sit, ut utrumque eoru ui non Olum alterius negationem contineat verum ipsum etiam sit aliquid, quod in e0dem quidem Versetur genere atque alterum, sed ab hocce sua ipsius qualitate omnium maxime diversum sit, haec disserentia accuratius definienda est. Iam ver facile patet eam triplici ratione informari posse. Cum enim priores physici non una implici noti0ne sed tribus n0ti0nibus de-

ausim, quoniam in legendo animum ad hanc rem non attendi in praesentia unius tantum memini loci, qui legitur in Parmenidis fragmentis v. 26, Mullach:

νυκτος in quibus Verbis rεινorεραι σ1 ε ια voti genu continent, quod vocibus Η - Η δε in duas partes dividitur.