Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

231쪽

separatim demonstrare, ne, si sorte do unis vel alteris non esset demonstratum, de eo etiam rursus dubitatio moveretur, quod diximus illis vocabulis unum idemque principium significari. Praeterea autem ex hae demonstratione simul plura redundabunt, quibus, quae ex Aristotelis loco proxime explicato cognovimus, Omnino consi mentur. Itaque inter eos locos, quibus Aristoteles aut O raea Tot στοιχεῖ aut τὰ ζιετοξυ tum inter aerem et ignem

tum inter aerem et aquam memorat, praeter illum, quem explicavimus, plures alii sunt, quibus non nominatim quidem illorum prinoi piorum auctorem indieat, sed tamen tali ratione significat, ut, quin unus Anaximander intellegatur, dubitari omnino non possit. Sunt autem hi odi dupli eis generis. Alteri sunt ii, quibus aliquod illorum principiorum pars ponitur talis divisi0nis, cuius unam aliquam partem

ad Anaxi inandrum pertinere certum sit, hane autem partem eam 88e, quae illo principio contineatur, reliquarum X- clusione demonstretur alteri ii, quibus illorum principiorum auctor talibus insignitur notis, quas demonstrari possit Anaximandri omnino propria eSSO. Prioris generis duo sunt loci omnino eandem Sententiam exprimentes e quibus cognoscitur, Aristotelem eo8, qui naturam inter aquam et aerem mediam ponant, Anaximandrum intellegere Etenim Aristoteles in disputa

tion de infinito, qua diei physicos non ipsam infinitatem, sed naturam quandam, quae sit infinita, principium ponere,

contendit, nullum physicorum terram aut ignem, Sed solum aut aquam aut aerem aut naturam inter haec duo elementa mediam ponere eam naturam, quae infinita sit ). Iam vero Anaximander Aristotelis sententia unus

Particulam ' Οἰον hoc loco sex pli candi, nec vero exempla ad-

232쪽

212 eorum physic0rum est, qui infinitum principium esse voluerint naturam quandam, quae esset insilita ergo Aristotelis sententia unus eorum est, qui hoc principium aut aquam aut aerem aut naturam inter haec mediam posuerint. Certe autem Aristoteles naximandrum non eum putaVit, qui insinitum principium aut aquam aut aerem poneret; ergo Anaximandrum neeesse est eum putaverit, qui naturam inter aquam et aerem mediam poneret. Alterius generis tres loci sunt, pariter inter se plane similes, quorum primo pr0batur, o recto Ta τοιχεia, altor et μεταξυ et inter aerem et ignem et inter aerem et aquam, tertio singillatim, o 1 oah inter aerem et aquam ab Aristotele ad Anaximandrum referri.

Primo igitur l0e0, qui legitur in capite primo seeundi de Gen. et Corr. libro ini, de iis disserit, qui unam omnium

rerum materiam ponant T recisa τοι στοιχειa hoeque σω

1 aTικον aici 0ριστόν, et, ut paullo post significatur σωs ααἰσθητον esse velint, pro illo v0eabulo simpliciter reponit

vocabulum To πειρον του Zo D τινες λεγουσι γην Οχλην'; atque inde sequitur, ut eos, qui To πειρον τουτ principium p0nant, eosdem dieat atque os, qui illud o rectoa

Tu ZOέχει unam rerum materiam esse statuant. Utitur

igitur Aristoteles voeabulo ' o et o πει oo τουτ λέγοντες την Οχ,ὴν ut antea iam monuimus, tamquam nomine proprio. Ita autem eo uti n0n potuit nisi si erant, quibus id ipSum, o πειρον τουτο λέγειν τὸ ν αρχὶ ν, omnino proprium esset. Quaeritur igitur, hi qui sint quod ut cognoscatur, securatius videndum est, hoc vocabulum quam continent notionem. Primum in hoc vocabulo ad To πειρον

233쪽

213 pronomen τουτο adpositum'St qu pr0n0mine o Orειρον, cum ipsum in oratione antegressa nondum memoratum it,

ad cognitam ipsius notionem resertur, estque ' εὐαπειρον τουτο idem atque totum illud infinitum ii ita autem appellari n0u potest nisi id, qu0d ab uno tantum, aut, si a pluribus, ab omnium prim positum it, aut quod

ob aliam quandam cau88am prae ceteris omnino insigne sit. Verum o πειρον τουτο Statim tu eodem vocabulo

accuratius etiam definitur eo, quod adponitur, o τινες λεγουσι τὴν ρχή ν' in qua adp08itione animadvertendum est, aliud esse, χην αρχι ν dicere arrειρον et x ν ρχιὴν dicere το πειρον nam ill dicendi m0d tantum cum principii notione n0tio infiniti tamquam quaedam attributio coniungitur, hoc autem m0d in ipsa principii insultate maxime ip8a principii vis p0nitur. Signifieantur igitur illo vocabulo non omne ii, qui rerum principium statuerint

infinitum esse, sed ii tantum, qui principium dixerint id qu0d esset infinitum, qui igitur in ipsa principii

infinitate maxime ipsam prineipii vim p08uerint. Haec autem omnia, quae illo vocabulo contineri vidimus, in unum Anaximandrum cadunt. Primum enim ipso Aristotele teste,

plerique quidem physici principium statuebant infinitum e88e quod quidem infinitum principium alii aquam, alii

aerem, alii naturam uter haec mediani ponebant; qu0rum ne quis credat nullos ad 0strum locum pertinere, reputandum 8t, quod supra demonstravimu το παρατα GTO χεέα et τὰ ι ειοξυ apud Aristotelem eandem rem igniscare; sed nullum omnium scimus praeter unum AnaXimandrum,

qui priueipium dixerit id quod esset infinitum. Hunc enim solum omne veteres eripi0re inde a Theophrasto un0 ore referunt non ιν ν αρχι ν dixisse πειρον sed dixisse

1 Du hau signification provominis tiro vid. Math. r. r. 470 4 Stalibaum ad Plat Phaed. 09 C. s. praeterea supra P. III.

234쪽

et o πειρον ), immo hunc unum Simplicius, he0phrastum sine dubio secutus, refert principium ipso του πειρου Omine appellavisse φ). Deinde reliqua etiam, quae illo vocabulo continentur, uni naximandro conveniunt. Namque hic unus St, quem referunt rerum principium dixisse et oaπειρον si quis autem nihilo minus seri 088 opinetur, ut alii quoque eandem sententiam propoSuerint, quamquam haec opinio nec ullo historiae testimonio nec ulla alia ratione probari potest, hunc certe Simplicius eum dicit, qui primu rerum principium appellaverit Toci πειρον .Αccedit, quod ipse Arist0tele eo loco, quo de physicorum infinito agit, solum Anaximandrum nominatim adsert qu0dque, quae de cau88iS, cur το Πειρον ponatur principium, et quae de infiniti vi ac natura disputat, ab Anaximandro sumpsisse videtur δ); inde enim colligi potest, Arist0telem, si

forte plures, a quibus το απειρον principium p0neretur, cogn0Sceret, Anaximandri certe doctrinam omnium maxime insignem putavisse. Ex hisce igitur Inuibus iam concludendum est, Aristotelem vocabulo 'o Tis πειρον Di Ioλεγοντες τλῆν ρχιῆν nullos alios intellegere nisi unum Anaximandrum. Iam vero Arist0teles hoc loco eos, qui τοπαρὰ Tot στοιχεῖα unam rerum materiam ponant, e0sdem esse dicit atque illos, qui το πειρ0ν ουιο principium ponant. Ergo e08, qui το παρα τα στοιχεῖα ponant, unum Anaximandrum intellegit. Supra autem dem0nStravimus M), quod hoc loco diceretur et recte τὰ στοιχεια plane idem

I Vid locos supra p. 3 sq. Aristoteles in disputatione de infinito hanc physicorum disserentiam non accurate significat ait enim Phys III, 4. 203 3 ἡ πίννες r ἄπε/οον 9 ccs ιν ιν ι - θέασι τά ν οντων - et inferius, de physicis, 2030 4 ευλόγiu δε

235쪽

intellegi atque id, qu0d paullo ante et μεταξυ ερος καὶ

ιυρος dictum esset atque hac re insigni modo confirmatur, qu0d antea e celebri illo Physicorum l000 ostendimus, ab Aristotele et o μεταρο inter aerem et ignem ad Anaximandrum referri auctorem. Altero l000, qui legitur in eiusdem libri capite quint0, quo subtilius etiam ostendit, unam omnium rerum materiam non 88 9088 τὶ παρα τα στοιχεice, 0cque modo dis- iuuetivo explicat esse naturam quandam mediam sive inter aereui et ignem sive inter aerem et aquam, qui illud torraea et σιοεχει Η10d ill di 8 iuncti V explicaturi p0nant, eo indieat quod ait aliquos τινας tale esse velle go πειρον aio 7περιέχον 'i). De quibus priusquam plura dicamus, explicanda est quaedam ambiguitas grammatica, quae in ipsis ristoteli verbi cernitur. Cum Aristoteles a Pirum ora τ ιν at dieat illius modi TmΩ7fεέρον καὶ το ιεριεχον e8Se Velle, pron0men aliqui autompartem significet alleuiu generi8, quaerendum eSt, cuiusnam

generis illi aliqui pars putandi sint. In qua quaestione id quidem pr0tinus patet, ill0s aliquos intellegi physicorum ali

χει m0do illo disiunctivo explicatum. Cum autem illi ' aliqui χοαγιειρον καὶ τὶ περὶ Ἐλν tale putare erg0que ipsum ouπειρον at o περιεχον rerum principium p0nere dicantur, quaeritur, utrum hac ipsa re, quod o agi ειρον καὶ τ περιεχον principium p0nant, a reliqui physici distinguantur, utrum igitur iidem intellegantur atque ii, qui h00 0nanti Aristoteles ipse, postquam illud το παρα α στοιχεῖα X-plicavit, haec addit verba: ho σπερ φασί τινες ο απειρον καὶ ο γε γιεχονμ. Vide totum locum eiusque Xplicationem grammaticam supra p. 66 Ol. 1. Praeterea conserenda sunt, quae diximus p. 87 - 94, quibus Ostendimus, disiunctionem . . non significare duas mediae illius naturae species, quarum altera ad alteros ertineret hilosophos, verum duas eiusdem naturae mediae interpretationes, quarum utraque pari iure adhiberi posset.

236쪽

principium, an horum quoque aliqui tantum, id est, aliqua horum pars dicantur facile enim patet ipsa Aristotelis verba pari iure utr0que modo accipi posse. Videtur autem aliunde certo pr0bari posse, illos aliqu08 eosdem intellegi atque eos, qui το πειρον καὶ το περιεχον principium p0nant. Namque si horum non nisi aliqui intellegerentur, plures fuisse op0rteret philos0phos aliis quidem

rebus dissentientes e vero inter e consentiente8, qu0d pariter o ni ειρον καὶ et 7περιεχον principium ponerent Α pauli p0st ostendemus, plure quidem reserri philosoph08, qui rerum principium contenderint esse Otειρον aiπεριεχον, Sed unum Solum, qui dixerit et artειρον καὶ το ιεριεχον Ergo illi aliqui', qui et o πειρον κα τὰ περιεχον illud et graeci ci. στοιχεia dicant, nece8Sario intelleguntur omnes ii, qui et cirιειρον καὶ το περώχον principium ponant, intelleguntur igitur idem atque ii, quih0 90nant principium. Iam igitur quaeritur, qui ab Ari-8t0tele intellegantur ii, qui et cari ειρον καὶ το ιεριεχον principium p0nant. Ex ipsis quaestionis verbis apparet, non intellegi p088e0mne e08, qui rerum principium esse dicant πειρον καὶ 7ιεριεχον, Verum eo Solum, qui dicant et o αειρον a περιεχον - SiV ιο ιεριέχον - nihil enim resert utrum ad hoc vocabulum articulus repetatur nec ne Id autem ad unum pertiue Anaximandrum. Primum enim hunc certis historiae testimoniis scimus rerum principium posui88 ιυaπειρον atque etiam του mi ει ρου nomine appellaViSSe, praeter hunc autem refertur nullus, qui h0 modo priueipium definiverit. Deinde hunc ipse Aristoteles testatur infinitum principium dixisse et rερ εχεέν Ira PT κ rei ιήνεα κυβερναν ae 908tea rursus, siue ubi hanc Aua

l Phys. II, 4. 203 H, in disputatione d physicorum infinito, Aristoteles ait: - ιυrη λὶ δοκει πεοιέχον πανο α

237쪽

217ximandri sententiam respiciens, absurdum esse ait, το ιειρον dicere et re ριεχον ac non potius 4 περιεχο-ι ενον hi unde patet, Anaximandrum ad signiscandam iu- sinit vim ipso του ιεριεχειν Vocabulo u8um esse. At biciat aliquis, illo Arist0telis loco coniunctim dici περιεχειν - κ βερνδεν, horum autem vocabulorum o κυβερναν maxime videri esse id, quod proprium sit Ana Ximandro, το περιεχειν

vero per Se 80lum ab alii quoque physicis ad signis eundum principii vim adhiberi yi. Sed id saeili per refellitur. Namque primum τὰ περιεχειν certe est vocabulum principalius, cuius noti notionem gubernandi qu0dammodo contineat nec vero hac c0ntineatur hucque accedit, quod Hipp0lytus qu0que in brevi Anaximandri principii ad umbratione, quae verbi fere consentit cum eo Aristotelis loco, tu proxime u8i sumus, hoc solo vocabulo utitur, Anaximandri

naturam infinitam dicens aeternam 8Se et nunquam Sene- Scentem, hancque 7πανιας ιεριεχειν τους κόσ/ ους δ). Deinde

idem v0cabulum de summo quidem rerum principio ab aliis quoque adhibetur, veluti Statim. Anaximandri discipulus, Anaximenes, infinitum aerem ait ' tεριεχειν λον τον κόσμον ); nullum autem praeter Anaximandrum Scimu8, qui principium p08uerit το 0ιειρον hocque o πειρον di-Xerit o faveta 7rεριεχον. Itaque Statuendum est Aristotelem OS, qui To γιειρον - το ιεριεχον ponant, null0Sali , intellegere nisi unum Anaximandi uni. Iam ero OS,

t Phys III, 7 208 3. s. Supra . 30.2 Vid Suhluturmachur, ui ke, III, p. 183. Quae chleier-macherus hoc loco disputat, non ad eum Aristotelis locum pertinent, de quo nunc quaerimus hunc unim pariter a reliqui mittit; sed ad eum, qui legitur in tertio de Coulo libro, de quo deinceps agen

dum erit.

238쪽

218 qui unam rerum materiam 88 Velint et naea εα στοιχεia,

qu0d videlicet sit natura quaedam media sive uter aerem et ignem sive inter aerem et aquam, eosdem esse dicit atque hos, qui τὰ πειρον καὶ τ περώχον ponant. Ergo Aristotele eos, qui et παρα τα στοιχεia m0do illo disiunctivo explicatum ponant, n0 alios ui8i unum Anaximandrum intellegit. Addi potest, quod antea ostendimu8, ab Arist0tele id, quod hoe loco m0do disiunctivo medium diceret sive inter aerem et ignem ive inter aerem et aquam, eandem rem intellegi atque id, quod antecedenti qu0dam eiusdem libri loco simpliciter ' et παρα τα στοιχεia et anteriore etiam loco et i αταε αερος καὶ πνοος dixisset ii, quodque h0rum utrumque iam demonstravimus ab eo ad

Anaximandrum reserri auctorem.

Τerti denique loco, qui est in quinto cap. tertii de C0el libri, quo aliquos refert unum 80lum rerum elementum statuere, atque ali is quidem aquam, alio aerem, alios ignem, ali08 aliquid inter aquam et ignem medium illa sub tilius hoc autem densius, in indicandis tribus prioribus 80lum ip8um elementum, quod quique p08uerint, n0minat, in indicandis autem iis, qui p0suerint aliquid inter aquam et aerem medium, praeterea praecipua etiam, quibus hanc naturam mediam definiverint, attributiones iudicat, addens:

In quo l0c primum quaerendum 8t, cur AristoteleS,

Zellerus quidem I, 88, 4 putat, pronomon relativum o in verbis

περιέχειν φεισὶ κελ. non necessario referri ad illud dicto D nro-rερον, sed non minus recte referri etiam posse ad antegressum ut idcirco ad Omnia, quae enumerentur, elementa. in primum,

239쪽

219 cum in indicaudiciis, qui aquam, aerem, ignem unum rerum elementum ponant, h0rum elementorum nomina Solum indicet, nullis, quibus quique unu ni suun elementum Ornaverint, attributi0nibus additis, in iudicandi iis, qui naturam inter aquam et ignem mediam ponant, ad ipsum huius naturae vocabulum addat etiam duas illas, quas huius naturae esse Voluerint, attributiones. Cuius rei, pin0r,u0n alia inveniri poterit caussa, nisi quod putaverit, eam rem, quam appellaverit naturam inter aquam et aerem mediam, non iam illo solo vocabulo, sed additis demum his attributi0nibus satis aperte significari. Quod si ita se habet,e0rum, quo naturam inter aquam et aerem mediam unum rerum elementum ponere dicit, id ipsum, quod rerum prin

cerent, ita op0rtet proprium fuisse, ut his vocabulis auditis nemini posset dubium esse, qui intellegerentur. Atque fuisse aliquos, quibus id prae ceteris proprium 88et, inde etiam coniciendum est, quod, quamvicii qu0que, qui aqua ui

Rut aerem unum rerum elementum p0nebant, his elementis infinitatem tribuerint ii, Anaximenesque infinitum aerem etiam verbis dixerit ' περιεχειν δελον τον κ0σμον' η), ab hisce h0 l0e ii, qui principium dicant 'aπειρον ai περιέχον παντας τους υρανους omnino di8tinguantur. Iam vero si quaerimus, hi qui ab Arist0tele intellegantur, rursus, ut

quamvis ad εν resurri possit, tamen non naturalitur sed non nisi artificiosa quadam interprutatione istuc rufertur atquc si Aristoteles ad εν, ideoque etiam ad singula, quae enumerantur, elementa referri voluisset, facilius certe dicturus fuisset α - φασί . . πειρα ν ΤΠ Deinde, si ad εν resurretur, quoniam simul ad singula quoque elementa, quae enumerantur, referendum esset, referretur etiam ad rono idque diceretur πειοον ον ignem autem Aristoteles aperte

negat a quoquam infinitum poni. Vid. Phys III, 5. 20, 2b, ut ibid.4 203- 16. f. supra p. ii l. I Vide supra p. 2l3.2 Vide supra . 217, 4.

240쪽

disputatione antegre88 patet, nullos reperiemus nisi unum Anaximandrum. Nam si qui obiecerit, qu0d ipsi in disputati0ue antegressa diximus, Anaximandro id ab omnibus tribui pr0prium, quod το πειρον principium p0nat, OS autem, qui hoc l0co mem0rentur, dici quidem principium

tura facile explicatur. Cum enim hoc loco de iis agatur, qui unum 80lum rerum elementum posuerint, Anaximandri qu0que principium, si hunc statuimus in illis numerari, ea parte n0minandum fuit, qua id rerum elementum esset.

Iam ero rerum elementuni non erat, quatenus e88et o ιειρον, Sed quatenus c0rsu quoddam 88et, quemadmodum aqua et aer, id est, quatenu8 88et natura quaedam inter aquam et aerem media Haec autem natura media non per Se ipsa Si τὴ ιειρον, Verum ita Solum est, si

insinitatis qualitatem sive attributionem habet. Ergo Ari-8t itele8, postquam Anaximandri principium ratione rei subiecta dixit naturam inter aquam et aerem mediam, eam Anaximandri sententiam, qua is principium dicebat ὀέπειρον, ita 80lum exprimere poterat, ut adderet, illam naturam mediam ab Anaximandro diei infinitam esse sive infinitatis attributionem habere. Cum auteni propter hanc dicendi rati0nem minus certum videri p08sit, num illi, qui naturam inter aquam et aerem mediam unum rerum elementum p0uant, ii dicantur, qui principium ponant οὐιειρον, ideoque minus certum etiam, num Anaximander intellegatur, dubitatio tollitur ea re, quod idem illi non 80lum eo definiuntur, quod illam naturam velint infinitam esse, Verum simul etiam eo, qu0d eam pr0pter hanc ipsam infinitatem dicant 'περώχειν ε ανιας ους υρ&νους Haec enim verba plane c0nsentiunt cuniciis, quibus Hipp0lytus refert Anaximandrum ipsum ad desiniendam infiniti naturamuSum esse. Ergo Arist0teles eos, qui unum rerum elementum naturam inter aquam et aerem mediami tua ut unum AnaXimandrum intellegit. H0c autem recte a n0bi conclu8um DSSe,