Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

241쪽

confirmatur duobus aliis argumentis primum eo, qu0d paull0ant e duobus Physi eorum locis demonstravimus, ab Aristotele eos, qui naturam inter aquam et aerem modiam ponerent infinitam, non alios intollegi poss0 nisi unxi mandrum ij deinde eo, quod supra ostendimus, eam rem, quae hoe loco uter aquam et aerem media diceretur, ab Aristotele intellegi eandem atque eam, quae aliis ostis diceretur inter aerem et ignem media η); quam quidem rem ab eo ad naximandrum referri satis probavimus. Priu8quam progrediamur, breviter intolenda videturre quaedam, quam in explicatione proposita tetigimus quidem nee ero perseeuti sumus. Diximus, au8Sam, quae inmotus Aristoteles solum in iudieandis iis, qui naturam inter aquam et aerem mediam unum rerum elementum 90nerent, praeter ipsam huius naturae mediae appellationem praecipuas etiam, quibus illi hane naturam definirent, attributiones addidisset, eam esse videri, quod hanc appellationem ad significandam hanc naturam non susseor putaret. Si non sufficere putabat, aussam esSe oportet eur ita putaverit. Iam ero satis ostendimus, Aristotelem Anaximandri principium non solum naturam

inter aquam et aerem, Verum non minus saepe naturam

inter aerem et ignem atque uno etiam loco modo disiunetivo sive inter aquam et aerem sive inter aerem et ignem mediam appellare atque has diversas eiusdem principii appellationes ita tantum diximus plane explicari, Si ponere' mu8, Anaximandrum ipsum principium suum ne inter aquam o aerem no inter aerem et ignem medium dixisse, Verum ita informavisse, ut pari iure utroque modo p088et explicari. Id igitur hoc loeo videtur omnino confirmari. Namque si Anaximandor ipse principium dixisset naturam inter aquam et aerem mediam, ipsa huius naturae appel-

242쪽

222 latio satis significavisset, quae res intellegeretur, nec Opus suisset illas attributiones addere. Quare ex hoe loco concludendum est, Anaximandrum ipsum illam appellationem non adhibuisse sed eam non esse nisi quandam Aristotelis

interpretationem.

Iam vero ei loco, quem explicavimus, ab Aristotele quaedam subiunguntur, e quibus patere putant, Anaximandrum illo loco ab Aristotele non posse intellegi eum, qui

naturam inter aquam et aerem mediam unum rerum elementum ponat. Sunt autem Aristotelis verba haedde Τ)

Ab ho igitur loco profecti sic ratiocinantur hoc loco eos, qui unum rerum elementum ponant naturam inter aquam et aerem mediam, ab Aristotele aperte in iis numerari, qui rerum multitudinem condensatione et rarefactione generari velint ranaximandrum vero ab Aristotelo in Physidis aperte diei res non condensatione et rares actione, sed contrariorum secretione generare ergo Anaximandrum ab Aristotele non intellegi 088 eum, qui naturam inter aquam et aerem inediam ponat 'i. In qua ratiocinatione quod Aristoteles dieitur contendere, Anaximandrum ad res generandas non uti condensatione et raresaetione, sine ulla dubitation constat'). Quare si hoc loco revera dicit, eos, qui illam naturam mediam ponant, ex hac res condensatione et raresaetione generare, aut concedendum est, ab Ari-

3 Quod Fr Litigo, . l. p. 118 opinatur, condensationem rarefactionsemque et contrariorum secretionem ab Aristotelo non inter se opponi, id supra satis refutavimus. Vid. p. 55 not. I.

243쪽

223stotele Anaximandrum non intellegi eum, qui illam naturam mediam ponat, aut, si id propter ea, qua de hac re disputata sunt, concedi nequit, ristoteli inaudita paene cogitandi et dicendi neglegentia tribuenda est. At Aristoteles hoc loco non diei eos, qui naturam inter aquam et aerem mediam ponant, ad res generandas condensatione et rare- laetione uti id quod ex ipsa loe interpretati in intellegitur. Primum igitur in verbis oso ποιουσιν QTa γεννωσιν

consideranda est partieula ua. Etenim huius particulae ea est vis ut ad rem quandam memoratam aliquid addi significet, quod ipsa illa re nondum contineatur vel etiam cum ea videatur pugnare in Itaque verba ciua - γεννέω - σιν ad verba ἰσοι - ποιουσιν addunt aliquid, quod his ipsis per se non contineatur, habentque vim condicionis qua adiuneta demum de his valeat id, quod de iis prae

non signiscant qui 40nunt quique omnes, generant sed tota verborum sententia hae est ' qui aut aquam aut aerem aut naturam inter haec mediam unum rerum elementum ponunt, si hi iidem res condensatione et raro lactione generant, inscientes ipsi sibi repugnant Inde autem patet, ipsis Aristotelis verbis omnino non signiscari, omnos illos philosophos revera hoc generationis modo uti, sed prorsus incertum relinqui, num omnes, an aliquo tantum, an etiam nullos putet hoc modo res generare Deinde Aristoteles, ut ex ipsa orationis forma' apparet, hoc locol Vocabulum lare ivo πειτα naturaliter quandam temporiS rationem significat, eam, qua postorius aliquid o habet ad id, quod Ρrius est atque hinc ea, quam indicavimus, significatio proficiscitur. Cf. do hoc vocabulo scito disputantsem talibaum ad lat. Phaod 70 locos ibi laudatos. 2 Verba dico 'o σοι id est, quicunque sive quotquot)

244쪽

non id agit, ut singul0 qu08dam philosoph08, qui revera

Omnes re aut ex aqua aut ex aere aut e natura inter haec

media condensatione et rarefactione generaverint, refellat, verum orationem a proprii singulorum philosophorum sententiis sevocatam ad ipsius generis refutationem traducit. Quoniam autem non id agit, ut singul0 quosdam philosophos, sed ut ipsum eorum genus resellat, ea re, quod in hoc genere e08 quoque nominat, qui naturam inter aquam et aerem mediam ponant, nullo modo contendit, esse quosdam, qui e tali quadam natura media res condensatione et rarefactione generari velint, sed solum, si qui sorte e tali natura media illo modo res generari velint, in hoseo anilem refellendi rationem adere atque in illos, qui ex aqua aut aere illo modo res generent. Id quod

inde etiam colligi 0test, quod ipse ait in eos, qui ex igne

omnes res generent, hanc rationem non cadere, propterea, quod ex igne res condensatione solum nec vero raresaetione

quoque generari s 88int, quodque hau ob caussam hoseo in illo genere non ponit. Addi potest, quod uno etiam Metaphysicorum loco de iis, qui unum solum rerum elementum statuant, eadem generali disputandi ratione utiturii. Quod diximus, eo etiam confirmatur, quod Aristoteles iis locis, quibus ipsam quorundam phil080phorum, qui naturam intor duo elementa mediam posuerint, opinionem resellit aliis arguitientis utitur primiam eo, qu0d, si esset talis

quaedam natura media, o qua omnia serent, hanc oporteret Sen Sibus apparere, propterea quod, e quo re gignantur, in id etiam rosolvantur'); dein do eo, quod, si esset natura quaedam inter duo elementa modia, hanc oportore aut alterautra arum, quibus haec elementa dosnirentur, qualitatum contrariarum uti et idcirco alterumutrum horum

245쪽

225 elementorum 8Se, aut, si neutram harum qualitatum a beret, rursus oporteret aut horum elementorum mixtionem

sesso aut materiam quavis qualitate definita arentem Τ). Ergo in illis Aristotelis verbis nihil est, quod non cum prop0sita l0ei explicatione omnino oonsentiat. Verum uua etiam dubitatio restat Aristoteles enim et hoc et aliis odis, quibus naturam inter duo elementa modiam memorat, hane altero tomento densiorem altero autem subtiliorem dieit. Itaque haec natura certe quadam densitatis et subtilitatis ratione definitur. Cum autem haeo natura illa elementa, quibus aut densior aut subtilior esse dicitur, X es progignat, haec generatio certe non sit sine quadam ipsius condensatione et raresaetione atque cum abolomentis ex ipsa ortis maximo suo densitatis subtilitatisve

gradu distinguatur, fastile quispiam suspieari possit, etiam

rerum generationem proprie non nisi in condensatione et raresaetione consistere. Ad quam dubitationem solvendam hoc odo id solum respondeo, aliud esse, cum rerum generatione eondensationem et rare saetionem coniunctam esse, aliud, ipsam generationem in sola condensati 0 ne et rares actione consistere. Si hoc ponitur, divorsae rerum qualitates nihil sunt nisi diversidonsitatis set raritatis gradus; si illud ponitur, ipsa diversae rerum qualitates notione certe priores uni, ita ut, quamvis eum illarum ortu simul oriantur otiam divorsi densitatis set raritatis gradus, horum tamen ortus ab illarum ortu pendeat. Atque haec postorior ratio a est, quae ad Anaximandrum portinet id quod postea neeuratiu osten-

Itaque tandem omnino demonstratum esse videtur, atque demonstratum quidem ex ipsius Aristotelis libris

1 Gon Corr. II, 1. 329 8 0 5 332 20. id supra p. 65 not. 1 et . 66 not. 1.

246쪽

226 apud Aristotelem oeabula τὰ παρα τα στοιχεῖ et τὰ sιε- ταξυ sive inter aquam et aerem sive inter aerem et

ignem eandem rem significare et ab eo sine ullo deleetu ad signifieandum idem naximandri principium adhiberi. Atque hae voeabula pariter a plerisque ristotelis interpretibus ad Anaximandrum referri, antea iam

ostendimus. Postea autem y ostendemus, eum ipsa Anaximandri ratione universa ita eoniunctum Sse, ut unum omnium rerum priueipium inter duo contraria medium esse oporteat, ut noeessario etiam debuerit medium ponere. 23. Iam revertimur ad eam quae8tionem, propter quam totam hane de naturae media auctore disputationem

instituimus, quam ipso huius disputati0nis initio cap. 3proposuimus. Erat autem quaesti haecce, num Anaximandor infinitum prinei pium, qu0d ostendimus non esse mixtionem diversis rebus eoinpositam sed naturam quandam simplicem, esse putaverit naturam per se constantem propriaque sua qualitate utentem, an naturam cuiusvis delinitae

qualitatis expertem. Quae quidem quae8tio quamquam disputation antegressa iam videtur soluta 88e, quoniam, si Anaximandri prinoi pium est natura inter duo elementa media, necessario etiam qualitate inter hae media uti vi detur, tamen Separatim de ea agendum est, et quod unt, qui equantur sententiam contrariam, et quod huius quaestionis diiudieatio aliquid etiam conferre videtur ad cogno- Scendam eam rati0nem, qua philos0phorum doetrinae paullatim progresSae Sint. Plerique igitur seriptores recentiore c0ntendunt, Anaxandri insultum prinei pium esse naturam quandam quavi8 definita qualitate carentem Natura autem quavis qualitate desinita carens nihil est nisi materia informis, re ipsa non diversa ab ea, quam Aristoteles omnibus rebus docuit subiectam esse. Quare illorum sententia Anaximandri prin-1 Vid infra cap. 2 et 26.

247쪽

et pium per se nihil est nisi materia insormis, et ab Aristotelis materia eo solum differt, quod, ut postea videbimus,

ipsum in sese habet aeternum quondam totum, quo X ipso rerum multitudo generatur. Sunt autem illi seriptores iidem, qui, cum Anaximandri principium velint naturam quandam implicem nee vero mixtionem esse, id negant naturam esse inter duo elementa mediam. Atque id omnino consentaneum est; nam si Anaximandri principium 8t natura quae dant simple nee vero inter duo elementa media, facile patet, eam esse nou 0sse nisi naturam quavi defuit qualitate arentem. Prineipes eorum sunt Schleier-macherus euius potissimum auetoritate illa sententia primum invaluit nam qui ante eum idem dixerunt, quoniam Sump8erunt magi quam idoneis argumentis firmarunt, non

iam nominandi sunt Brandis ius, Zellerus, quos ecuti alii Anaximandrum etiam laudant, quod primu ip8am materiae notionem invenerit, et philosophantur de ea ratione, qua menti ad hane notionem fuerit perveniendum φ). Sed illa sententia nullis veterum testimoniis probari 90te8t, nec talibus quibus aperte e0ntineatur, nec talibuS, quibus rati0einatione quadam olligi p0ssit omnino autem refellitur eo, quod sententia ipsi contraria indubiis argumentis probatur. Nullis autem eam veterum testimoniis pr0bari 088e, apparebit, si consideraverimus eas rati0neS, qui bii eam defendunt. In qua re satis erit Zelleri diSputationem aecuratius persequi quoniam is et subtilissime milium totam caussam traetat et praeter rationes a reliquis adhibitas plurimis novis utitur ac SutS. Zellerus igitur in disputationis sine' eertum 88e00ntendit, Anaximandri prindipium non esse naturam ullis qualitatibus definitam, idqu0 0lum posse dubitari, utrum

248쪽

228 Anaximander apertis verbis a suo principio omnes qualitates separaverit, an solum ei nullas apertis verbis tribuerit posterius autem verisimilius esse, qu0d et eum incultioribus philosophia initiis et cum nonnullis veterum testimoniis et eum tota Aristotelis narratione optime consentiat. At si Anaximander a suo prindipio non aperte omnes qualitates separavit sed solum ei non aperte aliquas tribuit, nihil obstat, quominu sumamus, eum talem principii notionem in mente informatam habuisse, qua ipsa etiam quaedam eius qualitates continerentur, nisi certae sunt rationes, quibus demonstretur contrarium. Tales autem plures rationes Zellerus iam ante illam sententiae conclusionem adhibuit Sunt autem hae rationes triportitae. Prima ratio consistit in ratiocinatione quadam, quae

duobus Aristotelis oeis, de Cool. III, 5 et Phys. I, '),

nititur; cuius haec est sententia Aristotelem prior illo loco contendere, eos, qui aquam aut aerum aut ignem aut naturam inter aquam et aerem mediam, id est, e08, qui naturam qualitatibus desinitis utenteni unum rerum elementum ponant, rorum multitudinem condensatione et raro factione generare, atque inde sequi, ut Ana Xirnandruin, quem loco posteriore distat non hoc modo esse onerare, non in iis numeret, qui naturam qualitatibus definitis ut0ntem rebus subiciant Pariter oum posteriore loco contendere, 008, qui unum reruin principium naturam quandam qualitatibus suis definitam, atque quidem aut unum e tribus elementis aut naturam intor aerom et ignem modiam ponant, rerum multitudinem condensatione et rarosaetione emcore, Anaximandrum autem simul eum Anaxagora et Empedocle in eorum genere ponere, qui rerum generationem

eo seri dieant, quod e prinei pio eontraria ipsi insita seeornantur; atque inde apertius etiam sequi, ut Anaximandri principium non putaverit esse naturam desinitis qualitatibus

1 Vide locos eorumque explicationem p. 15 sq. et 218 sq.

249쪽

229 utentem, Verum materiam cuiusvis qualitatis definitae expertem. Nam cum principium, qu0d in se contineat contraria, haec necessario aut actu contineat aut potentia et ideire aut mixtio eorum it aut materia per e quibusvis qualitatibus arens, Aristotele autem naximandri principium non putet contrariorum mixtionem e8Se, equi, ut putet esse materiam per se qualitatibus carentem in). At propositiones, quibus hae c0nelusione nituntur, non Verae sunt Quod enim ad priorem locum attinet, antea c0gnovimus, ex ipsis loe verbi non sequi, ut ri-8toteles miles, qui aut aquam aut aerem aut naturam inter haec mediam ponerent, ex hisce re condensatione et rarefactione generare putaverit, equi autem necessario ex aliis locis, ut Anaximandrum intellexerit eum, qui naturam illam mediam poneret. Quod ad alterum locum attinet, primum supra ex ipsa eiu rati0ne grammatica ostendimus, Aristotelem e08, qui rerum principium aut unum e tribus elementis aut naturam inter aerem et ignem mediam ponerent, n0n Omnes dicere res condensatione et rarefactione generare, sed bifariam e0 dividere in e08, qui hac generandi rati0ne, et in e08, qui, quemadmodum Anaximander, hunc enim unum nominat 0ntrariorum secretione uterentur, atque o p08teriore eo intellegere, qui naturam inter aerem et ignem mediam ponerent. Deinde istendimus, Anaximandrum ab Aristotele in iis numerariphy8ici8, qui unum 80lum rerum principium atque quidem

aut unum e tribus elementis aut naturam illam mediam 90nerent, nec Ver eum naxagora et Empedocle in uno

genere coniungi, atque in patet, illam etiam huius generis divisionem in eos, qui rerum principium c0ntrariorum mixti0nem, et in eos, qui materiam cuiusvis qualitatis expertem e88 velint, ab Aristotelis mente alienam esse δ).

250쪽

Alteram rationem repetit ab Aristotelis loco in Phys. III, 5 3. 0 enim loco Aristotelem putat dicere, aliquos philosophos, quorum nomine Sine dubio Anaximander intellegatur, principium infinitum idcire non in uno aliquo

elemento Sed in eo ponere, e quo ipsa elementa orta Sint

qu0d quaevi naturali 0priis qualitatibus definita δ), si esset infinita, qualitates ipsius qualitatibus ontrarias sublatura

esset. At hic locus, quem ad Anaximandrum pertinere certum est, si accurate eonsideratur, sententiam continet pror8u contrariam. Etenim Aristoteles toto loco, cuius

is, de qui agitur, par est, id agit, ut ostendat, nullum

corpu8 088 actu infinitum esse id qu0 saei demon-8trando, corpu8, qu0d infinitum sit, neu compositum esse BOSSe nec unum ac implex. Ac nostri quidem l0ei initio, ad hane p0steriorem demonstrationi partem c0nVerSUS, hanc p0nit pr090sitionem: nec etiam e0rpus infinitum et oce7ιειρον σωsia poteSt unum ac implex e88e, atque quidem nec ea ratione, qua quidam o caρὰ ra στοιχεia dicunt 0rpu8 imple esse, ne in universum ulla alia ratione id est, iis rationibus, quibus elementa sunt corpora simplicia). Patet Aristotelem hae propositi0ne duo ponere genera implicium c0rporum, quorum alterum sit et naρὰ τὰ στοιχεῖα, alterum reliqua simplicia corpora, id est elementa, c0ntineat, ac contendere, corpus qu0d infinitum sitne huius ne illius generis ratione 9088 Simple e8Se. Quam pr0positionem antequam demonstret, nostro ipso l0co primum rati0nem indicat, ob quam quidam c0rpus infinitum dixerint et o reae et στοιχεia, his sere Verbi pergens: ἡ Εtenim sunt quidam, qui, cum elementorum qualitates

inter e contrariae sint, eam ob cau88am o iaρὰ ga τοι- 1 Zelle ibid. p. 191. Locus logitur 204 22 cf. supra 68, 26 69, 1. 2 Zeller, ibid. jede besondere toss. μ