Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

271쪽

contrarias, qua principium ipsum per se potentia c0ntineret JURSque e Se8 Secerneret; ergo n0n potuit plus du00mnium rerum elementa ponere quae quae Sint paullo

Sed in iis quae de his duobus elementis disputa-Vimu8, Sunt quaedam, quae aesturatiorem etiam desiderent explicati0nem; et de ea ipsa opinione, qua haec du solum 90nuntur omnium rerum elementa, generaliter quaedam dicenda erunt.

Quod primum ad naturam humidam pertinet, ea certen in aqua sed humor est inter aquam et aerem quasi medius. Id enim quamquam non ipsis verbis traditur, tamen pluribus testim0niis satis aperte significatur. Primum Arist0teles tostis antea laudati quorundam opinionem, in quibus Anaximandrum etiam esse vidimus, ita indieat, ut eos putare dicat terram totumque cirea terram loeum tutio γρον ne Vero dc0ρ fuisse. Deinde Alexander, in e0mmentari in h080 l000S eandem sententiam e Theophrasto exp0nens et ad Anaximandrum et Di0genem reserens, e0dem voeabulo utitur, dicens, illorum opinione totum ire terram to eum suisse υγρον et mare τῆς προ της γροτr VOς 7Γόλειstita 880. Denique Pseudo Plutaretius aperte ait, Anaximandri Sententia mare γῆς coo9της γρaσίας λείψανον esse, cuiuS quidem γρασίας pars maior ab igne exsiccata, reliqua autem pars in mare mutata sit. Iam vero Si reputamuS,υγρασίας Vocabulum, quo Pseud0-Plutaretius utitur, minuSV0lgare 88e, non improbabile videbitur naturam humidam

ab ip80 Anaximandro appellatam esse ' Oroasia ν' quod autem ad naturam igneam attinet, inde, qu0d ea ill Eusebii l0e e lutareti petit dicitur τις φλογος Ilai PG, qu0dque illi orbes aerii orbes igneos ingentes a St0baeo dicuntur per quaedam foramina emittere pλογας, conicere licet, naturam igneam ab Aniximandro appellatam 880 φλόγα Atque hae duo voeabula eo etiam Ommen-

272쪽

dantur, qu0d ipsam duarum illarum naturarum peciem 0mnium optime ipsis culis subiciunt. Deinde, cuni aerum ab Anaximandro diei viderimus naturae ignea esse eiu e natura humida ortum S Se con- Sequens SSe videtur, ut aerem ipsum per se putaverit ad

naturam frigidam pertinere quemadm0dum Arist0teles qu0que ea, quae e natura frigida orta sint, per se frigida esse contendit Atque id primum mnino accommodatum est ad primam philosophiae aetatem, pr0pterea, qu0d aer Sensuum testimoni videtur per se frigidus esse et 110n nisi solis esseetu calefieri. Deinde vero etiam duobus veterum logis pr0batur. Prinium Stobaeus naximandri Sententia coeliini ait e naturae alida et frigidae mixtione e0nstare φ);

quae quidem natura frigida intellegi 0n potest nisi ille aer, qui phaeram igneam dirupi88 et partes diruptas

orbibus quibusdam inclusisse dicitur ex hoc enim aere et igne ab ips inelus Anaximandri sententia coeluui et i-dera constant. Deinde Aristotele e loco, qu aliqu08 id est Anaximandrum diei priueipium infinitum propterea ' i ictoa et a lo/χεια nec vero unum aliquod elementum posuisse, ne huius insultate reliqu0rum ortu impediretur, eam huius sententiae adsert rationem, quod elementa qualitatibus suis uter se contraria Sint velut aer

frigidus sit aqua autem humida et ignis calidus'). Cum

1 Aristot Meteor. IV, 1. 389 25 sq. 2 Stob. Ecl. I, p. 500: 'Aν ι ιυανδους ro ουρανον εἶναι ἐκ γερυο κ αὶ ρυχρου Ity tua ος. ultorus I, 9 et not. 2 hunc locum ita adhibet, quasi eo universus mundus vel omnes mundi res dicantur u calidi ut frigidi mixtion constare. At Stobaeus hoc loco aperte non de universi mundi sed solum de coeli materia loquitur.3 Aristot. hys III, 5. 204 26: εχυυσι si προς linisi ἐν cur c Myιν, οἱον ὁ μεν an isti χοος u δωρ γρ0ν, ο δε ἡροερριον Si haec revera e Anaximandri suntentia dicta sunt, quaerundum est, quid sentiens Aristoteles, cum Anaximandri sententin

273쪽

Aristoteles ipse aerem velit caliduni esse eique non nisilio lodo frigiditatem tribuat, h0 loe putandus erit Ana

ximandri opinionem referre in ipso eius libro inventam. Porr ex iis, quae de natura ignea et de natura humida disputavimu8, equitur, ut Ana Ximander naturam humidam statuerit omnium rerum materiam esse, ipsam quidem ex infinito priueipio ortam, naturam igneam autem

etiam aqua et terra, utpote e natura humida orta, frigida sint, aurum solum frigidum dixerit. Praeterea animadvertendum ostit0rram in illa Aristotulis num oration omitti. Iam quod ad hanc posteriorem rem attinet, Simplicius Phys. p. 32, , . Sup., 08f- quam dixit, Anaximandri sententia sex infinito principio contraria ipsi insita socorni, ait: si i a Dorni ες δέ εἰσι θεουον ibi ρον, ζηοῖν Dyno P, και αἱ χλαι. Quamquam e Simplicii verbis, ut secto monotZollorus, non potest concludi haseo contraria ab se ipsi Anaximandro tribui tamen, si reputamus, haec contraria ab eo ad Anaximandri illustrandam sententiam memorari, sique ea cum ipso illo Aristololis loco comparamus, nihil impudit, quominus ea credamus ab ipso Anaximandro posita esse. Quod si sumimus ob Si)ρον sine dubio ad torram pertin0t. Sed ad illam priorem quaestionem quid respondendum est Aristoteles, etsi unumquodque elementum duabus definit qualitatibus, tamen in constituenda uniuscuiusque elementi forma alteram qualitatum ait potiorum osse in terru siccitatem ro noti a ), in aqua

frigida tatem ro h oον), in aere humiditatem ut potius liquiditatum τυ γοον), in igne calorem si θερμον). Vid. Gen. Corr. II, 3. 31 ra. Duobus aliis locis, Mutoor. IV, 4. 382 3, 5. 382 3, aqua

maxime propriam esse ait humiditatem ro rosa in ne Vero unquam, quantum meminorim, aeri tribuit frigiditatem. Quid igitur, si Anaximandrum sumamus simili quadam ratione aerem, aquam, terram,

quippe pariter e prima natura frigida orta, parit0 frigida dixisso,

disrarentias autona eorum ita indicavisse, ut aerem quasi per excellentiam frigidum, aquam autem humidam serram denique siccam dix0rit Si quis orto obiecerit, Anaximandrum nondum quattuor

illa olemonia distinxisso, respondoo, iam terram, quam nerem, ignem nondum posuisso tomenta, verum orto distinxiss has ipsas quattuor naturas, parum tuo tros prior duobus suis plomontis, id est, efficioni natura ign0 se natura humida generaVisse.

274쪽

254 eam vim, qua meiente e natura humida omnes mundi res gignerentur. Hanc autem reVera Anaximandri fuisse doetrii iam duobus etiam Veterum ostis onfirmatur, quibus locis quandam ipsius veritati memoriam subesse, ex iis demum, quae antea diximus, plane cognoscitur. Unus oeus Hermia est, qui, postquam halem dixit omnia ex humido εκ του γρου generare, Anaximandrum ait principium ponere ipso humido antiquius, empiternum motum, quo alia semper oriantur, alia intereant ii Quo loe aperte Thalos et Anaximander ita inter se comparantur, ut uterque naturam humidam omnium rerum materiam ponere, Anaximander autem a Thalete eo disserre dieatur, quod hane materiam principi quodam priore ortam esse velit. Alio locus legitur in libro de Meli880, Xenophane Gorgia, quo contra Melissum proponitur, seri etiam posse, ut omnia por se una solum natura ive specie sint, haec autem natura mutationibus quibusdam ex sese rerum multitudinem generet, quemadmodum naximander omnia dieat aquam esse, AnaXimene autem aerem δ). Denique generaliter pauca de ipsa illorum duorum lementorum opinione addenda sunt. Itaque si quaerimus, quibus rationibus ductus Anaximander naturam igneam et naturam humidam ιν ν γοασιαν καὶ τὴν φλογα rerum elementa po8u-

275쪽

255 erit, saei letum putabimus id ipsa quasi natura docente se eisse. Naui qui primi omnium rei uni cau88a 8 Vagis poetarum et theologorum opini0nibus relictis, in ipsa rerum natura coeperant quaerere, Vix poterant non animadvertere, in hoc mundo duas esse vires inter se plane eontrarias, a quarum es fi cientia omnes rerum ortus interitusque et reliqua vidissitudines penderent, alorem dico et frigus. Cum autem has duas vires naturali quadam cogitandi noeessitato reserrunt ad duas naturas corporeas, quarum illae qualitates essent, ipso en Suum testimonio quasi eogebantur, calorem in igne, frigus autem in natura igni eontraria, id est in aqua vel in universum in natura humida ponere. Huc autem si cogitatio progressa erat, si amplius de natura ignea et de natura hut 00ntraria quaerebant, facile rursus ipso sensuum iudiei eo adducebantur, ut crederent, ipsam naturam ignestim totam sole reliquisque stellis ontineri, in quorum flammis micantibus ipsis sensibus appareret, reliqua autem, aerem, aquam, terram, ipSum denique oelum e00-ruleum, per e frigida 88 ergoque e prima quadam natur frigida, id est e natura humida, debere orta esse. tque hae sere ipsa Anaximandri do utrina est. Quoniam autem hae duo elementa quasi monstrantur

ab ipsa natura, ab omnibus fere physiol0gis antiquioribusaeeipiuntur i) Primum Anaximenes Anaximandri discipu-

276쪽

256lus, qui aerem unum omnium prineipium diei ex h0eque duobus ipsius motibus ontrariis, rare saetione et conden-Satione, Omne re generat, atque rarefactione quidem ignem, condensatione autem aquam et terram, calidum et rigidum refertur prima contraria posuisse ). Is igitur sine dubi pariter atque Anaximander omnes res bifariam ita divisit, ut ignem 80lum calidum, reliqua autem re8, aquam et terram, nam ipse aer medius est per se rigida

diceret quamquam is calidum et rigidum non nisi raritate et densitate distinxit. Deinde Heraelitus qui ignem ipsum primum prinei pium ponit nec vero, quemadmodum Anaximander et Anaximenes, e pri0re principi a gignit,hui igni pl)0nit naturam humidam θαλασσαν , inquam ille prim vertatur, et ex hae primum natura humida terram et aerem oriri statuit'). Ergo hic quoque duas

solum primas naturas contrarias ponit, naturam igneam ac calidam et naturam humidam a frigidam. Τum propius tiam ad ipsam naximandri rationem accedunt ea duo elementa sive principia, quibus armeliora, hau autem postoriora sint, ab illis tu quodammodo pendeant. Quae quanto opero cum Anaximandri doctrina conveniant, acile comprehenditur.

opus videtur, hoc loco do significatione vocabuli πρηστὴ plura dicere, quoniam qua similitudo intor Hora olii set Anaximandri de elementis optoniones intercedat, satis apparet.

277쪽

nidos ad explieandum hunc mundum opinabilem utitur; euius quidem doctrina in aliis etiam rebus, maxime autem in eoeli descriptione, Anaximandri sententiae admodum similis est. Etenim eum Parmenides huius mundi opinabilis olementa sive principia ponat lucem et noctem φαος καὶ νυκτα sive naturam lucidam et naturam opacam in), vel, ut appellavisse etiam videtur, ignem et terram'), cumque alteri orum efficiendi, alteri patiendi vim tribuat δ), hae duo elementa re certe non disserunt ab illa Anaximandri natura calida et natura frigida atque simplieiter etiam et ab Aristotele et a plerisque seriptoribus τυ θεριιον ai ψυχρον appellantur Mi. Denique eadem duorum elementorum opinio apud ipsum Aristotelem etiam quodammodo invenitur. Nam etsi quattuor ponit elementa eorumque unumquodque binis quattuor illarum qualitatum, ieeitatis humiditatis caloris

frigoris, ita desinit, ut simul et patiendi et esse tendi vim habeat namque fideitati et humiditati patiendi, calori et frigori officiendi vim tribuiti, tamen ea rursus ita ad duo

genera redueit, ut terram et aquam una patibilium elementorum notione eomprehendat hisque ea loris vim ess cientem opponat, ea utens ratione, quod terrae proprietas maxime in siceitate, quae autum in humiditate posita sit, frigiditas vero, quae in utroque elemento altera qualitas

278쪽

est, patibilis p0tius quam agens it ). Atque propius

etiam ad veterum physiologorum maximeque Anaximandri rationem accedit eo loeo, quo ait, ipsam materiam quasi quandam frigiditatem putandam e88e, propterea, qu0d terra et aqua, quae sint materia frigiditate definita sint ').

Iam cum omnino videatur demonstratum es8e, AnaXimandrum duas solum primas statuere naturas e ipso insinit principio ortas, naturam igneam eamque calidam et naturam humidam eamque frigidam, sive τι ν φλογα et τι νυγοασίαν, protinu apparet, ha8 8 Se ea natura contrarias, inter qua ipse naximander principium voluerit medium esse. Namque antea pr0bavimus, id

quod sequenti capite magis etiam apparebit, eum principium

sine dubio medium esse voluisse inter ea natura contra rias, qua ip8um per e potentia c0ntineret quarumque secretione rerum multitudinem generaret has autem nune esse cognovimus naturam igneam eamque calidam et naturam humidam eamque rigidam inter has igitur putandus est principium medium posuisse, altera subtilius altera densius. Possit quidem cuipiam probabile videri, ab e principium inter ignem et aerem medium positum e88e, pr0pterea qu0d ipsum aere quoque, quippe e natura humida orto, necessario subtilius sit, aer autem subtilior esse videatur natura humida. Sed id ab Anaximandri opinione propterea alienum est, quod eum vidimus necessitate quadam priueipium medium ponere debuisse inter eas natura contrarias, quas ips principio c0ntineri et ex ipso

sesterni vellet.

Superest, ut quaerendum it de ea rati0ne, quae inter has Anaximandri primas naturas et Aristotelis elementa intercedat qua ratione cognita protinus patebit, quomodo

τητά τινα εἶναι rλ. μ

279쪽

Aristoteles naximandri priueipium potuerit sine ullo deleetu tum inter haec tum inter illa bina elementa medium dicere Aristoteles igitur duo lementa ponit frigida,

terram et aquam, pariterque duo elementa calida, aerem et ignem rursus autem horum elementorum duobus, quae

et aeri humiditatem tribuit, aquam dioens humidam et frigidam aerem autem humidum et alidum. Hae si consideramus, protinus patet, ristotelis aerem proprie quidem ad neutram illarum duarum Anaximandri naturarum, Re- quo autem iure ad utramque referri posse quatenus enim humidus est, ad naturam humidam, quatenus calidus e8t, ad naturam igneam, quatenus autem simul utrumque est, nec ad hane ne ad illam referri potest. Ex hise facile cognoscitur, qui fieri potuerit, ut Aristoteles naximandri prinoi pium tum inter haec tum inter illa bina lementa medium disteret. Nam si a sua de elomentis oetrina profectus, id potissimum spectabat, Anaximandri priueipium medium esse inter naturam humidam et naturam igneam, hoc principium ultro quasi inter aerem et ignem medium distebat; si autem, ab eadem de elementis oetrina proflaetus, reputabat, Ana Ximandri sententia naturam humidam et naturam igneam fri-g0re et calor disserre ergoque eius prineipium medium esse inter naturam frigidam et naturam calidam, pariter ultro quasi id prineipium medium dicebat inter aquam et aerem, propterea, quod ipsius ententia aqua et aer rigidi et calidi quasi termini sunt. Iam vero, si totam Anaximandri rationem consideramus, sterte eius principium aptius etiam videtur appellari potuisse inter aquam et ignem medium. e revera Aristotelem vidimus uno loco quosdam memorare philosophos, qui rerum principium naturam esse statuerent inter aquam et aerem mediam λ); quorum phi-

280쪽

260losophorum nomine unum Anaximandrum intellegi, ut antea iam diximus et nune, 08tquam ipsum Anaximandri prinei- pium aesturatius cognovimus, omnino certum esse videbitur. Quodsi autem quaerimus, eur Aristoteles non semper hae

potissimum ratione naximandri principium signifieaverit, caussa in eo videtur posita esse, quod in quattuor elementorum opinione natura inter aquam et ignem media ipso aer est, ergoque Aristoteles, si Anaximandri prineipium inter aquam et ignem medium dixisset, hae ipsa re visus osse dicere aerem, id quod cum Anaximandri opinione omnino pugnavi88et. Atque ego quidem admodum probabile esse puto, Anaximenem eo, qu0 ipsi natura, quae inter naturam humidam et igneam media esset, aer 880 videretur, primum inductum esse, ut aerem ipsum rerum principium poneret. 26. Quamquam e0gnovimu8, quae fuerit Anaximandri de principio doctrina, tamen hae cogniti non satis certa videbitur a confirmata, nisi animo conceperimus ratione8, quibus ipse Anaximander ad illam doctrinam adiluetus sit aut certe adduci potuerit. Cum principium non una tantum sod pluribus notis definiat diei enim unum esse dicit infinitum, dicit id, quod omnibus subiectum sit, diei substantiam corpoream simplicem, hancque rursus sua ipsius qualitate statuit inter duas prima natura contraria mediam esse, eum igitur prineipium pluribus n0tis definiat, etiam illas rationes oportet plures fuisse. Ut unum diceret, certe non tam ratiocinatione quam antecepta quadam mentis opinione adductus est ut infinitum putaret pariterque, ut naturam eam, quae omnibus rebus subiecta esset, adductus sine dubi est ipsa notione principii, quatenus id per eipsum altera parte id esset, quod omnia contineret, ip8um autem nulla alia re contineretur, altera parte id, e quo omnia e88ent quamquam ad probandam infinitatem aliis etiam argumentis usus est'). Substantiam putabat nec vero

1 Vid supra p. 32 Sq.