Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

301쪽

p0nere, quod principio aeterno ipsius motu contraria secernantur ). Deinde Hippolytus Anaxiuiandrum ait rerum principiunt ponere insultum, in hocque velle insitum

esse aeternum quendam motum, quo ortu eveniant coelorum ἶ). Denique Hermia Anaximandrum ea

re pl)0nit haleti, qu0d ille natura humida antiquiorem

esse Statuat aeternum motum, quo continenter alia gignantur, alia intereant 'i. Ex hisce igitur l0ei satis patet, Anaximandrum principi aeternum quendam motum tribuisse nec vero ex iis protinus etiam patet, eum id ita fecisse, ut ipso motus vel potius Ἀνι σε Vocabul usu sit, Sed Sunt quaedam pr0pter quae Videatur hoc Vocabulo nun Su DSSe. Pr ,siciscimur inde, quod apud riStotelem ιν ησεως Ocn-bulum plerumque notionem Significat generi uni Vel Si qu0

quattuor motus genera comprehenduntur, generatio, mutu-ti , accreti ac diminutio, is m0tus, qui in loci mutationec0nsistit et proprie motus dieitur. Iam Aristoteles Meta-

302쪽

physicorum loco antea laudato' ait, physicos, qui pariter atque leatae id quod est unum ponant, ut uni uti

motum adiungere, Si quidem generent X e rerum multitudinem etεροστιθεaσι κίνησιν γεννευντε ς γε ὀπαν). Itaque ill08 physico non ita dicit motum adiungere, quasi e08 seiat id ipsis verbis dixisse, verum ita, ut id inde, quod ex uno ente multitudinem generent, videatur concludere. Hinc autem iure colligitur, illos ips0s in uia i suo ente sive in uno omnium principio quendam modum generationi8, id est, quandam actionem p0Suisse, qua ex eo rerum multitudo gigneretur cuiusm0di est condensati rarefactioque et contrariorum Secretio), Arist0telem autem hanc generandi actionem voce generali dixisse ινι sim, eam Videlicet ob cau8Sam, ut, cum omne philosophos, pr0ut id qu0d est aut immotum aut 0tu praeditum esse statuerent, in duo maxima genera divideret, statim illos physic0s in hoc altero genere colloearet ). Accedit, quod unusquisque ill0rum physicorum sine dubio non motum

in universum, sed certam quandam m0tu ibrmam ponebat, qua rerum generatio c0ntineretur probabile autem est, Unumquemque eam, quam poneret motu formam, vocabulo

appellavi880, qu0d huiu Drmae pr0prium 88et, erg0que Mur σεως Vocabulo 110n 808 88 nisi eos, qui illum motumn , nisi in quadam loci mutatione consi8tere vellent; namque κιννὶσις proprie hunc 80lum motum signifieat, illam autem universi generis Significationem tum certe u indum acceperat. Num autem Anaximander motum ipsi principio insitum putaverit talem esse, qui primum ac pr0prie in

I P. 279, 1. 2 Simili modo apud Hippolytum Rusuit. Ι, 7 Anaximenes

primum dicitur ex aere res condensatione et rarefactione generare et inde sumitur, eum auri sumpiternum motum tribuere, hisce verbis: κινεῖσλιι δε αεί' ου - ρεεν αβ ιλλειν, σα με rupis uλει, εἰ μη

303쪽

283 loci mutatione consisteret, maximo opere dubitandum est, de qua re m0 pluribus agetur namque hanc motus formam

ouinibus aliis pri0rem esse, primus aperte docuit Aristoteles ergo pariter dubitandum est, num κω σεc0 Vocabulo appellaverit. Ε posteri0rum scriptorum l0eis de hac re nihil concludi potest quod enim Anaximandrum simpliciter dicunt aeternum motum diam κίν σιν posuisse, id sine dubi ab antiquioribus scriptoribus, velut TheophraSto, acceperunt quamquam per e nihil impedit, qu0minu pariter

atque ristoteles certam quandam motu formam generali κινησε Vocabulo appellaverint, atque e quidem magis qu0d alii scriptores p0steri0res, velut Philoponus i), in Anaximandri 0etrina nunquam de motu, sed solum de contrariorum secretione loquuntur. Itaque quamvis certum sit, Anaximandrum principio quendam tribuisse motum, tamen omnino dubium est, num hunc motum dixerit κεν - σιν Quae re quam habeat vim, 0 apparebit. 3. Sequitur, ut iam hoc ipsum quaerendum Sit, aeternus ille naximandri m0tus qui sit. De qua re si primum loc0s antea laudat08 consulimus, hisce Anaximander generaliter tantum dicitur principio motum tribuere, nulla

certi generi designatione addita. Atque Arist0telem quidem e Metaphysicorum l0eo, quo pauli ante usi sumu8 ), κί, σιν dicere significatione infinita, ita ut qu0dvis m0tus genu intellegii issit, etiam demonstratione essuitur Eleutiuh00 000 physic0s, qui pariter atque Eleutae id quod est unum ponant, ab hisce eo distinguit, qu0d hi id unum usim motum, illi autem m0 tu praeditum esse velint. Itaque ita physic0 dicit uni suo uti motum tribuere, it eos leatis omnem motum tollentibu 0990nat.

I Cf. Philoponi locos supra p. 126 sq. maxime . 27, I, et . 2 Metaph. I, 985 hQ4. id supra . 279. t et p. 282.

304쪽

Iam vero omnem motum tollentibus contrarii sunt, qui in universum aliquem motum ponunt, quicunque S St. Ergo Arist0teles physic0 dicit . uni suo uti in univer8um aliquem motum tribuere, ita ut quodvis motus genus intellegi 08sit. Idem inde apparet, qu0di0dem l000, ut paullo ante ostendimus, phy8ico in uno u ente motum ponere inde sumit, qu0d ex eo multitudinen generent; nam motus, qui generati0nem etiam diversosque generationi modos contineat, necessario intellegitur motu in universum. Posteriores autem quos attulimus Scriptores, Simpliciter dicunt, Anaximandrum aeternum principii motum Statuere, nulla generis significatione addita. Nihilo tamen minus cum in h0rum tum in Aristotelis l0cis quaedam sunt, e quibus, si cum alii argumenti c0niunguntur, quaestio pr0908ita videatur solvi posse. Sed antequam progrediamur, Seutentia consideranda est Teielii uelleri,

qui solus de Anaximandri m0tu diligentius disputavit, ut,

Si hau sorte apparuerit veram esse, omni disputati0ne

Teisthmuellerus igitur aeternum principii motum ab Anaximandro positum contendit esse motum circularem, tu ipsum infinit uni principium circum axem seratur. Etenim, ut brevibus totam eius sententiam explicem, Anaximandri principium esse putat gl0bum immensum

in sinitum enim non nisi vaga quadam cogitatione dici '),

Vapori Similem, quo contraria rerum elementa persecte commixta contineantur hunc globum abimui aeternitate conversione rotunda circum axem m0Veri, hacque conVerSione cum elementa illa contraria secernantur, terram eique circumsuSum aerem et orbe c0elestes oriri; - Similiter atque a recentioribus physicis ex unius globi vaporei si licet 0 voeabulum sugere circumactione planetarum rigo et 0rdo et

305쪽

285 motus explieetur ). Disputat autem do hae sententia tribus diversis eiusdem libri partibus; nam postquam eam in priore de naximandro dissertatione proposuit multisque rationibus probare studuit, in dissertatione de Anaximene et rursus in altera o Anaximandro dissertatione ad eam revertitur, ut novi argumentis confirmet. Sed nihilo secius haec Telehmuelleri sententia non nisi opinione ante concepta nititur; quae ab eo adseruntur argumenta, multa Sane et aepe speciosa, aut per se salsa sunt aut non probant id quod probandum est. Quod anto- quam Stendamus, ex usu videtur esse, eeurato desinire quaestionem, de qua agatur. Etenim per se probabile est, Anaximandri sententia in hoc mundo plura esse motus genera in hisque fortasse etiam motum circularem. At sine dubio horum unum aliquod putavit primum esse, e tu reliqua sequerentur. Hoc igitur oeo non quaeritur,

num Anaximander omnino motum ireularem posuerit, Verum num primum illum atque aeternum motum ipsi principio insitum voluerit motum ireularem e88e. Namque eg quidem non nego, ab Anaximandro statui etia inmotum circularem, sed hune leo eum, quo in hoc mundo stellarum orbes ireumferantur, nec vero motum illum primum ab omni aeternitate ipsi principio insitum. Est automsaepe difficile, ea, quae sine rationibus idoneis adserantur, brevitor idoneis rationibus refellere quare non debet aegre ferri, si interdum i ingiore disputatione opus erit. Itaque illa sententia, ut diximus, nullis idoneis argu mentis probatur; quae eius a Teielim uellero adseruntur argumenta, partim salsa sunt, partim non probant, qu0d putantur probare id quod nune iam singillatim stondendum est. In prior igitur de Anaximandro dissertatione contendit, Anaximandi uin, si loquatur de mini intellege, Si ipsum ιν σε o vocabulum adhibeat), non nisi talem

306쪽

motum intellegere pos8e, qui in loci mutatione consistat, propterea quod i 80lu proprie, reliqua autem motus genera non nisi translate hae voce appellentur ). At in hae rati odinatione ab opinione proseiseitur omnino incerta. Nam sane quidem, i constaret, naximandrum aeternum principii motum ipso κινῆσε 0 vocabulo appellaVisse, omnino pr0babile esset, eum hoc vocabulam propria sua significatione accepisse; sed Vidimus, id ipsum, num hoc vocabulo

usus esset, maximo opere dubitandum esse. Ad probandum autem illum motum non posse alium esse nisi motum circularem, haec sere adfert argumenta, non certo quidem

ordine, sed alia alibi, primum, quod Anaximander de alio motu ne cogitare quidem potuerit, propterea qu0d praeter hune nullus alius motus in coelo appareat omnibus eius corporibus communis'); deinde, quod Hipp0lytus reserat, Anaximandri sententia aeterno principii motu omnes ortos esse coelos; cum enim coeli utantur conversione circulari, Anaximandrum sine dubio eum etiam motum statuisse circularem esse, quem coelorum Vellet generatorem

esse 'in tum, quod Hermia teste naximander aeternum motum priorem esse dicat aqua, quippe quae pariter atque reliqua elementa, eo gignantur inde enim colligendum esse, ius sententia illum motum singulorum elementorum motibus quoque priorem esse, talem autem motum vix credi potuisse nisi motum circularem in ipso coelo appa rentem ε); tum, quod communi antiquorum philosophorum

ali gemo in Bowogian an don immitschen ovorurscheinungent, ohachtset tardo. Verba aligomoin Bowogung intellegi puto motum, qui omnibus rebus ignois in coelo apparentibus id est, stellis, communis sit.

sententiam minus perspicuam reddidisse.

307쪽

consensione mundi origo a dispositio et coeli conversio a primo quodam motu circulari repetatur'); denique, quod e motu circulari, atque ex hoc quidem solo, singula quaeque, quae AnaXimander de rerum ortu et dispositionuet motu docuerit, tamquam ex uno principio plane expli

Sed haec argumenta omnia aeque caduca sunt. Primum enim inde, quod motus circularis unus videatur omnibus corporibus coelestibus communis esse, licet quidem conicere, AnaXimandrum in explieanda mundi origine et vita hunc motum prae certeris respeXiSSe, nec Vero, eum hune motum omnium primum atque aeternum putavisse. Namque motus circularis non is est, qui a mente

humana acile putari possit aeternu e8se, propterea quod non laeti potest motus naturalis putari de qua re infra accuratius dicetur testimonio est, quod miles philosophi antiquiores, qui quidem aperte motum cireularem vorticem dico ponunt, eum a caussi antecedentibu repetunt, quemadmodum Demoeritus a eoneursu et repercu Ssu atomorum

ad lineam dedidentium, Anaxagoras ab impulsu infinitae mentis, Empedocles ab Amicitia et Diseordiae meientia. Hae autem re simul argumento quarto, quod ab omnium consensione Sumptum est, omnis probandi vis adimitur a pariter argumento secundo et tertio, quae ex Hippolyti et Hermiae testimoniis repetita sunt, siquidem nihil impedit, quominus Anaximander motum circularem ex alio motu priore eoque quidem non circulari ortum esse putaverit. Quod autem Teielimvellerus ontendit, e motu ireulari omnia, quae naXimander de mundi origine et disposition et motu docuerit, tamquam ex uno principio explicari, id accipi quidem posset, si Anaximandri sententia principium,1 Ibid. p. 29.2 Ibid. p. 27 0 29.

308쪽

288 quemadmodum ille putat, mixtio esset e contrariis rerum elementis composita cum autem ostenderimus non mixtionem sed substantiam simplicem esse, illa opinio omnino salsa est; cuius rei explicationem, quoniam ad aliam quoque huius disputationis oeum pertinet, illuc reicimus, ne bis idom distendum sit. Ceterum in tota hae disputatione unam rem pror8u negleXimus, eam dico, quod Anaximander principium statuit infinitum esse, ac propterea quidem negleximus, quod ei chmuellerus revera infinitum putari negat. Quid de hae et elim uelleri opinione iudieandum

sit, quidque, si eam cognoVerimus salsam esse, de quaestion prop08ita Sequatur, pariter in posteriore huius disputationis parte ostendemUS. Iam in dissertatione de naximon set in altera de Anaximandro dissertatione nonnullos Aristotelis oeos adsert, quibus suam sententiam putat dirueto probari. In dissortatione d Anaximenei ad loeum prov0eat alterius

libri de Coolo'), quo Aristoteles ait, omne8, qui mundum

generent, caussam, cur terra medium mundi locum occupet,

in vortice ponere maioriam ei reum agenti quo quidem loco, quem re et contendit ad Anaximandrum quoque pertinere 'i existimat aperto pronuntiari, aeternum Anaximandri motum nihil aliud esse nisi vorticem sive motum circularem, quo mundus universus circum Xum seratur. At ex hoc loco sequitur quidem, ut Anaximander in huius mundi generatione usus etiam sit vortice, noe vero ut hunc vorticem

3 Ab Aristotelo hoc loco naximandrum etiam intellegi, in alia disputationis arte ostendetur.

309쪽

289 esse putaverit motum illum primum ipsi principi insitum, siquidem fieri potest, ut illum a motu priore repetiverit. Sed mirabiliter an sallitur in explicando et adhi-bondo alio Aristotelis oeo, quom in altor de Anaximandro dissertatione adseri Τ). Est hie loeus in lib. tertii do Coeli cap. quint0, quo Aristoteles postquam e08 physico8, qui unum elementum statuerent omnium rerum principium esse intellegit autem, ut e capitis initio patet, eos, qui unam naturam qualitatibus suis desinitam, atque quidem aut unum e quattuor illis elementis aut naturam inter duo elementa mediam principium ponant), pluribus rationibus resutavit, in disputationis sine hoe addit ) ἡ00mmune autem omnium, qui unum elementum principium ponunt, vitium id est, quod unum solum atque omnium quidem rerum eundem naturalem statuunt motum.' Ad hune igitur locum, quo in dubio naximander etiam intellegatur, et elim uellerus adsumit oeum pr0xime laudatum, quo physici, qui mundum gignant, uti die untur vortiee, et hoc sere modo oneludit ' Aristotolutost Ana Ximander unum solum ponit motum eodem teste in mundo generando utitur vortie sive motu ireulari; ergo ipso Aristotele teste hie motus ei reularis est ille unus motus, qui ab Anaximandro poni dieitur quodsi autum hic e8 unus motus, qui ab Anaxinandro ponitur, etiam ille motus aeternus ipsi prineipio insitus non alius esse potest nisi hi ipso motus ei reularis'. Verum hae ratioeinatio omnino salsa est. Namque Aristololes illo loco non dieit,e08, qui unum solum elementum, id est, unam naturam propria sua qualitate utentem, omnium rerum principium 90nant, ip80 putare, unum solum eundemque naturalem

310쪽

290Omnium rerum motum esse, sed, ut e sequenti loci parte certissime patet, eorum sententiam sequi, ut non nisi unus naturalis omnium rerum motus, atque is quidem motus directus esse possit velut eorum sententiam, qui illud unum elementum ponant aquam, sequi, ut omnia de-OrSum, eorum sententiam, qui ignem, ut omnia sursum ferri oporteat. eiel, muellerus autem ei motui, quem Aristotolos illos diei pro sui principii natura ponere oportere, si sibi constare velint, subiungit motum illum circularem, quem eos dicit revera ponere estque eius ratiocinatio, si ipsam rem poetamus, haecce qui linum elementum omnium rerum principium ponunt, eorum sententiam id sequitur, ut proprie non nisi unus omnium rerum motus at tu is quidem m0tus diroetus esse possit; hi iidem autum in generando mundo utuntur vortie sive motu circulari; ergo hic motus circularis est ille unus motus directus, quem, si sibi constare Velint, ponere obeant. Hoc quam vitioso conclusum sit, non opus est pluribus X ponere ).

quod nosciat accurate legore, ac non iniuria quidum Sod domnonno molior otiam iuro in ipso seprohonditur Etsenim primum Aristotolom, cum eos, qui unum solum omnium rorum olemonium ponant, unum solum at suo omnium quidoni rerum eundom natural0mmotum statuor dicit, id dicoro, non quod illi ipsi ita statuant, sed quod hase res eorum sontentiam necossario sequatur, totum ostiam

legontibus protinus apparet. Quod enim siclim uollorus id ipsum contondit non plano domonstrari osso, hoc verum quidem ost, sed aliam ob caussam atque ipso opinatur, nempe propterea, quod Xipsis orbis primo obtutu liquet duo tu domonstratione non eget. Doindo Aristolos contendit quid in unumquomquo illorum physicorum unum solum atque omnium quidem rorum undo motum ponere, atque motum quidem directum nec vero contendit, omnes eundoni motum onero, sed alios alium, at tuo unumquemque

quidem eum, qui sui principii naturam soquatur, id quod ex ipsa