Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

311쪽

Aristotolis oxplication patui Telchinuollerus nutem opinatur, omnes diei undom motum ponere, unoquo esse motum Circularem. Tum, cum Aristotolos illos eo rosollat, quos in natura plures a divorsi motus appareant, illo hanc refutationem ovom osse ait, siqui-dom in ipsum quoquo Aristotelem cadat, cuius suntontia ros in alunam positae, quamvis ex adem sint materia, tamen naturalitoriartim sursum partim doorsum orantur. At una Aristololis materia, quoniam se so quavis qualitato caret, per se caro etiam quovis motu, et eo tantum, quod diversas formas recipit hisquo in divorsa transit olomonia, o accidens diverso otium recipit motus unum autem illorum physicorum lomentum non est matoria quavis qualitat carons, o substantia corporo desinitis qualitatibus pra dita voluti aqua se ignis, haneque ob caussam etiam por so naturalom quondam hab0 motum, quo aut sursum aut deorsum orator, o omnes res ex illo lomento ortae, quoniam eadem qualitato sunt, necessario odommotu tenentur.

Duniquo, id quod maximum est, non videtur animadvertero, quanto oporo hi Aristotelis locus cum sua de Anaximandri principio sontontia pugnet. Etenim Aristotolos se hoc loco et toto capit id agit, ut salsam osso ostendat orum sententiam, qui unum solum omnium rerum elementum ponant, quos ipso capitis initio 303h 10 quadrifariam ita dividit, ut alios hoc unum lomonium aquam ponor dicat, alios aurem, alios ignem, alios naturam intora quam et aerem modiam, hanc quo quidem infinitam id o

que omnes res amplo et sentem. Hisco omnibus nostro loco ait vitium commvno osso, quod unum solum omnium rerum elementum pononius, hac ipsa ro proprio otiam unum solum omnium rorum

motum ponant. In hisco igitur hysicis Toichmuollorus octo putat ab Aristotolo Anaximandrum quoquo intollogi. Quodsi in iis intoll0gitur, nouossario in uno quattuor illorum generum est Cumque certum sit, iam ad nullum priorum trium enorum ortinero, noeossario in eorum onor est, qui naturam inter aquam et aerem mediam ponore dicti sunt; at tuo revera naximandrum in hoc genore esse, satis demonstravimus. Iam oro Telchinuolloriis contondit, Anaximandri principium non osso naturam into duo olomonia mediam, nec omnino substantiam simpliconi propria sua qualitato fontum, verum miXtionem esse diversis rebus compositam p. 57 sq. maxime . 58, 593. Con-

312쪽

292Denique in eadem de Anaximandro dissertatione in Aristotelis oeum adfert, quo apertissime aeternum Anaximandri motum diei putat motum ei reularem. Togitur is locus initio libri oeundi de Coelo, ubi Aristoteles, postquam breviter repetiit quod antea subtiliter demonstravit, mundum totum ne ortum nec periturum, sed aeternume88e, te pergit'): Propterea recte se habet, sententiam illam antiquam nobisque maxime patriam eram credere, qua imm0rtale ae divinum esse dieitur aliquid eorum, quae moveantur quidem, sed moveantur tali motu, qui non habeat finem, Verum ipse potius reliquorum motuum sinis sit; hisque dictis explieandi aussa addit, et id, quod finiendi vim habeat, eorum esse, quae alia ni plectantur των περιεχοντc0 εἰναι), et motum illum ire u larem ταυιν ν την κυκλοφοριαν reliquo motus imperlaetos atque nitos ample et s=ιεριεχειν) Iliam igitur sontentiam antiquam, quae Atheniensibus patria dicatur, Teteliniuellerus enset Anaximandri esse putanSque 'TaD- τὸ ν λὶν κυκλ0φοριαν quae in posteriore loe parte momoratur, eandem esse atque motum illum, qui in pri0re parte dicitur, sine carentem reliquosque motus sitientem, hoc loco contendit aperte doceri, Anaximandrum insuit prinei pio aeternum motum cireularem tribuisse, similem ei, quem Aristoteles statuat Quam pini0nem eo putat omnino probari, quod totus Iocui nihil contineat, quod eum Anaximandri doctrina aliunde nota pugnet; quod in oplura sint voeabula, velut ' io 1εριεχον et ' et an ει- ρον quae ei tum sit ad Anaximandrum pertinere quod

tendere autem eo, de quo agimus, Aristotelis loco na-Ximandrum quoque intol. legi, et simul contendero, Anaximandri principium osse mixtio nona, haec aperte quam maximo fiori potos inter se pugnant.1 Studion 1 p. 576 sq. 2 Ipsum locum totum in adnotation proxima adscribemus.

313쪽

sententia Atheniensibus patria, si alicuius philos0phisit, non 88 possit nisi alicuius philosophorum I0ni- coriani, quippe qui Atheniensibus c0gnati sint, in hisce autem n0n nisi cum Anaximandri 0ctrina conveniat quod denique loeus praeter Anaximandrum non habeat, quo referri 08sit. Verum in hae tota Hielimvelleri de illo Arist0telis l0e opinione nihil est, quod non a ver di8Sentiat. Namque et de ipsa osti sententia omnino errat, et rationes illae, quibus l0eum pr0bari putat ad Anaximandrum ertinere, partim falsae sunt, partim e0ntrarium pr0bant. Quod ut stendatur, longiore quidem disputati0ne pu8 8t, propterea, quod ille ristotelis oeus et paullo obscurior et anemiue etiam satis explieatus est. Itaque initi Aristotelis locus omnino non continet eam Sententiam, quam Teielim uellerus eo putat contineri; id ii id ex ipsa l0ei explieatione patebit. Etenim Aristoteles verbis proxime antecedentibus, ut antea iam monuimus, breviter repetit, qu0 in pri0re libro pluribus demonstravit, mundum totum ιον πανταχορανον nec rium nec periturum, Sed aeternum esse. Dicen autem mundum totum aeternum 880 1101 dicit, omnes mundi partes aeterna e8Se - nam Aristoteli sententia mundi partes infra lunam p0sitae eaducae sunt Sed mundum quatenus tutus vel totum aliquid aecipiatur, e88e aeternum. Cum autem omnes mundi parte in motu versentur et idcirco, si mundu8, quatenus aecipitur totus, aeternu est, aeternume88 oporteat aliquid eorum, quae in motu Ver8autur, idqu0d sacile videri p0ssit repugnans esse, laudat Sententiauiquandam antiquam Athenien8ibusque patriam, qua aliquid Drum, quae o Veantur, immortale ae divinum dicatur, atque id quidem, quod moveatur talim0 tu, qui non habeat finem verum ipse reliqu0rum m0 tuum finis sit. Itaque Aristoteles non talem quandam laudat sententiam antiquam, qua immortale ac divinum dieatur id, quod motu irculari, sed id, qu0d tali

314쪽

utatur motu, qui ipse non habeat finem reliquosque motus finiat quem quidem motum ipsa illa sententia antiqua putari circularem, nulla re Significatur. Nam quae altera loci parte dicuntur, non ad ipsam illam antiquam Sententiam pertinent, Sed ut ex ipsa rationis forma apparet, adduntur ad iudicandam caussam, cur par Sit, illam sententiam veram putare. Quam quidem cauSSam Aristoteles sic indieat, ut ad eum motum, qui dicatur fine carere reliqu08que motu sitire, pariter atque ad 0tum illum circularem ab ipso prop0situm pertinere dicat quandam pr0prietatem, quae cum aeternitate omnino conveniat;

ait enim, et id, quod finiendi vim habeat το περας intellegitur ille, qui antea dictu est, motus sine carenS

reliquosque motu siniens), rerum Sse reliqua re amplectentium των Περιεχοντ υν), et illum motum circularem, quem ipse pr0908 uerit αυτ κυκλοφοριαὶ, reliquo motu amplecti περιεχειν). Dicen autem motum, qui reliqu08 motu amplectatur, quoniam is motus 110 ab ali finitur, talem diei motum, qui sua ipsius natura

9088it aeternus esse. Itaque etiamsi c0ncedatur, hunc locum ad Anaximandrum reserendum esse, tamen inde non efficitur, ut is aut ipsi insuit aut alii cuidam rei motum circularem tribuerit i).1 Hanc veram esse loci sententiam, Oti nisi ex accurata eius explicatione cognosci potest quae quo facilius ossit proponi, utile vidutu esse, totum locum adscribere. Itaque Aristoteles, Ostquam repetiit, quod antea Coei I, I sq. demonstravit, mundum

totum nec Ortum unquam nec unquarii periturum, Sed aeternum esse, addiditque hoc eo etiam confirmari, quod haec suntontia omnia haberet consentientia, Sententiam autem contrariam sequerentur re

315쪽

295Sed l0eus inuino non potest ad Anaximandrum referri,

qui 1101 80lum tu eo nulla sunt iudicia, quibus Anaxi-

ιπ/ῆς, Οἰν di δεχοριεν in ην παυλ v. Priusquam ipsam huius loci sententiam Xponamus, dicendum Hs d difficultat quadam grammatica, quam TelchmuelleruS, URntum e uius verbis p. 577 conici possit, non videtur animadvertisse. Difficultas posita est in urbis ' εοσιν θανατον ι καὶ θεῖον

υονγων δε ταναυτην sunt genetivus partitivus, qui endet a praecedenti pronomine τί Hie genetivus partitivus duplicitur explicari potest, primum ita, ut earum rerum, quae motum quidem habeant sed talem motum, cuius nullus sit finis, plures distinguantur species, harumque una aliqua dicatur immortalis ac divina essu deinde ita, ut rus tali motu utentes e pluribus artibus, veluti ex ipso motu et se motui subiecta, utentur compositae esse, harum quo partium omnibus communium una aliqua immortalis ussu dicatur. Si priore modo accipimus, quaeritur, quaenam plures illa rerum tali motu utentium spectus sint, quarum una aliqua tantum immortalis a divina dicatur; namque rei veritatu ut Aristotelis suntonii omne, quod motum habeat, cuius nullus sit fitiis, immortale ust. Si posteriore modo acci- simu8, quaeritur, quaenam rerum talem motum habetitium pars immortalis putetur; nam Aristotelis rursus sententia res tali motu utentes, id est, orbes coelestes, omnino nihil habent, quod non immortale sit, siquidem eorum et materia et conversio circularis aeterna atque immutabilis est. Hau igitur duae loci explicationes, quae sola ad ius rationem grammaticam lane accommodatae Sunt, Sententiam xhibunt ineptam. Sed praeter has duas explicationes videtur tertia esse, quam si propono Aristoteles dicere voluit, Sontentia quadam antiqua eorum quoque, quae moverentur, aliquid immortale ac divinum putari, id videlicet, quod moveretur

316쪽

296 mandrum intellegendum esse significetur, verum etiam ipsa eius vis a voluntas ab Anaximandri Sententia prorsus di8-

tali motu, qui non haburo finem cum autem dixisset, Ἀωνυονrων με κινησιν', ab hisque id est, ab iis, qui in universummotum haburunt distinguor voltu ua, quae motum haberent fine carentem, quo apertius haec illis opponeret, per adsimilationem quandam ad verba 'των ἔχοντων μὲν κίννισιν dixit ἔχοντων ε τοιαυrην rλ.', cum proprie dicere deberet: ' ἔ ν ε λυτο roic υτ νκελ. Atque haec quidem explicatio uiuo quidem iudici sola vera ust His praemissis ipsa loci sententia Xponenda est. Locus o duabus constat partibus Omnino diversis priore, inde ' hoπε , usquo ad To v c U. ων περε ς' Aristoteles antiquam quandam uniuntiam laudat altera, indu a ' ro τε γαρ πέρας' Sque ad sinum, caussam indicat, cur par sit illam uniuntiam veram

Quod ad priorum partum attinet, Aristotcle verbis proxime antegressis repetit, quod in libro priore demonstravit, mundum

totum nec ortum nec periturum, sed aeternum esse. Quod mundum dicit totum τον ιιντα υρεινόν auternum esse, id, ut in ipsa disputatione Ostendimus, non significat, omnes mundi artes, sed mundum, quatenus accipiatur totus, aeternum esse. Iam vero, si aliquae mundi artes caduca sunt, totus ita solum potest auternus esse, si aliqua eius ars ea, a qua reliquae Omnes endent, aeterna est. Itaque vera Aristotelis sententia haec est, aliquam certe mundi artem, eam, a qua reliquae Undeant, aeternam esse. Cf. Coel. II, 3 Metaph. XII, 7. 1072 24. Iam vero Omnes mundi artes in motu versantur; urgo, si aliqua mundi pars acturna est, aeternam esse oportet rem quandam in motu versantem. Atque id ipsum est, quod Aristoteles prior loci nostri parte contendit id quod protinus o verbis 'o ς GDν ἀθανα όν- . . . Tων ἐχόνr ων μεν κιννισιν ri patet. Contendit autem eo, quod laudat antiquam quandam sententiam, qua talis quaedam res aeterna dicatur, his fere utens verbis 'propterea sus md scilicet aliquam mundi Partem portet aeternam esse par est veram putare sententiam illam antiquarn nobisque maxime patriam, qua eorum, quae OVU-antur, aliquid immortalu ac divinum dicitur, id vidulicut, quod tali utatur motu, qui non habeat sinum, verum ipse Otius reliquorum

317쪽

297 crepat, et ab ea, quae aliunde nota St, et ab ea, quaea Hielim ueller ei tribuitur. Primum igitur in t0t0 0co

motum sinus continuat'. In quibus verbis maxime animadvertendum est, Aristotulum in usuretida illa uniuntia motum eius rei, quae aeterna esse credatur, non dicere motum circularem, sed motum

talem, qui non habeat finem reliquosque motus siniat. Quamquam enim Aristotelis sententia nullus motus potest in sinu esse raeter motum circularem, tamen inde non sequitur, ut tiam illa antiqua sententia motus sinu carens intellegatur motus cirGularis revera autem non ita intellegi, deinceps magis apparebit. Quod ad alturam loci partum attinui, hau non iam illam narrationem antiquae illius sententia continet, sud ab Aristotele, ut facit ex particula ' γαο 'ro τε reo εχ α - - Πὶ DTV κυκλοτο- otii ri.' patui additur ad indicandam caussam, Ob quam a Sit, illam antiquam sententiam veram putare. Quam causSam AriStoteles si proponit, ut contendat, motum illum, qui antiqua illa ententia putetur sine carere reliquosque motus finire, pariter atque motum illum circularem a se ipso propositum, per se ipsum tali quadam esse roprietate, cum qua aeternitas possit coniuncta SSe. Initio unim in verbis ' ro πέρας των περιεχόντο ν Grιν' 'r περας h0 ust id, quod vim finiendi habui, puri refertur ad illam κίν/ησιν proxime memoratam, quae reliquorum motuum περας sit. Itaque Aristotulus his verbis illum motum, qui fin careat ut reliquo motus finiat, ita explicat, ut eum dicat earum rerum esse, quae reliquas res amplectantur. Deinde verba ri x κυκλονορι ι rummatic quidum duplicitur videntur explicari posse. Nam primum rO- nomen , c rufurri potus ad eandem illam rima prOXime memoratum, ita ut haec uincti illis urbis simul dicatur κυκλο ιυοω esse deinde pronomen reprii frequenti huius pronominis usu roferri

potest ad notam ipsius κυκλοφορως notionum, ita ut verba illa signifi-Cent notam illam κυκλοφορίαν quippo de qua Aristotulus ipse in libro antecedunti Coul. I, 2. 269R2sq. diligentissimo disseruerit. IDe hoc pronominis usu videas lat. Phaed. 69 C ibique talibaum Xenoph. Anab. I, 5, 8 ibique risiger Mathia Gr. r. 470 4 praeterea, quae ipsi ante p. 1 do usu pronominis κειν disputavimus. At prior illa explicatio inepta est. Etenim si Dino κυκλο h ω refertur ad motum illum sinu arentum, undum rum significat atque ' ο

318쪽

nulla sunt Anaximandri iudicia ea, quae a ei chmuellero adseruntur, salso adseruntur. Quod uini provocat ad Vocabula τὰ ιειρον et ' in ιεριεχον quae hoc loco adhibeantur, haec vocabula maxime quidem Anaximandri 0-ctrinae propria sunt, sed h00 loco omnino non adhibentur, praeterquam quod Arist0teles posteriore l0ei parte ait, et uiotum illum reliqu0s motus finientem rerum esse reliquas res ample et entium των τεριεχοντ υν), et motum circularem ab ipso p08itum reliquo motu aut plecti γιερεί- χειν et τὴν et ειρον χρονον permanere. Hic autem Ocabulorum usus certe nihil continet, quod naximandro proprium it, et praeterea in ea reperitur l0ci parte, quam vidimus ad ipsam illam sententiam antiquam 110 pertinere.

πέρια in verbis τόδε γε ο πεο ις ων περιεχονγων ἐσrίν' id enim significare vidimus illum motum sinu carentem et reliquo motus finiuntum. Iam vero cum Aristoteles dicat, ' τό cιο Πεειας ευνπε ueZOVI 0ν hor καὶ ωrx x κυκλο ρυρία Περιεχει , ipsis particulis 'r - κια indicat, illud o Φας et αυrην ην κυκλοφοοιαν dua Sili Versa CSSe res, quae in e consentiant, quod utraque finiendi vim habeat. Ergo ut ra η κυκλοφορω non potus ad illam κίν/ησιν DrOXime memoratam referri. Sequitur, ut altera explicatio accipienda sit, ut igituriori ἡ κυκλον oici ab Aristotui intellegatur notus ille ouli motus circularis, quum ipso antea ut necessario esse et aeternum ussu docuerit. His expositis tota sententia in aperto est;

quod finiundi vim habet, id ust, ille qui antea dictus est motu reliquos motus finiens, rerum est reliquas rus amplectenti uin et ille motus circularis quem ipse proposui reliquos motus imperfectos ut finitos amplectitur'. Iam vero motus reliquos motus amplectens, quoniam a nullis aliis motibus finitur, talis ust, qui sua ipsius natura aeternus sit. Itaque Aristoteles, illos motus dicens reliquo motus amplecti, os talos esse dicit, qui sua natura nuturni sint. Talem autum quendam motum in mundo esse, Aristoteles hoc loco ostendere voluit. Atque haec de hoc loco satis sunto quo illa antiqua sententia reserenda sit, progredientibus patebit.

319쪽

Quod autem Arist0teles illam antiquam sententiam appellat Atheniensibus maxime patriam, hac nota omnino non potest quaedam Anaximandri sententia insigniri, quemadmodum Telchmuellaru putat, caussam adserens, quod Anaximander, utpote vir Milesius, Atheniensibus c0gnatus it. Nam sententia patria est ea, quae a patribu Su Scepta in omnium mentibus viget Milesii autem cognati quidem Atheniensibus, neu vero eorum patres Si V maiore S sunt ergo sententia a viro quodam Milesio accepta non dici potest illis patria esse Sententia Atheniensibus patria vix potest esse nisi sententia ad patriam eorum religionem sive myth0l0giam pertinens atque talem quandam sententiam intellegii , qu0que probabile efficitur, quod Aristotele saepiuS, ubi suam de coeli stellarumque natura doctrinam pr090uit, ad Veteris religionis pinione provocat, eo consilio, ut Suam de his rebus sententiam saeculorum praeteritorum teStim niis confirmeti in Peruasum enim ei est, in infinit saeculorum cursu veritatis cognitionem non semel tantum bisve, sed sexcentiens in hominibus exstitisse, cuius quidem c0gui ti0uis quaedam reliquiae in religione maxime ad 110Stram aetatem pervenerint'); et hanc ob caussam in talibus rebus, quae Videantur semper eaedem Sse, iugulorum autem hominum experientia propter temp0ri exiguitatem non satis cognosci possint, religionis pini0ne putat n0n neglegendas esse δ). Ad quod autem numen divinum illa sententia pertinere videatur, in disputationis ne dicemus. Deinde t0ta loci vis a voluntas ab Anaximandri Sententia prorsus diserepat, sive notam eius sententiam de mundorum ortu interituque respicimus, Sive eum cum Telch-

1 Aristot Coul. I, 3. 270' 5 II, 1. 284 1l, continuo post

eum locum, de quo agimus.

2 Aristot Cocl. I, 3. 270h I9; ut iisdum sere urbis Mutuor. I, 2. 339 25. 3 Coul. I, 3. 270b 11.

320쪽

m ueller putamus insuit principio motum circularem tribuisse. Namque Aristoteles, ut antea ostendimus, hoc luco c0ntendit, mundum, quatenus accipiatur totus, aeternume88e, contendit igitur, aliquam certe mundi partem, eam, a qua reliquae parte pendeant, aeternam SSe oportere atque hae mente laudat sententiam illam antiquam, qua re quaedam, quae Semper in motu Sit, id est, quaedam ipsius mundi pars, dieatur immortalis ac divinae88e. Iam ver Anaximander unumquemque innumerabilium, quo p0nit, mundorum et totum ortum esse docet et totum rursus interire, et ab ipso Aristotele in iis numeratur, qui mundum velint generari id qu0 a eieli inuellero etiam aperte c0ntenditur in). Ergo hac certe parte loci Arist0telici sententia a sententia Anaximandri prorSuS discrepat. Verum non minus ab ea di8crepat, si Anaximandrum cum Teteliniuellero sumimus ipsi infinito principio aeternum totum circularem tribuisse. Etenim ristotelestio loco sententiam quandam antiquam ea parte laudat, quatenus ea aliquid e0rum, quae moveantur, id est, aliqua huius ipsius mundi pars immortalis ac divina credatur. Ea autem Sententia, qua aliqua mundi par credatur aeterna 88o, omnino pugnat cum tali quadam ententia, qua principium omnibus partibus subiectum aeterno motu moveri dicatur. Denique accedit, quod Aristoteles in libro antecedenti η multis rationibus stendit, in

infinito n0n 0880 8Se motum circularem, incredibile autem est, eum hoc l000 talem sententiani prae ceteri laudare, quam antea demonStraverit absurdam esse δ).

sententiam illam antiquam hoc loco ab Aristotele memoratam necessario ad Anaxiniandrum referundam esse, inutiliter ad Aristot Phys.

라틴어 텍스트