Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

321쪽

Postremo eum viderimus, sententiam illam antiquam quae Athoniensibus patria disteretur, vix intellegi poss0 nisi sententiam in patria religione versantem, ut oei explieatio absolvatur, breviter quaerendum 8t, ad quodnam patriae religionis numen divinum illa sententia videatur pertinere.

In qua quaestione equidem non dubito, quin illa sententia ad ea pertineat, quae in patria religione de de Solis vel 90tius Apollinis, qui prima sua notione a Solis numine non

diversus est, vi a natura tradebantur. Hunc enim se imus

ab Athoniensibus patrium irato mox et ipsius urbis custodum habitum esse i) Si quis autem obiecerit, in an-

III, 1. 203 I provocans et orba ' κω αυrq η κυκλοφορια Ti. n0glecta loci ration grammatica, ad ipsam illam sententiam sertinero consul p. 34). Nihil autoni sucius n0gat, ab Aristotelo Anaximandrum dici infinito motum circularem tribuore, hae utens ratione, quod Aristotolus 110go infinitum motu circulari movori posse p. 33). At profecto a se, quod Aristololes infinitum nugat motu circulari Ovori, non prohibetur, quominus Ana Ximandrum infinito dicat talom motum tribuoro. Quod auton Aristoteles notor- num Anaximandri motum simplicit0 dicat 'et αυτην τὴν κυκλοτοινων Littgius o satis xplicari opinatur, quod illo antiquorum sententias stud at ad suam doctrinam accommodaro p. 34). At si aliorum sontentias ad suam doctrinam accommodat, in illis orto aliquid osso Oportet, quod aut ipsum per sese aut rectius Oxplicatum cum ipsius doctrina conveniat hoc igitur in Anaximandri sontuntia quid si γl Harpocrat. s. v. ' Π. reri tίος Cic. Nat. D. III, 22: Primus Volcanus Coolo natus, o quo et inserva Apollinum is, cuius in tutula Athonas antiqui historio sesso voluserunt μ. Ibid. 23: Apollinum antiquissimus is, quom paullo anto ex Volcano natum osSedixi custod0m Athonarum. Cf. Gorhard Grioch Mythol. 302, let g 93, 3. Quod autum Apollinum diximus rima sua notion a Sol non divorsum esse, ad rus hoc ipso Aristololis loco videtur confirmari se tonim si considoramus seniuntiam illam antiquam hoc loco momoratam, actio a tot id, quod a continuatur, proprie non nisi ad numen Solis pertinore possu; cumquo illa sontentia the niensibus dicatur patria sesso hoc ipsum num0 orodendum est Atho-

322쪽

302tiqua religione Soli vel Apollini non tribui motum circularem, reminiscendum est, quod antea ostendimus, Aristotelem non contundere, sententia illa antiqua divinum diei id, quod motu circulari utatur, verum id, quod utatur motu, qui ipse sine careat et reliquos motus siniat.

Id autem omnino adit in Solem vel 90llinem, quippe

qui erodatur perenni suo cursu omnes et temporum mutation os o dierum noctiumque vicissitudine gignere, eoque in hoc mundo omnium rerum et ortus et interitus esseere'). Iam igitur omnino videtur demonstratum esse, hunc Aristotelis locum nec continere eam sententiam quam ei ch-m uellerus eo putat contineri et Anaximandri esse contendit nec omnino ad Anaximandrum roserri posse. Sed aeternum naximandri motum esse motum ei reularem non solum nullis veterum testimoniis probatur, vorum

etiam per se omnino improbabile est id quod patet tribus maximo rationibus, quas in resutandis etchmuelleri argu

mentis iam tetigimus quidem, necuratiorem autem earum eX- planationum in hunc loeum remisimus. Prima ratio est, quod omnes antiquiores phy8ici Graeci, quos certo scimus ad generandum mundum mota circulari, Vortice usos SSe, hunc non aeternum ponunt, sed aut e motu qu0dam priore aut X aliis aussis anteeedentibus saetunt orientem. Sic Democritus, ut antea nonuimus 'i vortieem, quo esse putat

mundum, a concursu et repercussi atomorum suopte pondero diversa oleritate docidentium opulit Anaxagoras conversionem rotundam in homoeomoriarum mixtione putatntonsibus atrium fuisso. Iam pro Apollinem quido scimus, nec vor Soloni ab Athonisensibus patrium habitum osso. Ergo hic Aristot lis locus id tu argumonto sesso, Apollinem prima sua notionea Solis numino non diversum sessθ.

323쪽

303 infinita mentis impulsu essectam esse Empedocles elementorum vorticem videtur ad Amistitiae et Diseordiae pugnam reserre. Atque haec res omnino consentanea esse videtur eum condicione mentis humanae haec nim, instituta quotidianis sensuum perceptionibus, initio unum tantum motum esse putabit naturalem, eum, quo uinia corpora ad lineam deorsum erantur, motum autem obliquum et motum ire u larem non facile putabit naturaliter in rebus nosse, sed in hi se non nisi caussis adventiciis gigni. Quare verisimile est Anaximandrum quoque, si omnino motum circularum in generando mundo adhibuit, hunc non naturalem et aeternum, sed antecedenti quadam aussa osseetum pu

Altera ratio est, quod Anaximandri priueipium infinitum et de ire eiusm0di est, ut possit quidem aliqua eius

par8, ipsum autem totum non possit motu cireulari moveri.

Quam dissiduitatem elotimu0llerus fugit quidem 00, quod

Anaximandrum eo tendit infiniti nomine non ore insultum, sed immensum tantum intellegere in . At si rationes onsideramus, quibus eum vidimus adductum esse, ut omnium rerum principium crederet infinitum osse'); si consideramus, ab eo prim principium ipso infiniti nomine appellatum es8e'), noeessario eum existimabimus non solum vagam quandam insinit cogitationem, verum ipsam eius notionem in mente informatam habuisse. Sed hoc constesso sortasserui Su aliquis putaverit seri posse, ut Anaximander infinitatis et motus circularis repugnantiam non animadverterit. At incredibile est, Anaximandrum, virum scilicet in primis acutum, si eum sumimus ipsam insuit notionem in monte insormata in habuisse, si lario cogitatione motum circularem

324쪽

ad infinitum suum principium adiungeret, non enSurum fuisse, id, quod esset infinitum, hoc motu moveri non posse. Ergo tomerarium est credere, eum principio motum circularem tribuisse, nisi id portis historiae testimoniis

traditur.

Tertia denique ratio est, qu0 0 solo infiniti priueipii

Diotu cireulari, quae Anaximander de rerum origine docuit, omnino non possunt explicari. Etenim seimus, Anaximandri sententia rerum multitudinem e gigni, qu0d ex principio contraria ipsi insita secernantur. Haec contrariorum Secretio posset quidem, ut antea iam breviter monuimus ),

quodam ipsius principii 0rtice explicari, si prindipium

esset mixtio e contrariis rerum elementis per se constantibus composita, ita sere, ut hoc vortice, quae in mixtione inessent graviora, in medio loco conssuere, quae leviora inessent, ad circuitum propelli dicerentur. At enim vero Ana Ximandri principium non est mixtio elementorum per se constantium, sed est substantia simplex propriis suis qualitatibus praedita, in qua contrariae elementorum qualitates non insunt nisi potentia E substantia autem simpliei et ubique sui simili quomodo vortie quodam possint contrariae qualitates secerni, non potest intellegi, nisi sorte putaveris, has qualitates nihil esse nisi diversas densitates et raritatos id quod ab Anaximandri doetrina vidimus

alienum esse. In universum ni in facile patet, si ex una substantia simplici res generandae sint contrariis qualitatibus utentes, in hac substantia inesse oportere motum quendam, qui non in sola loe mutatione ornatur talem enim motum sequi non possunt nisi novae quaedam partium in spatio dispositiones, concretiones, discretiones, nec Vero nova partium qualitates), sed qui sua ipsius natura in quadam novarum qualitatum progeneratione consistat.

I Vido supra p. 287

325쪽

Talem autem quendam motum ab Anaximandr poni, paull0p08 apparebit.

4. Cum igitur videatur demonstratum 8Se, aeternum Anaximandri motum non 8Se motum circularem, denuo

quaerendum est, qui Sit. Supra autem y diximus, in iis veterum locis, quibus Anaximander refertur principio motum tribuere, quaedam ine88e, e quibus illa quaestio videretur 80lvi posse quare ad hosce loco reVertimur. Itaque primum hi se et Arist0telis et p0steriorum script0rum locis Anaximandrum vidimus generaliter tantum diei prinoi pio aeternum motum tribuere, nulla generis designatione addita'). Quare, cum quattuor in motu genera generatio, mutati0, ae creti et diminutio, lodi mutati0, ille naximandri motus potest in quovis horum generum esse. Sed unum etiam attulimus Arist0telis l0cum, qu0 8, physi-e0rum de uno e te doctrinam ab Eleatarum distinguens,

cognovimus, Arist0telem physic0s uni suo enti motum adiungere, inde Sumpsisse, quod ex hoe n ente multitudinem generarent. Quod si ita se habet, Aristoteles m0tum, quem physicos diei uni enti adiungere, talem intellegit, qui in aliquo generationis modo cernatur. Ergo Arist0tele teste aeternus Anaximandri motus namque Anaximandrum quoque ab Aristotele in illis physidis numerari, Satis stendimus in eo motus genere St, quae generatio dieitur. Iam vero eum reliquorum Scriptorum tum ipsius Aristotelis testimonio constat, Ana Ximandri sententia multitudinis generationem e seri quod e prinei pio c0ntraria ipsi insita secernantur. AErgo aeternu Ana Xii Vid. p. 284.2 Supra p. 283. 3 Supra p. 279 not. 1 et p. 283.

326쪽

306 mandri motus in hae ipsa contrariorum secretione consistit. Idem aperte ex alia Aristotelis disputatione sequitur.

Is enim in hyste0rum libri primi capite alter0' e08, qui

id quod est unum s0lum dicant esse, Eleata et Veteres physi008, e distinguit, quod illi hoc unum en immotum, hi autem motu insito praedit uni esse velint; tumque, eiusdem libri capite quart0, quo p0stquam Eleatarum doctrinam refutavit, doctrinam physieorum aesturatius exponit, hos rursus bifariam dividit in e08, qui X uno ense rerum multitudinem condensatione et rarefatione, et in eos, qui contrariorum secretione generent atque in posteriorum numero unum ponit naXimandrum g). Iam ver e prioris et p0sterioris loci comparatione certo apparet, hos du0 generationis modos, condensationem et rarefactionem die et e0ntrariorum secretionem, ab Aristotele intellegi

differentias illius motus, quem physici uni enti sive uni rerum principi insitum esse velint, quibus quidem di ferentiis hi ipsi in duas partes dividantur. Itaque Aristoteles, si solam sententiarum continuationem quam brevissimis indieamus, hoe fere dieit physicos uni enti sive uni

rerum principio Velle motum inesse, huneque motum alterorum sententia in condensatione et raresaetione, alterorum in contrariorum feeretione consistere'). In hisee autem posterioribus unum Anaximandrum memorat. Ergo ipse

Aristoteles satis aperte dicit, quod volebamus, aeternum illum m0tum, quem Anaximander principio insitum esse velit, in ipsa e0ntrariorum Secretione c0n Si Stere. Qu0 ex Aristotele collegimus e0nfirmatur etiam ascriptoribus posterioribus, i 08 0uos, quibus, qua ratione Anaximander rerum multitudinem generet, referunt, interi Vid supra p. 156. 2 Vid supra p. 58.3 Vid supra p. 158- 160, ubi rem diligentius demonstravimus.

327쪽

307se comparamus. In hac enim rati0 ne indieanda ita inter se disserunt, ut alteri, velut Phil0ponus y et uno l000 Simplieius ), 0n memorantes aeternum principii motum, eam simplieiter in contrariorum Sedretione, alteri,

non memorante contrariorum Secretionem, Simplieiter in aeterii priueipii 0tu ponant. Quae eriptorum disserentia ita tantum plane explieatur, Si Sumimus, aeternum illum motum et contrariorum secreti'onem eandem rem esse. Simplicius quidem terti quodam l0eo' motum et contrariorum feeretionem coniungit, dicenS, Ana Ximandri sententia rerum generationem e seri, qu0 de prindipio aetern ipsius m0tu sesternantur contraria Sed inde n0 sequitur, ut illum aeternum motum a e0ntrariorum Sedretione putaverit diversum esse, verum oeus ita accipi p0test, et, si duos eiusdem locos iam laudato respicimus, ita aeeipi debet, ut aeternus ille motus ipse secretionis m0tus intellegatur Τ).

I Vide supra p. 276, not. 1.2 Vid supra p. 275, not. 2.3 Vid supra p. 281, not. 2.4 Vid ibid. Ol. 3. 5 Vid supra p. 280, not. 4. 6 Vid supra p. 275, not. 2 et 281, notia 1. 7 Simplicii verba Phys. 6, a post med. sunt haeece: ουτος

μενων ων ἐναντίων διαδε ν ς αῖ δίου κινήσει ς Hunc locum ita explicavimus, ut intellegendum esset, e principi contraria e- cerni aetern huius ipsius secretionis motu Explicationis

ratio hoc modo pat0bit. Est hic locus primus, quo Simplicius de hac re loquitur; quar postquam dixit generationem fieri eo quod

e principio contraria secerneruntur, ut id aliquo modo intellegi posset, addenda erat quaedam huius secretionis caussa atque hanc Uau88am non in alia re ponit, sed ita indicat, ut hunc ipsum principii motum, qui in contrariorum secretione cerna-

328쪽

308Denique non ab re videtur es 8 memorare, AnaXimenem

quoque et Heraelitum diei aeternum principii motum statuere, eum autem motum, qui ab Heraclito statuatur, eo contineri, quod principium διαφερ os ενον αε Ast τερετ&ι eum, qui ab Anaximene ponatur, in priueipii condensatione et rarefaetione consistere ). 5. Si aeternus naximandri motus in contrariorum secretione consistit, de hae ipsa secretione videndum est, in qua principii actione con Si Stat. Quae re quamquam a veteribus omnino n0u traditur, tamen satis eri videtur 00gn08ei 088 ex iis, quae de Ana Ximandri principii natura et de contrariorum Sedretione antea iuVenimus. Reminiscimur enim primum, naximandri sententia principium infinitum esse substantiam corp0ream Simplicem, quae Haipsius qualitate media sit inter dii contraria, atque quidem inter naturam Diodam eamque humidam atque pa- eam et naturam alidam eamque igneam a lueidam inter γρασίαν καὶ φλόγα), quaeque hanc ipsam ob caussam haec contraria potentia e0ntineat; deinde ex hac infinita substantia prim initi non ipsa illa e0ntraria sed 'ε ἐκ του ιδίου γον isto θερs ου καὶ ψυχρου id est, emenquoddam ex ipsa in sinita substantia c0ntrariorum illorum se eundum, et ex hoc demum semine prima illa contraria secerni, atque ea quidem ratione, ut natura fritur, aeternum esse dicat. Ita autum locum intell0gendum esse praeter argumentum in ipsa dissertatione adhibitum nil quoque licet colligere, quod Simplicius ait 'vi τῆς αῖδίου κινησεως definito utens articulo. Cum enim hic articulus anteponatur rei notae, de aeterno autem quodam Anaximandri motu nondum dictum sit, licmotus ita tantum vid0tur posse notus diei, si rosertur ad contrariorum secretionem proxime memoratam nisi sorte putaveris, articulum Ofinitum propiore adhibori quod Simplicius non multo anto Anaximandrum in iis num0raverit, qui principium 'εν καὶ κινου- μενον diceroni id quod accipi posse concedo.

I Cf. Simplic. hys. 6, a circa med. Hippol. Relati. I, 7.

329쪽

gida medium l0eum estupet, natura calida illam undiquem0d sphaerae igneae cingat φ). Cum igitur lio contrariorum semen sit id, e quo ipsa contraria Secernantur, de huius ipsius et ortu et natura ad contrariaque illa ratione accuratius Videndum est. A qu0mmodo ipsum eme ex infinit prindipio oriri videatur, inferius explieare donabimur quod autem ad ipsius naturam huiusque naturae ad illa eo traria rati0nem attinet, duo apparent, quae videantur ip8am quae8tionis propositae solutionem eontinere. Primum, cum ipsum insilitum prinei pium sit substantia simplex propria sua qualitate utens, sine dubi etiam huius substantia pars semine illo inelusa per e et aut contrariorum secretionem Substantia simple est eadem utens qualitate. Deinde X ea re, quod ex hoe semine illa e0ntraria ita dicuntur sesterni, ut natura frigida medium to eum occupet, natura calida illam undique modo sphaerae igneae cingat, equitur, ut substantiae infinitae pars semine inelusa tota in illa naturas contrarias transeat. Quod si ita se habet, protinus intellegitur, e0ntrariorum secretionem ita seri, ut substantiae infinita pars semine inclusa, mediam suam qualitatem linquens, in ontrarias qualitates transeat in hasque transeundo ipsa sese t0ta in naturas illas contrarias dirimat. Ergo ea principi actio, qua contrariorum feeretio continetur, est ipsius principii in conticii Da illi re in pn Do. Quod autem ad hane ipsam in e0ntraria diremptionem attinet, eam naximander putandus est non alio in itu priore explieavisse, sed ipsum motum quendam principalem atque simplicem habuisse, Si quidem Verum St, qu0 antea ostendimus, contrariorum Secretionem esse primum atque aeternum illum motum ipsi priueipio insitum. Sed haec omnia magis etiam patebunt X ea disputatione,

ad quam nunc tranSgredimur. 1 Vid. lib. II cap. 25 p. 244 sq.

330쪽

3106. P08tquam exp08uimus, in qua ipsius principii actione contrariorum secretio videretur consi8tere, sunt quaedam, e quibus cert0 0gnosci 088it, qua generis n0tione haec priueipii aetio a veteribus desiniatur. Etenim plerique veteres seriptores Anaximandrum ita eum a reliquis physicis tum ab Anaximene distinguunt, ut eum n0n aliqua principii mutatione, veluti condensatione

multitudinem generare distant λ). Ergo eum generationis modum, qui contrariorum feeretione sal, mnino opponunt ei, qui in aliqua priueipii mutatione c0nsistat. Ex haeautem ipsa pl)08 iti0ne intellegitur, hos duo generationis m0dos aut genere aut specie diver808 8Se quaerendum igitur est, quae inter eos interee dat disserentia. Responsi patet ex Aristotele Is enim, ut antea iam m0nuimus, universi eius generis, quod ipse V0e generali88ima plerumque s εταβολαν appellat, Latini generali huius