Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

371쪽

351tia laeti e0neipi poterat ex iis, quae ipsis sensibus animadvertebantur. Simili videtur Anaximenis sententia esse i). Iam cum Anaximander terram in media mundi parte velit collo datam esse, de caussa, cur in hac sua sede maneat, Sententiam, prop0nit, quae tanquam subita quaedam veritatis lux opinionem illa aetate communem et quadam eogitandi consuetudine etiam necessariam perrumpit. Ut enim ipso Aristoteles testatur, unus omnium antiquiorum phil080phorum statuit, terram in medio mundo pendulam esse a nulla re Sustentam. Caussam autem, cur in hae sua sed permaneat nec in ullam partem deelinet, eam

esse dicit, qu0d ubique e0dem intervallo a mundi

circuitu distet, hau fere usu ratiostinatioueri quae res in medio mund posita sit, eam ad omnes circuitus partes eandem habere rationem, quae res autem ho modo se habeat, ei nullam esse cau88am, cur deorsum potius quam sursum aut in obliquum moveatur ergo hanc rem oportere, si omnino moveatur, Simul in omnes partes moveri iam Vero eandem rem non posse Simul in contrarias partes mo-Veri ergo eam rem, quae in medio mundo posita sit, in nullam p0sse partem moveri, sed immobilem in sua sede manere') Alexander quidem teste Simplici refert, na-

νειν. Etsi haec argumentatio ab Aristotele oration directa roponitur, tamen eam ipsius Anaximandri esse inde apparet quod Aristot0les, ib. v. 16, statim addit seros r λεγεται κου ρως εν Οὐκ unci V κ πῖ ro υχον ον λεγον κτλ. quodque eius partes

singillatim refellit; cf. maximo ib. v. 29 sq. Eadem Anaximandri

372쪽

352ximandri sententia terram et eo in sua sede manere, quod ab aere sustineatur, et eo, quod ubique pari intervalliba cireuitu absit '). At incredibile videtur, Anaximandrum ad illam caussam a pari distantia petitam putavisse aliam etiam addendum esse, quasi dubitantem, num illa sufficeret. Quare, eum Aristoteles etiam non nisi illam unam caussam mem0ret, atque ita quidem, ut hane 80lam videatur cognovisse, illa Alexandri narratio putanda erit ex aliquo errore nata esse, Veluti inde, qu0 aut ipse aut is, quem Sequebatur, eiebat, naximandri sententia terrae undique cireumfusum esse aerem inde a terra usque ad coeli ircuitum pertinentem'). Ex illo autem Aristotelis to eo simul patet, naXimandri sententia coelum ingentem esse Sphaeram, quae terram eique ei reumfusum aerem ab umibus partibus amplectatur aequalique intervallo et a superiore et ab inferiore terrae planitie distet quam quidem rem propterea m0neo quia alias non aperte traditur, magni autem momenti est in aliqua quaesti0ne, de qua postea tractandum erit. Qu0d ad ipsam illam naximandri ratiocinationem attinet ab risi , tele relatam, sententia prima, a qua reliqua pendent, haec e8t eam rem, quae ubique pari inter-

2 Possunt quidum alia etiam erroris initia excogitari, veluti

id, quod Anaximandor, ostendens, torram sempor in sua sede manere, cum adiunctione dixerit, si quis sorte non concussurit, terram propter parum illam distantiam mansero, a iam propterea non O88 Suam sudum relinqu0re, quod ala auro undique circumfuso

coercentur.

373쪽

35s vallo a ircuitu distet, si omnino moveatur, Simul in omnes parte moveri oportere. Iam huic quidem sententiae ex opinione volgari recte p0terat in hunc modum responderi illam rem nequaquam in omne parte m0Veri, Sed, Hemadmodum omnia c0rpora necessitate naturali suoque pondere deorsum ferri. Cum vi fieri possit, ut Anaximander o ignoraverit, vix p0te8 dubitari, quin iam, antequam illam sententiam pr0p0neret, pini0nem Volgarem donatus sit aliquo modo refutare. Quod qua ratione fecerit, quam clare, quam ad perSuadendum apte, nescimus. Sine dubi autem et putavit et aliqu0 0d pronuntiavit, in mundo universo nihil esse summum nihilque infimum, Sed tantum stercuitum et partem mediam et diversas inter hane et illum distantias. Id enim

ultr0 quasi ei liquere debebat ex ipsa principii infinitate,

qu0d unumquemque mundum ab omnibus pariter partibus ample teretur et sustineret; et hane revera eius sententiam suisse, inde qu0que apparet, qu0d, cum Simul et terram et aerem e natura humida totum medium mundi 8patium replenti generet, in ipso ortu terram in medi0 loco, aerem tu huius ireuitu e0 stitisse dicit. Est autem illa naximandri sententia sane mirabilis insignique modo stendit, quanta in eo fuerit ingenii vis, quanta et perspicaei et audastia. Qua quanto opere X-oelluerit et ipsam sua aetatis intellegentiam anteeesserit, vel maxime ex hac ipsa re apparet, qu0 pariter, atque p0stea in C0pernie aecidit, nem philosophorum Subsequentium illam eius sententiam ausus est aeuipere. Sed tamen ipse veritatem magis divinatione quadam vidit quam t0tam

eius rationem perspexit viam m0nStraVit nec Ver munivit.

Sed de terrae figura una etiam quaesti re8tat quae ipsa rursus hipartita est. Quaerendum enim est, et quibus rationibus uetus naximander terrae plani cylindri ae n0n potius gl0bi figuram tribuerit, et ad quam

374쪽

354 eaussam efficientem hane eius fguram rettulerit. Quod

ad priorem quaestionem attinet cum cauSSam, cur terra

semper in medio mundo retineatur in aequali eius a circuitu distantia ponat, cum hac opinione pr0prie non nisi globosa terrae figura convenit, atque vix credibile est, eum ho non animadvertisse. Sed sive animadvertit sive n0uanimadvertit, certe non sine gravibus rationibus terrae illam plani cylindri figuram adsignavit. Iam eum quaerendum sit, hae rationes quae fuisse videantur nulla enim huius rei aperta sunt testim0nia cin primis reputanduni est, primo initio terram n mente humana nee088ario planam putari, propterea, qu0d haeo pini ipso sensuum testimoni menti quasi imprimitur et quod non nisi terra plana videtur apta esse ad aquas aliasque res m0biles, veluti homines et animalia, Sustinendas. Quare haec pini apud Graec08 antiquissima est, ut cum X aliorum p0etarum tum ex Homeri et Hesiodi carminibus patet a sine dubi0 ludulentis horum p0etarum descriptionibus potissimum faetum est, ut in omnium mentibus inhaereret Iam, eum tueresstente cogitationis vi cognosceretur, terram non inferiorem mundi partem esse usque in ima eius oendescendentem, sed in mundo medio suspensam undique a coeli sphaera cireumdari, ei non minus quam antea gura plana, ed, qu facilius ab aqua vel aere sustineretur, aut tabulae aut disci aut tympani figura tribuebatur. Ac memorabile Sane est, quod uiues philosophi Ionidi inde a Thalet usque ad Anaxagoram et Dem0eritum exstepto fortasse Heraclito, quamquam ne h0 quidem certum est)iu illa sententia permanserunt, etsi posteri0ribus eorum omnino nota erat diversa Pythagoreorum et Parmenidis rati0, qui terram statuebant globosam esse de qua re postea plura distentur. Itaque probabile est, Anaximandrumqu0que ob easdem fere rati0ne terram planam putavi88e, quas initi adumbravimus ); quamquam enim putabat, teri Schleiormacherus Werke ΙΙ, 2, p. 204 verisimile esse

375쪽

355ram propterea in nullam partem moveri posse quod ubique eodem intervallo a cireuitu abesset, tamen propter hane sententiam non neeessario etiam putabat, in omnibus terrae locis pariter aquas subsidere et h0mines animaliaque insistere p08se. Cum autem ubique e0gitati0nem magis quam SenSuum percepti0ue atque inde profectas opini0nes Sequatur, non Verisimile est, eum illis rationibus contentum

suisse Aristoteles in altero de Coelo libro δ omnes philosoplios ab ea opinione, quam de terrae figura habeant, bifariam dividit in e0s, qui terram gl0b0Sam, et in e08, qui planam ac tympani similem esse Velint, osque

posteriores refert duas suae opinionis rationes adferre, alteram, quod s0 oriens et oeci deus non circulari sed recta linea ascendere et deseendere Videatur, alteram, quod terra sine hae forma non p0ssit ab aqua aut aere sustineri. X ipsa divisione patet, Arist0telem nomine eorum, qui terram velint planam a tympani similem esse, omnes eo intellegere, qui terram non globum Sed 0rpus qu0ddam planum esse putent. In quibus cum Anaximander quoque sit et ab Aristotele ipso n0u multo

post in eorum numero memoretur δ), concludendum est,

hunc quoque ab Aristotele in iis intellegi, qui ad pr0bandam suam sententiam priore illa ratione utantur; namque eum non iis etiam numerari, qui altera ratione utantur, e iis patet, quae pauli p0st' ab ipso Arist0tele de ius sententia referuntur. e profecto, Si Aristoteles, ut diei omnes, qui terrae planam figuram tri-

putat, AnaXimandrum vetere quadam Opinione, qua terrae disci forma tribuatur, ad suam opinionem adductum esse addit autem, do hac re nihil certi inveniri posse.

376쪽

buant, ita etiam omnes intellegit, illa prior rati ad Anaximandrum quoque referenda est λ). Iam vero si naximander sive iis quas diximus sive aliis etiam rati0nibus sibi persuaserat, terram gura e 8Seplani cylindri, necessari p0nebat caussam, qua ei sciente

terra illum figuram aecepisset. De qua IUSSI, Um Oudiversa esse 908sit ab eo motu, quo universum hunc mundum putabat essectum esse, 08tea diSSeremuS.

4. Sequitur, ut de stellarum orbibus accuratius quaerendum sit. Atque riginem quidem eorum antea satis explicavimus, et universe etiam de eorum natura et in coelo disp0sitione diximus. Vidimus enim δ), Anaximandri sententia aerem, efficiente sphaera ignea e natura humida ortum, hanc Sphaeram igneam innumeris odis dirupisse diruptisque partibus undique ita se ireumvolvisse, ut existerent orbes aerii igneo orbe cireum eludentes vidimus, in his orbibus aeriis Dramina esse n0bi adVer8a, per quae

1 Ipse Aristotelis locus, quo usi sumus, non sine quadam obscuritatu est. Videtur enim dupliciter intellegi posse, primum ita, ut omnes philosophi, qui terram planam esse statuant, simul et priore et altera ratione, deindo ita, ut alteri priore, alteri altora vul etiam utraque ration uti dicantur. Si ipsam orationis formam respicimus, haec omnino priorem sententiam commendat; sed hanc si accipimus, Anaximander omnino non intollegi potest id autem pugnat cum ea re, quod Aristotelo ipso loci initio apertissime significat omnes, qui terram planam esse velint quodque postea ipse

Anaximandrum in eorum numero memorat. Hoc si tenemus, altera sententia accipienda est, quae, quamquam minus cum orationis sorma consentit, tamen ea non excluditur. - Si quis autem putaverit, rationum illam priorem omnino coniunctam Sse cum ea quaestione,

utrum terra globosa an plana sit, ergo eam ne in montem quidum venire potuisse, antequam haec quaestio posita esset, reminiscondum est, Anaximandri sententiam eiusmodi fuisse, ut facito in illam quaestionem potuerit incidere. 2 Vid supra C. 2.

377쪽

ignis inelusus ad nos effulgeret vidimus denique, haeo

Dramina luminosa stella esse eas, quae n0bi apparerent, veras autem stellas ips08 ill0s orbes igneos esse aeriis r-bibus circumclus0s. Nunc vero tot 0rbium ill0rum rati0,

multis etiam numeris obseura diligentius investiganda est. Iam quid omnium primum quaerendum it, Si patet. Cum orbes illi ei dieantur orta esse, quod aer Sphaeram igneam diruperit partesque diruptas orbibus quibusdam ineluserit, faeile intellegitur, id dupliei modo seri p0tuisse, primum ita, ut aer sphaeram igneam ire ulis parallelis diruperit aeque re eam in plures annulos parallelos per totum sphaerae ambitum circumeunte diviserit, deinde ita, ut eam quoquoversus diruperit e0que in parte conis cylindrisque vel aliis eiusm0di cor-p0ribus similes diseiderit. Si illud aecipitur, stellarum orbes sunt annuli aerii igneo annulo cireum eludentes, qui per t0tum coeli ambitum pertinent; si hocp0uitur, sunt cylindri aerii cylindros igneos in eludentes, qui in diversis circuitus odis ad libram suspensi ita sunt, ut inferior eorum planities nobis adversa sit. Aurursus, prout aut hoc aut illud ponitur, sphaerae igneae diruptionem aut 0steriore m0do portet aut priore VenisSe. Quaerendum igitur est, horum utrum Anaximandro plaquerit. Exstant quaedam orbium illorum deseriptiones ab Hipp0lyt0, he0d0ret0, laetiorum eriptoribus memoriae proditae, breve quidem sed accuratae, quibus ipsa rei singularitas fidem saeit. Ab his igitur proficiseendum est. Omnes hae deseripti0nes re quidem omnino c0nsentiunt, verbis autem interdum aliquid disserunt verum haec ipsa verborum disserentia eiusmodi est, ut ipsius rei cognitionem magno opere adiuvet. Quare quotiens illi seriptores in eiusdem rei deseripti0ne verbis disserunt, e0rum loci e0rsum adferentur. Sunt illae deseriptiones tripartitae pertinent enim ad naximandri sententiam de stellis in

universum, de Sole, de luna.

378쪽

358 Itaque de stellis in universum Anaximandri sententia ab Hipp0lyt si resertur 'stellas esse orbes igneo 8 κι)κλον πυρος ab aere circum elusos hornm autem r-bium igneorum esse exspirationes ἄπνοὰς), quae fiant per quaedam aeris circumcludenti foramina no- ρους τινὰς ἀερc0δεις), ii l0 eis, quibus tellae appareant; eo, qu0 in lunae orbe hoc bramen tum obstruatur tum recludatur, lunae varietates mei i). Theodoret autemh0 mod refertur: stellas esse c0 agmentatione qua S-dam aeris συσιν sia et areta του ἀερος in rotarum figuram concreta S τροχοειδc0 πεπώλ Ηιενα), quae repletae sint igne et per Dramina quaedam summas emittant' ). Stobae denique h0 modo: Stella esse concretiones aeris rotis similes πιλφιατα ἀερος

μνεις γίνεσθαι. In editione Gotting. oeperi consilio vocabulum 'ro πους post ' υπαρωι e sua sed transfertur post καθ' ω καθ' ους οπους κτλ.); Sed hac transpositione ipsa loci sententia prorsus corrumpitur. Etenim vocabulo 'τοπους reiecto verba ἐκπνοας υπαρξω τινας αερωδε ς' significant, exspirationes esse quasdam aerias', quod idem valet atque exspirationes quasdam aeris'. Hoc autem absurdum est, quoniam non de aeris sed de ignis exspirationibus agitur. Ergo 'Tοπους non e sede sua removendum est; sed sine ulla dubitation mutandum si in 'n ό ρους'. Id enim unum cum loci suntentia plane convonit et ab Hippolyto ita scriptum fuisse, patet e verbis continuo sequentibus: τὴν δε ελῆι λὶν Ποτε με Πλλη- ρουυενηὶν αινεσθαι, or δ μειουμgνλην, ctrceor ν των πορων ἐπιφραξεν ανο ξιν. Nam inde, quod dicitii 'των Πορων cum articulo definito, patet, hos nonους iam antea memoratos esse. 2 Theodoret. r. ff. cur. 4, tom. IV, p. 797 d. IIal. ἡ du

379쪽

τροχοειδη), repleta igne, quae aliqua ua parte perforamina anima exspirenti). EX 0rum trium l000rum comparatione, ut hoc Statim breviter m0neam, apparet, Anaximandri stellas tum ita significari, ut dicantur a b e signe ab aere cireum elusi, tum ita ut dicantur orbes aerii nam irrs ατ αερος ooχοε di sunt orbes aerii)ignem circumcludentes atque inde sequitur, ut ipsius Anaximandri sententia stella sint orbes ignei ab aeriis orbibus ei reum elusi, Sive orbes aerii igneos orbes circumcluden tes quamquam ad rem aptius priore modo distuntur, quoniam ipsa Stellarum natura continetur igne. De 80le autem sententia a Plutaret, in lacitis sic resertur lem esse orbem κυκλον), qui cur Vaturam sive orbitam ινην ait ida habeat talem fere, qualis incurruum rotis cernatur, eamque quidem cavam et igne repletam hane orbi curvaturam aliqua parte perforamen ignem emittere tamquam per ιρχηστῆρος V00i8 signifieatio infra explieabitur fistulam, huneque ignem esse solem ' η). A Stobae autem hoc modo narratur ' solem esse orbem κυκλον currus r0tae similem, cuius peripheria περινερε α cava it et igne repleta, et aliqua parte per s0ramen ignem emittat tamquam per πρὸ στλ ρ0ς

dubio dolonda st Quid hoc loco significet Πρνηστηὶρ, OStea SeorSumspectabimus, quoniam sine diligentiore inquisitione non potest

380쪽

360sstulam' i). de refertur etiam a Galen et usebio, qui verbis maxime cum lutarcho 0nsentiunt g). De luna denique sententia a St0ba0040 m0d refertur: lunam esse orbem currus rotae Similem, quae pariter atque s0lis orbis curvaturam sive orbitam αφιδα habeat cavam, igne repletam, uno XSpirandi foramine tamquam ρηστ ρος fistula utentet δ). Quae de eadem re apud Plutarchum Eusebium, Galenum leguntur, verbis vix disierunt ε). His igitur l0eis 80luti continetur eius quaesti0ni S,

1 Stob. Ecl. I, 25. p. 24: Ἀναξί χανδρος το ηλιον κυκλονεινμι PMαΤειρο 'POχω 'α2Gπληοιον. εχοντα - λιλην περ τερειαν, πληρη πνοος, κατα με γος ἔκ άνουσαν id α στομίου ὁ Πυρ, ωσπερ διαπρηστνηρος. Post πρησχηρος sine dubio addendum est αυλου, quod in laudato lutarchi loco lugitur. rotinus enim apparet, id agi, ut ris roμιον, quod ante dictum est, re quadam simili illustretur. Nulla autem non στλῆοος significatio est, quae cum voluto Sive foramine aliquo comparari possit. Verum comparari cum eo potest αυλὸς sive sustula cf. not seq. ac propterea sine dubio etiam noη