Anaximander Milesius, sive vetustissima quaedam rerum universitatis conceptio restituta

381쪽

quam initio proposuimus. Etenim primum hisee 0eis omnibus stellae ipsae a stellis apparentibus distinguuntur illaeque uno ore ita disiniuntur, ut sint orbes κυκλοι)aerii ign00 orbes in eludentes vel orbes ignei aeriis orbibus circumclusi, hae autem ita, ut in orbium illorum aeriorum f0ramina, per quae igni inclusus ad nos effulgeat. Quod ad orbium illorum formam attinet, ipsa v0eabuli signifieati0ne possunt quidem et plani cylindri sive rotae solidae et annuli 88e, qu0niam κακλος utrumque igniscare potest; verum alia sunt, e quibus certissime efficiatur, eos SSe annulOS. Ad primum quidem illi stellarum orbes comparantur cum r0ti S, atque quidem non cum rotis in universum sed

cum rotis curruum. Curruum autem rotae iam tem-p0ribus antiquis apud Graecos non erant s0lidae sed radiis instruetae, quibus modiolus eum curvatura iungebatur. Ergo stellarum orbes non eum rotis s0lidis sed dum talibus roti comparantur, in quibus modiolus cum curvatura iuncta est radiis. Deinde illi 0rbes eurruum r0tis similes di euntur cavam habere peripheriam λιεριφεοειav), URe repleta sit igne, et hae parte eomparantur eum O linam mcurvatura sive orbita sci pidi), quae cava et igne repleta sit. Cum autem in rota praeter eurvaturam radii etiam sint et modi0lus, fastile patet, in illis stellarum r-bibus nihil esse, qu0d rotarum radiis et m0diolo resp0udeat, nisi Di te m0di0lus intellegatur axis Erg eo tantum

intellectu putandi sunt eum curruum rotis comparari, qu0dsimiles sint Mariam in ema V a tiarai, quae cava et igne repleta sit. Iam vero orbis, qui similis est rotarum curvaturae cavae et igne repletae, Si am n ultra in Vm S ci vipervius, Solidum ignis annulum circumcludens. Erg0, si deseriptiones allatas sequimur, naximandri stellarum orbes sunt avi annuli aerii s0lid08 annul0s igneos

circumcludenteS.

Iam cum e0gnoverimus, tellarum orbes annul08 SSe

382쪽

362 igne replet08, ut n0tio e0rum plane obsolvatur, quaerendum e St, qui e0rum situs sit et qua ratione se habeant ad stellas apparentes; hae enim duae quaestiones ita cohaerent, ut non nisi coniunetim s0lvi possint. Itaque illos stellarum orbes vidimus foramina habere nobis adversa, per quae igni tu elusu ad nos effunderetur. Quae foramina, si rbes illi annuli sunt, n0 nisi in ipso horum annulorum corpore Sse possunt, et ab omnibus etiam laetiorum Script0ribus, quorum l000 attulimus, quotiens stellarum orbes cum oti comparant, in harum rotarum curvatura ponuntur. Haec foramina Sunt stellae eae, quae n0bis apparent Iam vero idem Placit0rum Seriptores referunt, Anaximandri sententia has stellas apparentes circumagi 7ιεριπερεσθαι iis rbibus, e quibus eorum flammae effulgeant quibusque contineantur ). Hae circum-aetiones apte duplici tantum m0do intellegi 088unt, primum ita, ut illi annuli, in coelo ad libram supen Si circa Suum ipsorum Xem Vertantur aeque re unu Squisque eorum cum sua stella apparenti in coelo circulum describat, cuius planities n0bis adversa sit; deinde ita, ut illi annuli, per totum coeli ambitum circumeuntes, cum Sua quisque Stella circa mundi axem hancque ob cau8sam etiam circa terram circumferantur. Ἀ prorsust Plut Plac. II, 16 de stultarum motu in universum): 'Aνα-

383쪽

363ineredibile est, Anaximandrum eam statuisse stellarum circumactionem, quam priorem p0Suimus, iam eam unam 0b caussam, quia nullus eiusmodi stellarum m0tus in coelo conspicitur. Ergo illa stellarum ireum actio posteriorem0d intellegenda est idque e0 00mprobatur, quod omnibu8 iis locis, quibus antea usi sumus, n0n nisi de mi t i d

am i s stellarum eonversionibus agitur Anaximandrum autem reVera Stellarum conversiones circa mundi axem doeuisse, 08tea aesturatius Stendetur.

Haec si reet disputavimus, simul duo equuntur, primum, ut illi stellarum annuli per totum coeli ambitum ei reum eant, deinde, ut foramina, per quae ignis annulis illis inclusus ad nos effulget, sive

stellae apparentes in interiore annulorum cur VR- tura int, ea, quae nobi adversa est.

Sed de ipsis his Draminibus etiam aliqua quae8tio restat. Etenim illi stellarum i bes sive annuli ignem ipsis

inclusum ad nos emittere dicuntur ' dici et os tot ' per foramen tamquam 'di reo ιν ρος υλου Verba dia πρ - σιν eo ς υλου quid sibi velint, adhue a nemine cognitum e8t, plerique autem ip8um ερὶ στι ρος Vocabulum, quoniam hoc loco inniti non p088et explieari, suspicati sunt corruptum esse. Quod eum propter summam omnium locorum consensionem admitti non possit, denuo Videndum St, ecqua apta ill0rum verborum explieatio sit. In qua re ut certis initiis pro fiet seamur, primum l00 hue pertinente8 accurate inspiciendi quaedamque rationis disserentiae notandae Sunt.

Itaque Plutaretius, Stobaeus, Eusebius iis l0eis, quibus de s0lis orbe loquuntur, huius orbis curvaturam dipida,

l Vide locos supra p. 358 not. 1 et p. 459 not. t et , ubi etiam vidimus, in Stobae loco post ' Πργηστηρος vocabulum ' υλοῖ, quod in libris deest, addendum esse.

384쪽

364 orbe loquens, hunc orbem habere ait 'sila ἐκοινογὶν Iopnρχηστῆρος υλον' , Galenus denique solis orbem deseribens, huius rbis curvaturam diei ignem ad 110 emittere' dici ros tot co δι αυλου grρχησιγηρος voeabulo mi880ἶ).

Itaque milibus to eis, quibus de hae re agitur, 80lis et lunae orbium s iramina στ0sua), per quae ex illis orbibus igni effulgeat, comparantur cum πρηστηρ0 αυλ P, Scept0 uno Galen to eo, quo illud Dramen simplieiter eum αυλφc0mparatur, πρὸ στ/ηρος vocabulo non addito. Ipsa autem similitudo primum a pr0prie p0sita est in noti0nibus τουστο tu ου et του αυλου, id est, foraminis et fistulae, id qu0det ex rati0nis Drma et inde patet, quod apud Galenum

quaerimus, in primi tenendum est, hanc cum rei στῆρος aDλ ὴ comparationem idcirco institui, ut re a Sensuum

perceptionibus rem0ta intellectuque disseilis similitudine notae rei illustretur, hanc igitur rem putandam esse talem, quae omnibus ipsa experientia possit nota esse. Itaquel Vid locum supra p. 359 not. 3. 2 Vide locum supra p. 359 not. 2.3 Telchmuellerus Studien p. 2, not. opinatur, in verbis

πρησε ληρος ωλου δια non de loco sed de caussa intellegendum esse, ut verba την φιδα ἔκ φαίνειν δια rομίου ὁ Do 0σπερ δια π2. αὐλου sic vertit: Horausgutrieben ird diu lammo i durcheinon aus insem Blasinstrumente αυλος heraussalirenden ii bel-windri r ii irino) p. 4). Falsam esse istam de praeposition cyια opinionem vel inde apparet, quod propter verborum collocationem dici ante Isin σχῆοος αυλου naturaliter eodem modo accipitur atque δια ante rostιου Omnino autem probatur eo, quod a Galeno solis orbis foramen στομιον simpliciter comparatur eum tum, Πρησὶ θοος vocabulo omisso. Ex hisco simul patet, πιλον non dici de ipsa orbis cava curvatura, ut ille putat, sed de huius curvaturae foramin ignem mittenti. D mirabili autem illa sententia, qua aer tibia inflatu commotus dicitur ortu Wii belWind), non est quod plura dicam.

385쪽

365 quid sit αυλος, omnino non potest dubitari est enim quaevis tibia similis fistula quae signis eatio in nostra caussa non solum aptissima est, Verum etiam ne eessario postulatur. Omnis diffistulta in ro στεγρος voeabulo posita est. Hoc igitur V0eabulum, duetum a Verbo πρι θειν, quod et adflandi sit inde dendi vel inflammandi vim habeti naturaliter eam signis eat rem euius ipsa proprietas a Xime in adflandi et inflammandi vi cernitur, quasi vo stabulum signis ea re dies adflatorem et inflammatorem. Indo esse itur, ut apud Graeeos tres maXime res, Similes omnino eademque rige ortae, tor στι ρος Vocabul appellentur, typhon et turbo hae dii ab Aristotele uno typhonis nomine comprehenduntur et prester proprie dictus, qui iam s0lus ab Aristotele et a posteri0ribus physi eis oe voeabulo appellatur. Omnes hae res ab Aristotele nam in n0stra quaestione non nisi veterum opini0nibus uti possumus ita definiuntur, ut vortiees ventorum sint, in nubibus contrariorum ventorum constetu eo orti, ipsarum nubium partes secum circumagentes et e nubibus usque ad terram descendentes teque, quidquid deprehendant, in orbem agentes et in sublime tollentes. Qu0rum Vorticum ab ipso Aristotele ii qui sine igne et c0l0re sint, typh0ne S, qui igne incensi sint, eorsum preStere appellantur a posteroribus autem typh0num duae distinguuntur pecies, ipsi typh0nes et turbines').1 Num a dua verbi significationes ab una simplicior signification fluxerint, num igitur urbi una tantum radix sit, adhuc quantum ego quidem sciam, incertum est. Equidem Opinor, unam tantum verbi radicem osse hancque naturalitur aestuantem illum ac strepentem motum significare, qui et in flammarum et in ventorum

aestu cernitur.

2 Aocuratissimo se harum rerum natura et caussis disputat Aristot Moteor. III, , maxime . 370 17-3TL 3 6 371 9 17. Cf. Plin. Hist. N. II, 48 0 49 Senec. Quaest. Nat V, 13 Lucret. VI, 22 sq.; deler, Aristot Meteor. II, p. 250-288.

386쪽

366 Num igitur in verbis Ἀερλ στι ρος αυλῖς πρησιν talem quendam v0rtidem signis eat Qu0d ut 00gnoseatur, primum quaerendum est, num in illis vortistibus, veluti num in eo,

qui prae ceteris dieitur prester, sit fistula αυλος); deinde,

si sorte invenerimus Sse num haec fistula comparari p08- sit eum illo stellarum orbium tDramine. Quod ad priorem quaestionem attinet, dicere possis, Vorticem ipsa eii eum-netione ei rea axem seri avum, ita ut per eum a p0l ad polum analis pertineat, qui recte possit stula voeari . t non compertum St, num physiei Graeei tales anales in

vortio ibus agnoverint et, Si forte agn0Verunt num OS VO-

fabulo proprio αυλους appellaverint. Plinius quidem de diversis typh0ni mi mi agen8, typh0nem ait tum oeari columnam, eum e nube in mari Superseiem demissus ipso Se sustineat, eumque nubes in longum ' veluti fistula ' aquam trahat Τ), et Arati explieator has columnas refert a nautis appellari ' siph0nes' 'i. Sed ex his nullo modo sequitur, ut in h00 0rti e putaverint analem sive fistulam esse 'i. Verum etiam si veteres ponimu putavisse, per tales vorticessistulam pertinere, tamen cum hae stula non comparari potest foramen illud, quo stellarum orbes uti distuntur. Nam per o foramen e stellarum orbibus ignis ipsis in elusus effundi dur, per illam autem v ,rtieum stulam nihil emittitur, sed potius id, quod a v0rtiue eontingitur, s0rbetur et in sublime tollitur. Aecedit, quod hae vorticum stula nimis aliena est a mentis c0gitati0ne, quam ut apte p08siti Plin. Hist. N. II, 49. Cf. Lucrol. V 425. Est hae columna id, quod a nostris Massertiosu' a Francogallis in tronibu vocatur. 2 Vid. Idule l. l. ΙΙ, p. 257. 3 Telchmuellerii l. l. p. 13, not. cuiusdam nam non nominat adfert opinionem, qui dicat, rori στῆ γος Diui esse eam Ortici8 fistulam, de qua disputavimus, hancque explicationem per se quidem Omnino probabilem esse existimat, sed tamen ea, quam ipse prOP0suerit, deteriorem. cf. supra p. 363 not. 3.ὶ

387쪽

367 ad illustrandam rem novam atque ineognitam adhiberi. Ergo in verbis ' ιρι σιγηρος αυλος' ιρι στη non potest ea signis eati0ne intellegi, de qua hucusque loeuti SumuS. Sed ιρι στιν signis eat etiam follem, Velut eum, quo fabri ad sussandum ignem utuntur. Quae oeabuli significatio quamquam, quod diam, non nisi uno pollonii 0- dii loe in iuvenitur, tamen eam opinor in Graeeia vel certe in aliquibus Graedia partibus frequentissimam fuisse, pr0pterea qu0dior στι ρ, cum altera sua signifieatione quasi adflatorem signiseet, plane naturaliter videtur hoc instrumentum igniscare, aeque e LGL ι ρηὶ, quae VOX eodem m0d ais σαν atque πρὸ στλη a Ars θειν saeta est. Quod distunt, hane voeabuli signifieationem translatam esse, id incautius diei arbitr0r, propterea quod nulla alia videtur esse signifieatio illa pri0 atque, ut ita dicam, naturali 0r, a qua illa possit translata esse; nam typhonis, turbinis presteris uoti certe non propius abest a naturali voeabuli signis eatione quam notio f0lli8. Itaque eg quidem puto, γιρι σι ηρ iis, de quibus agimus, locis follem, et γιρὶ si, ρος Diox follis fistulam signifieare, ipsamque Anaximandri sententiam hane esse stellarum annulos aeri08 igneos annulos ii evmeludentes per foramen ignem ipsis inelusum emittere similiter atque folles per fistulam aerem ipsis inelusum emittant qua quidem follis imagine simul vehementior quaedam exspirandi vis significatur. Quamquam praeter ea, quae attuli, non habeo, quibus ententiam confirmem, tamen ipsa c0mparati0nis aptitudo et perspicuitas satis videtur explieationi Veritatem probare. Atque ego quidemi pinor, verba Ἀρὶ σιγηρος αυλον ab ipso Anaximandro adhibita esse, atque eo quidem, quem iudicavi, intellectu.

His disputatis responsum est iis quaestionibu8, qua S

388쪽

368 in huius capitis initio proposuimus. Quod enim ad priorem quaesti0nem attinet, orbes illi aerii igne0s orbes includentes sunt annuli aerii avi solidos annulos igneos circum eludentes, per t0 tum eo et ambitum ei reum- euntes, in curvatura interiore n0bisque adversa rotundis praedita foraminibus, per quae ignis inclusi flamma in interiorem mundum effunduntur

tamquam per s0llium fistulas quae quidem lumi

nos a foramina sunt stellae nobis apparentes. Hi annuli quotidie ita ei rea mundi a Xem circumferuntur, ut curvatura rotae vertitur irea rotae Xem, et cum annulissimul etiam lumin0sa illa eorum foramina sive Stellae apparente circa mundi axem ircumferuntur. Quod autem diximus, Anaximandri stellarum orbes annulos esse per totum coeli ambitum ircumeuntes, ei rei novum argumentum Recedit ex ea rati0ne, qua s0lis et lunae e0nversione per lineam elipticam explicat de qua re postea SeorSum

agetur.

Ex iis, quae de stellarum orbibus diximus, patet etiam, qu0d alterum quaerebamus; sequitur enim, ut naximander de prima sphaerae igneae dirupti0ne sic serestatuerit aerem e natura humida ortum, cum in amplius Spatium Se extenderet, sphaeram igneam parallelis lineis dirupisse aeque re eam in annulos parallelo per totum sphaerae ambitum pertinentes divisisse, his autem annulis ita se undique cireum Volvisse, ut eo annulis aeriis circumcluderet se eumque in l0 ea aut longius aut proprius a mundi entro distantia de hae enim re postea dicetur abriperet. Res Anaximandri sententia ita fere videtur evenisse, velut si ingens fluminis vis, eum in bieetum incidit aggerem, hunc pluribus odis perrumpit dirumpitque et parte diruptas undique undis ei reumvolutas sedum abripit ne veridissimile est, Anaximandrum primum ab ho simili sententiam illam in mente insormaViSSe.

389쪽

5. Sententiam contrariam se timuitur Brandis iusi et Zellerus'); atque hi quidem tam subtiliter eam defendit, ut diligentius persequenda sit. Zellerii igitur, ut primum eius sententiam quam brevissime proponamus, Anaximandri stellarum orbes existimat esse planos cy lindros aerio cavos, solidos cylindros igneos in eludentes, in eoelo ad libram Suspensos, qui in media planitie inseriore Dramine tantur r0tundo, per qu0d tamquam per rotae modiolum ignem inelusum ad nos demittant. Adductus autem ad hane sententiam est duobus argumentis, quorum alter probari putat,

Anaximandri stellarum orbes non esse orbes sive annulos per totum mundi ambitum circumeuntes, altero, SSO ylindros tales, quale de Serit SimUS. Qu0d ad prius argumentum attinet, laetiorum seriptores reserunt, Anaximandri sententia Solem eum, qui nobis appareat, magnitudine aequalem esse terrae, illum vero orbem, e quius quodam Dramine hic sol apparensessulgeat et quo cireumferatur, magnitudine Sua terram, Vel cum sol apparens terrae dicatur aequalis 880, ipsum s item apparentem viginti septem vel viginti octo partibus superare δ) Ab hac igitur prosectus narratione Zel

εἶναι του προειολὶ υενο μεγεθους. tui. lae. II, 20: νυν ii ονὶ κυκλον εἶναι κτω καὶ εἰκοσαπ λασίονα τῆς γῆς ut ibid. 21:hχον με νηλιον ἶσον γλ εἶναι τον δὲ κυκλον, ου τερεται, επτα καὶ εἰκοσαπλασίονα γῆς γῆς. Cum lutarcho ipsis verbis consentiunt Euseb. XV, 23 ut 24 o Galon Hist phil. c. 4. Idom Theodoretus quoque refert, Graec ass. cur. 4. Om. IV, p. 18 ed. Hal. dicens: 'Aνα - ανδρος ut ἐν nTακαιεικοσαπλασιονα λῆς γῆς τουτον φησεν εἶναι iisdem in dubio sontibus usus. s. ibid.

p. 801 et 22.24

390쪽

370lerus astute sane et sagastiter in hune m0dum ratiostinatur: Si naximandrum statuimus solis orbem putavisse orbem sive annulum per totum coeli ambitum pertinentem, sequitur, ut hunc orbem putaverit magnitudine n0n plus viginti septem vel viginti et partibu8 maiorem esse, quam diametrum s0lis apparentis a seri non potest, ut hune orbem, i eum putavisset annulum esse per t0tum coeli ambitum pertinentem, putaturus fuerit magnitudine non plus viginti septem vel viginti et 80lis apparentis diametr08 continere, quippe quae magnitudinum ratio nimium cum ipso oeul0rum iudicio pugnet ergo non licet statuere, eum Solis orbem pataVisse annulum esse per totum mundi ambitum circumeuntem'. Sed hoe etsi neutissime conelusum est, tamen ipsa rati0stinationis prop0sitio quam maxime seri potest incerta est. Etenim in hae propositione p0nenda elleru8, ut paullo ante diximus, inde pr0ficiscitur, quod laeti0rum scriptores reserunt, naXimandri sententia solis orbem viginti septem vel viginti et partibus maiorem e88 quam terram vel ipsum solem apparentem, narrationem ver plane diversam Hipp0lyti, qui naximandri sententias0lis orbem diei viginti septem partibus mai0rem esse quam orbem lunae ), censet ab errore qu0dam a sortasse non nisi a calami errore prosectum esse. Iam vero priuium illa apud laeti0rum seriptores narratio non continet quod Zellerus sumit, s0lis orbem viginti septem vel viginti et partibus maiorem esse quam soli apparenti Silia metrum. tenim illi seriptores distunt, s0lis orbem Anaximandri sententia viginti septem vel viginti et partibus mai0rem esse quam terram Vel Solem apparentem,

καιεικοσα λαχίονα του γῆς σελήνης, καὶ νωτατω ἐν εἶναι τον ἡλίου, κανωνα νω τους νων α λανῶν στέρων κυκλους. Non ipsam lunam, sed luna orbem intollogi ex ante

cedenti Hippolyti disputatione patet.