장음표시 사용
151쪽
r 8 Da pRAvo ARTIS CRITI cae usu III. Hae sunt horum hom num voces, quas in vulgus iactant hi sermones , quos usurpant assidue , quos ineongressibus habent, ad sollicitandos nimirum imperitorum animos,quibus iape ego ipse interfili,& quos his auribus accepi, & quibus vos multo saepius interfuistis, Florentini I quo uno crimine ego eos accusem , & vos condemnetis necesse est ἔ ut non iam diutius in hac causa de vestro mihi Iudicio sit nec magnopere laborandum. Nam per Deum immortalem λ quae voces quae verba sunt ista p
id inconsideratius dici ρ quid liberius iactari 3 quid in
vulgus efferri licentius λ quid denique ad immoderatam in opinando inducendam confirmandam que libertatem a commodatius potest excogitari λ Ita ne vero ρ Isti, quod commodum erit, tanquam falsum reiicient P quod libe-hit , respuent λ quos volent auctores, repudiabunt pneminem aliquo in numero ducent prae se despicient omnes atque contemnent Nos vero hosce spiritus, tantam intemperantiam aequo animo perferemus p nec mala, quae graviora in dies certi ssime consequentur , antevertenda putabimus PNam quid boni exspectandum adibitramini ab iis, Florentini, qui eo animo ad artem criticam accedant, ut sibi omnia propemodum licere arbitrentur , qui doctissimorum hominum auctoritatem negligant, qui veterum seriptorum testimoniis non acquiescant, qui pene nemini fidem habeant, qui sic in historia examinanda versentur, ut in ea sibi prope in- unitum imperium usurpent; omnia despuant, Omnia fasti-
152쪽
Aer Io NIs M. LIBER I. fastidiant, omnia ad arbitrium suum ac libidinem revocent, nullis denique astringi se legibus, nullo circumis scribi iure patiantur. Dixi iam , & dicam iterum ;Nihil esse boni, quod ab illis exspectemus ; contra veis ro nihil esse mali, quod non pertimescamus. Quare , ut videtis, vix agitari causa coepta est , ab Eluta iam dici potest atque transacta . Ut enim alia mihi assi
menta , quibus obiectum crimen doceam atque conis
firmem , desint, unum hoc , quod attuli , huiusmodi est , quod nulla ratione dilui potest , & quo uno isti sic
tenentur, ut nullum ipsis effugium pateat. Nam quid optandum magis accusatori , quam testes habere iudiaees ; ipses autem reos non solum propria malefactorum conscientia exanimatos , sed suis etiam ipsorum verbis sermonibusque convictos. IU. Verum , ne nimis accusatorie cum istis agere videar, & ne se circumveniri a me conquerantur, quod causam non exposuerim, quod crimina non explicarim ; me , si id fecissem , causam ipsam fortasse sublevaturum fuisse, quod vero secus egerim, indicta &incognita causa, sententiam per vim a iudicibus exto sisse ; iis morem geram , & omnem de me expostli-landi occasionem eripiam. Experiar igitur utrum mihi facilius sit in perpetua oratione versari; an , citato ac convicto reo, quam citissime causam totam expeditissimeque transigere . Experientur fortasse & ipsi utrum
molestius laturi sint , objecta a me generatim iis atque
153쪽
rso DE PRAUS ARTIs CRITICIE usu universe fuiste crimina , an ea singulatim afferri, & fusius luculentiusque explicari. Itaque descendam libeater , quo vocant; & illud forsitan dicendo consequar , ut eos non molliorem , quam ego ipsis obtuli, sectasperiorem hanc , quam ipsi flagitant, optasie conditionem paeniteat. Ne vero alio querimoniae genere , de eo quidem iusto utantur , ita a me obiecta esse erimina , nullam ut interrogandi & respondendi ipsis potestatem fecerim ; itaque omnem se defendendi facultatem ademerim ; hoc etiam habeant a me , quod a quum est, quod abnui non potest, quod optima cuiusque bene constituti iudieii forma postulat ae requirit. Ita Meut de mea fide , ossicio , diligentia , religione, quam
in hac adornanda accusatione adhibuerim , certius vobis constet, de ipsa crimina planius evidentiusque demori strentur . me modo praecisa omnis querimonia erit,
omnis ab hoc nostro iudicio iniuriae suspieio aberit, &aequo inter nos ac legitimo iure disceptabitur.
V. Iam ut tandem aliquando causa constituatur; Aio bene multos istorum in arte critica exercenda praestitutos modestiae ac temperantiae fines facile ae temere fuiΩse praetergresios . Video hoe esie mihi allatis factis demonstrandum ; video in hoc ipse adhibendum modum ;video in rebus ex vario & diversis genere petitis ce
tum esse quendam tenendum ordinem . Demonstra
dum , quod posui, ut perspecta vobis mea fides sit; adhibendum modum , quo satietati vestrae occurram; se λ
154쪽
AcTIONI s II. L R I. rs xvandum orisinem , quo perspicuitati consulam . De de. monstratione non est profecto , cur magnopere laborem . 'Facta enim mihi & plurima, & maxime insignia ab adversariis ipsis suffieiuntur , & ad docendum intemperantiae erimen , quod unum istis oppono , praecipue a commodata. In modo quoque mihi non dissicilis ratio ostenditur, si ea tantum facta eligam , quae potiora sunt , & memet ita circumscribam , ut in una fere e etesiastica historia consistam . In ordine vero minus ex pedita ratio proponitur . Dissicile est enim in rebus non variis Alum , sed inter se maxime disiunctis eertum t uere ordinem ; sed ordini tamen, quoad potero, fer viam . His ita constitutis , ad facta ipsa , in quibus t ta nostrarum vis actionum vertitur , R exponenda , de expendenda veniamus ἔ di cum a me nova quaedam de inaudita in medium proferentur , vobiscum ipsi repuistate , quem tandem exitum immoderatam istam , quam unice reprehendo , opinandi licentiam habituram existimetis.
VI. Examen filisse scitote quoddam a nescio quo iaeeelesiasticam historiam institutum , & non magno via mine comprehensum in lucem prodiisse. Cum examinis vocabulum auditis, nolite eommoveri , Florentini; eum in ecclesiasti eam historiam institutum intelligitis ; nolite statim de huius hominis licentia intemperantiaque cogitare . Non est , cur neque ego , neque vos , neque
ero quisquam alius Critico hoc interdictum putet. ΑΘ
155쪽
isa D g ra Avo ARTIs CRITIC E usulis criticae jus longe lateque pertinet, nihil ut pene sit , in quod Criticus examen iure suo instituere , di de quo
sententiam interponere non possit suam . Historia vero ecclesiastica, uti fere omnes humanae lucubrationes , huiusmodi est , in quam tametsi a gravissimis & doctissimis viris conscripta sit, nonnulla tamen irrepere potuerint , quae minus probanda sint, atque adeo ab eadem omnino expungenda. Aliqua vel imprudentibus, vel etiam ignorantibus scriptoribus nihil facilius, quam ut aut elaberentur, aut omitterentur, quae vel reprehendi ,
vel suppleri a docto censore debeant. Quare , si quis examen in historiam ecclesiasticam eo animo instituat , ut, si quid temere scriptum fuerit, si quid non satis probabili ratione confirmatum , si quid denique falsum ,
corrigat, emendet, inducat; in hoc ei a nemine neque succenseri debet, neque contradici potest; immo vero qui ita se gerat, & aequo & bono iure omnia i spiciat, expendat, examinet, summopere laudandus est. Hoc iure Critiei semper antea fuerunt , hoc in praesentia sunt, hoc esse in posterum, atque adeo in per petuum debent . VII. Examen igitur , quemadmodum dixi, a nescio quo in ecclesiasticam historiam institutum fuit; sed novo more , novo iure, novo exemplo institutum. Etenim
auctor hic in toto passim opere ; quid dixi opere ρ in unoquoque capite ; non est satis; in unaquaque pagina ; ne id quidem satis est; tertio quoque verbo dice
156쪽
Aerio Nis II. LI3zR I. Is gre debueram , ita in quibusqtie historicis factis examia nandis dubius , anceps , incertus haeret; modo in hane, modo in illam partem deflectit , modo in neutram i clinat , ita titubanter incedit, ita nihil de quaque re neque negat , neque affirmat , ita lectorem suspensum tenet, ut cum denique totum opus summo studio diligentiaque pervolutarit & accurate discusserit , quid auctor ipse , non dicam iis de rebus , quae adhuc dubiae sunt, neque satis exploratae I sed de iis ipsis, quae ee tissimae & explorati ssimae habentur, quid inquam auctor ipse sentiat, prorsus ignoret; & illud tantum post ab tentam diuturnamque operis ipsius lectionem certissime assequatur , omnia ad opinionem quandam adduci, omnia in dubium ab auctore revocari . VIII. Hoc modo instituto ab isto , de quo dico , in ecclesiasticam historiam examine , repertus est , acuti vir ingenii, qui aliud examinis genus , sed multo rectius in hominem ipsum instituerit , in eumque acrius inquisierit. Itaque inquisitor hic , quandoquidem illud aD sequi non potuerat, ut aliquid certi ex eius libro exscul-Peret, rationem cum homine habere coepit, & illud sitiem experiri adnisus est , si quo modo ad dubitationum ipsarum summam , quibus totus non modo resertus liber erat, sed stipatus , sua ipse cura diligentiaque
Pervenire posset. Quare omnem dedit operam , ut squod cogitarat, quantocius exequeretur , e sententiaque conficeret. Igitur libellum totum quam diligentissi
157쪽
me inspexit, excussit, examinavit, quae in dubium ad ducta erant excerpsit, fideliter adnotavit , singula aec rate digessit atque seposuit , ae demum dubitationum ipsarum summam inivit. id vultis p quid exspectatis pDieam rem incredibilem ; sed tamen veram ; subductione facta in opere perexiguae molis, ad duo dubitationum millia inventa sunt. Q eomperto diligens operis cognitor, & accuratus inspector hoc ipsum testatus
est , nihil ipse quidem dubitans , nihil haesitans , sed
assimans , sed firmissime planissimeque asseverans. IX. Hic vero , qua vi vocis , quo verborum pondere , qua gravitate sententiarum singularem hane , Senunquam antea excogitatam historica facta ad eriti trutinam exigendi rationem eastigandam existimabimus pProh superum atque hominum fidem l Duo dubitati num millia in unum opus , & hoe non magni voluminis
esse congesta l id hoc est φ quam novum i quam singulare t quam inauditum i quam prope monstro simile linem scepticum , quem Academicum huic homini
anteferendum , aut aliquo saltem modo cum hoc homine conferendum putabimus ἶ id λ fierine potuit, ut in tanta historia examinanda , tam gravi, tam severa rutam locuplete, a tot sanctissimis doctissimisque viris summo studio diligentiaque perscripta , nihil occurreret ,. quod certum , quod ratum esset , quod sine haesitatione posset assirmari I omniane in dubium revoeari oportuit γοmniane ad opinionem quandam adduci debuerunt 3 pse
158쪽
ΑCTIONI s II. LIEER Lrinde quasi omnia ad unum nullis nixa certis essent armamentis , di omni non dicam veritate , sed omni etiam probabilitate destituerentur. Et hoc erit examen in stituere λ hoc historiam cognoscere 3 hoc de ea ad eriticae artis leges ac praescripta iudicare pX. Exstitit proximioribus aetati nostrae temporibus
Philosophus in primis nobilis & acutus , qui quos instis tuendos in philosephia susceperat, hoc sibi modo initia
dos putavit , ut nimirum omnibus primum de rebus dubitarent . Non ad eum quidem finem , ut re ipsa de rebus omnibus dubitatio induceretur, sed tantum ut in
principiis discendi sustineretur assensius , quoad usque
animus veritatem in omnibus exquirere per se , & suavi deprehendere affuesceret. Haec tamen opinio communi sententia repudiata fuit. Lumini enim naturae ofMeere visa est , easque humanae menti tenebras offunde re, ex quibus nulla certa emergendi facultas ostendebatur. Etenim non nulla sunt, de quibus dubitare omniano nec possumus, nec debemus; quae clara sunt, per spicua sunt , & vel ipsa enunciatione, vel certo eXp
rimento evidentia. Iam vero quae in philosephicam palaestram induci non potuit, quorsum in artem criticam dubitatio inducenda curabitur 3 An ut veterum illorum, quos nominavi, Philosephorum obseletae iam sc omnium hominum recte tum de divina , tum de humana fide sentientium concordibus damnatae suffragiis opinionesiastaurentur λ od quidem , quin, simulatione arti
159쪽
xs6 Dg pRAvo ARTIs CRITICAE usueriticae , aetate hac nostra , ab immoderatioribus Criticis agatur, quis iam est, qui dubitet p ut haec propemodum una ab ipsis dubitatio de animis hominum sibi
XI. Sed ut ad homInem de quo dico , revertar, de ad eum speciatim sermonem convertam ; Quid λ cum id aggrediebare, ut historiam ecclesiasticam examinandam susciperes, perindene in illam , atque in Poetae nescio cuius carmen, examen tibi instituendum putasti pAn ignorabas , historiam inter atque poesim magnum interesse , semperque interfuisse discrimen Nesciebas, hanc uno ferme niti figmento , illam maxime veritate pQuid ergo causae fuit, quamobrem sic in historia gravissima ac sanctissima expendenda versarere , quasi inexplicandis per otium Poetae alicuius exponendisque s bellis operam studiumque collocares Et vero , opinor ssi id negotii sumpsisses, te moderatius fortasse temperantiusque gessisses. Etenim ii ipsi, qui suam in eo operam posuerunt , ut fabulas interpretarentur , in ipsis Poetarum commentis abditam ac retrusam deprehendere Veritatem potuerunt. enim , ut recte admonet Lactantius , res ipsas gestas finxerunt Poeta , quod si facerent , essent .anissimi; sed rebus gestis quendam quasi colorem adhibuerunt . Tu contra , quo historiam
quodammodo poesi deteriorem faceres , atque adeo contra atque eius natura ferat, commentitiam reddere. , quam veritatem illi in fabulis reperire, tu in hi
160쪽
Acrio NIs II. LIBER Lssoria, quae veritatis testis iure semper meritoque habita est , invenire non potuisti Illi evolutam e Poet,
rum commentis veritatem explicarunt , tu explicatam
in historia dubitationum tuarum involucris implicare coinnatus es P Illi latentem ac reconditam introspexertint,. tu promptam oculis atque expositam non vidisti Illi, ut
ita dicam, e mendacio veritatem elicuerunt, tu autem everitate quodammodo mendacium emergere atque exsistere voluisti λ Quis post hominum memoriam se gessit
ita pacto p quis, quis, inquam, praeter unum te, tantum sibi unquam sumpsit quis conatus est ρ ut unus omnem hoc modo historiam perderet, omnem historicam veritatem de medio tolleret. Nam si ecclesiastica historia omni spoliata probabilitate erit, quid de profana se tiendum putabimus Z si ecclesiasticis scriptoribus fides abrogabitur, haec scilicet ethnicis adiungetur Her doto nimirum , Τ hucydidi, Dionysio , Sallustio, Livio , Suetonio , aut etiam , si superis placet, Apuleio .& Luciano I Actum ista ratione, ut videtis , de tota historia esset & conclamatum . XII. Non ista profecto ratione se gessit, vir clarissimus, & nobilis in primis Criticus, qui necessitate utulissimi operis , quod aggressus erat, ad ferendum non de ecclesiastica selum, sed de profana etiam historia iudicium compulsus, timide ac modeste praefatus nihil prius sibi faciendum existimavit, quam ut omnem a se immo