Josephi Mariani Parthenii S.J. Actiones

51쪽

8 Da wMMA ARTIs CRITICAE DIFrICULTATAcile est, inquit oratione pro Caelio , accusare luxuriem. dies jam me deficiet, si quae dici in eam sententiam possunt coneν expromere; de corruptelis , de adulteriis, de protervitate , de sumptibus immensa oratio est; ut tibi. reum neminem , sed vitia proponas, res tamen ipsa , egredipiose , O graviter accusari potest. Sed vera sapientia

est , Iudices , non abduci a reo; nec quos aculeos b beat severitas gravitasque vestra, cum eos accusator erexerit in rem , in vitia , in mores , in tempora , emi

tere in hominem, in reum, cum is non suo erimine , sed multorum vitio sit in quoddam odium injustum vocatus . Hactenus vir eloquentissimus & doctissimus , cuius verbis praeclaraque sententia fatis luculenter docetur , quemadmodum se gerere debeat is, qui aliquid in ali quem recte scribere meditetur ; & quid potissimum spectari oporteat ab eo , qui laudem ex suis scriptis & commendationem , non infamiam ac vituperationem repo tare velit. Sed , unde paullum digressi sumus , r

deamus .i XXXVIII. Progredientur ulterius, & se etiam magis ac magis insinuabunt adversarii tui , qui, quas operis Partes singillatim expenderint, eas inter se contendent, S cum te , quod quidem neque magni laboris, neque longae disquisitionis erit , tibimet ipsi non solum minus consentire , sed etiam tecum aperte pugnare ; & modo aliqua tanquam falsa reiicere, modo illa ipsa , quae reieceris , tanquam vera amplecti; rursus ea concedem, quae

52쪽

AcTIONI s I. LIBER I. quae negaveris , di , quae concesseris , inficiari , com perient; quid reliquum erit 3 nisi ut veluti quoddam de te spectaculum legentibus, miserandumne dicam Ian ridendum p proponant. Infamem tibi scilicet aut insani gladiatoris, aut ex vetere aliqua fabula , eorum , quos Poetae in poenam admissorum scelerum furiis agit tos prodiderunt, persenam affingent , & te tecum pugnantem , ac tibimet ipsi violentas manus asserentem , tanquam in scena , tui ipsius armis perculsum abiectumque constituent. XXXIX. Quid vero cum abiecto atque perculso insultare acriter incipient ac vehementer ; & te modo ad tua instituta revocare , modo artis illius , quam prosteteris , elementa edocere id e cum in te di ista Ja .cere. Quid Θ cum salse & amare iocari. id 3 cum , siquidem aliquid in te boni deprehenderint, ementitas tibi plumas evellere , & furtivis coloribus corniculam den dare . Tu vero quomodo tot convicia seres quomodo tantam poteris infamiam sustinere Interea , quae voces erunt de te λ qui sermones hominum 3 qui ritus ἶ qui cachinnit Volitabis enim vero , quod magn0pere e Optabas , vivus per ora lirum ; de te in plateis , de te in triviis, de te in circulis nemo non otiosus loquetur quorum hominum generi hujusmodi conviciorum occasionem captantium , ampla sane dicteriorum cachinno-irumque a te materies suppeditabitur. Jam in tantis popularium tuorum sermonibus, di quotidiana tui nominis Tom. L D usur-

53쪽

sci Da suMMA ARTIs CRITICAE DIFFICULTATE usurpatione , quid viros graves & sapientes sensuros potas 3 quid dicturos de te Non aliud sane di sentientdi dicent, quam quod in tali re quemque sapientem Hesentire decet di dicere . Parcent ii quidem iniuriis , M

propriae gravitatis rationem habebunt; sed ignorantiam iidem tuam & stultitiam non poterunt non condemnare . XL. Infelix enim vero tot laborum ac vigiliarum exitus; calamitosa hominis conditio , quae moderatiorum fortasse animos & ad commiserationem posset inflectere, & ad defensionem impellere ; siquidem gravissi. mam Critici provinciam, aut officio adductus , aut pre cibus exoratus, aut alia quacumque de causa, modo pro babili atque honesta , suscepisses . Verum, cum tua te e

sela ambitio , sela libido impulerit, quid est 3 cur quis

quam tui misereatur, cur tuas partes suscipiat, tibi adsit, tibi opituletur. Sed fac esse , qui misericordia adductus causam tuam , omnium iam opinione damnatam , aliquomodo sublevare contendat. id , amabo te , quid e

cogitabit λ quid dicet quid poterit defendere λ Consilii inopiam excusabit λ adolescentiae aestum praetendet Eperfugio utetur aetatis doctrinae mediocritatem in arte omnium diffieillima causabitur Z quo te sublevet, & v niam tibi aliquam deprecetur. Facilis est atque expedita responsio. Erravit, corrigatur ; peccavit, peccati pae nam luat; temere fecit, castigetur a consilii eget, suo experimento sapere condiscat; adolescens est, rem sibi fitisse cum viris intelligat; ignoscas oro, si unquam po stea

54쪽

AcTIONI s I. LIBER I. stea .... verba perdis ἔ pietatis quoddam genus est, hac in re esse crudelem constituendum exemplum in uno est , quo reliqui commonestant, dc milius audere alieno documento condiscant . Reliqua est excusatio mediocritatis doctrinae ; sed mediocritati in arte critica locus esse qui potest ρ Haec omnino suffragari Critico ne quit . Mediocres enim Geometras, mediocres Philos Phos , Rhetores, Grammaticos , Historicos, & , si vis, etiam Poetas , aliquo modo patimur; mediocres Criticos omnino non patimur.' XLI. Tu vero , cum te ex omni parte circumsessimi oppugnatumque senties , quid consilii tibi capiendum existimabis p Exspectant omnes , quemadmodum existimationem tuam a tanta sis infamia vindicaturus. Exspecto in primis ego, qui tantum tibi periculum denuncians seluti tuae , si quo modo possim , consulere vellem - Exiscipiesne omnes adversariorum ictus an dabis operam, ut eos excutias atque repellas I Alterutrum necesse est, ut, aut vim vi repellas, aut Iugulari te sinas . Dicam apertius.

Respondebisne p an tuo te silentio convictum fatebere pSed non dubito , quin responsarus sis. Ut enim quisque indoctior , ita plerunque loquacior est; hae scilicet ratione , ut ita dicam , sapientiae inopiam compensante natura, ut, quantum alicui consilii atque ingenii non contulerit , tantum ineptae garrulitatis & promptioris audaciae addidisse videatur.

XLII. Euge; exspectatum iamdiu responsum, diutu D a

55쪽

ya Dg suuMA ARTIs CRITICAE DIpFICULTATAniore cura elaboratum , & acriori, ut tibi falso persiades , iudicio subactum in lucem prodi . Circumfertur. Iegitur , de ab amicis tuis , qui te atque ulcera tua tanquam canes lambere solent, vehementer probatur , Mmiris laudibus in caelum effertur . Tibi places, te ei eum spicis , S quasi magnum aliquid praestiteris, adve sariorumque tuorum penitus os obstruxeris, subnixus ambulas , & depugnatum iam debellatumque arbitraris a O te miserum , usurpabo illud , quod adversario olim suo ab eodem disertissimo oratore , cuius verba paullo ante a me recitari audisti, exprobratum , ne tu quidem

fortasse ignoras; O te, inquam, miserum , si intelligis , miseriorem , si non intelligis, tua ista responsione id

unum egisse , ut novos tibi necteres laqueos, arctiores

strueres pedicas, quibus iterum induereris,& ridiculum plane in modum implicarere . Nova denuo, mihi crede, arma, eaque multo prioribus magis capitalia adversariis ipse tuis subministrabis, quibus tandem aliquando confossus intereas. Huc omnes nimirum recident molitiones tuae, huc amicorum plausus , huc perennitas nominis ;& hic demum totius fabulae exitus futurus erit. Nam , amabo te , quid tandem exspectari poterat & debebat λb eo, qui quanto promptior ad lacessendum , tanto est ad resistendum infirmior. XLIII. Neque vero haec a me confingi putato, ut ca sae serviam, sed historico pene more, quasi gella iam sint sita exponi fideliter ac narrari, pro certo habeto. Re

56쪽

AcTIONI s I. LIBER I. move igitur parumper illum assentatorum . sive verius praestigiatorum gregem , quibiiscum versaris quotidie , quibus assidue stipatus incedis , qui tibi plus nimio blandiri, & oculis pene capto illudere consueverunt δ tunc caecae fortasie menti aliqua lux oborietur, S internosce re incipies, quibus nimirum, aut apertis inimicis obsistas νaut insidiosis amicis non credas. Assuesce bonam in partem salutaria monita accipere , ambitionem compesce re , dare locum rationi ; & tum demum Omnis coniatentio cessabit, Sc prorsus haec instituta inter nos controisversia dirimetur . - XLIV. Haec de infamia , quae fere artis criticae usum comitatur , ac dissicilem reddit molestiarumque plenissimum. id vero illa de invidia Θ quae eiusdem artis comes esse solet,ab ejusque usu seiungi vix potest, qua ii facienda existimabis p Infamia molestias creat; invidia denunciat pericula. Nam , aut nihil de veritate labor his , aut selius veritatis studiosus eris a utrum elegeris, id scito contra te futurum . Si primum; quo in numer eum Criticum putabimus, qui nihil de veritate sellicutus , aut manifesto in mendacio teneatur , aut veritatem

dissimulet, eamque apertius enunciare non audeat 3 Si aseterum , vide quaeib, di tecum reputa , quanta invidiae tempestas immineat Critico illi, qui unam veritatem iascribendo propositam habere velit. Obsequium amicos, inquit ille, veritas odium parit. inod si ita est; quid Mges & in hoc tam lubrico atque ancipiti discrimine con

57쪽

Da suMMA ARTIs CRITICAE DIFFICULTATEstitutus te quemadmodum geres Tune, ut veritati servias , acerbam atque Odiosam praeteritorum faeculorum renovare memoriam audebis p tu iamdiu exesa situ aevetustate detrita turpi nimorum flagitiorum instaurare monumenta λ tu obductas gravi sit morum vulnerum cieatrices refricando exulcerare λ occulta nationum , pro

vinciarum , civitatum , familiarum probra detegere pnudare dedecora non formidabis ρ Delitescebant in tenebris abdita de consepulta potentissimorum hominum iu ta , rapinae, libidines , maleficia; obliterata prorsus erat ex hominum mentibus foedi ssimorum scelerum m moria ; chartae ipsae, quae tantam turpitudinem continebant , diuturnitate temporis obsoleverant. Tune igiturea e tenebris vindicare p tu e latibulis expromere 3 tu in lucem proferre non dubitabis 3 tu tanquam recentia vulgare P tu populo non tam legenda exhibere, quam exsecranda proponere λ mo tandem id animo tot honestissimas familias , tot nobilissimas civitates , tot ext ras nationes, regna , provincias , tot potentissimos homines laturos putas p Cupio tibi, quod tamen in me recipere non ausim, incolumem vitam salvasque fortunas ἔ verumtamen , ut res e sententia cedat , poteric

ne immensam illam invidiae molem , quae tantam impudentiam necessario consequetur , vel declinare , vel st-stinere λ

XLV. Quid λ quod & Patriae ipsi, qua nihil antiquius , nihil carius cuiquam esse debet, si ita veritas

58쪽

ACTIONI s I. LiBER I. poscet, bellum quodammodo cogeris indicere. Dura sane necessitas , sed illi omnino subeunda, qui unam veritatem inquirat, ab eaque discedere nefas putet. Hine nova inimicitiarum origo , novae lites , nova iurgia , nova pericula; nova, eaque gravissima impeditissimi muneris dissicultas . Cogeris' enim , si eo te veritas adigat, quae Patriae ipsi tuae, ornamenta tute detraxeris atque abiudicaris , aemulis persaepe civitatibus tradere atque adiudicare. Conqueretur graviter illa de te; se a civessio de veteri postessione, in qua tot annos sine controversia manserat, iniuria depulsam ; suis ornamenti se nudatam a te , ac spoliatam lamentabitur. Requirethoni civis ossicium , pietatem efflagitabit , ius denique suum, a te violatum atque imminutum, qua voce, qua la crymis persequetur. Immerito haec fortasse de te expostulabit, qui cum de una veritate laborandum putaveris , posthabita Patriae caritate, eius unius rationem habendam duxeris . Ut ita sit; haec tamen huiusmodi esse vides , quae possunt per se tuorum in te civium animos vehementissime commovere, & summam odii atque invidiae flammam excitare ; qua ex flamma, etiamsi minume consumptus evadas, nequibis tamen nonnisi male

ustulatus evolare .

XLVI. At inquis; Multos gravissimos & doctissimos Criti eos in re tam lubrica , ac tam dissicili negotio impune fuisse feliciterque versatos. Video . Sed hac

59쪽

s6 DE suMMA ARTIs CRITICAE DIFFICULTATaniabantur & erant, aut tantum in scribendo modum adhibuerunt , ut omnem offensionem vitarent, aut ea , quae

vulgare placuit , tam certis invictisque rationibus confirmarunt , ut nulla vi concuti, nullo labefactari modo pocsent, aut denique parta singularis eximiaeque opinione doctrinae , hac ipsa opinione, opposito tanquam aliquo firmissimo clypeo, ita se contra omnia adversariorum leola protexerunt , ut illis , quocumque auctore emissis , ne levissime quidem perstringerentur. Verum, cum tua summa praestantique tantorum virorum sapientia quam longissime absis, qui, si quid vales , non ingenio, sed lingua vales , qui nulla commendatione doctrinae censeris , qui non certa ratione pugnandum, sed insigni con-sdentia audendum arbitraris , levis , improvidus, promptus , acer , quid est , quod exspectes ρ non aliud pro iacto , nisi , ut ad veterem infamiam , tanquam cumulus, recens accedat invidia. Haec scilicet erit merces pretiumque impudentiae; hoc lucrum tot curis laboribusque quaesitum . XLVII. Ηaee habui, quae in praesentia de summa a tis criticae dissicultate dicerem , reliqua consequentibus actionibus, quas de hae ipsa dissicultate , quam hac una totam explicare non potui, habiturus sum, a me dicen tur . Interim, dum nostrae congressionis tempus adveniat, noli in malam partem accipere, quae dixi; noli mihi ir sit, tanquam inimico, ut sit spicaris, tuo, qui, si te salvum atque incolumem minime cuperem , non te tam saluta

60쪽

AcTIONI s I. LIBER I. ribus consiliis onerassem . Quod si periculosam hanc aleam subire omnino volueris , fac quod lubet; te non impedio ; tuae te permitto cupiditati, quam video plus ad impellendum , quam omnes rationes meas ad dete rendum , apud te momenti habituram . Sed hinc etiam confido fore aliquis fructus ut existat , quem ad tuum commodum utilitatemque referre possis, & hic quidem meo iudicio uberrimus , neque vero a te contemnendus nimirum , ut, quam mihi fidem , artis critieae discultatem , non vano quodam artificio , quo te perverterem , exaggeranti , sed quo tibi prodestem magis , facili qua dam popularique dicendi ratione explicanti non habueris , tandem aliquando invisus tuis , despectus ab omnibus , contemptus, abiectus tibimet ipsi habere eo

discas; de tum demum aliquid sapere incipias , cum te prorsus desipuisse intellexeris.