장음표시 사용
71쪽
nor fingere , S haec ipsa scribo Auloedus inquam sit, quaestharoedus esse non post. Verum tamen non mentiar , sdieam ; Me non illud tot laboribus ac conatibus qua Tere , ut eo enitar, quo pauci admodum pervenerunt ;multo vero minus , in hac mea infantia , & in hac infimmitate ingenii , illud me habere propositum , ut ta quam summus orator digito monstrer praetereuntium; satis enim me beatum putabo, & non contemnendum laborum ae vigiliarum mearum fructum consecutum arbitrabor , si aliquam in hac , quam profiteor , arte mediocritatem fuerim assecutus. Atque id ipsium , ut hoc addam & vere dicam , non mea , sed discipulorum ae moderatorum meorum causa. Discipulorum , ne inepti doctoris disciplinae commissos dici possit; moderatorum autem , ne haec qualiscumque docendi Rhetoricam proin
vincia alicui , quod necesse fuit , demandata 3 sed , quod oportuit , aliquo modo , quoad per me effici potest , recte collocata esse videatur .
VIII. morsum ista , fortasse dices , tam alte repetita . & exquisitius ornata P Primum , ignoscas Oro. si subitus animi impetus me de recta Briai se via deduxit . Tractant libenter fibrilia fabri ; neque vero ego aliena de arte loquens, si quando dexter occurrit locus, oblivisci pol sum meae. Deinde non exquisitius ista quidem a me ornata sunt , sed narrata fideliter , ut in memet, quotiescumque memorata periclitandi ingenii incudit occasio, experiri seleo, & nune in his ipsis actionibus
72쪽
r Ac et Io NIs I. LiBER II. conscribendis experior quotidie . Si vero haec quem ad finem prolata a me sint , quaeris, respondeo ; Non alia de eausa, nisi ut illud intelligas, aliud esse alicujus artis praecepta tenere , aliud ex artis cuiusque praeceptis aliquid elaborare. Primum , si ita vis , facile; alterum longe diis cillimum , quod ex incredidili excellentium in unaquaque arte virorum paucitate perdocemur. Praeclare enim vero, Sc nimis liberaliter cum artium cultoribus actum foret, si regularum perceptione scientia rerum contineretur. Non tantis profecto laboribus nos frangi necesse esset , non tantis contentionibus ad artium ipsis rum esset excellentiam enitendum . Sed multo secus ac tu opinaris , se res habet; expertis crede , & tantae rei difficultatem, de qua nondum cogitare potuisti , iis cipe nunc saltem , me suspicionem commovente , ta
dem aliquando suspicari. IX. Verum, quo planius evidentiu*ue perspicias, quam minimum opis atque praesidii in artium regulis ac praeceptis constituendum sit, paullo diligentius praecepto rum ipserum indolem ac natu ram investigemus. Agesis, S mihi percontanti responde. Putasne, si forte cuiquam , summo studio ac labore plurimo , contingat aliquid extundere , quod ad alicuius artis regulas exactum prorsus elaboratumque sit, id perfectum in suo
genere atque absolutum futurum p Tu quidem statim a nues,alseveranter S ulla sine haesitatione assirmabis. Nec
73쪽
N Da suuMA ARTIs CRITICAE DIFFICULTATR arte effeceris, quod sapientum iudicio aliqua saltem mediocritate commendaretur. Ego vero contra aeque as, severanter negare non dubito; non quod aliquid huiuia modi unquam effecerim , quod sapientum iudicio probatum fiterit; conatus sum certe , sed utrum conatus meos fortuna iuverit , nescio; sed quia in una arte consistens , nec per multas , uti tu hactenus , quo doctior & eruditior haberere , liberius licentiusque Vagatus , eo Vires Omnes meas contulerim , ut eius unius , quam profiteor , artis vim penitus naturamque scerem .
X. Ac ne ab arte Rhetorica , discedamus , eui te aliquam operam , qualis demum cumque ea fuerit, i viter de oscitanter, ut plerique faciunt , quod , non sine trimacho , & animadvertere & pati quotidie cogor , sed aliquam tamen dedisse operam arbitror ; da mihi , quaeso , orationem , quae ex Quintiliani, atque adeo ex Ciceronis ipsius praeceptis, tota scripta sit , iisque i haereat sic , ut non alium , nisi unum aliquem ex iis, qui indicantur , ingressum habeat, ut illis ipsis , quae ostenduntur , transitionibus progrediatur , ut nullis e rum ornamentorum , quorum , de figuris cum agitur , ingens vis a Rhetoricae magistris de copia suppeditatur , non selum non careat , sed expleta affatim sit atque abundans. Jam, quid tibi hac de oratione videbiturὸ N, meris tu quidem certe omnibus abselutam pronunciabis
Ego vero nihil inconcinnius Go, nihil strigosius, ineptius,
74쪽
Acrio NIs I. LIBER II. rputidius nihil hac oratione futurum . At tota ex praeceptis elaborata est. Audio. Nihil, quod ad eam ornandam illuitrandamque pertineat, omissum. Video . Ut ita sit, quemadmodum dicis ἔ nihilo tamen minus iterum aio nihil hac oratione invenultius , nihil ineptius esse, nec vero ella pose . Q uid ita ξ Longum esset hic rationem subiicere atque exponere ; mihi quidem difficile admodum , tibi vero prorsus inutile. Res enim haec est hu- ausimodi , quae facilius intelligentia percipi, quam verbis possit explicari. Miraris tu quidem; & sane est cur mireris, qui vix primo a limine Rhetoricam salutaveris , eius penetralia non siabieris , de quae praeciapua huius S intimiora sunt artis , nunquam didiceris . XI. Sed ne fucum tibi facere videatur oratio mea, hoc , quod dico, facile perspicuum fit, Sc luculentissimo declaratur exemplo. Etenim licet idem animadvertere
in Iure, in quo simile quiddam & usu venire solet, Sc assi&mari poteit. Qiaid ρ inanto magis ad ius quis accederet,
nonne tanto magis, si tua ratio valeret, & ab iniuria recedere, & ad aequitatem accedere existimandus es set Ita , opinor; sed re ipsa contra est; S tanto magis ab aequitate quis recedit, quo propius ad sim mari aequitatem videtur accedere . Hoc adeo verum est, ut in summo iure summa constituatur iniuria. Notum est illud omnium Iurisconsultorum auctoritate proba tum , ct imperitorum etiam contritum sermone effa-
75쪽
ra Da suMMA ARTIs CRITICAE DIFFICULTANomnia semper ad se veriorem quandam rationem ac noris mam exigenda omnino sunt; parcendum interdum revigulis , & ptaeceptis aliquando non obtemperandum . XII. Progrediar ulterius, Sc dicam rem admirabili rem ; quo tu magis ac magis mirere ; mirifice enim istatua admiratione capior atque delector. Dico igitur non solum parcendum regulis , sed interdum contra regulas aliquid etiam audendum . Hic vero tu multo magis mi, raberis . mid ni mireris P Admiratio enim diversis orta principiis non sola cognitione rerum , 1ed etiam ignor tione gignitur; & non tam sapientiae comes esse selet quam ignorantiae. Sed quo instructior me evadas magiastro , non eximio illo quidem atque praestanti, sed ad te docendum satis idoneo , & mirari tandem aliquando de. sinas, scito, hoc ipsum , quod dico , multis in artibus contingere, & in Architectura praesertim , cuius iam inde ab initio mentionem fecimus. Mirantur omnes quot quot Romam adeunt, molem aeneam Vaticano Apostol rum Principis sepulcro imminentem, & in tantae, tamque eximiae molis contemplatione defixi obstupescunt;nec vero satiari possunt intuentes molis ipsius pulchritudinem , descriptionem , magnitudinem vero in primis amplissimo ac latissimo convenientem loco, ac plane accomodatam sic, ut si minor esset, non congrueret, si vero maJor , exuberaret . Hoc, praeter singulare artificium , quo perfecta moles est , praeter auri copiam , quo tota COI- lucet , praecipue mirantur omnes s S merito quidem M
76쪽
Rogatum , qui molem excitarat, Laurentium Berninum , excellentem in paucis Architectum , qui tam miram , quam Vocant, proportionem fuisset assecutus , recpondi se ferunt ; se artis suae praeceptis minime paruisse; si secus fecisset , illam minime assecuturum fuisse . Non alia affrmavit ad tantum opus se usum esse dimensione, nisi quam ingenium ei stum , sua naturalis habitudo ἰ& diuturna observatio suppeditarit. Sed ista omittamus , quae tibi acuta nimis , ct captu dissicilia videri potant., XIII. Quid tum ages p quo in vertes λ cum suabito te praecepta illa tua , quibus rantopere fidiu , de
stituent , cum te regulae omnes omnino deficient , &frustra ab iis opem exspectabis , frustra earum implor bis auxilium. Tunc enim vero te dubium , ancipitem , incertum videre mihi videor, sine duce, sine consilio , non habentem , unde aliquod tibi subsidium in subito discrimine constitutus nanciscaris , qui in regulis atque praeceptis omnem spem tuam collocandam putaras. Atqui , uti dico , ita non raro continget. Multa enim omnibus in artibus se se offerunt, ct ea quidem sere praecipua , quae neque praeceptis traduntur , neque Vero ullo modo tradi potant. De his magistri silent , codices tacent , de in tot voluminibus praeceptorum copia resertis atque stipatis ne verbam quidem unum occurrit . Multa docet usus, multa commentandi scribendique diuturna assiduitate percipiuntur , multa solertia mentis ac sagacitate comparantur .
77쪽
ra suMMA ARTIs CRITICAE DIFFICULTATA XIV. Dixi paullo ante , ut ab eadem , qua coepimus , arte exempla sumamus, stylum subtili quadam esse ratione temperandum; huius autem subtilissimae
temperationis , quaere , Vide , circumspice , versa te in omnes partes , libros omnes de arte rhetorica cons le , Volve , evolve, Voluta , pervoluta, di vel unum ,
si potes, mihi praeceptum ostende . Nullum invenies , nullum proferre poteris; ut haec temperatio multo difficilior sit , quam illa aeris corinthii, quod omnium pro
batissimum perhibetur; & hac ipsa de causa difficilior, quod arte caret. id hic dicam ego ρ quid tu Quid tu
dicturus hoc loco sis , non laboro ; quid ego dicam , a tende . Infelix sane eius hominis conditio, cui de quaquere praecipiendum sit, qui nihil sine praeceptis , nihil proprio , ut aiunt, marte possit extundere . Nonne summis eum circumsideri ac premi angustiis necesse est, eum se iis repente nudatum praesidiis videat, quae sibi adiumento sperabat futura , & sine quibus nihil aud re , nihil assuevit efficere XV. Verum esto ; nihil occurrat in quaque arte , cui situm ac peculiare praeceptum adiunctum non sit. Qgid y satisne eius artis cultoribus hoc modo provisum esse exussimabis Exspecto quid dicas; satis , opinor , repones. Ita est , inquis, satis. Ego contra valde parum , & vix ac ne vix quidem consultum ala. Omnia enim illa ipsa, quae exprella traduntur praecepta ad iudicium reserantur oportet, in eoque omnino, unde laitium duxerunt, con
78쪽
ACTIONI s I. LIBER II. quiescant. χω quidem iudicium,si vis esse praeceptum,
non repugnabo ἔ immo vero tibi concedam , dummodo tu mihi , quod negare non potes , te nondum hoc per cepisse praeceptum vicissim concedas. Eo igitur te omnes omnium artium magistri, quos tandem cumque adire atque audire malis , vel invitum pertrahent, eo et psum revocabunt; tuo te demum regendum iudicio deducendumque permittent. De iudicio vero non est cur praecepta exspectes, cur regulas flagites, quod nullis adstringi regulis potest; de quo si quis vellet praecipere ,
iudicio ipse carere convinceretur. Huc autem cum Venatum erit , quo necessario, non dico interdum , non duco saepe , sed dico semper deveniendum esse , vide , quaesis , quid de te , qui hoc ipse judicio destitutus es, quid de tuis regulis , quid de praeceptis, quid de can nibus , quid de tua denique tota arte critica futurum sit. XVI. Nova haec tibi sunt, de videntur incredibilia . Credo equidem . Neque enim homini inexperto de imperito aliter videri potest ; nihilo tamen minus , quidquid tibi de his videatur , vera sunt, & omnium sapientum consensu sententiaque probata . od si adhuc in opinione tua perstas, & mea tibi suspecta oratio est, experire . Aude aliquid ex alicuius artis praeceptis efficere , quod quidem aliqua laude dignandum, non vitupe ratione explodendum sit; tum fortasse incipies aliquid de tantis rebus suspicari, & experimento ipse tuo ed
ctus intelliger, regulas prope nihil prodesse , & neg
79쪽
6 Da suMMA ARTIS CRITICAE DIFFICULTATEtium hoe totum multo esse impeditius implicatiusque , quam tu antea , falsa persuasione deceptus, arbitrab re. Haec de praeceptorum natura generatim , ex quibus efficitur , quam parum praeceptis fidendum sit, quam minimum opis atque praesidii in iis collocandum . . XVII. Iam ut ad artem criticam veniamus, de qua potissimum inter nos instituta controversia est, nulla Ertasse ars tot praeceptis abundat , nulla regulis locupletior. De hac viri doctissimi S eruditissimi luculentissime copiosissimeque scripserunt , nihil ut pene eorum in praecipiendo curam diligentiamque subterfugerit . Multa de criticae artis vi, indole, natura , necessitate; multa de singulis artibus ac facultatibus ediscendisu tradendis; multa de communibus omnium disciplinarum principiis , multa de subsidiis , multa de impedimentis ad earum cognitionem spectantibus persecuti
sunt. Quid illa , quae de scriptoribus universe . & de singulis nominatim id , quae de eorum operibus duiudicandis , de genuinis dignoscendis , de suppositis internoscendis tradiderunt 3 Nam quid dicam quanta
quamque accurata diligentia in veterum cuiusque generis monumentorum indagatione versati sint, quanto ea studio cognorint, expenderint, examinarint. In historia vero praecipua Criticorum fuisse consumpta dici potest in dustria , nihil ut sibi reliqui fecerint eorum, quae ad eam suas in partes sive describendam , sive certa annorum & saeculorum non intercisa serie ordinandam , sive emen
80쪽
dandam ab erroribus perpurgandamque pertinerent. Exorsi a divina sunt, ab hac progressi ad ecclesiasti- eam , ab ista ad profanam gradum fecerunt, & omnem totius historiae vim complexi, totam, quam longe i teque pertinet , incredibili labore, exquisita ac reconis dita eruditione a se peragratam , non tam perlustrarunt, quam illustrarunt. Neque vero linguarum notitiam a se desiderari passi sunt, quam magno usui Critico futuram
iure meritoque censuerunt.' XVIII. lam , quae visi quae copia regularum i quae redundantia praeceptorum i Quid est, quod praeterea non dicam requiri, verum etiam optari possit P Ηahes hic , uti vides, regulas, quot quantasque Velis , habes praecepta , habes canones, si ita praeceptiones ainpellare velis , quo maiorem dignitatem iis auctoritatemque concilies . Habes etiam hic , cur tibi plaudas, cur gratuleris, cur exsultes 3 sed exsultantiam istam tuam , si subsistes parumper , ac diligenter voles attendere , viis debis quam facile ego sim compressurus, qui crebrius, quam vellem , ignorantiam cogor , sive potius stultitiam ridere ne dicam , an mndemnare tuam . Contendo enim Sc confirmo , te in tanta praeceptorum copia inopem futurum ; nec quidquam consilii in tanta magistrorura tibi certatim conssilentium , & doctrinae suae atque eruis ditionis lumen offerentium turba , qua circumsisteris ac prope obsideris, habiturum . Turba confusionem p rit 4 nimium lumen non allevat oculos, sed perstringit