장음표시 사용
121쪽
gloriam injustae potentiae anteponerent moveri civitas, et dissensio civilis, quasi permixtio terrae oriri coepit. Nam postquam Tiberius, et C. Gracchus, quorum majores Punico atque aliis bellis multum reipub addiderant, vindicare plebem in libertatem, et paucorum scelera patefacere coepereri nobilitas noXia, atque eo percul Sa, modo per socios, et nomen Latinum, interclum per equite Romanos quos spes societatis a plebe dimoverat, Gracchorum actionibus obviam ierat et primo Tiberium, dein paucos post annos, eadem in ingredientem Caium, Tribun pl. alterum, alterum triumvirum s colonii Sileducendis cum M. Fulvio Flacco, ferro necaverat. Et sane Gracchis cupidine victoriae, haud satis animus S moderatus fuit. Sed bono vinci satius St, quam malo more injuriam vincere. Igitur ea victoriae INTERPRETATIO.
Et nobilitas necaverat ferro prim Tiberium Gracchum, deinde
post paucos annos eadem molieH-tem' Caium Gracchum, tribunum plebis, unum ex triumviris qui colonias deducere debebarri, cum M. I Idio DCCI.
Permixtio terrae. Intellige, cum reliquis elementis. X presse profecto rem ipsam hac comparatione Signavit quem admodum enim ex elementorum Commixtione, non modo nulla pars ullius ab aliis discernitur, se amplius inter se bellum intestinum gerunt ita quando vaferrimi latrones, boni etsi licae libertatis specie rempublicam oppresserunt, Caecus Populus usSertore et legitimos suos moderatores cum dignoscere nescit, Plerumque eos per discordiam suis insidiatoribus mactando tradit. Epes. Senatum equites aliquando auctoritate sua Communicasse, Vel XEpitome Flori cogno Scitur. Paucos. J Undecim aut duodecim, ad
Ingredientem. Ρopulum defendere conatus, fratris agraria leges SSeruit,
e triumvirum .d os erat tres, quinque, Septemdecim viros,inc eligere, qui iis agros dividerent, qui in colonia de
1 Coloniis. Colonia multitudo erat civium Romanorum, qui in alius sedes deducebantur, tui, usque agri Publice
Moderatus. Nota, quaeso, Sallustii
judicium : optime de re AXima, Vinde re quae quotidie millies in usu venit, sententiam diXit. Ea est enim coirilis nostri fallacia, aut imbecillitas, ut etiam dum virtutem sectamur, nimio studio iii vitium incurramuS. VoluntaS, Uae a primo ad bonum, boni specie ferebatur, ad malum sine sensu inclinat, urn paulatim ea boni species, pro Varii Cil Cumis stantiis, caligantibus oculis stirripitur; dein eo, quia in motu ral, DUCtrar, non quia bonum prosequitur. Istud indicat Sallustius, cum cupidine victoriae, nimios Gracchos si isse dicit. ΙΙze chip4cto, hic animi motus rationem, id boni cives fuerant et dicebantur, ab eorum oculis avertit. h M. Nunc d senatu Sallustius judicium suum proseri, qui ut ille ait, me. lius fuisset Gracchorum bono et aequitate Vinci, quam vincere injuriam. At
vero generatini loquendo, non aperte sententiam suam dicere auctor Voluit, ne, si partes nominatim reprehendi Sset, audaciter socisse videretur.
122쪽
nobilitas ex lubidine sua isa, mortales multos serro aut suga eXstinxit plusque in reliquum sibi timoris, quam potentiae, addidit; Uaeres plerumque magna Civitates pessum dedit, dum alteri alteros vincere quoui modo, et victos acerbius ulcisci volunt. Sed de studiis partium, et omnibus civitatis moribus, si singillatim, aut pro magnitudine parem diSSerere, tempus quam re mamri u deSerat; qua- Icobrem ad inceptum redeo. Post Auli foedus, exercitusque nostrifugam cedam, ' etellus, et Silanus consules designati, provinci acti iter Se partiverant: etelloque umidia evenerat acri viro, et quanquam adverso populi partibus, fama tamen ' aequabili, et inviolata. s ubi primum magistratum ' ingressus est, talia omnia sibi Cum collega ratus, ad bellum, quod geSturus erat, animum intendit. Igitur dissidens vexeri exercitui, milites scribere, praesidia undique
nrCeSSere arma tela, QUOS, et aetera inStrumenta militiae parare ad hoc commeatum assatim denique Omnia, quae in bello vario, et rerum multarum egenti, USU CSSe Olent. Caeterum ad ea petranda senatus auctoritate Socii, nomenque Latinum, et reges ultro auxilia mittendo, poStremo omni civita Summo studio adnitebatur. Itaque ' ex sententia omnibu rei, a parati compositisque in Numidiam proficiscitur, magna Spe ciVium cum Propter arte bonas,
tum maxime quod adversum divitias invictum animum gerebat et avaritia magistratuum ni id tempUS in Numidia nostrae opes con- ΙΝΥERPRETATIO. Cum igitur nobilitas rasa Sset e victorici secundum suam libidinem, perdidit multos homines ferro aut fugit. Si cupiam disserere particulatim, aut Secundum rei magnitudinem de studiis partium et omnibus pravis moribus civitatis, tempuSm citius usim res descier. Geterum ad ea persicienda,
senatus adnitebatur auctoritate, socii nomenque Latinum, et WES, mittendo sua ponte auxilia postrem omnis civitas summo studio
Ita Ne omnibus rebus ad arpi trium paratis et compositis in Numidiam prosciScitur.
cute quaeSO AUCtor enim, quanquam malus fuit, ieconditissimos tamen Oliticorum ard tu penetravit.b Metellita. ir fili virtutis eximiae, suique UnUS Xilium maluit, quam in Saturni, GracChantis lege as Serenti S, erba, Cum senuit jurare. Dictus est, Numidicus, a rebus bene in uini diu gesti S. tyluv. Non hic est de quo in Ca-
atae o Irigressu a. J Non enim statim a nominatione et de si gnatione, Sed post Confirmationem in Secundis Comicii S magistratum inibant.1 Asia. J lic est sensus' dicit Metellum, cum Collegam Atium ad reliqtia Consulat i munia sectim avitor O ligui uine interitum videret, ac id negotium, bellium Cilicet, Praeci Pue nimum a ideCiS- se, quod soli Curandiam er9t. Vario. Jod est, hi viaria pris egi obire ministeriti quae varia et Plurima insti umenta requirunt.
123쪽
tusse hostiumque auctae erant. M Sec ubi in Africam venit, exercitus ei traditur a. Sp. Albino proconsule, iners, imbellis, neque periculi, neque laboris patiens lingua, quam manu, promptior predator ex sociis, et ipse praeda hostium : sine imperio, et modestia habitus. Ita imperatori novo plus e malis moribus Solicitudinis, quam ex copia militum auxilii, aut bonae spei, accedebat. Statuit tamen Metellus, quanquam et in aestivorum tempus, comitiorum mora imminuerat, et e Xpectatione Ventus, civium unimo intento putabat, non prius bellum attingere, quam m9jorum disciplina milites laborare coegisset. Nam Albinus Auli fratris exercitusque clade per-CUlSUS, postquam decreverat non egredi provincia, quantam temporis aestivorum in imperio fuit, plerumque milites in stativis castris habebat nisi cum odos, aut pabuli egestaS, Ociam in Utare Subegerat.
Sed neque more militari vigiliae ducebantur. Uti cuique lubebat, ab signis aberat: lixae permisti cum militibus die noctuque vaga
hantur palantes agros a Stare, illa eXPUgnare, Pe Cori S et An- Cipiorum praeda certantes agere eaque mutare cum mercatoribus
vino advectitio, et aliis talibus : praeterea frumentum publice datum vendere, panem in dies mercari postremo, quaecunque dici, aut fingi queunt ignaviae luxuriaeque probra, in illo Tercitu cuncta fuere, et alia amplius. γ Sed in ea difficultate e tellum non minusquam in rebus hostilibus, magnum et sapientem virum suisse comperior tanta temperantia inter hambitionem saevitiamque moderatum. Namque edicto primo alumenta ignavia ' sustulisse, ne quisquam in atris panem, Ut quem alium cibum coctum venderet ne lixae Xercitum Sequerentur ne miles gregarius in castria, neve in agmine servum, aut jumentum haberet caeteris INTERPRETATIO. Quamvis comitiorum retardatio tempus diminuerat, quo milites in castris estivis agunt. Huc illuc divagantes vr Sta8tabant, villas expugnabant, ve-bant certatim prordas ex secore et
manicipiis. Namque comperior Metellum sustulisse primo edicto adjumenta
rct ab imperatoribdis, ut auctoritatem
Vtam tueri Nesciverant, Ni nolueriante uique militibias omnia condoritaverant.
b Ora. Per Tribunorum Contentionem, sicut antea vidimus. In imperio. J Albinus, donec Metellias advenisset, exercitui praefuit. S at is. Id est in quibua diu mane- olim nialitiae more saepius mutanda
s. s. J Ex hominum et jumentorum ordii
Liaeae. J Ita vocantur servi qui exercitum sequuntur, et militibus vilissim Operam Prae Stant, Puta quam Portare. Panem O luero, et in cenus alia. g Panem. Ipsi vero tenebantur panem
h Ambirionem. J Iro per ambitionem, rati Et eritis quidam agendi modus intelligentur, quo ad consequendam gratiam, minus milite exuntur, ne nisi a volentibus minister; requii Hur i ii qm ne. Id est, tum uer .cit -- exe citua. Gail. ni unt o mum
124쪽
arte modum Statuisse praeterea, transversis itineribus quotidie castra movere : uXta ac si hostes adessent, vallo atque fossa munire; φ vigilia crebras ponere, et eas ipse cum legatis circuire item in agmine in primis modo, modo in postremis, saepe in medio adesSe, ne quisquam ordine egrederetur: uti cum signis frequentes incede Tent, miles cibum, et arma portaret. Ita prohibendo e delictis magis quam vindicando, exercitum brevi Vconfirmavit. Interea Iugurtha ubi, quae Metellus agebat, ex nunciis accepit simul de innocentia ejus certior Romae factus, dissidere suis rebus, ac tum demum Veram deditionem facere conatus est. Igitur legatos ad consulem cum Suppliciis mittit, qui tantummodo ipsi, liberisque vitam peterendi alia omnia dederent populo Rom. Sed etello jam antea experimentis cognitum erat, genus Numidarum infidum, ingenio mobili, novarum Terum avidum esse. Itaque legatos alium ab alio diversos aggreditur, ac paullatim tentando, postquam opportunos sibi cognovit, multa pollicendo persuadet, uti Iugurtham maxime vivum, sin id parum procedat, necatum, Sibi traderent caeterum palam, quae ex Voluntate forent, regi nunciari jubet. Dein ipse paucis diebus intento atque infesto exercitu in Numidiam procedit ubi, contra belli faciem, tuguria plena hominum, pecora, cultoresque in agri erant: e Oppidis, et ' mapalibus, praefecti regis obviam procedebant, parati frumentum dare, commeatum portare, postremo omnia, quae impera rentur, sacere. Neque etellus idcirco minus, sed pariter ac si hostes adessent, munito agmine incedere late explorare omnia, illa deditionis signa ostentui credere, et insidiis locum tentare. Itaque ipse cum expeditis cohortibus, item funditorum et sagittariorum delecta manu, apud primos erat in postremo C. Marius INTERPRETATIO. 3 Areu exercitum ad pristinam disciplinam reo caUit. Persuadet ut praesertim traderent sibi Pugurtham vivum, Si ver)id minil prospere eveniret, fCa
conspici solet tuguria erant plena
arte. Ea opus est omnino, eaque maxima in ejusmodi occasionibus. Qua Vero in re sita sit, vix ullus dixerit; ita
Sunt, aut certe identur, exigui momenti innumera quae ad i Concurrunt. Transversis. J Id est, non per Uias diratas, sed per agro8, sylvas, ροα ut iis omnibus, si usus veniret, aSSuet eSSent.
dixi illas. J Call. De sentine les. Sed tutius quam sit hodie, plures enim miliis S uno in loco, collocub ntur. Cum ignis. J Ne scilicet, dispersis militibus, hostis interveniret: vel ipsi praedae, aut fugae, occasionem invenirent. Mapalibus. Hic vici aut agi, Permapalia sunt intelligendi. 1 Tentare. Omnino legendum arbitror tentari, Iugurtha scilicet, prout censuit
Marius. Qui fuerit, tametsi aliunde
ne Sciremus, Satis superqtie ex Sallustio post modum cognOSCeremus.
125쪽
legatus cum equitibus curabat in utrumque latus equites auxiliarios tribunis legionum, et praefectis cohortium dispertiverat uti cum his permixti Velites, quocumque accederent, equitatus hostium propulsarent. Nam in Iugurtha tantus dolus, tantaque peritia locorum, et militrae erat ut absen an praesens, pacem an bellum gerenS, Perniciosior esset, in incerto haberetur. Erat haud longe ab eo itinere, quo Metellus pergebat, oppidum Numidarum nomine Vacca, forum rerum venalium totius regni maxime celebratum; ubi et incolere, et mercari consueverant Italici generis multi mortales. Huc consul, simul V tentandi gratia, et, si paterentur opportunitates loci, ' praesidium imposuit praeterea imperavit frumentum, et alia, quae bello usui forent, comportare ratus id quod re mouebant, frequentiam negotiatorum, et commeatum uVaturum Xercitum, et jam paratis rebus munimentum fore. Inter haec negotia Iugurtha impensius modo legatus Supplice mittere, pacem orare, praeter Suam liberorumque vitam, omnia Metello dedere. Quo item, uti priores, consul illectos ad proditionem domum mittebat regi pacem, quam Postulabat, neque abnuere, neque pollicereri et inter eas moras 'promissa legatorum expectare Iugurtha ubi Metelli dicta cum factis composuit, ac suis es artibus tentari animadvertit quippe cui verbis pax nunciabatur, caeterum re bellum Sperrimum erat, urbs maxima alienata, ager hostibus Cognitus, animi popularium, tentati coactus rerum neceSSi tudioe statuit armi certare. Igitur, X plorato hostium itinere, in Spem victoris addactus ex Opportunitat loci, quam maxima poteSt, copia omnium generum parat, a per tramites occultos exercitum Metelli antevenit. Erat in ea parte
Numidiae quam Atherbal in divisione poSSederat, flumen, oriens meridie nomine Muthul a quo aberat mons ferme millia pasguum INTERPRETATIO. Ut Velites permixti cum equitibus propulsarent equitatus h stirem quamcumque in piartem Ccederent.' Consul L ivit, simul gratici tentandi, et praesidium imponendis opportunitates loci patero ita V, deinde re cognita praesidium imp Srtit.
Velitea. t Levis erant armature mili tes, gladio, jaculatoria, haStu, Parmaque instructi. Tento A. Id est, Ut cognosceret, quid eo in loco feri caret, quidve Iugur
iga conaret t/ν, Gri re et verbis idem ectyet.
Praesidium. Necesse fuit, ut Ser Rris aperiretur, quod elliptice a Sallustio dictum est, in interpretatione SuPPlere. Commeatum. Certe commeatu; SI PIUrsino, mihi quoque Placeret. Promisaa. 1 Itaque polliciti erant legati, se Iugurtham prodituros. Artibus. J Dolis scilicet, quibus Aulum, aliosque in laqueo induXerat. Diimi. J Scilicet, non modo togato ,
126쪽
xx. 'tractu pari, UaStus ab natura, et humano cultu sed eae comedio quasi collis oriebatur, in immensum pertinens, VeStitu olea stro ac myrteti S alii S liae generibus arborum, quae humi Parido, atque arenOSO gigntantur. 4 Media autem planities deserta, penuria liquete, praeter lumini propinqua loca. Ea conSita arbuStis, pecore, atque cultoribu frequentabantur. Igitur in eo colle, quem tranSVerso itinere porrectum docuimus, Jugurtha extenuata Suorum acie consedit elephantis, et parti copturum pedestrium Bomilcarem praefecit eumqUC docet, qu M ageret ipse propior montem cum omni equitatu, et peditibus delecti suos collocat; dein Singula turmas, et manipulo circUmien monet, atque obtestatur, Ut memore priStinae virtutis et victoriae, SeSe regnumque suum ab Romanorum avaritia defendant cum his certamen fore, quos antea victo Sub jugum miserint ducem illis, non animum, mutatum quae ab imperatore ecuerint, omnia Sui provisa locum superiorem ut prudentes cum imperitis; ne pauciore cum pluribus, aut rudes cum bello melioribus, manum OnSererent. Proinde parati, intentique Ssent Signo dato, Romano invadere illum diem aut Omnes labores, et victoria confirmaturum, aut maximarum aerumnarum initium fore. Acthoc viritim, uti quem qiae ob militare facinus pecunia, aut honore extulerat, commonefacere beneficii Sui, et eum ipsum alii ostentare: postremo, Pr cujusque ingenio pollicendo, minitando, Obtestando, alium alio modo tacitare cum interim Metellus, ignarus hostium monte degredien cum Xercitu , conSpicatur Prirno diibuis, quid- INTERPRETATIO
rtha monet milites e providias e
Triac u pari. Id est, tantum liti bens longitudinis, quiantum bruti distabat.b astris. Ubi ne arbore erant, CC fruti CeS. Arido. Id est, ariditate, nam unii, quod postea in adverbium abiit, hic, more antiquo, pro Genitivo poSitum St. Media. Hoc est, spatium quod collem irruer et lumen o PlebiatNT. Transverso. Ianellige iter colli subjectum fuisse, ita ut Iugurtha ejusque
angustiis, hostium in longum productOSordines, pluribus ex locis invaderet. g fontevi. Qua scincet, piet 'o transitus erat atque hinc vide eo insidia Struxisse augurii ana, ubi mon dico IIein desinebat. - Uti J Ne ita cc ipsas, ussi Omnia
qHae Sequunt ui effecta sint ejus quod di Xit, locum Superiorem ut ProviSUm Quaecumque enumer ut Commoda, eo P. Sina sumenda Suni, ita ut, quod a Jugurtha prospectum fuerit, uti Pudentes υ- coriam cum imporiti S certarent, Secunidum sit. Ut SenSu apertior esSet in ἰerpunctione mutavi. Con iciatur. Passive, quod Partim est. Ita Varro apud Piscianum, PQ--
127쪽
nam insolita facies ostenderet nam inter virgulta equi Numidaeque
Consederant, neque plane occultati humilitate arborum, et tamen incerti quidnam esset, cum Datura loci, tum ' dolo ipsi, atque Sig
na militaria' obscurati dein brevi cognitis insidiis, paulisper agmen in constituit. Ibi commutatis ordinibus, in dextro latere, quod pro X imum hostis erat, triplicibus ' subsidiis aciem instruxit inter
manipulos funditores, et sagittarios dispertit equitatum omnem inicornibus locat; at pauca pro tempore milite hortatUS aciem, Si CUt in StrUXercti, transversis principiis in planum deducit. Sed, ubi NUmida quietos, neque colle degredi animadvertit, Veritus X anni tempore, et inopia aquae, ne siti colaficeretur exercitus Rutilium legatum cum X pediti cohortibus, ct parte equitum, praemi Serat adsumen, uti locum a Stris ante caperet. Existiman hostes crebro impetu, et transversis proelii iter Suum rem Oraturo A, et, quoniam armis dissiderent, assitudinem et sitiria militum tentaturos. Dein ipse pro re atque loco , Sicuti monte de Scenderat, paulatim proce clere : Marium post V principia habere ipse cum Sinistrae alae equitibus esse, qui in agmine irincipes facti erant. At Iugiurtha, ubi extremum agmen Metelli primos Suos praetergreSSum Videt, praesidio quasi duum millium peditum montem occupat, qua Metellus de scenderat: ne sorte cedentibus adverSariis receptui, ac post munimento, foret dein repente signo dato, hostes invadit. Num id ὀρalii postremos caedere pars a sinistra, ac dextra se tentare: intensi INTERPIRETATIO.
Deinde intra reo tempus cognitis insidiis, par disper exercit ii ter suppreSSit.
Numidamni eam uis Se SPE Ciem, Ut CKoiretur homine Sne CSSCnt, an trunci, aut
b L sis. J Ea causa pone arbores tali tabant, ut incautus et imparatus et silli exorcitus illa transiret. Obacti titi. rae Ca Constructio Pros facti alis signi militaribus, aut bacurata ε Ha hiabentea. Si saepi Ssime tu quitur
. Commutatis. Call. Asant change ro Gnuatice dei ite ili Oile. Stibsidiis. Milites erunt qui pone alios subsidentes, illis riclitantibiis opem ferrent. Gall. De corpi leves et e. Cfrnibus. Sic cies alles dei Infiante te. I, set ei sis Ji issi len Per triac irata versa incedo interim ita ne Metullus cillem oti in equi nollet, ne Jucurthae illic insidianti opportunus se-iet; ei Cm in clopeum, Seu ad Sini Stram, ut loquimur nos, declinare jussit, ad coque in obliquum iter inflexit. 1lfe
h Lassitudinem. Id est, Alites per σῖ- situdinem et Litim. Sictiti. Ite Iertur ad Paulatim. P Deipiti a Duns ' di te estia Q. In ultimo agmine. P i icis ea. id est, primi, hoc in loco.
Primus. J Non re Dotissimos intelligo, , Ud Pro X imos, hoc est, eos lui Plini intibus occurvebnut.
128쪽
adesse, atque inStare Domnibus locis Romanorum ordines conturbare; quorum etiam qui firmioribus animis obvii hostibus fuerant, ludificat incerto proelio, ipsi φ modo enimus Sauciabantur, neque ContrRferiendi aut conserendi manum copia erat. Ante jam docti ab Iugurtha equite S ubicumque Romanorum turma insequi ceperat, non confertim, neque in unum sese recipiebant; sed alius alio quam maX-ime diversi, ita numero priores, si a persequendo hoste deterrere nequiverant disjectos ab tergo, aut lateribus circumveniebant Sinopportunior fugae collis, quam campi fuerant, eo vero consueti Numidarum equi facile inter virgulta evadere : nostros asperitaS, et insolentia loci retinebat caeterum facies totius negotii varia, incerta, foeda atque miserabilis dispersi a suis, pars cedere alii in Sequi neque Signa, neque ordine Observare ubi quemque periculum ceperat, ibi resistere, a propulSare arma, tela, qui viri, hOSteS, Cive Permixti nihil consilio neque imperio agi fors omnia regere. Itaque multum diei processerat, cum etiam tum eventus in incerto erat. De nique omnibus labore, et aestu languidis, e tellus, ubi videt Numidas minus instare, paullatim milites in unum conducit ordines restituit, et cohortes legionarias quatuor adversum pedite hostium collocat. Eorum magna pars Superioribus locis fessa conaederat. Simul orare, hortari milites, ne deficerent, neu paterentur hostea fugientes vinceri neque illis castra esse, neque munimentum ullum, quo cedente tenderent in armis remia situ. Sed nec Iugurtha quidem interea quietus erat circuire, hortari, renovare proelium, et ipse cum delectis tentare omnia subvenire suis, hostibus dubiis in- Stare, quo firmo cognoverat, eminUS pugnando, retinere. Eo
modo duo imper9tores 'summi viri, inter se certabant: ipsi pares caeterum opibus disparibus. Nam etello virtus militum erat, locus adversus Iugurthae alia omnia, praeter milites, opportuna. Denique Romani, ubi intelligunt neque sibi profugium Sse, neque ab hOSte CO-
piam pugnandi fieri; et jam diei vesper erat ' adverso colle, sicuti
INTERPRETATIO. Ipsi tantion eminus Sauciabantur, et Uluerabatitiar.
Ita, chm essent plure Numero, si neqtiiverant deterreres hostes apIrScsitiendo circumveni bant eos
Ei9 ctos a tergo aut lateribus. Simul Metellus orare, hortari milites, ne descerent, NEU patcrentur hostes, qui fugiebant, vin
Romani in adversum c sientas lauti princeptum erat, Dadunt.
Incerto. Quia Νumidae non stabunt Sud accC lebant, et CC lebunt, is ne se Iuttilent has des pi'us me.
auxiliariis. Eorum. J Numidarum.
Betinere. t e scilicet dubiis et ce
Si mi. Domnino Summi, et a quibus plurima quisque discere queat.
129쪽
praeceptum fuerat, evadunt. Amisso do et Numidae fusi, sugatique
pauci interiere plerosque velocitas, et regi, hostibus ignara tutata Sunt. Interea Bomilcar, quem elephantis, et parti copiarum pede Strium praefectum ab Iugurtha supra diximus, ubi eum Rutilius praetergreSSUS est, paullatim suos in aequum locum deducit ac, dum legatu ad flumen, quo praemissus erat, festinans pergit; ' quietus, utire poStulabat, aciem exornat neque remittit, quid ubique hostis ageret, e plorare. Postquam Rutilium consedisse jam et animo vacu-Um accepit, simulque e Iugurthae proelio clamorem augeri, veritus ne legatus cognita re, laborantibus suis auxilio foret, aciem, quam dinsidens virtuti militum, arte statuerat quo hostium citineri ossiceret, latius porrigit eoque modo ad Rutilii castra procedit. Romani ex improviso pulveris vim magnam animad Vertunt. Nam prospectum ager arbustis consitus prohibebat. Et primo rati humum aridam Vento agitari post, ubi aequabilem manere, et sicut acies moveha tur, magis magi Sque appropinquare vident cognita re, properante Aarma capiunt, a pro CaStris, Sicut imperabatUr Consi Stunt. Dein, ubi propius ventum est, utrimque magno clamore concurritur. Numidae tantummodo remorati, dum in elephanti auxilium putant, Postquam eos impeditos ramis arborum, atque ita disjectos circumveniri vident, fugam faciunt ac plerique, abjectis armis, collis, aut noctis, quae jam aderat, auxilio integri abeunt. Elephanti quatuor Capti, reliqui omnes numero x quadraginta interfecti. At Romani quamquam itinere, atque opere castrorum et proelio fessi lassique erant; tamen, quod Metellus amplius Opinione morabatur, instructi, intentique obviam procedunt. Nam dolus Numidarum nihil languidi, neque remissi patiebatur. A primo obscura nocte, postquam haud procul inter se erant, strepitu, veluti OSte adventarent alteri apud alteros formidinem simul, et tumultum facere et 'ne imprudentia admissum facinus miserabile, ni utrimque praemissi INTERPRETATIO.
Et dum utilius legatus pro- Porrigit lateth aciem, quam perat ad sumen, qui proemissus instruxerat densis ordinibus, diffferat, Bomilcar per otium aciem is en virtuti militum.
Loco J Colle, scilicet.b Hostibus Di omnia i S. Itineri. Si nimirum etello auxili Um adserre voluissent. Re J Exercitum, Acilicet, adventare. Nemorati. Ilanes en ferme que tac. Quadraginta. J Di quibusdam trigin-
gipere. J Scilicet castra munierant. h ntentique. II in videas quales uerint Romani. Inter re. J De Romanis loquitur, quorum alii cum Metello, alii cum Rutilio
Adinis tini. Ut scilicet, Romani in
130쪽
equites rem eXploravi SSent. Igitur pro me u repente gaudium Nisorium milites alius alium laeti appellant acta edocent, atque audiunt sua quisque fortia facta ad caelum fert. Quippe res humanae ita sese habent in victoria vel ignavis gloriari licet adversa re Aetiam bonos hietrectunt. Metellus in iisdem castri quatriduo mo-TAtUS, Saucio Cum Cura efficit merito in proeliis more militiae donat universos in con Cione laudat, atque agit gratiaS: hortatur, ad caetera quae te Via Sunt, parem animum gerant pro Victoria Satici jam pugnatum, reliquo labores pro praeda fore. Tamen interim ' transfugas, et alios opportunos, Iugurtha ubi gentium, aut quid agitaret, cum pauci Siae CSSet, An Xercitum haberet, uti sese victus gereret, exploratum misit. At ille Sege in loca saltuosa, et natura munita receperat ibique cogebat exercitum numero hominum ampliorem, sed labetem, infirmumque, agri ac pecori magis,' id mbelli, cultorem. Id ea gratia eveniebat, quod praeter equites regios nemo omnium Numidarum ex fuga regem sequitur. Rud cujusque animus fert, b discedunt. Neque id flagitium militiae ducitur H ita se mores habent. Igitur e tellus, ubi videt etiam 'um regis animum ferocem esse : bellum renovari, quod nisi ex illius lubidine cieri non
posset praeterea Siniquum certamen sibi cum hostibus minore detrimento illos vinci quam suo vincere : Statuit non Praeliis, neque acie, sed alio more, bellum gerendum. Itaque in loca Numidiae opulentis-Eima pergit agro VaStat multa castella, et Oppida, temere munita, uti sine praesidio, capit, incenditque puberes interfici jubet alia omnia militum raedam esse. Ea formidine multi mortales Romanis dediti obsides frumentum, et alia, quae usui orent, assatim praebita :INTERPRETATIO. Kes adversa etiam ς eorum existimationem violarit. Tamen interim Metellus misit transfuga et alios opportuno ex
ploratum, ubi gentium Pugurtha
tris SSet. NOTθE. Donat. Coronis, armillis, hastis, et id genus ulli S. Transsugua. Valde illo sunt opportum, quia maxime fidele Sesse coguntur: interim videndum ne iis dolis capiamur, quos in hoste parare videntur. c obetem. Hebes dicitur cuius obtu. a est acies. Iic itaque exercitu intel Egitur ad belli munia ineptus. Da genδ nula uerris. Ita. J iis respondet qui pravam Con-Eaetudinem mir buntur us iniarunt vis est tanta, ut pro altera lege Mima
e Tum. Postquam profligatio fuisset. Geri. Ille enim sylvis et desertis locis polli non Poterat. Iniquitur. Multis dem Rusis tale erat;