장음표시 사용
151쪽
consul factus, postquam ei provinciam Numidiam populus jussit, antea jam infestus nobilitmi, tum ver ' multus, atque ferox instare: singulos modo, modo universo laedere dictitare, Sege consulatum ex victis illis spolia cepisse alia praeterea magnifica pro se, et illis dolentia : interim, quae bello opus erant, prima habere postulare legionibus supplementum : UXilia a populiS, et regibUS, Socii Sque arcessere praeterea e Latio fortissimum quemque plerosque militia, paucos fama cognito accire ambiendo cogere homines emeritis stipendiis secum proficisci. Neque illi Senatus, quamquam adversus erat, de ullo negotio negare audebat caeterum supplementum etiam laetus decreverat quia neque plebi militia volenti putabatur, et Marius aut in belli usum, aut studia vulgi amissurus. Sed ea res frustra sperata tanta lubido cum Mario eundi plerosque invaserat.*Sese quisque praeda locupletem fore, Victorem domum rediturum Alia hujuscemodi animis trahebant; et eos non paullum ratione sua Marius ' arrexerat. Nam Postquam Omnibus, quae postulaverat, decretis, milites Scribere vult hortandi causa, simul et nobilitatem, uti consueVerat, Sagitandi, concionem populi advocavit dein
de hoc modo disseruit: racio ego, Quirites, plerosque non iisdem artibus imperium a
vobis petere, et postquam adepti sunt, gerere : primo industrios, supplices, ' modicos e5S dein per ignaviam, et Superbiam aetatem. agere; sed mihi contra videtur Nam qu Universa resp. pluria INTERPRETATIO. Marius dictitabili sese cepiSSE COHSulatum, tanquam spolia, ex iliis OictiS. Ritisque credebat sese fore 9-cupletum prorsi, et redrturum iCtorem domum e Iia hujusmodi animis v Debant. Et Maritis non parum eo in
NOTAE. Iussit. Populus jubet, senatus de
Mutius. Id est, acer et in exagitan- cici nobilitate assiduus. Militia. id est, rei militaria peritia. , all. tir esidii Dot vi de leur experi-
Fianiri. Nota, non dicit Marium famae credidisse, et Paucos acciVisse, qui
ea intum Cluries Sent. Bene Sane, nam,
ut habet, Poeta, ama. Tum scit pravique leuiax, qui m nuntia
Ambiendo. uia ad bellum, nisi in tumultu, legibus non cogebatitur. Emeritas. Q ii militant, stipendia
merentur; unde emeriti et veterani illi dicuntur, qui stipendia imPleverunt, at inque id omne tempus militiae dederunt, quod legibus constitutum St. Volenti. Phrasis est ex veteri latinitate : id est, plerique credebant militium populo miniis placens.li Belia usum. Nobiles arbitrabantur. vel Marium infeliciter bellum in Supplementis administraturum, Vel ea Si invito populo scriberet, ejus Tatiam amissurum. Sed vide mihi, quaeSO, quan
152쪽
est quam conSulatus, aut praetura, eo majore cura illam adminis. trari, quam haec peti debere. Neque me fallit, quantum, cum maximo beneficio vestro negotii SuStineam Bellum parare, simul et aerario parcere : Cogere ad militiam eos quos nolis offendere : domi forisque omnia curare: et ea agere inter invidos, occursan- tes, factiosos, opinione, Quirites, asperius est. Ad hoc, alii si deliquere, vetus nobilitas, majorum facta fortia, Cognatorum et an finium opes, multae clientelae, omnia haec praesidio adsunt mihi
spes omnes in memet Sitae, qua neceSSe S et virtute, et innoccn-
tia tutari nam ' alia infirma sunt f Et illud intelligo, Quirites,
quippe benefacta mea reip. procedunt nobilitatem locum inva- dendi quaerere. Quo mihi acrius adnitendum est, uti neque vos capiamini, et illi frustra sint. Ita ad hoc aetatis a pueritia fui, ut omnes labores, pericula Consueta habeam. Quae antea vestra beneficia gratuito faciebam, ea uti, accepta mercede, deseram, non est consilium, Quirites. Illis dissicile est in potestatibus tem- perare, qui per ambitionem e Se probo Simulavere, mihi, qui om- nem aetatem in optimis artibus egi, bene facere jam ex consuetu- dine in naturam vertit Bellum me gerere cum Iugurtha jus- sistis quam rem nobilitas aegerrime tulit. Quaeso, reputate cum lanimis vestris, num id mutari melius sit si quem e illo globo nobilitatis ad hoc, aut aliud tale, negotium mittatis hominem ve- INTERPRETATIO. Nam mihi videtur, quo uni versa re ublica pluris est quam proetura aut curistitatus illam de bere administrari eo majore Curci, quam hinc peti. Intelligo nobilitatem riserere occasionem sibi vindicandi domi
fraudem incidatis, et illi frustris
Di ieil est illis modeste Gegerere in poteStatibus, qui se probos Simulaverunt, dum ambibant.
Eoa Jmos populo ipse loquitur, apud quem orationem habebat, in qua plurima
Sunt Certe, quae non Sine causa quivis memoriae mandet.
Dccti sanies. J De nobilibus agit, qui
novorum hominum Conatibu Semper resistebant. Opinione. Gall. C est ne choae phis id heus qu on e pericte. Clientelae. Ita vocanthi civitateS,S Unrailtitudines hominum quae alicui poten ii idhaerent, ejUSque patrocinio utuntur. Alia. Dicit Se neque CognatOS, ne
que clientelas, neque id genus alia ha-i Sed sola virtute niti. Ei. J Gali diceremus, Ie ais 'aut' pari. articularum vim ante Omnia cognoscere debet, quisquis alicujus linguae accuratam notitiam habere Cupit. Omnitim. Vestriim scilicet, qui ex plebe estiS.h Conferati. Jod St, qui or Libona
II ei cede J Consulatu, videlicet, et in eum exercitum imperio, qui in Numidia
In naturum. Istud maxime homines ad virtutis habitum inflammare debet. Globo. Iustud est valde invidiosum.
153쪽
teris prosapiae, aut multarum imaginum, et nullius, stipendit: scilicet ut in tanta re ignarus omnium trepidet, festinet: sumat aliquem ex populo monitorem ossicii sui. Ita plerumque evenit, isti, quem vos imperare jussistis, i Sibi imperatorem alium quae- rat ' At ego scio, Quirites, qui postquam Consule facti Sunt, lacta majorum, et Graecorum militaria praecepta legere caeperint: homines praeposteri ' Nam gerere, quam fieri, tempore OSte - rius, re atque usu prius, St. Comparate nunc, Quirites, cum cillorum superbia me hominem novum. Quae illi audire, et legere Solent, eorum partem vidi, alia egomet gessi. Quae illi literis, ea 'ego militando didici. Nunc vos exestimate, facta, an dicta pluris sint. Contemnunt novitatem meam, ego illorum ignaviam Mihi fortuna, illis probra objectantur. Quamquam ego naturam unam, et comunem omnium existimo Sed forti Ssimum quemque gene- rosissimum esse Ac si jam ex patribus Albini, aut Bestiae quaeri posset, mene, an illos, X e gigni maluerint quid responsuros
creditis, nisi Sese liberos quam optimos voluisses Quod si jure despiciunt me, faciant idem majoribus uix quibus, Uti mihi, ex
'virtute nobilitas sepit. Invident honori meo ergo S invideant la- bori, innocentiae, periculis etiam meis quoniam per haec illum cepi. Verum homines corrupti superbia ita aetatem agunt, quasi honores vestros contemnant ita hos petunt, quasi honeSte vi Xerint. Nae cilli falsi sunt qui diversissima re pariter Xpectant, ignaviae volup- tatem, et hiraemia virtutis. Atque etiam cum apud vos, aut in
Sumat aliquem ex populo, qude' cio suo admoneat At ego quosdam cognosco. ilirites, qui postquam consules factimnt, Coeperint legere acta majorum, C.
Nam gerere imperium est prius re et experientiu quam eri imperator quod St tempore pos
Imaginum. J Antea vidimus moris fuisse, majorum imagines habere. Per imagines vero, Veterem Prosapiam intelligit, quam deridet. J illius. Id est, qui nunquam fuit in
P aeposteri. Ita vocantur qui, quod Primum est, ultimum quod ultimum,
Primum eXequuntur. Nam gerere. Sensus est, ni fallor, vir opus esse ante bonas artes, quae ad imperium aliquod gerendum requiruntur, de dicisse et exercui SSe, quam Publico suffragio illud administret, aut ad
id promoVeatur. Generoeissimum. Perinde est ac si
dixisset, virtute veram nobilitatem comparari. Faciant. J Id est, uastorea quoquerario despiciant. g Amideant. Nobilitatis carpit ignaviam, qulis dicat, Cur rior pariter illi eae objectant periodis Cur non laborant &C. h I 'Vt aula J Attende, quaeso, ad artis opum virtuti sicut et ignaviae, delicias suas esse dicit; sed qui illius sunt ita ab his disterre, ut nudius simul utriusque Possit Commoditatibus et oblectamentis gaudere. At enim voluPtati no mine, sicuti infames et obtusas notavit socordiae dulcedines ita vero Praemii appellatione honestas et viriles virtutis
illecebras insig nit Utinam omnibus ita nota esset disserentia i Qui voles, ea cau sa Cebetis tabulam videat,
154쪽
senatu, verba faciunt, pleraque oratione majores suos extollunt; eorum fortia sacta memorando clariores sese phalant quod contra est. Nam quanto vita illorum praeclarior, tanto horum socordia flagitiosior. Et profecto ita se res habet, majorum gloria posteri SH lumen est; neque bona neque mala eorum in CCulto patitur.
Hujusce rei ego inopiam patior, Quirites. Verum id, quod multo praeclarius est meamet facta mihi dicere licet. Nunc videte, quam iniqui sint, Quod ex aliena virtute sibi arrogant, id mihi ex mea
non concedunt 'Scilicet quia imagines non habeo, et quia mihi nova nobilitas est quam certe peperisse meliuS St, quam accep- tam corrupisse EqMidem ego non ignoro, si jam mihi respondere velint, abunde illis facundam, et compositam orationem fore. Sed in maximo vestro beneficio, cum omnibus locis me, UOSque male - dictis lacerent; non placuit reticere, ne qui modestiam in con- scientiam duceret. Nam me quidem ex animi sententia nulla oratio laedere potest. Quippe tera, necesse Si bene praedicet: falsam vita, moresque mei superant. Sed quoniam vestra consi- lia accusantur, qui mihi summum honorem, et maXimum nego ritum imposuistis etiam atque etiam reputate, num id S paeniten- dum sit. Non possum, ' fidei causa imagine S, neque irrumphos, aut consulatu majorum meorum Stentare at, Si re POStulet, has - tas, vexillum ' phaleras, alia dona militariari praeterea cicatrice adverso corpore. Hae sunt meae imagines, haec nobilitas, non
hereditate relicta, ut illa illis; sed quae ego plurimis meis labori-
Milicet. J Saepius de imaginibus loquitur, qui nobiles quantum inde ovebant superbiam, tantam illis indidem conciliat invidiam. Quam. Vis quaedam latet et aculeus sub ista brevi, et festinante, arii reSPon Sione, quam omne non sentiunt. Modestiam. Id est, ne quis, si omninῖ tacui; sem, ide me non respondei e crederet, quod conacientiri aliquid exprobraret. Eae animi. Id est, no modo virtute mentem et animtim compoluit. pe rarit. J seatus, Si certe, qui, Conscius recti, infractus et intactus a. Inae men incia vere et X animo idcrepotCSt. Fampe approbatio maxinatim eSthonum, sed plerunt ui e si tunae donum quoque adeo, ut ejus omnia, neque nimis
quaerere, neque nimi contemnere, Sed quale est ferre decet. Qici. J Constructio est extraordinaria refertur enim relativum ad rem intellectam non ad nomen. Paenit ndum. Jud est mutandum Meltonymia CKt. li Fidei catisci. Jad est, et vobis ea probem, quae de m p Vedi Ol. Phaleras. J Phalerae quamquam ae-Piu Pro Oi numenti equorum Cniunt, Sunt tamen etiam virorum nobilium, et virtute bellica conspicuorum insignia. k i e so Jod St, quae, dum SlV nue hostes ferirem, vi neratum me eodein dicant.
155쪽
- bus, et periculis quaesivi. Non sunt composita verba mea. Pa- rum id facio. Ipsa se virtus satis ostendit illis artificio opus est ut turpia facta oratione tegant. Neque literas Graecas didici pa- rum placebat eas discere, quippe quae ad virtutem Hoctoribus m- hil profuerunt. At illa multo optima rei p. doctu sum hosteA ferire, praesidia Hagitare, nihil metuere, nisi turpem famam hie - mem, et aestatem juxta pati humi requiescereri eodem tempore inopiam, et laborem tolerare. 4 His ego praeceptis milites horta- hor. Neque illos arcte colam, me opulenter; neque gloriam meam daborem illorum faciam. Hoc est utile, hoc civile impe-
rium. Namque, cum tute per mollitiem agas, Xercitum Suppli- cio cogere, hoc est dominum non imperatorem SSe. Haec atqUO talia majores vestri faciundo, seque remque publicam celebravere Quis nobilitas freta, ipsa dissimilis moribus, nos illorum aemulos contemnit et Omnes honores, non e merito, Sed quasi debitos Λεμ vobis repetit. Caeterum homines superbissimi procul errant. Μa- ores eorum omnia, quae dicebat, illis reliquere divitias, imagines memoriam sui praeclaram Virtutem non reliquere; neque Poterant. in sola neque datur dono, neque accipitur. Sordidum me, et in- cultis moribus aiunt, quia parum scit conviUium XOrno, neqUC histrionem ullum, neque pluris pretii coquum, quam villicum, habeo. Quae mihi lubet confiteri, Quirites. Nam et ex parente meo, et ex aliis sancti viris, ita accepi, munditias ' mulieribus, viris ' laborem convenire; omnibus bonis oportere plus gloriae, INTERPRETATIO.
Composita. DP out dicunt nobiles, Ci- Iicet. Nam orati tota est ad eos insectandOS. h Docto ibus. Graeci enim a Romanis victi sunto Mittire. Savoi fatremne honne ζGP
Iris. Sunt illi optimi praeceptores qui rebus et exemplis docent non qui vana et futili sua loquacitate, quicquid refugiunt ipsi, aliis imperant. Arcte. Id est, Militibus ea minus
triebendo quae ad vitiam Nece8ctari Sunt,
sicuti factum ab aliis imperatoribus. Ciυile. Id est, honestum, quodPueliberos homine deceat. Dominum. uesertur vox ista ad servum quasi dicat alios imperatore tyrannorum more militibus, tanquam semvis imperitasse, li uia. Maioribus, cilicet. DebitosJ Supple,ritioquo modo i
Pluris. Scilicet illis dominis, undique coqui conquirendi Sunt, quibu C egi palatum Sapiat oti illust dicit Marius adversu nobiles, sed intelligi
Villieum. Servius crat qui aliis in
ni Sanctia. i Sanctus is dicitur, qui quod sancitum Si servat, qui CCUD-clum leges vivit. Non idem est quem nos Mint dicimus. n IIulieribtis. J Id est, GCaeminatis, Si Marium nobile acrius velli CasSe Pe
o Laborem. J Si in tempora aut eo homines ilicidissemus, qualita Suavita, in vita esset l
156쪽
quam divitiarum esse arma, non suppelectilem, decori esse. Quin ergo, quod juvat, quod carum aestimant, id semper faciant ament, potent ubi adolescentiam habuere, ibi senectutem agant, in con- viviis, dediti ventri, et turpissimae parti corpori Sudorem, pulve- rem, et alia talia relinquant nobis, quibus illa epulis jucundiora sunt. Verum non ita est: Nam, ubi se flagitiis dedecoravere tur iissimi viri bonorum praemia ereptum eunt. Ita injustissime luxuria et ignavia, pessimae artes, illis, qui coluere eas, nihil issi- ciunt, reip. innoxiae cladi sunt. Nunc, quoniam illis, quantum mores mei, non illorum flagitia poscebant, respondi pauca de rep. loquar. Ρrimum omnium demumidia bonum habetote animum,
Quirites. Nam quae ad hoc tempus Iugurtham tutata Sunt, m- nia removisti avaritiam, imperitiam, superbiam. Dein Xerci- tus ibi est locorum sciens, sed mehercule magi Strenuus, qUam felix. Nam magna pars ejus avaritia, aut temeritate ducum, at- trita est. Quamobrem vos, quibus militaris aetas est, adnitimini mecum, et Cape SSit remp. neque quenquam X calamitate alio- rum, aut imperatorum superbia, metus ceperit. Egomet in ag- mine, in praelio consultor idem, et socius periculi vobiscum adero; meque voSque in omnibus rebus juxta geram. Et profecto diis Juvantibus, omnia matura sunt, victoria, praeda, laus inus Si du- hia, aut procul essent, tamen omnes bono rei p. Subvenire decet.
Etenim nemo ignavia immortalis factus; neque quisquam parens liberis, ut aeterni forent, optavit magis, uti boni, honestique Vitam exigerent. Plura dicerem, Quirites, si timidis virtutem verba adderent. Nam strenuis abunde dictum puto. Hujuscemodi oratione habita, Marius, postquam plebi animos ar- Tecto Videt, propere commeatu, Stipendio, armis, aliisque utilibus
naves onerat cum his A. Manlium legatum proficisci jubet Ipse
Eo modo, per maximam injustitiam luxuria et ignam pessimo artes nihil nocent illis, qui eas
coluerunt: Sunt detrimenta et ut noe reipublico innoxior.
In iustilasime. Istud diligenter ob
servandum est, nam luxuria et ignavia, quando in republica coeunt, illi neces- Sario pestem important.
Quantiὶm. Ita vero quisque magis quid se dignum sit, quam quid in alios
fieri possit, consulere debet eadem lue Opera saepiSSime luctum, Semper Vero magnam Curam, magnumque laborem,
c Avaritiam. Bestiam, Aulum et Metellum ordine carpit deinde sibi, quamquam in directe,laudem maximam tribuit. Quibus. Antea vidimus populi voluntatem ad militiam non inclinatam fuisse. Calamitate. J Causam remoVet, qua militiam populus detrectabat, dum spem injicit, non ipso imperante, uturum, Ut quis liuim inopia commeatuum, aut ducis injuria pereat.
157쪽
interea milite Scribere, non more majorum, neque X classibus: sed uti cujusque lubido erat. capite censos plerosque. Id factum alii inopia tonorum alii per ambitionem ConSulis, memorabant; quod ab eo genere celebratuS, auctusque erat; et homini potentiam quaerenti egentissimus quisque OpportuniSSimuM Cui neque Sua curae, quippe quae nulla sunt et omnia cum pretio honesta videnter. Igitur Marius cum aliquanto majore numero, quam decretum erat,
in Africam profectus, paucis diebus Uticam advehitur. Exercitus ei traditu a . Rutilio legato. Nam etellus conspectum arti
fugerat, ne videret, ea, quae audita animus tolerare nequiverat.
Sed consul expletis ' legionibus, cohortibusque auXiliariis, in agrum fertilem, et praeda onustum proficiscitur. Omnia ibi capta militibus donat dein castella, et oppida natura et Viri parum munita aggreditur proelia multa, caeterum alia levia 'aliis locis facere. Interim novi milites sine metu pugnae deSSe Videre fugientes capi aut occidi fortissimum quemque tutisSimum armis libertatem, patriam, parentesque, et alia omnia tegi; gloriam, atque divitias quaeri. Sichrevi spatio novi veteresque t coaluere, et virtus omnium aequalissacta. At reges ubi de adventu arii cognoverunt, diversi in locos dissiciles abeunt. Ita Iugurthae placuerat, Speranti, O effusos hostes invadi posse Romanos, Sicut plerosque remoto metu laxius, licentiusque futuros. Metellus interea Romam profectus, contra spem suam laetissimis animis Xcipitur plebi, patribusque postquam S invidia decesserat, juxta carus. Sed Marius impigre prudenterque
Euorum, et hostium re pariter attendere cognoscere quid boni utrisque, aut contra SSet eXplorare itinera regum consilia, et insidias INTERPRETATIO. Ne videret ea, quae anhnu nequiverat tolerare, cum ab ipso au
Fecit Multa proelia, coeteriem alia levia, diversis locis.
NOTAE. Claιsibus. J Servius Tullius, qui primus censum instituit, Pro ejus ratione universum populum in classes et centurias descripsit et divisit Classes quinque suerunt: pro majoriS, aut minori S, CenSus aestimatione; ulla habit fere ratione multitudinis, quae ab omnibus oneribus, et militari opera, immunis
urat quamquam numer quinque reliqua claSSe aeqUaret. Capite cenatis. J Ita vocabantur, quorum Cen Sus nullus erat, seu multitudo illa, de qua modo, quae eXtam CluSSem faciebant; sed vix in numerum relatum,
ut, vel ex hoc Sallustii Ioco, cernere licet, Bonorum. J Id est, eorum hominum qui
aliquo in numero sui3sent. Omnia cum pretio. Id est, omnia vltae
Legionibust. J Romanorum, scilicet: sed illud vox ipsa exprimit. Coalugre. Id est, unum et ejusdem
Invidia. Quia scilicet imperio spoliatus fuerat. Videant vero illi, quorsum evadat superbia, qui sine virtute magni
fice per omnium ora ambulant. Metellum Summum virum, auctoritate Senatus limi Xum, Omnibus gratum,de gloriae Sum
mo fastigio dejicit usque adeo invidiu- Sum et ruinosum est, quod nimium est.
158쪽
eorum antevenire : nihil apud se remi SSum, neque apud alios tutum, pati. Itaque Gaetulos, et Iugurtham, ex Sociis OStri praeda agentes, saepe aggreSSUS in itinere fuderat ipsumque regem haud procul ab oppido Cirta armi e Xuerat. Quae poStquam gloriosa modo, neque belli, patrandi cognovit Statuit urbes, quae viris, Ut loco pro hostibus, et adversum Se Opportuni SSimae erant, Singula Circumvenire ita Iugurtham aut prae Sidii nudatum, si ea pateretur, aut proelio certaturum. Nam Bocchu nuncio Saepe ad eum miserat, velle populi Rom. amicitiam, ne quid ab se hostile timeret. Id simulaveritne, quo improvisu gravior accederet an mobilitate ingenii, . pacem atque bellum mutare Solitus parum exploratum est. Sed consul, ut Statuerat, oppida, castellaque munita adire : partim vi, alia metu, aut praemia ostentando 'averetere ab hostibus. Ac primo mediocria gerebat, Si Stimans Iugurtham ob suos tutandos in manus venturum. Sed ubi illum procul abesse, et aliis negotiis intentum accepit, majora et magis Spera aggredi tempus visum est. Erat inter ingentes Solitudine oppidum magnum, atque ValenS ΠΟ-mine Capsa cujus conditor Hercules Liby memorabatur. Ejus cives apud Iugurtham immunes,' levi imperio, et ob ea fidelissimi habebantur muniti adverSum hostes non moenibus modo, et armis atque viris, verum etiam multo magi locorum aSperitate. Nam praeter oppido propinqua, alia omnia Vasta, inculta, egentia aquae, infesta serpentibus quarum Vis, Sicut omnium ferarum, inopia cibi acrior ad hoc natura Serpentium ipsa Perniciosa, Siti Inagis quam alia re accenditur. Ejus potiundi Marium maXima cupido inVaSerat, Cum propter usum belli, tum quia res Spera Videbatur et Metellus oppidum Thalam magna gloria ceperat, haud dissimiliter situm munitumque nisi quod apud Thalam non longe a moenibus aliquot fontes erant, INTERPRETAPIO. Aggressus Gortulos etIugurtham in itinere, qui prorda ve-biant de sociis noStriS, Sc COSiud rat. Retice postqtiam Marius videt
esse tant Am gloriosa, nequc ad bellum siniendum Spectare statuit Singulas urbe Circumvenire, Hoe Ui-τiS, aut loco erant opportunissimarho Νtibus, et Sibi adverSQ. Parum cognitum est, an id simulavfrit, ut Co cret gravi r,chm de improviso accederet an quia Solitus erat, ex m bilitate et leoitate ingenii, ratare pacem atque bellum, et mori hoc modo Llium sequi. Hostibus adimebat, et ab iis
cilienabat oppida et CaStella. Proeterea natura Serpentium per Se perniciosa accenditur magies Siti quam re alicta
NOTAE.a Mediocria. J Non statim dissicilia aggressus est ne sorte difficultatibus circurnventus a Jugurtha opprimeretur. Levi. Quibus Gavia non impera
159쪽
Capsenses uita modo, atque ea intra oppidum jugi aqua, ' caeter pluvia utebantur. Id ibique, et in omni Africa, quae procul a mari incultius agebant, eo facilius tolerabatur; quia Numidae plerumque
lacte, et ferina Carne vescebantur, et neque Salem, neque alia gulae
irritamenta, quaerebant. Cibus illis adversum famem, et sitim non lubidini neque luxuriae erat. Igitur consul Omnibu e Xploratis, Credo diis fretus, nam contini tantas dissicultates consilio satis providere non poterat quil pe etiam frumenti inopia tentabatur, quod Numidae pabulo pecori magis, quam arvo Sthident; et, quodcumque natum λ- erat, jussu regis, in loca munita contulerant ager autem aridus, et fi UgUm VICUUS ea tempestate, nam eStati CXtremum erat tamen prore Copia Satis providenter exornat pecus omne, qUO Superioribus
diebus praeda fuerat, equitibus auxiliariis, agendum attribuit A. Manlium legatum cum cohortibus expeditis au oppidum L Laris, ubi
stipendium et commeatum locaverat, ire jubet dicitque se praedabundum post paucos dies eodem venturum. Sic incepto suo Occultato, pergit ad sumen Tanaim. Caeterum in itinere quotidie pecus exercitui per centurias, item turmas equaliter distribuerat; et ex coriis utres uti fierent, curabat simul et inopiam frumenti lenire, et ignaris Omnibus, parare, quae ' mox sui forent denique sexto die Cum ad lumen Ventum est, a cima vis utrium flecta. Ibi castris levi munimento positis, milites cibum capereri atque, Ut Simul cum occasu Solis egrederentur, Paratos e Sse Ubet: omnibus arcinis abjectis, aqua modo Seque, et jumenta onerare Dein POStQUum tem Pus vi Sum,ca Stri Segreditur noctemque totam itinere facto consedit. Idem proxima lacit. Dein tertia multo ante luci adventum pervenit in locum tumulosum, ab Capsa non amplius duum millium interval-I ibique, quam occultissime potest, cum omnibu copiis opperitur.
Sed ubi dies coepit, et Numidae, nihil hostile metuentes, multi oppido INTERPRETATIO. Atque inopia tolerabatur faci- ii iis, et ibi, et inter omnes AfroS, qui procul a mari incultius videbant; quia Numi cie plerumque lacte et carne ferino vescebantur. Et diei se inter pro dandum e venturum 9St paracos dies. Et castra posuit, postquam per totam nocteiri iter focisset.
NOTAE. Iuri Quae in se sinenter ecaturiebat
Caetera. t Adverbialiter positum
quoad caetera. I ritamenta. Ita VOCantur aromata, ct quaecumque palatum velli ant. A Do. Id est, tigriculturae.
luisse aliquando, compertum est. Caeterum in quibusdam codicibus in Cl. itia PLurit .
m nire. Pecora mactando simul inopiam frumenti leniebat, et coria quibus
h IIbae. Ad aquam continendam.
160쪽
egressi, repente omnem equitatum, et cum his velocissimos pedite qcursu tendere ad Capsam, et portas obsidere jubet deinde ipse intentus propere SeqUi, neque milites praedari Sinere. Quae postquam Oppidani cognovere, re ' trepidae, metu ingenS, malum improvisum, si hoc pars civium extra moenia in hostium potestate, coegere, Uticle ditionem facerent. Caeterum oppidum incensum, Numidae pubereSinterfecti, alii omnes venumdati, praeda militibus divisa. Id facinus contra jus belli non avaritia, neque scelere consulis, admissum RSed quia locus Iugurthae opportunus, nobis aditu difficilis genus homi- Dum mobile, infidum, ante neque beneficio, neque metu coercituna. Postquam tantam rem artus Sine ullo suorum incommodo patravit, magnuS, et clarUS antea major, atque clarior haberi coepit omnia non bene consulta in virtutem trahebantur. Atilites modesto imperio habiti, simul et locupletes, ad coelum ferre Numidae magis, quam mortalem, timere postremo Socii, atque hostes credere, illi aut mentem divinam esse aut deorum nutu cuncta portendi. Sed consul, ubi ea res hene evenit, ad alia oppida pergit Pauca, repugnantibus Numidis, capit. Plura deserta propter Capsensium miserias, igni Corrumpit Luctu, atque caede omnia complentur. Denique multis Iocis potitus, ac plerisque exercitu incruento, alium rem aggreditur, non eadem asperitate, qua Capsensium, caeterum haud secus dissici
lem. Namque haud longe a flumine Mulucha, quod Iugurthae Boc
chique regnum disjungebat, erat inter caeteram planitiem mons SaXeus, mediocris castello Satis patem, immensum editus, uno perangustCΙΝTERPRETATIO.
Milites liberaliter tractati, Samul et locupletes,marium ad
coelum ferebant. Aggreditur aliam rem, Non eadem asperitate septam, qud sue rat res Capsensium, Caterum nou
NOTAE. Trepidie. Quomodo calamitatibus derepente inmitentibus evenire solet: Per tumultum omnia cum simul aguntur, ea festinatione nihil promovetur. Contra jus. Jus hoc in loco rigide non est XPonendum, Sed auctori Sen-Su, Pro eo quod Vulgo faciebant Romani, ut supplicibus et dedititiis parcerent. Alias, si per jus plane id omne intelligaS, Contra quoi nemo facere audeat; scelus profecto fuerit a Mario patratum, cum Capsa incera Sa est. Verum at Sen-Ses, Cum Sati constet dedi titios sine ullii Dactione fuisse : Mario, pro ille Summo
ct absoluto belli jure licuit, de suis sedibus deturbare Venuere,ine.
Sed. Hinc vides Salluscum jus belli
ex eo quod victori bonum et commodum hosti perniciosum et exitiosum est constituore. In virtutem. Ita evenit inter homi. neS: Sapiente vulgo reduntur, quibus fortuna favet desipientes quibus e Stat. Nimirum pauci cum Sal iant, omne tamen loquantum; sed maxime plebs garrula, Ventus, Stultorum magister, sibi omnia vendicat. Uinc, qua cautione publica negotia suscipiat, videbit qui sibi bene cupiCt. Deserta. Scilicet, calamitatis fama, quae Capsenses Potriverat late omnes suis domibus XPulerat.