장음표시 사용
141쪽
BELLUM IUGURTHINUM.1ctos nit, improbus ' intestabilisque videtur Metellus, postquam de rebuA
Vaccae actis comperit, hiatili Sper, maestu e Conspectu abit dein, ubi ira, et aegritudo permiXta Sunt, cum maxi in cura ultum ire injurias festinat. Legionem, Cum qua hiemabat, et quam plurimOSPotest Numidas equites pariter cum OCCAS Solis Xpedito educit; et ς postera die circiter horam tertiam, pervenit in quamdam planitiem, locis paulo superioribus circumventam. Ibi milites fessos itineris magnitudine, et jam abnuente omnia, docet oppidum Vaccam non amplius mille passuum abesse decere illos reliquum laborena aequo animo pati, dum pro civibus Suis viri fortissimis atque miserrimis, poena caperent. Praeterea ' praedam benigne osten hat. Sic animis eorum arrectis, equites in irimo latere, pedites quam arctissime ire, et Signa occultare jubet. Vaccense ubi animadvertere ad Se ei Sum Nercitum pergere, primo, Ut Te erat, Metellum esse rati Portas clausereri de in Ubi neque agro VaStari, et eos, qui primi aderant, Numidas equites vident, iursu Iugurtham arbitrati, cum magno gaudio obvii procedunt. Equite peditesque, repente signo dato, alii vulgum i effusum oppido caedere alii ad portas festinare :par turre capere ira, atque Spe praedae, amplius, quam lassitudo, posse. Ita accenses biduum modo ex perfidia laetati civita magna, et opulens, scenae cuncta, aut praedae fuit Turpilius, quem praefectum oppidi unum ex omnibus profugisse Supra ostendimus, juSSUS a Metello causam dicereri postquam CSe parum XPUrgat, Condemnatus, verberatuSque capite poena Solvit. Nam is civis ex Latio erat. INTERPRETATIO.
yubet equites esse in prim et maxime conspicia parte Vminis. Ex aduerso arbitrati sus urtham esse, procedunt illi obolam
NOTAE. Inteatabilis. J Is est qui neque testimonium dicere, neque testamentum fa- Cereri neque, ut nonnulli putant, testanaent quicquam consequi potest. Sed Pro homine nefario Sumitur et eXecrando. Paeulisper. Id est, Postquam aliquantulὰm, audito nuncio in eodem LCO nti Stulpernutriataset, posteria bivit. Poster ii. Vide nomen die in Reminino genere, etiam cum temPus Certum denotat Contra quum nonnulli trudunt. Tertiam. Nobis non esset matutina mana Itomanis, ab ortu Solis ad occa-Sum, duodecim Seir Per horae numerabantur, quae ideo breviores, quandoque PPO Iixiores erant. Sed notandum St, quod,
Si tempus, magis quam numerandi ratio spectetur, haec tertiae hora, Pr vario locorum situ tempestatibus, Sexta, Septi
ma, nona, ut CircitC CSSO Poterit. Praedam. Promittit e urbem reli C.
erat, ut obviam Jugurthae Procederet. Pieriae. Interi Cerunt, aut OPTHPerunt ea omni amitae ad Suum usum noli fuerunt accommodata.
h Cam. J Interpretes miror, qui Prope omnes ideo avius hunc Turpilium Punitum CSSe Volunt, quod is tantum ex Latio civis esset quia scilicet, ut illi arbitrantur, Si uomunus fuisset, eum e Porcia et Valeria a securi liberassem. ConStAt Vero non modo non in castris, ut in urbe legem Porciam Romanos cives ab impe-
142쪽
Per idem tempus Bomilcar, cujus impulsi Iugurtha deditionem
quam 'ninet deseruit, inceperat Suspectusque regi et ipSe eum Su- SpicienS, OVa re cuperera ad perniciem ejus dolum quaerere diu noctuque fatigare animum denique, omnia tentando, Socium ibi adjungit Nabdalsam, hominem nobilem, magnis opibu clarum, C-ceptumque popularibus Suis inqui plerumque Seorsim ab rege e Xercitum ducture, et omne res exsequi solitus erat; quae Iugurthae sesso aut majoribus adstricto, superaverant; ex quo illi gloria ope S-que inventae. Igitur utriusque consilio dies insidiis statuitu caetera, Uti re POSceret, e tempore parari placuit. Nabdalsa ad exercitum profectus, quem y inter hiberna Romanorum jussus habebat, ne ager inulti hostibus vastaretur. Is postquam magnitudine facinoris perculsus, ad tempus non venit, metu Sque rem impediebat Bomilcar simul cupidinibus incepta patrandi, et v timore Socii unXiUS, ne, O miSSO Vetere consilio, novum quaereret literas ad eum per homines fideles mittit in quis mollitiem, socordiamque viri accusare teStari deos, per quos juraViSSet monere, INTERPRETATIO. Nabdalsa profectus est ad ex- quibus Romani hibernum temptiaercitum, quem habrbat, ex man tranSuebant.
Eut Pugurthae, prope ea loca an
NOTAE.ratorum virgis et securibus vindicasse: sed insupe gravius in cive RomanOS, quam socio animadversum fuisse, prout illust ex Livii libro 30 probatur. Caeteram Plutarchus in Mario tradit, compertum eSS PoStea, hunc Turpilium inausteddimnutum fuisse rintactus enit ideo a Vaccensibus dimissus est, quod modeste humaniterque Sese in eo geSSiSScti. Metu. J Videlicet timuit Iugurtha, Ine, Si abSolute et sine ulla pactione de litus es Set, Romani ipsum quoque OP-
h Seorsim. Intellige Iugurtham, Me tolli exemplo, sua quoque copia in cluas partes divisi Sse, quarum alteri abdalsam praefecerat. Ex tempti es. Scilicet non omnia possunt Provideri plurima ex occasione Pendent, quae melius quam hominum coxis ilia res ipsa expedit. Itaque Satis sui duobus perduellibus de re ipsa On- Venire, caetera invicem a socii prudentiam remittentibus.
Metusque. Nimirum Nabdalsa ejusmodi criminibus non erat aSSuetus, Prout lBomilcar; Xpavit itaque ad incepti a.
cinoris maturiorem cogitationem. Timore. Ne ita intelligas, quasi Bomilcar Nabdalsae timorem cognoViSSet: aut, quod idem est, eo quod Nabdalsa timeret, ipse nXiUS OSSet Verum re dendum Si nomilcarem animo suisse perturbato, quod, ne amabdalsa Iugurthae traderetur, maxime reformidaret.
f.'betium. Ab incepta proditione desisteret, atque Jugurthae Bomilcaris insidias detegeret. Testari. Rem miram meos quoque testari horninem improbum, in re improba lomo, quanquam dictu horrendum est, inter eos immines qui se maxime Christianos dici volunt, nonnulli conspiciuntur, qui, ut maXime sunt improbi,
ita unXie operam dant ut non daemonum turbam, sed verum Deum, celerum Uinorum, non tegiem modo, sed Participem et vindicem habeant. Quae genera aCPilega, Cum propter frequentiam jam non liceat admirari, utinam principibus aliquando atrocissimis Poenis liceat et libeat profligare.
143쪽
De praemia etelli in pestem suum converteret Iugurthae' exitium lade S Se caeterum S sciane, an Metelli virtute periret, id modo agitari Proinde reputaret Cum animo suo, praemia An cruciatum malle ita Sed cum lite literae allatae, forte Nabdal SH, Xercit Corpore se SSus, in lecto quiescebat: Ubi cognitis Bomilcari Verbis, prim Cura,cle in ut aegrum animUm Solet, Omnus cepit. Erat ei Numida quidam negotiorum charator fiduS, ICceptu Sque, et Omnium consiliorum, nisi novissimi, particeps. Qui postquam allata literas audivit, e Consuetudine ratu opera aut ingenio SUO Opus esse, in tabernaculum introit; 'rmiente illo epistolam, Super caput in pulvino temer POSitam, Sumit, ac perleget dein propere, cognitis insidiis, ad regem pergit Nabdalsu, post paulo X perrectuS, Ubi neque epistolam reperit, et rem omnem, ut acta Crat, C. perstagi cognovit,
promo indicem persequi conatas postquam id frustra fuit, Iugurtham placandi gratia accedit: quae ipse paravis' et perfidia clientis
sui, facere praeventum lacriman Obte Statiar per amicitiam, perque sua antea fideliter acta, ne Super tali celere uespectum Sese haberet Ad ea re aliter, atque animo gerebat, placide respondit Bomilcare, aliisque multis, quo Socios insidiariam cognoUerat, interinsectis, iram oppreSSerat, ne qua CX eo negoti Sediti Oriretur. Neque post id locorum Iugurthae dies, aut nox ulla quieta fuit: neque loco, neque mortali cuiquam, aut tempori satis credere :cives, hostesque uXta metuere circum Spectare omnia, et omni Stre,1NTERPRETATIO.
Dicit Iugurthae se pro ventum per tu clientis Sui facere qum ipse paradiSSet.
Peatem. Scilicet Metellus irrisus a
Nabdalsa, si is minus PromiSS Se PVuSSet injuriam, data CC a Sion C, itu esset.b Exitiu=n. Ex iis utio fit a Citio S, quasi dicat, Quiando Irfidem Necelsa i y gurthae pereundum 8t, stitius si eum perire Olum, nosvo amico sultem in Guὰ murte Stilutem nostram invenire uuam vero una et futtiis sit ex cu Satio, nihil attinet dicere. Sit e. Bomilcaris, nempe, et Nabdat Sae.
d ιυipsimi. Proditionis, Cilicet, Ju- urinae. De sums Eos fuisse arbitror qui-
bus qua Utehatur, quis minus adero auis itini reique illi Numidam tabernaci, loe edientem et sustinantem viderant Vel sorte nonnulli transfugae tunc adve- ne Punt, Qui interrogati,ia In in quendam ita et ita et ornatum incidissent, Cru
g I cim. I Simulavit augurtha se abdalsae Iidem habere, ne in et ilia talem Si pariter spe vivet ut in Bomilcarent, seditio aliqua ieret.
144쪽
pitu pavescere alio, atque alio loco saepe contra decus regium noctu requiescere : interdum somno excitus arreptis armis tumultum facere : ita formidine, quasi vecordia, exagitari. Igitur Aletellus, ubi de casu Bomilcaris, et indicio patefacto X perfugi Cognovit, rurSUS, tamquam ad integrum bellum, cuncta parat, festinatque Marium fatigantem de R profectione, Simul et invisum, et Ossensum, sibi parum idoneum ratus, domum dimittit. Et Romae plebes, literis, quae de Metello ac Mario missae erant, cognitis, ' volentia de ambobus acceperant. Imperatori nobilitas, quae antea decori fuerat invidiae esse at illi alteri H generis humilitas favorem addiderat caeterum in utroque magis Studia partium, quam bona, aut mala sua, moderata Praeterea seditiosi magistratus vulgum exagitare : etellum omnibus concionibus capitis arcessere mari virtutem in majus celebrare. Denique plebe sic accensa, ut Opifices, agre Stesque omnes, quorum res h fidesque in manibus ita erant, relictis operihus frequentarent Marium, et sua necessaria post illius honorem ducerent. Ita perculsa nobilitate, po S multa tempestates novo homini consulatus mandatura et pOStea populus a Tr. pl. Manlio antino rogatus, quem Vellet cum Iugurtha bellum gerere, frequens
Marium jussit. Sed Senatus paulo ante etello Numidiam decre-
Profectione. J De qua Supra avebat enim Romam profici Sci, Con Sulatum Petitur US. b olentia. J Quandoquidem haec vox eadem eodem en Su, ab ipso Sallustio, si historiarum, reperitur, dubium non Est quia ita Scripserit. Po Si tu vero est Pro Grata aut Placentia. imirum plebs laetabatur, quod Per litera S, quae ex Marii mente scriptae erant, occasio data ESset aliquem e Sui Promovendi, nobilitatem deprimendi. In id . Quia tunc plebes plus poterat, crii nobilitatis dominatio invisa erat. I Generis. Marius humili loco quia natus erat, ideo a plebe magis amabatur. Mode ata. Id est, non tam ex opinione virtutis, ut socordiae, seu Atitelli, aeri IID-rii, plebs titit nobilitas ADtello, vel Aserio,
; enitus insederat. Istud vero cujus sit Inomenti nemo non videt ut miruri subeat, quomodo tam diu respublica Roniana cum hac PCSi stare potuerit Cati- Sa morbi, super tria, tam Popillorum, tum magistratuum. Sed, quando ita nati s u. IDUS omnes, Ut ne quidem ad Summum bonum ullo modo cogi Sustineamus, neque id unquam ipse deus cogitet hos
decet in primis, qui rectores et moderatore Sunt, Sapientia stupidam multitudinem Praeve utere, ut duci se, quod caeca amat non cogi, quod libera detestatur, Semper Cognos Cat. Optime Terentius in Nodam prologo de iis amicis quos maXime Commendare Volebat, Quorum, inquit, per in bello, in otio, in neg otio. Suo uisque tempore usu est SINE
SUPERBIA. Seditiosi. J Tribuni, scilicet, qui adseditionem et discordiam tantum creati fuisse videntur. Capitis. Jod est Earum rerum reum
facere, et a poplurimisi Cusare, ex quibualibertas, dignitas, civitas, vita elliam quandoque amittatNP.
ii Fidesque. Hic posita est pro fructu quem qui Praecipue X agro Suo decerpit, qui fideliter cum fructum Producit, cuique ille fidit. Eodem plane modo loquitur Hor. Od. 16. l. 3. Gali dicimus,
Don toti te hien et toti te revenu ONSi3tsi dans e traτail e leur matris. Frequentia DeiM. J Non quod cum eo essen ira ad do intim ejus obambulabant, eum Sequebantur,inc.
145쪽
verat. R Ea res frustra fuit. Eodem tempore Iugurtha, amissis amicis, quorum plerOSque ipse necaverat caeteri formidine, pars ad Romanos, alii ad regem Bocchum profugerant: cum neque bellum geri sine administris posset, et novorum fidem, in tanta perfidia veterum, experiri periculoSum duceret, varius incertusque agitabatur; neque illi res, neque consilium, aut quisquam hominum satis placebat itinera, praefectosque in dies mutari modo ad UerSUm OStes, interdum in solitudines pergere saepe in fuga, at post Aulo in armis spem habere dubitaret virtuti populatuum an fidei minus crederet lata, quocumque Vintenderat, res adversae erant. Sed inter eas mora repente Se etellus cum Xercitu ostendit. Numidae ab Iugurtha pro tempore parati, instructique sunt dein proelium incipitur. Qua in parte rex pugnae assuit, ibi aliquandiu certatum caeteri omne ejus milites primo congressu pulsi, fugatique inomani Signorum, Ct armorum, at aliquanto numero hostium potiti. Nam ferme Numidas in omnibus proeliis magis pedes quam armata tuta sunt. Ea fuga Iugurtha impensius modo rebus suis dissidenS, cum perfugis, et parte equitatus, in solitudines, dein Thalam pervenit in oppidum magnum, et opulentum ubi plerique thesauri filiorumque ejus multus pueritiae inultus erat. Quae postquam etello comperta Sunt, quamquam inter Thalam flumenque proximum, in Spatio milium quinquaginta, loco arida, atque Vasta cognoverat, tamen e patrandi belli, si ejus oppidi potitus foret, Omnes asperitate SuperUadere, aes naturam etiam vincere aggreditur. Igitur omnia jumenta sarcinis levari jubet, nisi frumento dierum X caeterum ' utri modo, et alia quae idonea portari. raeterea conquiritis agris quam plurimum potest
domiti pecoris eoque imponit vasa cujusque modi, Sed pleraque lignea collecta ex tuguriis Numidarum. Ad hoc finitimis imperat, qui se post regis fugam etello dederant, quam plurimum quisque
aquae portaret diem locumque, ubi praesto forent, praedicit. Ipse e flumine, quam proximam aquam Oppido esse Supra diximus, jumenta onerat. Eo modo instructus ad Thalam proficiscitur. Dein ubi ad loci ventum, quo Numidis praeceperat et Castra POSita, mu-
INTERPRETATIO. Itaque quΘcumque animum conoerterat, re a MerSiae erant. NOTAE.
Ea. J Qudd, nimirum, Senatu ΜΕ-tello umidiam de CreVerat. Thalam. Satis constat Africae propriae urbem fuisse : Situs Praecise non cognoscitur. Cultus. Id est, Quicquid ad educatis i
nem et recretitionem per tiriet.
1 Viaturam. J De ariditate loci praecipue intelligitur. Utris. Uter pellis est qua Continen . tur liquores.
146쪽
nitaque sunt; tanta repente coelo missa vis aquae dicitur, ut ea modo exercitui sati Sta perque foret. Praeterea comm Cuius Spe amplior, quia Numidae, sicuti plerique in nova deditione ossici ' intenderanti. Caeterum milite S religione, pluvia Agis usi, eaque re mUltum vnimis eorum addidit. Nam rati sese diis immortalibus curae esse dein postera die, contra opinionem Iugurthae ad Thalar perveniunt. Oppidani, qui e locorum asperitate munito Crediderant, magna atque insolita re perculsi, nihilo segnius bellum parare : idem nostri
facere. Sed rex, nihil jam etello infectum credens, quippe qui
omnia arma tela loca, tempora, denique naturam ipsam, caeteri imperitantem, indu Stria vicerat, cum liberis, et magna parte pecuniFue X oppido noctu profugit neqUe postea in ullo loco amplius una clie, aut una nocte moratu Simulabat Sese negotii gratia properarer caeterum proditionem timebat, quam vitare poSSe celeritate putabat.
Nam talia consilia per otium et ex opportunitates capi. At etellus ubi oppidanos proelio intentos, Simul oppidum et operibus, et loco munitum videt vallo fossaque moenia circumvenit. Dein jubet locis ex copia maxime idoneis vinea δ agere, Superque ea aggerem acer et ' Super aggerem impositi turribus opus administros tutari. Contra haec oppidani festinare, parareri prorsus ab utrisque
nihil reliquum fieri. Denique Romani, multo ante labore proeliisque fatigati, post dies quadraginta quam e Ventum erat, oppido
modo potiti praeda omnis a perfugis corrupta. Hi postquam murum arietibus feriri, resque Sui amicta Vident, Urum, Rrgentumque, et ali Θ, quae prima ducuntur, domum regiam comportant ibi vino et epulis Onerati, illaque, et domum, et Semet igni corrumpunt; et quas victi ab hostibus poenas metuerant, ea ipSi Olente pepen
dere. Sed pariter cum capta I hala legati, ex oppido Lepti, ad
consilia capi per olium et ex Opportunitate ' Deinde jubet Dreas prImsveri in locis maxime idoneis ex copia.
Intenderant. Iis en Ῥυient ait plus meon de leui en volt emande. Si pramodum, ut in novo imperio solet, Olli. pios fuerant.b InfΘctum. Id est, Quod is Metello
seri non pusast, Verum illux mettum cummi mam induat praeteriti, maximam vim hisbe .copici. J Non dicit absolute, loca
Uneia Sed Vineas actas in locis, pro a ione Situs et regionibus, maxime idonei S. Superque. J Pro ultra positum arbi. tror ita ut Pone. Vineas latentes administri, terram et alia propius muro ja-Cerent, ad constituendum aggerern AIiter alii, qui bia non Ssentior: Siser'. J Jam Ruper vulgato sensu positiam St.
Arietibus. J Aries macbina sui ad
147쪽
ret Hamilcarem quendam hominem nobilem factiosum, novi rebus studere adversum quem neque imperia magi Stratuum, neque leges valerent ni id festinaret in Summo perichilo suam Salutem,
illorum socios fore. Nam Leptitani jam inde a principio belli
Iugurthini, ad Bestiam consulem, et OStea Romam miserant amicitiam Societatemque rogatum. De in Ubi ea impetrata, semper boni, fidelesque mansere et cuncta a Bestia, Albino, etelloque imperata navi fecerant. Itaque ab Imperatore facile, quae petebant, adepti. Emissae eo cohortes LigUrum quatuor, et C. Annius praefectus. Id oppidum , Sidonii conditum est, quos accepimus profugos ob discordias civiles, navibu in eo loco venisse caeterum situm inter duas Syrtes, quibus nomen ex ru inditum. Nam duo sunt sinus prope in e Xtrema Africa, Inpares magnitudine, pari natura quorum proxima terrae irae alta Sunt, caetera, uti sors tulit, alta alia in tempestate adOSa. Nam Ubi mare magnum esse, et saevire ventis coepit, limum, arenam Ue, et SaXa ingentia fluctus trahunt ita facie locorum cum Venti simul mutatur Syrtes ab tractu nominatae. Ejus civitatis lingua mod ' conversa connubio Numidarum. Legum cultusque pleraque Sidonica quae eo facilius retinebant, quod procul ab imperi fregis aetatem agebant. Inter illos, et frequentem Numidiam inculti vastique loci erant. Sed quoniam in has regiones per Leptitanorum negotia venimus, non indignum videtur, egregium, atque memorabile facinus duorum Carthaginiensium memorare : eam rem no locus admonuit. Qua tempestate Carthaginienses pleraeque Africae imperitabant Cyrenenses quoque magni atque opulenti uere Ager in medio arenosusINTERPRETATIO. 'Creteriim oppidum positum est inter duas UrieS. Ptiorum proxima loca terror aurit maxim profunda.
Dus ciuitatis lingua tantum mutata per connubia Numidarum. Inter illos et homi rabus r quentatam Numidium loca inculti
Illorum. Roman DrUm. Sidoniis. Sidon urbs fuit Palaestinae antiquissima, Plurimarum coloniarum mater quanquam Tyro nonnulti Loptimadscribunt. Sed notandum, quod de illis urbibus, propter vicinat si Cm et Similitudinem, etiam ipsius Christi unum et idem fui judicium. Ne. Tractu scilicet, ut dic tur poAt modum ab pS Sallustio. At Graeca esto ginatio nam τυρα Graecorum est Tra-b Latinorum. Sin Gall. Des ρ fes Ita ossa
tur mare, Cum licubi litora curvat, Ctterras intrat. Extrema. J Versus orientem, et ρο- cundum veterem Geogrophiam
fieris. Quic in irae tandem ii impei itaVerit, sive Masinissa, Micipsa, aut quis lius uerti. Indignum. LGAli mira de
148쪽
Runa specie neque sumen, neque mons erat, qui fines eorum discerneret quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit. Postquam utrimque legiones, item classe saepe fusae, fugataeque et alteri alteros aliquantum attriverant, veriti ne mo victos, victore 3 que defesso alius aggrederetur, per inducias sponsionem faciunt, ut certo die legati domo proficiscerentur; quo in loco inter se obvii fuissent, is communis utriusque populi finis haberetur. Igitur duo fratres Carthagine missi, quibus nomen Philaenis erat, maturavere iter pergere Cyrenenses tardius Here. Id socordiane, an casu acciderit, parum cognovi. Caeterum solet in locis illis tempestas haud secus, atque in mari, retinere. Nam ubi per loca aequalia, et nuda tenentium, Ventu co- ortu arenam humo e X citavit, ea magna vi agitata ora, oculosque implere ita prospectu impedito morari iter. Postquam Cyrenense aliquant, posteriores se esse vident, et ob rem corruptam, domi poenas metuunt 'criminari Carthaginienses ante tempus domo digreSSOS: Conturbare rem denique Omnia malle, quam victi abire. Sed cum Poeni aliam conditionem tantummodo aequam peterent, Graeci optionem Carthaginiensium faciunt uti vel illi, quos fines populo suo peterent, ibi vivi obrue
rentur vel eadem Conditione SeSe, quem in locum Vellent, proce S-suros. Philaeni, conditione probata, Seque Vitamque Suam rei p.
condonaverea ita vivi obruti Carthaginienses in eo loco Philaenis
INTERPRETATIO. Cyrenenses lentiore gradu pro-c Serunt.
Chm ventus obortus excitavit humo armam per loca plana et plantis omnibus destituta, ea rena agitata magnu vi implet ora et
Postquam Cyrenenses viderit se esse aliquanto p Steri reS, et timent ne domi puniantur ob rem perditam coeperunt criminari et accusare Carthaginiense3, quasi domo digressi Ssent ante tempuS.
Vnss. J Locus erat, ubi neque OnS, neque flumen, prout dicit auctor, Onspiciebatur ubi denique facies una et eadem Gall. ne ras campune. Quae res. Quod scilicet, fines nulli essent. Quae ero, inquies, litibus materiat ultiplex nascitur vel e Sola Jurisdictione, quia locus fuit viatoribus frequentatus libidini vero quid intactum
CSSe potest lc Sponsione=n faciunt. J Id est, convenerunt, et consenSerrant Gall. II convinerent.
d Posteriores. Intellige eos ad medium Campum non pervenisse, Philaenosque
Plus quam dimidiam partem itineris .
mensos fuisse atque adeo magnum agri partem civibus diligentia sua lucrifecisse. Poeni. J Carthaginienses, Poeni dicti, quasi hoeni, a Phaenicibus, unde originem ducebant. Graeci. J Cyrenenses, quos antea Grae-Ca esse Origine vidimus. Optionem. Ita leur donnerent e cholae. Ita loquitur Terentius alicubi in fabularum prologis, cum dicit, Vestrum Iudicium fecit, pro Vobis judicandum reliqNit. h vos. Hunc nota loquendi modum sensu eSt apertis Simus sed Phrasis ex. tra ordinem constructionis.
149쪽
fratribus aras consecravere, aliique illis domi honores instituti.
Iugurtha postquam amissa Thala nihil satis firmum contra Metellum putat, per magna 'Solitudine cum PaUcis profectus, pervenit ad Gaetulos genus hominum ferum, incultumque, et eo tempore ignarum nominis Romani. Eorum multitudinem in unum cogit; ac paulatim consuefacit ordines habere, Signa sequi, imperium observare, item alia militaria facere. Praeterea regis Bocchi proximos magnis muneribus, et majoribus promissis ad studium sui perducit: quis adjutoribus regem aggresSus, impellit, ut adversum Romanos bellum suscipiat. Id ea gratia facilius, proniusque fuit, quod docchus initio hujusce belli legatos Romam miserat, faedus, et amicitiam petitum. Quam rem opportunissimam incoepto belli pauci impediverant, caeci avaritia quis Omnia honesta, atque inhonesta vendere mos erat. Etiam antea Iugurthae filia Boccho nupserat. Verum ea necessitudo apud Numidas, Maurosque levis ducitur; quod singuli pro opibus, quisque quam plurimas Xores, dena alii, alii plures habeant; sed reges eo amplius. Ita v animus multitudine distrahitur: nullam pro socia obtinet pariter omne vile sunt. Igitur in locum ambobus placitum exercitus conveniunt. Ibi fide data et accepta Iugurtha Bocchi animum oratione accendit Romanos injustos, profunda avaritia, Communes omnium hoste esse beandem illos causam belli cum Boccho habere, quam secum, et cum alii gentibus : lubidinem imperitandi, quis omnia regna adversa Sint tumae se paulo ante Carthaginienses, item regem Persen Apost uti quisque opulentissimus videatur, ita Romanis hostem fore : His, atque aliis talibus dictis, ad Cirtam oppidum iter constituunt; quod INTERPRETATIO.
liares et amicos regis Bocchi magnis muneribus, et majoribus promisSiS.
tham esse tum hostem smanis. Carthaginiense uisse hostes pauis ante, item rege n Persen pust, ita quemvis iis hostem j re, it quiS-que videatur opulentissimus.
NOTAE. Solitudines. J Des Maerta. Ordinies habere. Aliariter Dur ra 3. Belli. Contra Jugurtham, Cilicet, quia Bocchus vicinus erat ditiuei. J Nobiles Romani. Animust. Γυ ection. δε uini J Mallem nulla. Soci . Matrona et matre miliaa, ut apud Romanos h Eundem Cupit Iugurtha Bocchum intelligere, ipsi, perinde a sibi, alii: regibus Romanos hostes esse, quantum vi, bellum non indixissent quandoqui Aem
Persen. uex fuit Macedoniae quem Paulus Emilius debellavit, et in triumphum duxit. Post J In quibusdam codicibus vox ista cum praecedente, nulla interposita virgula, collis tur undo Error in Chro nolo friam inducitur; si quidem ei se
ante, non Post Carth2ginienses, d
150쪽
ibi Q. Metellus praedam captivosque et impedimenta locaverat. Ita
Iugurtha AtIS, Ut, capta urbe, Operae pretium fore aut si Roma Dia Aia Xili Stai veni 8Set proelio sese certaturos. Nam callidus id modo festinabat, Bocchi pacem imminuere; ne mora agitando, aliud quam bellum, mallet. Imperator poStquam de regem Societate cognovit, Non temere, neque, Uti Saepe, jam Victo Iugurtha, consueverat, omnibus loci pugnandi copiam facit caeterum haud procul ab Cirta castris muniti S rege Opperitur meliu e SA ratus, cognitis Mauris, quoniam S NOVUS hosti accesSerat, ex Commodo pugnam facere. Interim Roma per literas fit certior mari provinciam Numidiam datam. Nam consulem factum ante acceperat. Quibu rebus supra bonum B tque honeStum perculSUS, neque lacryma tenere, neque moderari linguam, Vir egregius in aliis artibus, nimis molliter aegritudinem pati. Quam rem alii in superbiam vertebant alii bonum ingenium Contumelia accen Sum esse multi, quod jam parta victoria ex manibUS eriperetur nobis Satis cognitum, illum magis honore Marii, quam ii Uria Ua, Xcruciatum Deque tam anxie laturum fuisse, si adempta ProVincia alii, quam Mario, traderetur. Igitur eo dolore impeditus, et quia Stultitiae videbatur alienam rem periculo suo curare, leg Ato Ad Cocchum mittit, postulatum, ne Sine causa hostis populi Rom. fieret habere eum magnam copiam Societatis, amicitiaeque conjungendae, quae Potior bello SSet quanquam opibus suis confideret, tumen non debere incerta pro Certis mutare: Omne bellum sumi facile, caeterum aegerrime desinere : non in ejusdem potestate initium ejus, et finem Sse incipere cuivi etiam ignavo licere : deponi, cum victore velint proinde ibi regnoque u consuleret: neu florente re Sua cum Iugurthae perditis misceret. Ad ea rex sati placide Verba facit: Sese pacem cupere, Sed Iugurthae fortunarum mi Sereri: Si eadem illi copia fieret, Omnia conventura. Rursus imperator, contra POStulata Bocchi, nuncios mittit. Ille probare partim, alia abnuere. Eo modo, Saepe R Utroque missis remissisque nuncii S temPUS procedere, et bis x etelli voluntate bel
lum intactum trahi. At Iturius, uti Supra diximus, cupientissima plebe
Operae pretium. Call. Que e serotis e insceret. J Vide an non ab isti I o. qui oup 'importance, ut rit eu et audi oi sinu ni Prudentiam nullo tuo periculo bien a pelue. Iuaerere OsSisi, Pticem. Id eSt, In eum locum et tia
tum Bocchum iadducere, tit iamplius non posset de paco cum eomanis inuendo cogitiave.
Supe biam. Eam suis se ex futilibus, quos audit Lorum conjectUriS, Satis
tamenam. Cloriam, scilicet, ct tri-urni lium Marii. si tu. Id est, Si adus cum Iugur
thii quoque ianciretur. Paulo obscurius exPPeSSit seu auctor noster quae leviora Sunt expedit, ei deventum estinat.
giae Metelli. Illud est quod supra dixit, Stultitiae videri rem aIienam Peri