장음표시 사용
61쪽
Res autem opportuna videbatur, quod is, privatim, egregia liberalitate ; publice, maXimi muneribus, grandem pecumam debebat. Sed ubi consulem ad tantum facinus impellere nequeunt, ipsi singillatim circumeundo, atque ementiendo quae se ex Vulturtio, aut Allobrogibus audisse dicerent, magnam illi invidiam conflaverant: Usque adeo, uti nonnulli equites R. qui praesidii causa, cum telis erant circum sedem Concordiae, Seu periculi magnitudine, Seu animi H mobilitate impulsi, quo studium suum in rem p. clarii. CSSet, egredienti ex senatu Caesari gladio minitarentur. Dum haec in Se natu aguntur,in dum legatis Allobrogum, T. Voltur io, comprobato eorum indicio, praemia decernuntur liberti is pauci ex clientibus Lentuli, diversis itineribus, opifices, atque Servitia in vicis ad eum eripiendum solicitabant partim exquirebant duces multitudinum, qui pretio rempub VeXare Soliti erant. Cethegus autemper nuncio ου familiam, atque liberto suos, lectos,in exercitatos in audaciam, orabat, uti grege facto, cum teli ad Sese irrumperent. Consul, ubi ea parari cognovit, dispositis praesidiis, uti res atque tempuS monebat, convocato Senatu refert, quid de his fieri placeat, qui in custodiam traditi erant. Sed eos paulo ante frequens Aenatus judicaverat contra remp. fecisse. Tum D. Iunius Silanus primus sententiam rogatuS, quod eo tempore ConSul designatus erat, de his, qui in custodiis tenebantur,in praeterea de L. Cassio, P. Furio, P. Umbreno, Q. Annio, Si deprehensi forent, Supplicium sumendum decreverat isque postea permotus Oratione C. Caesaris,h pedibus in sententiam Ti. Neronis iturum se dixerat quoa de ea res praesidiis additis, referendum censuerat. Sed Caesar, uti ad eum Ventum St, rogatu Sententiam a consule, hujuscemodi verba locu
Indicio eorrim pro vero re UnitC.
NOTAE. Opportuna. Id est, conjurcisae Caeaa
Itineribus.J Id est, hic tacilis omnibus
Duces tulitndinum J Illi sunt qui otioSi nebtiionibus, qualos Plurimi sunt in magnis urbibus, imperant, quia ipsi
ad omnem nequitiam maxime sunt eXercitati. g Familiam.J IJ est, omne ctiac ServOS. h Pedibus. J Quandoque hoc modo en tentiam suam aperiebant Cumis Senatoribus aliquis suam dixisset, quibus ea probabatur illi in eundem locum Cum ipso discedebant atque ea ratio vocabatur, Per disce2Sionem. . Praeeidiis. Custodum numero Circa eorum domos adaucto quihus LentuluAS: reliqui commissi fuerant. Itemqucturbe vigiliis bene firmata. kiujuscemodi. J Neque enim iisdem omnino verbis Caesar usus est; sed in hunc 'nsum orationem hah
62쪽
omnes homines, P. C. qui de rebus dubiis consultant, ab odio, amicitia, ira, atque misericordia vacuses esse decet. Haud facile animus verum providet, ubi illa Ossiciunt; neque quisquam om- nium lubidini simul et usui paruit. Ubi intenderis ingenium, balet Si lubido possidet, ea dominatur, animus nihil valet Mag- na mihi copia est memoranui . . qui reges, aut qui populi, ira. aut misericordia impulsi, male consuluerint sed ea malo dicere, quae majores nostri contra lubidinem animi sui, recte atque ordine fecere. Bello Macedonico, quod cum rege terse geSSim US, Rhodiorum civitas, magna, atque magnifica, quae populi R. Opl- Maus creverat, infida, atque adver3a nobis fuit sed postquam, bel- lo confecto, de Rhodiis consultum est, majore nostri, ne quiS divitiarum magis, quam injuriae bellum inceptum diceret, impu- nitos eos dimisere. Item bellis tunicis omnibus, cum Saepe marthaginienses la in pace, & per inducias multa nefanda facinora fecissent nunquam ipsi per occasionem talia fecere : magis, quod se dignum foret, quam quod in illos ure fieri posset, quaerebant. Hoc item vobis providendum est, P. C. ne plus valeat apud vos
P. Lentuli, et caeterorum Scelus quam vestra dignitas neu magis irae veStrae, quam famae, consulatis. Nam si digna poena pro factis eorum reperitur, k novum consilium approbo: in magnitudo ce-- leris omnium cingenia exsuperat, iis utendum cenSeo, quae legi- bus comparata sunt. Plerique eorum, qui ante me SententiaS clixerem, v composite atque magnifice, casum reipublicae miserati INTERPRETATIO.
bia cuminum .d istud CPu eSSet Oculis semper Observari. Per se. Macedonum rex fuit ultimus Perses. Seu Perseus, filius hilippi a P. Emilio hi triumphum ductUS.d Rhociorum. J Rhodus insula est mariSMediterranei, Soli olim sacra, ubi Mejus fuit Colossus. Sila est ad angulum minoris Asiae occiden item. Creverat. Rhodii Romanis auxilio Lello Syriaco adversus Antiochum fuerant quo devicto, illis quasdam civitateSce ejus regno POP Romanos conceSSit. Confecto. Ityge Perse de hel lxio. Divitis Causa supple, qui3 crederet nagys inceptum bellum desiderio divitia in qu ima cis iae.
li Punicis. Adversus Carthaginienses, qui Poeni dicti sunt. Ox fanda. Cum verbi gratia, Cornelio
Asinae consulis legato,Catenas injeCerunt. Plus aleat. Id est, pro iciendum est ne cum plus aequo in poena conjuratis pro merit inissenda, attenta eritio minus quid obis dignum sit ideati8. I x et uni. Ut, Scilicet, Conjurati. Con
tra more in Sc leges, ea auSa ParataS. morte multentur.
63쪽
sunt quae belli saevitia esset, quae victis acciderent, enumeravere δ rapi virgines, puerosa divelli liberos a parentium comple X - tres familiarum pati, quae victori hus collibuissent fana, atque do- mos expoliari caedem, incendia fieri po3tremo armis, cadaveri- bus, cruore, atque luctu omnia compleri. Sed per Deos immorin tales, quo illa oratio pertinuiti An, uti vos infestos conjurationi
faceret Scilicet, quem res tanta, atque tam atrori, non Permovit; eum oratio accendet Non ita est: neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur multi eas ς gravius aequo habuere.
'ex alia aliis licentia est, P. C. Qui ' demissi in obscuro vitam agunt, si quid iracundia deliquere, pauci sciunt fama, atque for-
tuna eorum pares sunt; qui magno imperio praediti, in excelso laetatem agunt, eorum facta cuncti mortale novere. Ita in maxi- , a fortuna minima licentia est. Neque Studere, neque Odi Sse, Sed
minime irasci decet. Quae apud alios iracundia dicitur, ea, in im- perio, superbia, atque crudelita appellatur. Equidem ego sic exin cistimo, P. C. omnes cruciatus minores, quam facinora illorum es- se. Sed plerique mortales in postrema meminere in in hominibus impiis, sceleris eorum obliti, de poena' disserunt, si ea paulo seve- rior fuerit. D. in Silanum, virum fortem atque Strenuum, certe Scio,
NOTAE. Scilicet. Responsio est obliqua
amara, ut OStendat, non modo Senatores
Opus non eSse conjuratis infestos facere; sed insuper inutilia esse quaecumque alii ea mali dixisSent. Ita eat. Jant rogationi eXPressae non respondet, An uti vos infestos conjurationi faceret 'Sed intellectae, An qui non eatis infesti conjurationis perosa est haec oratio, quia CaeSar, aperte, quae Sentiebat et optabat, proloqui minus audebat. Gravius. Gall. Ont porte leur res-aentimens piria loin qu i ne falloit.
d Aka. Id est, non omneθ, uno et eodemnio rauciaci decet injurias.
Demissi. Homi a ignobiles qui in
In maximcl. Nihil magi verum et aequum est interim secus plane inter homines evenit Nam ut quisque in sublimi Positus est, ita plerumque se ille putat male faciendi licentiam adeptam CSSe. Stridere. J Nota pro faNere. h Postrema.J Poenam Scilicet, quae impiis infligitur.
In hominibus. I Hoc est, cum de iis
Disperunt. In malam Partim, Scilicet, adversus eos qui nocentes poena ad
Silanum. J Nominis proximitas in meis moriam revocat quae ego victi, imo et eX- pertu sum, de istorum, quos nos bonos homines vocamus, mollitia, et animi imbecillitate. Non possis priores alios rerum Publicarum administrationi praesiacere, quippe qui obvio cuique assectatae Suae Plerumque sanctitatis admiratori,
non omnes modo vere bonos et strenuos
spoliandos et lacerandos objiciunt selet seipsos tandem, cum sua inepta lenitate, Perversis insidia oribus deridendos propinant. Bonitas ista pravitas est semis Per et pePe nequitia, atque litius esset ab uno malo regi, quam a b o, mille latronibus tradi. uno vide, quaeso, Si- Ianum, quo abducant Caesaris laudes flagitiosae. Primo optime censuerat capitia multandos Parricidas, qui Patriae interitum moliti fuerant: Non prius accedit callidus assentator, qui quatuor verbis gratiam init, quam ille transversus ridicule sententiam mutat, atque liberandos sinit, qui postea urbem ferro et igne de . vastent Optime ineptam et pravam, de
qua diximus, levitatem, in Adelphis,
64쪽
quae dixerit, ' studio reipublicae dixisse; neque illum in tanta re grain
tium, aut inimicitias exercere. Eo mores, eamque OdeStiam
viri cognovi. Verum Sententia ejus mihi non crudelis, quid enim in tales homines crudele fieri potest tyses aliena a republica nos-. tra videtur. Nam profecto aut metus, aut injuria te subegit, Si -
lane, ConSulem deSignatum, genu poenae novum decernere. De timore, Supervacaneum est disserere, cum praeSenti diligentia cla-
rissimi viri consulis, tanta praesidia sint in armis. Me cena, POS- sum equidem dicere id quod res habet in luctu, atque miseriis
mortem aerumnarum requiem, non Cruciatum, SSeri eam cuncta
mortalium mala dissolvere ultra neque curae, neque gaudio lO- cum esse. Sed per Deo immortales, quamobrem in Sententiam non addidisti, uti prius verberibus in eos animadverteretur AD, quia lex Porcia vetat Ataliae leges item condemnatis civibus, non animam eripi, Sed exsilium permitti jubent. An quia gravius est verberari, quam necari t Quid autem acerbum, aut nimis grave est in homines tanti facinoris convictos Sin, quia levius est: qui convenit in minore negotio legem Observare, cum eam in majore se neglexeris D At enim quis reprehendet, quod in parricida reipub- licae decretum erit S Tempus dies, in fortuna, cujus lubido genti- bus moderatur. Illis merito accidet, quicquid Venerit caeterum 'vos P. C. quid in alios statuatis, considerate omnia mala Xem - pla ex honis initiis orta sunt: Sed, ubi imperium ad ignaros, aut minus bonos pervenit, novum illud exemplum ab dignis, et idoneis, is indignos, et non idoneos ' transfertur Lacedaemonii devictia INTERPRETATIO. Novi ita se habere mores et modestiam Silani.
NOTAE. Studio. Id est, trigidari in rempub
licam benevolentia. Aliena. J Id est, extra ractum, unde etiam detrimentum et damnum inferatur'.
In armis. J Praesidium, Saeptu e Se illud indicat quo armis parat Uri Attamen, cum Amici Muri, Latebrae residio nobis esse pOSSint, non male hic additum in armis, ad distinctionem. ct Lepoenia. J ΙΙic aliquid deesse putimi nonnulli, quia non resumit Caesar quod Proposuerat, cum cliXit, aut metus, aut injuria, c. atque illi membrum poste. Piu omiSSum S Se aiunt. Non ita mihi videtur, nium injuria et poena sunt, in hoc Negotio, termini relativi et aequivalentes, quod patebit attendenti ad scopum Cae. SariS Hoc enim tantum voluit, Silarium motum fuisse in ferenda sententia, aufrationibus quas metus Suge SSiSSet, at tiis, quae ex celeri natura politice nas.
Ultri . J Post mortem. At enim. objectio ex parte eorum quos sibi Caesar facit advel Sarios. Tempus. J Responsio Caesaris ad objectionem adversariorum. Per temPUS autem, intelligit homines, qui post longum tempus de conjuratorum Poena dis
li Fortima. Innuit conjuratorum VPPlicium, pravo exemplo, in reipublicae
Trian eriti . l on tantum intelligiteXempli in ad inuignos transferri, secteOS, Praesertim, Xemplo PerVEPS uti.
65쪽
ς Atheniensibus, triginta viros imposuere, qui rempublicam eorum tractarent. Hi prim caepere pessimum quemque et omnibus invi- sum' indemnatum necare Eb populus laetari, et merito dicere fieri. ost, ubi paulatim icentia crevit, juxta bonos et malos lubidinose
interficere, caeteros metu terrere. Ita civitas, Servitute oppreSSI,
stultae laetitiae graves poenas dedit. Nostra memoria victor Sulla, cum H Damasippum, et alios hujusmodi, qui malo reipublicae cre- verant, Jugulari jussit, quis non factum ejus laudabat Homines scelestos, et factiosos, qui seditionibus rem publicam exagitaverant, merito necatos aiebant. Sed ea res magnae initium cladis fuit. Namque, uti quisque domum, aut villam, OStremo RU VRS aut vestimentum alicujus concupiverat, dabat operam, ut sciri ' pros- Criptorum numero esset. Ita illi, quibus Damasippi mors laetitiae fuerat, paulo post ipsi trahebantur neque prius finis jugulandi ciuit, quam Sulla omnes suos divitiis explevit. Atque ego haec non in . Tullio, neque his temporibus vereor. Sed in magna civitate multa et varia ingenia sunt. Otest alio tempore, alio conSule, cui citem exercitus in manu sit, salsum aliquid pro vero credi. Ubi hoc exemplo, per senatus decretum, consul gladium eduxerit, quis illi finem statuet, aut quis moderabitur majores nostri, P. m. neque consilii, neque audaciae unquam eguere meque Superbia obstabat, quo minus instituta aliena, si modo proba erant, imita- rentur. Arma atque tela militaria ab Samnitibus, insignia ma- gistratuum , Tuscis pleraque sumserunt: postremo, quod ubi- que apud socios aut hostes idoneum videbatur, cum Summo tu- dio domi exsequebantur imitari, quam invidere, bonis, malebant. Sed eodem illo tempore Graeciae morem imitati, verberibus anti madvertebant in cives, de condemnati summum Supplicium Sume 'INTERPRETATIO.
Ipsi paulὐ Θst indigne trucidabantur.
NOTAE. Indemnaraim. Jmo est, Cau8a indiciti. Gall. 1aria auctine forme de procga. b Licentia. J Triginta tyrannorum, SCil. qui Passim optimum quemque, Per avaritiam, aut ambitionem, usu confirmata tyrannide necabant.
Stultae. J Quia non providerant illi bono perinde ac malos tolli posse, si quibus causam dicendi potestas adimeretur. Damasippum. J Homo fuit nullius o. minis nisi quod Marii partes sequutus, quosvis ad ipsius nutum interfecit. Proacriptorum. Duonis enim suis spoliabantur. PDecretum. J Illud intellige, quo sum inma potestas consulibus, verbis Olennibus permittitur, Dent illi operam ne quid respublica detrimenti typicit. Quis ilii. J Maxime cavendu In CSt, ne bonis regnantibus, eae in malo Sun Ciantur leges, per quas mali p6Stea bono Op-
ii Samn tibus. Samnies, seu Sabelli, Italiae populi supra Campanium, ad Sep
Tuscis. Populi Italiae, Rri eorum nomine adjacentes, non longe a Roma, ad occaῖum.
66쪽
iant. Postquam respublica adolevit, et multitudine civium sac- tiones valuere circumveniri innocentes, alia hujuscemodi fieri caeperera tunc lex Porcia, aliaeque leges paratae sunt; quibus legis bus exsilium damnatis permisSum est. Hanc ego causam, P. C. quo minus, consilium novum capiamus, in primi magnam puto. Profecto virtus, atque sapientia major in illis fuit, qui ex parvis opibus tantum imperium fecerea quam in nobis, qui ea bene parta vix retinemus hilacet igitur eos dimitti, et augeri exercitum Ca- tilinae 'minime sed ita censeo publicandas eorum secunia : ipsos in vinculis habendos per municipia, quae maxime opibus Va- dent neu quis de his postea ad Senatum referat, neve cum populo M agat qui aliter fecerit, Senatum existimare, eum contra rempubli- cam et salutem omnium lacturum. VPostquam Caesar dicendi finem fecit, caeteri ierbo alius alii, varie assentiebantur: at . orcius Cato rogatus sententiam, hujuScemodi orationem habuit: monge mihi alia mens est, P. C. cum res, atque pericula nostra considero, et cum Sententia nonnullorum mecum ipse reputo. Illi φ mihi disseruisse videntur de poena eorum, qui patriae, parentibus, aris, atque focis Suis bellum paravere. Re autem monet, a V vere ab illis magis, quam quid in illos statuamus, consultare. Nam
caetera maleficia tum ' persequare, ubi facta sunt hoc, nisi provi-
NOTAE. Clycumveniri. J Id est, perfraudem in
vitae peniculum adduci. Tacite autem indicare voluit Caesar, conflatum fuisse crimen Conjurationis, aut saltem ab inimi cis auctum ut eo facilius ad eas leges descenderet, quibus vitae civium, ut noX-iorum, Consulebantur. Placet.J occurrit objectioni. o Pecunias. JEO nomine omnia bona veniunt. Vae ii faut confsquer tuu leur bien. Fer municipia. Quo in carcerem
conjicere nolebant, eos vel militibus, vel fidejussoribus, vel magistratibus custodiendos tradebant, vel eo per oppida Italiae dividebant: Atqcle his periculum maximum erat Si rei evaderent, ita ut oppidani pro hostibus et perduellibus haberentur, sicuti a Dione obServatum est. Cum populo. Provocatio erat adio. pulum adeoque Potuissent conjurati, gratia et amicorum Potentia, uberari, rogando atque Supplicando. Verbo. Elliptica oratio sic intellige. Hic et alius in sententiam Uua aut illius
renatoris veniebat. eu pedibu elmdo, eu
verbo et ocer Atque ita varie assentiebantur, seu modum serendi sufiragium, seu ipsum Austragium SpecteS. Calo. J Hic fuit minor, Uticensis dictus, quod Uticae se sua caede ruentaveis Pit,PPonepos illius Catonis Censoris dicti.h Arist. J Per aras templa per socoS, domos privatas intelligit. Caeterum isthac
enumeratione Cato tacite, Sed prorsus reos damnat, iisque qui ante se Sentenistiam suam di cerant, invidiam creat. e. hemens est haec oratio, et propemodum dixerim, divina. Figura habet et a Uleos summu Cum dignitate conjunctos. Cum videas, Censeas, sed memineris, Silanum consulem designatum, Patione Caesaris permotum, sententiam, quod turispissimum fuit, mutassea senatum admia sericordiam delapsum esse ; denique a tonem admodum adolescentem inter PoStremos sententiam rogatum fuisse ut, scilicet, tam gravis ejus censura, qui ea digni essent, senatum ipsum univerSum haberet.
67쪽
deris, ne accidat, ubi evenit, frustra judicia implores Capta urbe, nihil fit reliqui victis. Sed per Deo immortales, Vos ego appello, qui semper domos, villas, Signa Raabulasse Stra pluris, quam rem - publicam fecistisa si ista, V cujuscumque modi sint, quae Damplex lamini, retinereri si voluptatibus vestris otium praebere vultis ex- pergiscimini aliquando, et capessite rempublicam. Non agitur de vectigalibus, non de sociorum injurii et libertas, et anima nos- tra in dubio est, Saepe numer5, P. C. multa verba in hoc ordinες feci saepe de luxuria, atque avaritia nostrorum civium questus sum : multosque mortales ea causa adverso habeo : qui mihi, at- que S animo meo nullius unquam delicti gratiam fecissem, haut facile alterius h lubidini male facta condonabam. Sed, ea tametsi bos parvi pendebatis, tamen respublica firma erat: opulentia neg- ligentiam tolerabat. Nunc vero non id agitur, bonisne an malis moribus vivamus neque, quantum, aut quam magnificum impe- rium populi Romani sit; sed, haec cujuscumque modi videntur, nostra, an nobiscum una hostium futura sint. Hic mihi rivis- quam mansuetudinem, et misericordiam nominat Iam pridem. equidem nos vera rerum vocabula inmisimus. Quia bona aliena clargiri, liberalitas malarum rerum audacia, fortitudo vocatur ;INTERPRETATIO. Quia largiri bona aliena vocatur liberalitas audacia malarum rerum vocatur fortitudo, e reS- publica ad ultimas angu3ticis c.
dacta eSt. NOTAE. Tabr. a. J Pictas intellige. Des ta
Cujuscumque. Cato Stoicus fuit;
adeoque fortunae bona, quae OCant, revera bona esse aut mala dicere noluit. Verum hic insuper quaedam latet X-Probatio, qua nimiae divitiarum cupiditatis Romano arguit. Amplexamini. J Id est Apsidue et maxime cum ludio amplectimi. Capeapite. Id est, ejus curam Sugcipite. Sociorum. Id est, quae ab ipsis accept efuerint. Ordine. Senatorio. Fuit alter eque atris, tertius PlebeiuS.
Animo. Per animum, appetitus intelligit, qui in Catone, quia temperati erant, bene animi nomine honesto appellantur. h tibidini. Iam notantur appetit is, prout est raeni in omne ruunt flagitium. Ea.I Quae ego verba feci, intellige,
in senatu, Contra eorum Pravitatem. Opulentia. Jod est, immencta auctour ias et potentia, itemque clivitiae P. Romani patiebantur nos aliquanto neqligentirιε - , perium agitare. Verissime Cato nam neque Uno momento occidant, neque uno momento quietem nanciscuntur Corpora quibus motus impreSSUS est, Praesertim si illis moles non desit. Haec diadem quae supra memoravi cum his ipsis terminis SusESt. Quisquam. J Invidiose. Arnisimus. Verecunde et ingeniose admodum mores carpit CorruptOM: Seu sus est enim Romanos; in quorum Umero, ut invidiam declinet, se ipse involvit, virtuti sub spccie vitia sectari.
68쪽
V eo respublica in extremo ita est ' Sint sane, quoniam ita se mo- res habent, liberales e sociorum ortunis sint misericordes in -- furibus aerarri ne illi sanguinem noStrum largiantur, et, dum pau- cis sceleratis parcunt, bono Omne perditum eant hiene, et com-- posite C. Caesar paulo ante in hoc ordine de vita, et morte disse- ruit credo falsa existimans ea, quae de inferis memorantur, ' di- verso itinere malos a boni loca tetra, inculta, foeda atques formi- dolosa habere. Itaque censuit, pecunias eorum publicandas, ipsos per municipia in custodiis habendo videlicet, ne si Romae sint, aut a popularibus conjurationis, aut a multitudine conducta, per vim eripiantur. Quasi vero mali, atque scelesti tantummodo in urbe, et non per totam Italiam Sint aut non ibi plus possit auda- dia, ubi ad defendendum ope in inore sunt. Quare vanum equi- dem hoc consilium est, si periculum ex illis metuit. Sin in tanto omnium metu solus non timet eo magi refert, me mihi, atque vobis timere. Quare cum de P. Lentulo, caeterisque Statuetis, pro certo habetote, o Simul de exercitu Catilinae et de omnibus V conjuratis decernere. Quanto vos attentius ea agetis, tanto illis animus infirmior erit Si paululum modo vos languere vide- rint, jam omnes feroces aderunt. Nolite existimare, majores no-- stros in armis rempublicam ex parva magnam fecisse. Si ita res esset, multo pulcherrimam eam Os haberemus. Quippe socio-
rum, atque civium, praeterea armorum, atque equorum major O-
pia nobis, quam illis est. Sed alia fuere, quae illos magnos fecere, quae nobis nulla sunt domi industria foris justum imperium ;ς animus in consulendo libera neque Helicto, neque lubidini obnox- ius. Pro his nos habemus luxuriam, atque avaritiam : publico egestatem, privatim opulentiam laudamus divitias, sequimur inertiam inter bonos et malos 'discrimen nullum omnia virtutis
NOTA . Sint sane. J Vehementem habet reprehensionem haec eli ipsis. eminem nominat Cato, sed eo gravius conjuratorum fautores eXagitat. Bene et composite. J Iisdem propemodum verbis aliorum Caesar reprehenderat orationem : atque ita in eo, qHod mavissimum est, idem illud peccatum Cato Castigat, quod ille in aliis animadvertis
Diverso. Quae de inferis in Elysis
campis fabulati sunt poetae, nemo non novit. Formidolasa. Hoc est, quae formidi-riem incutiunt et metum Gall. O regneta fi nyeur. Videlicet. J Irrisio est Caesaris, quem Cato per totam hanc orationem acerbe
vellicat et insectatur. Decernere. Gall. Que votis uites procga, Catilina, tac. Attentius. Hic sere Significat, majo
Delicto. Tacite quosdam carpit qui conjurationis conscii Sse credebantur, quasi illi, cum in culpa SSent, ideo perduellibus faverent, quod aliter sibi consulere non OSsent. Latii natis. J Pro amamus. Ita enim comparata est hominum natUra, Ut, quae lati damus, ea pariter memus. Atque hinc oritur, et huc recurrit omnis poli. ticorum scientia.
Discrimen, dod est, illa bonorum rati habetur.
69쪽
praemia ' ambitio possidet. Neque mirum ubi vos separatim, sibi quisque consilium capitis; ubi domi voluptatibus, hic pecu- nise aut gratiae 4ervitis eo sit, ut impetu fiat in vacuum rem p. Sed ego haec omitto Coujuravere cives nobilissimi patriam incen- dere , Gallorum gentem, infestissimam nomini Romano ad bellum marcessunt; duchostium cum exercitu supra caput est: o cuncta- mini etiam nunc et dubitatis, quid intra maenia deprehensis hos- tibus, faciatis t misereamini, censeo Deliquere homines ado- lescentuli per ambitionem : atque etiam armatos dimittatis. mae cista vobis mansuetudo, et misericordia, si illi arma ceperint, in mi- seriam vertet. Scilicet res ipsa aspera est, sed vos non timetis eam. Immo vero maxime ; sed inertia et mollitia animi, alius 'alium V expectantes cunctamini, videlicet diis immortalibus confi- si, qui hanc rempublicam in maXimis Saepe periculi S, ServaVere. - Non votis, neque ' suppliciis muliebribus auxilia deorum paran- tur vigilando, agendo, bene conSulendo, prospere omnia cedunt. Ubi socordiae tete atque ignaviae tradideris, nequicquam Deos im- plores Irati infestique sunt Apud majores nostros, A. Man- INTERPRETATIO. Muandoquidem vos capitis con pilium, quisque pro Se forSim. Dux hostium fauces urgetium
exercitu, et nos premit. NOTAE. Ambitio. J Cato ideo ad consulatum
non fuit promotus, quia ambire, et, ut mos erat ullis, populo supplicare noluit, virtute sua. Confisus scilicet, quae tamen
illi, hac in parte, ut saepe aliis Mutilis
fuit. Sibi. Actum est de eo Corpore, Cujus vinculum Solvitur, bonorum Ommunio. Servitia. J Hoc est, non pro bono reipublicae, edpro pectinici, aut gratici, privatis consequendii, austragia fertis. Dubitaria. Cunctari retardationem actionis, Dubitare mus anxietatem notat. Cum quid agamuS, ancipites haeremuS. Iisereamini. J Ironia est, tametsi resipS Serio ex eorum persona qui Conjuratis favebant, Proponitur. Deliquere. Ratio pro misericordia quae e PerSona quoque Subjicitur Caesaris et aliorum, cum amara ironia. i Cerasta. Jam pro se loquitur Cato.
haeduos. laterum adversarios, eos Scilicet, qui ad miser ordiam inclinabat,
Immδ. Ad ea respondet Cato quae
cum irrisione Concesserat. Quasi dicat, Ne qui vestrum, Non timer Se rimulet, nam vos maxime timere res ipsa iniacat.
Expectantes. Gali diceremus, En Sotis regandarit tin tes utrCP, sola εα- motria ui uvririle pias. Videlicet. Inepto senatorum consilio ineptam subjicit rationem, illudque admodum ea ratione intortum, ut non jam SenatuS, regum, Sed puerorum ConSeSSus esse videatur. Certe minime mirandum est, Cicero si alicubi testatur, Catonem vitam suam in discrimen obtulisse, atque sententiae invidiam sibi capitis periculo Praestandam vidisse. m Non votis. Joneptam arguit senato
n Supplicis. J Id est, precibus inutilium muliercularum, quae stulte a dii Petunt, quae non aliter ipsi quam per homines
70쪽
clius Torquatus bello Gallico filium suum, quod is contra impe
citum in hostem pugnaverat, necari jussit. Atque ille egregius ς adolescens immoderatae fortitudinis morte poenas dedit. Vos de' crudelissimis parricidis quid statuatis, cunctamini t Videlicet vita caetera eorum huic sceleri obstat. Verum parcite dignitati Len- tuli, si ipse pudicitiae, si famae suae, si diis, aut hominibus unquam ullis pepercit. Ignoscite Cethegi adolescentiae, nisi iterum jam
patriae bellum fecit. Nam quid ego de Gabinio, Statilio Cepario
loquari Ruibus si quidquam pensi unquam fuisset, 'non ea consi-- lia de rep. habuissent. Postremo, P. C. si mehercule peccato lo-- cus esset, facile paterer vos ipS ' re corrigi, quoniam Verba On- temnitis. Sed undique circumventi sumus Catilina cum exercitu faucibus urget alii intra maenia atque in sinu urbis sunt hostes. ' Neque parari, neque onsuli quidquam occulte potest quo magis imperandum est. Quare ita ego censeo cum nefario consilio ε sceleratorum civium resp. in maxima pericula venerit; hique in-- dicio T. Volturcii, et legatorum Allobrogum convicti, consessique - sint, caedem, incendia, aliaque foeda atque crudelia facinora in cives, patriamque paravissea de confessis, sicuti des manifestis re- ' rum capitalium, more majorum, Supplicium sumendum. '' Postquam Cato assedit, consulare omneS, itemque Senatu magna Pars Sententiam ejus laudant virtutem animi ad coelum ferunt alii alios increpantes timidos vocant Cato clarus atque magnus habetur senati decretum sit, sicut ille censuerat. Sed mihi, multa legenti, multa audienti, quae populus Romanus domi militiaeque mari atque terra praeclara facinora fecit, forte lubuit attendere, quae res maxime tanta negotia Sustinuisset. Sciebam, Saepenuinero larVa manu cum magnis legionibus hostium contendisse cognoveram parvis copiis bella gesta cum opulenti regibus ad hoc saepe tortunae in violentiam INTERPRETATIO. Sciebam P. Romanum adipe cericisse parvo exercitu cum magnis
NOTAE. Contra. J Non equidem contra, Sed rine imperio nisi quod in bello, i contra imperium facit, qui absque eo aliquid
Ohatat. J Prout id factum in illo Horatio cujus critne intra gloriam fuit, ut loquitur Florus Gali diceremuS: Con-
C Non ea J HOC St, tam nefaria VeriS-sime dictum : nam per gradus ad eXtremam nequitiam descenditur; quod adolescentibus maxime notandum e St. Locua esaei. J Id est, i postquam patratum fuistae facinus conjuratorum, ree
posset auisalutem converti. Ne corrigi. J HOC St, damno et incommodi8, quae ex oujuratorum facinore in vo rediandarerit.
Manifestis. Illi sunt, quos Crimen
cruore. Priusquam leges Paratae QS-sent pro tergo et Capite civium. h Violentium. Cum verbi gratia, adversus Samnites, Gallos Pyrrhim, Annibalem, bellum geSserunt.