장음표시 사용
121쪽
hac dictione, mater,ma,nihil per se significat: in his uero, idest in compositis pars uult quidem, idest fignificare, uel apparet qd' aliquid significet, sed
secundu ueritatem quatenus pars eii nullius, supple, rei eli significatiua,uel fgnificat aliquid, separatim sumpta ut in eo nomine quod est, ideli dicitur qui serus, ferus quaten est pars dictionis nil significat. Declarat deinde te tiam particulam quia omnis uox significativa, aut est naturaliter, aut secuu dum placitum. dicens: Secundu in placitum verb, supple, licium est : quoniana natura nominum nullum est, id est, qanatura n O in potuit nomina rebus, sed a primis instituentibus fuerunt nomina imposita, quod est dicere secundum placitum 1, scd quando fit nota, supple, a natura, vel quando instituitur, tune sanificat aliquid, sed naturaliter: qu admodum. & illiterati, qui sonum faciunt,ut omnia bruta, puta latratus canum, mugitus bovum, rugitus leonu,
sibilus serpentum, & huiusmodi, quae
voces naturaliter aliquid designat, vel famem, vel iram , vel sitim,quae tamen voces nomine carent. Vbi notandum
est Aristotele, non dixisse quod illi soni non habeant nomina, quia habet,ut latratus canum, Sc rugitus leonum 5 c.
Sed dixit quod ille voces, seu soni, non sunt nomina, & hoc est manifestum per se.
Non homo vero non est nomen; at vero, nec positum nomen est, quo illud oportet appellare; neque enim oratio, ne
que negatio est, sed sit nomen
infinitum; quonia similiter in quolibet est,& quod est,& qis
non est. Philonis autem, aut Philoni,&quaecunq; talia sunt, non sunt nomina, sed calus nominis. ratio autem ipsorum est,
in alijs quidem eadem; differ ut
autem, quoniam cum est, vel fuit,uel erit, neq; verum, neque
falsum, est nomen vero semper, ut Philonis est,uel non est; nondum enim, neque verum dicit, neque falsum.
Quaedam ab ipsa ratione nominis in praesenti contextu, remouet Arist teles: Sc primum nomina infinita, secudo casus nominum: deinde comparat casus nominum ad nomen supra de Mnitum : demum quandam differentiam ponit. Primum igitur dicit, quod non homo non est nomen, similiter non quus,de similia: quonia non est illi impositum nonae proprium, quo talia nominentur: neque enim supple est or tio affirmativa, neq; negatio, idest, ne que oratio negativa.quasi dicat, quod non ,additum homini non est nome, nisi indefinitum.Vbi notat quidam,quod nomen infinitum negatur esse nomen. quia nomen significat naturam dete minatam,ut lapidem scamnum, aut insonam aliquam determinatam, ut Platonem, & alia singularia: sed nomo i finitum ; puta non homo nullum horus gnificat. imponitur enim a negati
ne hominis.quare conuenit, tam etati, quam non enti. unde chim era vi Logia
ei accipiunt quae est non ens potest dici non homo, similiter lapis no homo,ia non equus dicuntur igitur haec iam mina infinita: quia in quolibet est similiter,idest, aeque,& quod est, Se qae non
est, idest ais r maliue , &negative, Ut quus est nO homo, de equus non est noli onao. igitur ta adfrinationi, quam negationi competit, tanquam enti,quam non enti. secludit deinde casus nomianum cum dicit Philonis auton qui est cas' genitivi de Philoni dativi, Se quaecunque
122쪽
evnque talia sunt, scilicet, & accusatiui,&ablativi, non sunt nomina, sed appellantur casus nominum . Vbi notandum est, secundum Gri quod nominatiuus dicitur proprie nomen, eo quod in ipso fit impositio idcirco vocatur rectus, quia immediate ordinatura mente ge conceptu interiori. Obliqui vero dicuntur casus, quia a nominatum cadunt. comparat casus, deinde ad definitum nomen supra accedit, cum subdit
dicens quod ratio ipsorum, idest significatus ipsorum est idem in recto casu, & in obliquo, vel dicatur quod definitio illorum est eadem. Ponit differentiam deinde dicens, differunt autem,
quoniam casus nominum adiuetus cuta, idest cum intellige obliquum casum tempore praesenti,dicendo Philonis est, vel fuit, id est si adiunctus sit cutempore praeterito dicendo Philonis fuit, vel in quocunque alio casu, recto excepto vel erit, idest, vel casus obluquus si addatur tempori futuro dicedo Philonis erit,tune neque falsum significabit. Nomen uero semper, quasi dicat, sed nomen semper aliquid significabit,ut dicendo Cato est,uel suit, vel erit denotat essentiam Catonis. Sed si dicas Philonis, vel Catonis est, non dii neque verum , neq; salsum assignabis. Usus enim fuit Aristoteles hoc verbo, est,quoniam quaedam verba reperiuntur,quae veru significant cum obliquis: ut sunt infinita, ut me docere oportet, id est,ut ego docea sensus est. & impe sonalia, ut me poenitet, ubi patet,quod actus verbi cadit super obliquum . qae
etiam sensus est ps nitentia me habet. Item notandum est quod si eut obliqua& infinita non sprie sunt nomina, sed Iarge: sic large competit eis definitio
nominis: nanque nomen infinitum remouet potius significationem, qua ponat:s militer obliquus casus nihil significat, nisi quatenus a recto dcriuatur. Dubitaret autem aliquis contra defini
tionem nominis quod respublica est
nomen, & tamen partes separatae alia
quid significant. ergo. secundo si e n men infinitum ingreditur propositi nem, quoniam potest esse subiectum
enuntiationis. igitur, ut dicendo no equus currit, similiter Petri interest. Ad primam rationem sic respondendum est, quod si considerentur ille partes, ut partes sunt, quae quidem imponuntur nomini non ad significandum, sed ut significent suum conceptum toto nomine, quod etiam patet supra in notando, solutio. Ad secundam dicitur, quod si nomen infinitum consideratur ut tale, sic non in reditur proposti nem, nec potest esse subiectum en tiationis, sed si consideratur, uirtute nostri intellectus, quatenus ordinatur, siue determinatur ad aliquod subiectu finitum,ut no leo currit, pro omni parte alia ab ipso leone , tunc fit subiectae nunciationis, intelligera per no leonem,equum, uel homine. sed tune non
est infinitum nomen, sed pro nomine finito eapitur. Ad aliud quod dicitur Petri interest, dicendum eli, quod obliquus non est subiectum, sed nominatiuum debemus intelligere, nostro intellectu: ut manifestu est in resoluti
ne:de nomine, ad uerbum accedatur,& haec sint dicta, ut resolucdo dicimus aliquid ad Platonem interest.
Verbum aute est, quod consignificat tempus,cuius pars nihil significat seorsum,& est semper eorum, quae de altero pro dicantur , nota. Dico autem,
quod consignificat tempus: ut valetudo quidem nomen est ;vrit vero verbum; consignitia
123쪽
cant enim ruinc esse;& semper eorum qu S de altero dicuntur, nota cst,ut corum, quae de subiecto,vel in subiecto sunt. Non
verbii dico; consignificat enim tempus,& sic nasi de aliquo est.
Disterentiae autem huic nomepositum non est, sed inlinitum verbum sit; quoniam si in iliter
in quolibet est, ct quod est, &
Declarato nomine accedit Aristote Ies ad declarationem verbi: hoc auteest tertium caput huius primi libri, in quo quinque facit. Primum definit verbum ipsum . Secundo idem declarat. Tertio agit de verbo infinito . Quarto de casu verbi .Quinto & vltimo, te verbo secudum se dicto. primum ergo dicit in definitione, quod verbum est id
quod consignificat tempus cuius nulla
pars separata aliquid significat, & est
nota semper eorum qu 7 de altero prPdicantur. Pro hac autem definitione notadum est, quod ibi sunt hae tres particuis pi ima quod verbum consignifi-
eat tempus, ad differentiam nominis quod non significat tempus: cuius pamtes nihil extra significant, ad differentiam partium orationii, Sc semper eorum,quae de altero praedicantur, est nota: ad differentiam Do solum nominis,
sed et: am participi j; quod consignificat tempus: nam nomen &participiupossunt poni, tam a parte praedicati, quam a parte subiecti, sed verba sempera parie praedicati ponitur. Vbi notandum est,quod licet cursus, & similia verba videantur , significare tempus, non dicuntur tamen huiusmodi; εe etiam notandum est, quia licet multa sint verba, , t lego, doceo, amo,cu
ro,&c. tamen solum verbum substantivum, quod ei sentiam significat, logico seruit. Dicet aute in aliquis quare Pldilosophus non posuit in hac definiatione hanc particulam, verum:sicut indefinitione nominis p ad hoc breuiter respondendum, quia fecit breuitatis causa. id quod comune est, tam verbo,quam nomini, tacuit, quasi s upem fluum in replicatioue.Si dicat quod debebat omittere illam etiam particuli cuius nulla pars,dico quod duplex potest esse oratio alia ex nominibus, &alia ex verbis. igitur ad differentia particulae orationis in nomine quae alio significat, ut Plato Philosophus albus.
in verbo vero ad differentia partis orationis ex verbis, ut mouere est cales cere : docere est discere. Declarat definitionem cum subdit dicens, dico autem quod consignificat tempus, ad dic
serentiam nominis: nam valetudo est
nomen ; & non significat tempus, sed valet, est verbum,& significat tempus: consignificat enim nuc esse, idest significat ac denotat tepus praesens, di semper verba est nota eorum qiis de altero p radicantur, id est nota compositionis,vel componit praedicatu in , subi elo, vel dicatur quod verbum est notae eorum quae praedicantur de subiecto,
id est dicuntur de illo: quantum ad praedicata essentialia: ut homo est animal; vel sunt in subiecto, t homo est albus, quantum ad praedicata accidetalia qgest esse in subiecto.quia igitur verbum semper ponitur a parte praedicati, idcirco dicitur nota semper eorum, quae de altero praedicatur ; siue compositio. Secludit deinde quaedam ex numero verborum, & sunt verba infinita cum
subdit, licens: quod non valet, & non laborat, S: huiusmodi alia no sunt verba, licet tamen non sint verba: co significant tempus; semper de aliquo predicantur sicut verbumadest de subiecto. Differentiae autem thuic, quod non est
124쪽
In Lib. I. Perihermenias. I I e
verbum, non est impositum proprium nomen, sed infinitum verbum sit, id est appellantur infinita verba quia si militer in quolibet ell, vel quod ell,vel q tiron est, ut supra de nomine dictum et t.
scilicet quod tam enti, quam non enti competit infinitum nomen, seu verbu. Vbi notandum est, quod verbum infinitum conuenit cum verbo negato, secundum Io. And.)in eo quod unu quodque negat formaliter aliquod agere,
vel pati. Sed dii fert in hoc,quia verbii infinitum habet vim tantum unius dictionis, Se verbii negatum habet vim orationis saltem impersecte. Item n tandum est, quod aliud est significare tempus, re aliud consignificare tepus. significare enim tempus est importare tempus,ut quanda rem in se,ut dies tempus, sed consignificare tempus, est fgnificare rem , ut tempore mensuratam. Dubitaret aute aliquis quod creare est verbum, & tamen non significat cum tempore, quia non significat fluxum, de fieri, sed actionem quae fit in indivis bilit igitur malὰ ponitur cum
tempore. Ad hoc respontendum, secudum Ver quod creare no significat flu
xum realem, qui mensuretur tempo
re , sed significat per modum fluxus,&fieri: ideo signiscat sub modo temporis, Se hoc sufficit.
Similiter autem & valebit,' valebat non verbum est , sed
casus verbi. Differunt autem a
verbo, quod hoc, quidem pra sens consignificat tempus, illa vero id quod circumcirca est.
Ipsa igitur secundum se dicita verba nomina sui, & significat aliquid; constituit enim qui dicit, intellectum, & qui audit, quiescit; sed si est, vel non est,
nondu significat; neque enim lignum est rei esse,vel non esse, neque si ipsu in ens dixeris nudum; ipsum enim nihil est,consignificat autetii compositione quandam, quam sine compositis non est intelligere.
Secludit a verbis in praesesiti cote tu Aristoteles,casus verborum . deinde ostendit conuenientiam verborum cunominibus. Ubi notandum primo est, quod uerba imperativi, subiunetiui,optatiui modi, non dicuntur verba. sed casus verbi sic uerba praeteriti temporis, Sc futuri.Sed uerba indicatiui modi temporis praesentis non diciatur casus uerbi, sed uerba, sint cuiuscunque personae,aut numeri. Secundo notandum , secundum Thom. quod cum d clinatio , siue coniugatio uerbi uari tur per modos, te inpora, numeros, id personas: uariatio quae fit secundum numeros, Sc personas, no conitituit ca1 am uerbi: quia talis uariatio non est ex parte actionis, sed ex parte subiecti: sed uariatio quae est secundam modos de tempora, respicit ipsam actionem,& ideo utrunque constituit casus
uerbi. Dicit igitur Philosophus quod similiter & ualebit quod est tempus
futurum, Se ualebat quod est prater ita non sunt uerba, sed dicuntur ac appellantur casus uerbi. quasi dicat,quia solum praesens dicitur uerbum: ideo subdit, quod qui est uere uerbum consignificat tempus praesens , sed haec differunt a tempore praesenti. illa uero, iupple, alia tempora significant id quod circumcirca est, id est tempus praesens,
dc futurum , quae circumstant tempus praesens . Ostendit deinde conuenientiam uerborti cum nominibus dicens:
quod ipsa uerba secundu se dicta sunt nomina , quod est dicere sunt simpli-
125쪽
ees dictiones, quae prolatae solae sunt, nominibus similia; significant enim aliquid conceptum in intellectu: quia qui dicit supple uerbum, sue profert, constituit intellectum in audiente,&qui audit quiescit a suspesione animi. Secundo sunt sicut nomina simplicia, quia quamuis aliquid significent, tamen si est, uel non est, id est si assirmant,
uel negant, nondum significat: quemadmodum nec nomina, nili addatur ei aliquid,neque enim, supple, uerbum, sicut, neque nomen est signum esse rei; aut non elle: hoc est affirmationis est signum, neque negationis: quoniam affirmatio, & negatio, ex compositione
sit. &quia sub liantiuum uerbum deberet magis fgnificare esse, idcirco, neq; ens si nudum illud dixeris aliquid significabit, secundum se, M sine aliquo
adiuncto: ipsum enim , s upple,ens nihil est, idest, neque affirmatio, neq; negatio, eo quod non significat rem esse, uel non esse : tamen co significat quandarn copositionem quam sine compositis, idest, extremis, non est, idest, non contingit intelligere . Notandum autem est,quod copula uerbalis, quae est ista dictio,est, quandoque dicitur secudum adiacens,& quandoque tertium adiacens. Declaro exemplo in hac propositione ho est,est propositio de sceo adiacente:qus propositio quavis subiectum apparet, tamen praedicatum consilit in illo verbo ell, vel es, vel sum, quasi ostendat essentiam esse in te , vel in illo. igitur istae propositiones quae praedicato carent, dicuntur de secundo adiacente, eo quod in verbo consistit,& vim habet praedicati. Propositio vero de tertio adiacente est illa in qua praedicatum non cosilit in verbo , ted consilit in illa qualitate, ut dicendo homo est albus , praedicatum consistit in albedine, quae albedo vi verbi coniungitur cum illa dictione homo.Similiter erit haec propositio de tertio adiacente quamuis non videatur, homo currit,eo quod tantum valet quantum est dicere resoluudo, homo est currens
igitur illae erunt de secundo adiacente quae neque qualitatem aliquam neque ubi resolui possunt, non habebunt,que vero habebunt aliquam qualitate, vel aliquod verbum in quo possunt res Nui, praedicata illa erunt de tertio adi cute. At diceret aliquis, quod ista pr positio est vera Adam fuit, & Antichristus erit, uec tamen praedicantur ibi verba obliqua. ergo, Sec. Ad quod breuiter respondendum est, quod verba prster ita,& futura indicatiui modi nopraedicantur vere de obliquo, sed sola quatenus includunt tempus praesens indicatiui,se non sunt verin tu perr ductionem ad praesens: ut ista pro potatio Adam fuit non est vere, niti quia ista fuit vera Adam est . sic dicendu de illa,Antichristus erit.
De Oratione. Cap. IIII. Oratio autem est uox significativa, cuius partium aliqua significativa est separata, ut dictio,sed non, ut affirmatio, uel
negati O,&c. Illud est caput quartum, in quo agit
Aristoteles de oratione, & quia multae sunt orationes nempe interrogatiuae, ut apud Virgilium, imperativae, depraecatiuae,optativae, de subiunctivae . ideo de una est intentum.
Interis Heu nunc telias, inruit, me a serat πινά misera m sis aenis reditiis Imperat. Ferie cit flammi, re leti, Ne ire rema
Sic de reliquis,sed omnes istae omit
126쪽
tantur, quoniam de enuntiativa debet hic esse serino.vbi norandum est quod duplex eli oratio, scilicet, perfecta, &imperfecta: persecta eli illa, quae animum auditoris quietat, ut homo est animal rationaIe ; imperfecta vero est illa quae non quietat auditoris animu,
ut homo bonus, & perfecta iterum diuiditur in illis quae supra tactae sunt. dicit igitur Philosophus,quod oratio est vox significatiua cuius aliquid, id est, aliqua partium separatum. id eis, separata ab oratione, est significativum. i. fgnificatiua,ut dictio; sed non ut aisr-matio , uel negatio, quasi dicat, quod non significant aliquid ille partes separatae , ita ut significent affirmationem, vel negationem. ubi notare possumus
duplicem esse significationem : una signiticatio, l co petit dictioni, &alia qcopetit oroni q copetit oroni significat
verum, vel falsum,quae vero competit
dictioni significat tantum aliquid , sed
non affirmat, neque negat. exponit deinde dictam rationem siue se finitione cum dicit,dico aute, ut homo aliquid significat, sed non lignificat quod est, aut non est .l. sed non significat quid sit
homo,& quid non sit,ut in hac orati ne reperitur, homo est animal rationale.Si vero haec addantur, c dictioni,homo,tunc assirmabit, uel negabit. tameita ut non addatur una sillaba alterius nominis,quia tune non significabit aliquid, ut in hac dictione sorex, rex per se nihil significat, in eo quod est sorex. ideli,quatenus eth pars huius dictionis sed solum dicitur vox , absque significatione ulla: licet possit habere aliqua
significationem, aliter tamen sumpta. in duplici b. enim, supple, nominibus, id eli, in nominibus compositis, pars
fgnificat quidem aliquid, sed no quatenus eli pars,&secundum se, ut dictu eli supra in nominis declaratione.quare notandum eth , quod non omnis additio facit orationem: ut in hac dicti
ne homo, addendo die s significabit
verum uel salsum, sed de additione persecta intelligendum est . ut homodocens doctus est. sed quoniam aliqui
dixerunt orationem no significare secundum placitum, idcirco remouet errorem dicens:quod omnis oratio significativa eii secundum plaeitum sicut dictum est supra de nomine; non autesicut instrumentum, scilicet, uirtutis naturalis,qtita instrumenta virtutis interprctativae sunt guttur, lingua, pulmo, quatuor detes,&c. similia, quibus mediantibus formatur vox: sed oratio est effectus virtutis naturae prolatus per dicta instrumenta . deinde quoniam intendit determinare de eis
nuntiatione ipsa ideo subdit, quod
non omnis oratio , est enunciatiua sed solum in qua verum,uel falsum
apparet, illa dicitur en unciativa. nota
acutissimam breuitatem Philolophi in his verbis, scilicet, quod non omnis oratio est enunciatiua; de quod oratio enunciat tua est illa in qua est veru,vel falsum. subdit deinde separationem aliarum orationum dicens, quod, sup-le , verum & salsum non inest omnius, supple, orationibus, ut de prscatio,id est, oratio deprscat tua est quideo ratio, sed non apparet ibi neque verum neque falsum.ostendit demum de qua est mentio in praesenti cum dicit, quod cxters, supple, orationes relinquantur tanquam vanae quia consideratio de eis potius ad Rhetorem, &ad Poetam pertinent: sed enuntiativa, i. sed de enuntiativa oratione,ad yrssentem speculationem pertinet. Vbi notidum est secundum Gra. quod quia scietia huius libri ordinatur ad scientiam posteriorum,quae est de de monil rati
ne,quae generat scientiam veritatis .i Icirco de e nunciativa solum agit, quae est ueritatis significativa.
127쪽
enunciatiua assirmatio, deinde
negatio, aliae vero omnes coniunctione una. Ncccsse est autem omncm cnunciatium orationcm, cx vci bo cse, vel cX ca
Enuci tronena supra definierat Philosophus , in pratenti vero contextu
ponit di iasiones tres ipsus: quam prima est, quod, enunciatio quaedam est una, & quaedam est plures. Alia est d,
uisio, quod e nunciationum alia ell af sirmativa,&alia negativa,& quaedam est vir ω simplex quedam coniunctione una d. ergo quod oratio enunciatiua una eli assirmatio, id est, enunciatiua affirmat tua: deinde negatio, id est, negativa oratio . se in per enim negativum
posterius eli assirmativo, & quaedam
aliae sunt una coniunctione, non autem
simpliciter. maniscitat deinde diuisiones cum subdit, dicens : quod necesse
eis, omnem orationem enunciatiuam constare ex verbo, aut ex casu verbi,
quasi dicat, vel ex tempore praesenti,
vel praeterito,aut futuro. eratio autem
huius est, quia licet ratio hominis. i. definitio, siue definitio alicuius alterius,sit oratio quaedam, plurium nominum content ma, ut dicendo in hac definitione hominis, animal rationale
mortale, tamen non erit enunciatiua
oratio, nisi addatur ei substantivum verbum,eli, vel sui vel erit. pro pterea quod e nunciatio eli verum,uel talsum fgnificans. opol tet igitur esse verbum
in enunciatione: ut homo est animal rationale mortale. Poteli qu.s dubitare quare facit Ar illo teles mentionem de verbo, & non de nomine c m oratio constet ex nomine, & uerl o. mi hoc respondetur, quoniam I otest eperiri oratio siue nomine, sedi o i oratio sine uerbo, ut in hac proi o itione enunciativa, currere eit mollere . aut sic secundum Io. And. quia p raedicatum est
pars principalior in euunctatione, eo quod est formale , Seuerbum se tenet ex parte prsdicati,cum sit nota, uel signum eorum, qus de altero pr*dicantur. idcirco facit mentionem potius de uerbo, quam de nomine, tanquam mentionem faciens de principaliori. deinde subdit de unitate , idest, quod definitio hominis, & alie faciunt uiau, non autem multa, & si sunt omnino unum, dicit esse alterius negocii: dicit igitur, quod unum quoddam eth animal gressibile bipes, & non multa, quia enim sicut ex sorma, materia sit unum quoddam, ut inquit D. Thoin. sic ex genere, & differentia ex quibus componitur definitio fit unum quoddam . quomodo autem sit hoc unum ad metaphisi cum pertinet. subdit deinde quod no est, unum quoddam, eo quod
partes eius proferuntur absque medio, id est absque coniunctione, ut patet animal gressibile bipes, uel quia sunt propinqus; propterea quod posset etiam proferri res, quae non sunt unum propinque,ut lapis ferru equus sed est purum, propter aliam caulam, que est alterius negocii sua consider tio, id est Metaphisici eo quod differet tia , ut ibi patet, euenit generi per se
non per accidens, tanquam insius generis determinativa, per modum quo materia determinatur per formam, quia a materia, genus sumitur,& a sorma sumi ur differetia: exponit deinde primam diuisionem dicens, quod una oratio enunciativa est illa qus unum fgnificat, ideit, quo signascat tantum unum p rsdicatum de uno subiecto, uel
e nunciatio simpliciter etiam eii, qu puna coniunctione eli, non autem quia significet unum , ut homo est animal. plures uero enunciatio est quae signia ficat plura, & non uitum, siue comui cte, liue in coniuncte. v bi notandum
est,quod enuciatio cit plures, vel quia plura
128쪽
lura de pluribus praedicantur, ut inoc exemplo, Plato Grammaticus albus, musicus, est logicus ,Rhetoricus: vel quia unii de pluribus prsdicatur, ut Plato Grammaticus albus eli h mo, vel quia plura de uno coniuncte prsdicantur, ut Plato est logicus musicus albus. correlarium concludit dicens quod nonae,3c uerbum sunt sola dictio,ia non enunciatio: quoniam nisest dicere, supple, sic pro serentem nomen uel uerbum solum) sie aliquid significantem , idest enunciare aliquid. similiter qui profert uerbum , siue nomen sponte, siue interrogatus, nec verum, nec falsiim enunciat. exponit deinde secudam diuisionem cum subdit dicens, quod harum, supple, en unci Miloniam, in quibus unum dicitur de alio, Esc quidem simplex dicitur enunciatio, quantum spectat ad assirmativae nunciationein uel aliquid ab aliquo, supple, remouetur: quantum spectat ad enunciationem negatiuam.Sed hec qiis composita est ex his enunciationibus simplicibus, est iam sicut quaedaoratio coinposita ex pluribus orationibus Vbi notandum est quod se uti diuiditur unum in simplex , & compositum in dictionibus , sic in enunciationibus qus la est una simplex , quando
unum de uno praedicatur, ut homo est animal, &quaedam est una compos-tione, &coniunctione, ut cum plura subi jciuntur, uel prsdicantur, ut homo
est animal gressibile bipes, quae quide
plura tantum unum fgnificant. exponit demum tertiam diuisonem dices. quod simplex enunciatio est uox significativa de eo quod est aliquid,quantuad assirmativam e nunciationem: uel de eo quod non est, qua latum ad negatiuam enunciationem. definitive deinde membra huius tertis dimisionis mam fellat cum subdit: quod a simatio est enunciatio alicuius de aliquo, id est est enunciatio in qua aliquid aifirmative praedicatur de aliquo, ut homo est animal. Negatio uero est enunciatio alicuius ab aliquo, idest enunciatio in qua aliquid remouetur ab aliquo, utputa subiectum a praedicato per negationem,ut homo non est lignum. Vbi notandum est quod affrinatio, & negatio dup liciter capi possunt. uno modo formaliter,&alio modo materialiter. Primo modo nempe formaliter, accipitur pro compositione a Trinatiua p- dicati cum subiecto:negatio uero pro compositione negativa subiecti cum predicato: & isto modo acceptς negatio, & assirmatio sunt differentiae essentiales enunciationis. Secundo modo materialiter accipiuntur assirmatio .pa Ermativa oratione,& negatio pro negativa oratione: & hoc modo accepissunt species enunciationis, & sic capiuntur hoc in loco, a Philosopho. sed dubitaret aliquis contra hanc definitionem , quod haec est negativa homo non est animal, & tamen praedicatum non remouetur a subiecto cum sitim- possibile , ut remoueatur animalitas ab homine, cum illam habeat. Adq Ibreuiter respondendum est, quod in ista propositione homo no est animal, licet praedicatum a subiecto non remoueatur secundum rem , tamen secundum modum enunciandi, scilicet, pernegationem, remouetur, qua negatione ab ipso separari denotatur, de sic indefinitione intelligitur.
est,& quod est,no esse, & quod
non est,no esse,& circa ea, quae tra praescias, tempora sunt similiter, omne utiq; contingit, quod quis affirmauer it; negare,
& quod quis negati ei it; aserinare.Quare manifestum est, quod
omni aifirmationi opposita est
129쪽
negatio,& omni negationi affliniatio. Et si hoc contradictio affirmatio , & negatio Opposita . Dico autem opponi
eiusdem de eodem, non autem aequi uoce,& quaecunque cc tera talium contra Sophisticas determinavimus importunitates. Supra diuisionem enunciationis posuerat,in praesenti uero contextu, ponit quatuor en unctandi inodos.& primo ostendit quomodo enunciationes
opponantur.dicit igitur quod, quia id quod est, potest dici quod non est, idesten unciari quod non sit, utputa si Plato currat, & dicatur quod non currat tunc erit primus modus: secundus modus est, quod potest dici quod non est esse: tertius modus enuciandi est quod potest dici quod est,esse; quartus & ultimus modus est, quod potest dici, qd
non est, non esse, & circa ea,quae extra
praesens,tempora sunt similiter, idest, similiter contingit dicere omni b. istis modis, in alijs temporibus, quae sunt extra praesens tempus: uidelicet &in praeterito, & in futuro, quia supra dixit enunciatione na constare ex verbo,
vel ex casu uerbi; subdit dicens, contingit omne quod quis assirmauerit negare,quia ita est,ut diximus, & contingit omne quod quis negauerit assirmare. quare manifestum est, quod negatio est opposita omni assirmationi: &a Ermatio est opposita omni negati ni . huic autem eloquutioni nomen impnit cum subdit dicens, quod assimmatio cum opponitur negationi,& negatio assirmationi ita ut sint inter se oppositae, appet letur haec, cotradictio, uel nominetur huiusmodi. unde dicit Ammonius quod in illis uerbis,&sit contradictio dat intelligere ipse imposuisse nomen contradictionis,huic, scilicet,assirmationi, & negationi. Diffinit deinde ipsam contradictionem, quae est oppolitio assirmationis, de nogationis. Dicit igitur, dico autem opponi, per contradictionem, quod sit intelligitur, eiusdem, supple,praedicati, de eodem,supple, subiecto, SI Dpple dico oppotii eiusdem praedicati,se subiectu noli aequi uoce,id est no solum secundum nomen, sed etiam eiusdem secundum rem. addit deinde de quaecuque cetera talium, id est, & secundum alias coditiones, oportet, ut sit eiusdepraedicati,& subiecti uni uoce,cotra sophisticas importunitates, seu litigiosas determinavimus; scilicet in primo
Llenchorum.Vnde notadum est, secundum Gra. quod hic habentur tres coim ditiones quae requiruntur ad uera contradictionem: quarum una est idelitaspi Uicati quia assrmatio & negatio de diuerso predicato, sbi non coiit radicunt. scut sunt Plato Iesit; Plato non amat. Secnnda conditio est identitas subiecti, quia aifirmatio & negatio de diuerso subiecto non faciunt contradictionem: ut Plato legit, & Socrates nolegit.Tertia conditio est ide utitas non solum nominis,sed etia rei. viare non est contradictio quando dicitur canis
currit: canis no currit. si accipitur sub diuerso significato canis .prianaq, conditio datur intelligi per hoc quod dicitur, eiusdem. Secunda uero datur i
telligi per hoc quod dicitur ; de eode. Τertia datur intelligi per illud quod
dicitur,no aequivoce. A est dubitatio secundum eundem circa textum, propterea quod non uidetur uerum quod
id quod assirmatur , quod etiam possit
negari,fc econtra, quia uoces assirmatiue, uel iregative sunt signa coceptionum animae.sed aliquid concipitur ense,quod non potest concipi non esse, ut patet de communibus principijs, e go, dec. nam si quis corde concipit omne
130쪽
ne totum maius esse sua parte,ita concipiet quod aliter concipere non potest , & per consequ ens non oppositu. non poterit igitur omne negari. Ad hoc dicendum , quod dupliciter intellecti oncipere aliquid, contingit: uno modo contingit aliquid concipere sibi assentiendo, & hoc modo omne t tum , concipit quod est maius sua parte .& quilibet hoc cocipere potest: nec oppositum concipiet. Alio modo conis tingit aliquid concipere intellestiis, sed no n sibi assentiendo: sed cogitado de ipso aliquo alio modo Sicque non solum potest concipere , quod omne totum est maius sua parte . sed etiam quod omnis pars est maior suo toto.uoniam aliquis tunc potest cogitaree opposito. quanquam si non posset de opposito cogitari: non posset ulla ratio ad destructionem oppositi, cogitari. igitur manifestum,ac clarum est, quod simpliciter, & uniuersaliter omnia possunt voce non solum assirmari, sed etiam negari. item notandum secundum Buri eum,qiiod non omnis affirmatio, & negatio eiusdem praedic ti univoci, de eodem subiecto uniumco opponuntur. sed requiritur necessario,quod pro eodem numero, seu leodem omnino fiat assirmat io, S negatio: eiusdem praedicata de eodem subiecto : quoniam haec duo non opponuntur animal est homo, pro Platone intelligendo.& haec animal non est homo accipiendo pro Brunello. igitur Oportet, ut de eodem subiecto, & de eodem praedicato fiat assirmatio , &negatio.
vero singulares. Dico autem uniuersale, quod in pluribus praedicari natum e st; Singulare
vero non, homo quidem uniuersalium est. Callias vero e
Voniam de tribus propositionibus, seu de tribus modis propositionum debet agere Phinosophus, nempe de propositione uniuersali, ut omnis homo est animal, quia est cum signo uniuersali,quod est omnis: &de propositione particulari, ut aliquis hoino est iustus:& de propositione indisserenti , ut absque hisce signis, homo est albus. idcirco in praesenti contextu distinguit Aristoteles diuersas assimmationis & negationis oppositiones, ut quaesit vera oppositio seu contradictio appareat.deinde ostendit quomodo opponantur en unciationes diue
simode secundum diuersitatem subi cti. agitque demum de indefinitarum
oppositione. Quantum autem speetae
ad primam partem iquit Philosophus.
quod rerum quaedam liint uniueri alia,& quaedam particularia, seu singularia. manifestat autem lisc membra per
definitionem cum subdit dicens, dico autem illud, supple, dici vel esse unia
uersale, quod aptum natum est praedicari de plurib , ut animal, de homine, leone,cane, & huiusmodi praedicatur. singulare vero est id quod on est aptunatum praedicari de pluribus, sed de uno solo, ut Petrus. latq; & ipse exemplum. homo enim dicitur, vel praedicatur de pluribus,qiua de Socrate, Platone,& Petro praedicatur . Callias vero, es e numero eorum quae singularia,
vel particularia dicuntur, &est una oppositio . deinde subdit, necesse est quoque enunciare, quod ineli aliquid, aut non, nempe aliquando alicui eoru