장음표시 사용
131쪽
quae uniuersalia sunt, e aliqua lo oportet enunciare alicui eorum, quae singularia sunt,quasi dicat, quod aliquando enunciare debemus aliquid, idest, dicere sententiam affrmativam, VeI negatiuam uniuersalem, vel singularem: ut homo est albus, vel homo no est albus quantum ad uniuersalem enunciationem, vel Plato est logicus, de Plato noest logicus quantum ad particularem oppositionem : ubi notandum est se clidum Gr.quod hic non describitur singulare taliter, quod intelligatur nomen alicuius singularis non posse pluribus conuenire: quia hoc est falsum
cum plura singularia uno nomine vo- Centur, ut patet de hoc nomine Baptista. Sed describitur taliter,ut intelligatur quod ipsa res singularis no est pluribus communicabilis: quoniam res quae est hic homo, non potest conueni
re ni si huic homini. idcirco respondes Diuus Thomas ad hanc.quaestionem, quod plures possunt vocari hoc nomine Plato, vel Baptista, dicit quod Aristotcles , & recto non diuisit nomina in uniuersale,& particulare, sed res diuisit . &ideo intelligendum est quod uniuersale non solii in dicitur quando
nomen potest de pluribus praedicarii sed etiam quando id quod significatur
per nomen est natum in pluribus inueniri. hoc vero non contingit in nomianibus, quia hoc nomen Baptista, ut inquit ipse, significat naturam numanam quae est in hac materia , si vero Imponatur alteri homini aliud significabit. deinde ostendit quomodo opponatur
dicens, quod si aliquis in uniuersali .i. de subiecto uniuersali, uniuersalitere nunci et, quod est, aut non est, tunc erunt enunciationes contrarie , quasi
dicat, si quis dicat sententiam uniuem salem, ut homo est rationalis, uniue saliter, id est cum hoc signo,omnis,nullus, dicendo omnis homo est rationalis, vel nullus homo est rationalis, tacdicentur hae contrariae, quIa Igἰtur eStraria maximam distantiam requirunt ideo in enunciationibus illa est maxima distantia , quae est inter uniuersale affirmativam , & uniuersalem negatia uam: idcirco contrarie opponi 'cuntur. deinde manifestat ipse exemplo
dicens. Dico autem enunciare in uniuersali uniuersaliter, ut omnis homo est albus, nullus homo est albus, &hee duo m *xime distant inter se uniueris lis assirmativa,le uniuersalis negativa. ut patet ex primo Metaph. Notatione dignum est secundum Diuum Thoma, quod de uniuersali aliquid enunciatur quatuor modis. Primo modo potest v- niuersale considerari quasi separatum a singularibus, siue per se subsistens,ut Plato posuit: siue secundum Averroissententiam secundum quod habet esse in intellectu . Secundo modo attribuitur uniuersali sic considerato,quod apprehenditur ab intellectu,ut unum: tamen id quod ei attribuitur non pertinet adactum intellectus; sed adesse. quod habet natura apprehensa in rebus,quae sunt extra animam puta cum
dicitur hominem et Iedignissimum omnium creaturarum, quia conuenit naturae humanae, etiam secundum quod' est in sinpularibus, quia de unoquoq; homine noc dici potest. Tertio modo attribuitur aliquid uniuersali prout
est in singularibus, & hoc modo dupliciter quatinoque ratione ipsius naturae viai uersalis: puta cum attribuitur
ei aliquid ,quod ad essentiam eius perintinet,ut cum dicitur homo est animal. aut homo est risibilis . Quandoque a tribuitur ei aliquid ratione singularis
in quo inuenitur: ut cum attribuitur
ei aliquid quod pertinet adactionem
indui id ui: ut cum dicitur homo ainbalat: iungitur tunc ossicio particularis. De oppositione indefinitarum agit cusubdit dicens:quando autem in uniuersalibus, id est de uniuersalibus subi elisa
132쪽
ctis, sed non uniuersaliter sumptae. i. absque signo uniuersali,ut homo est albus , & homo non est albus , tunc non sunt contrariae, sed sub contrariae, idest aliquo modo contrariae sunt, sed non omnino: quae autem significantur, supple, res, aliquando contrariae sunt, in aliqua materia. hoc dico cu non enunciantur uniuersaliter, idest eum signo, quae tamen res uniuersales sunt :vi h mo est albus, Schomo non est albus. homo enim in uniuersale, tamen non utitur ensiciatione uniuersaliter, quia non additur signum uniuersale . Illud signum omnis non est uniuersale, idest non significat aliquam naturam uniuersalem : sed consignificat. quoniam illud quod additur ei sumitur uniue saliter. Vbi notandum secundum Gr. quod indefinita assi maliva,& indefinita negativa dicuntur pro tanto subco-trariae quia continentur sub ipsis uniuersalibus: quae sunt contrariae . ratio autem est, quia indefinita aiffirmativa sub uniuersali assirmativa continetur,
de inde finita negativa, sub uniuersali
In eo vero quod praedicatur uniuersale, id quod est uniuem saliter praedicare, non est veru ;nulla enim affrmatio vera erit, in qua un iuersale sit praedicatu, uniuersaliter praedicatur, ut est
omnis homo Omne animal. Opponi aut cm assirmationem,n
gationi , dico contradictorie, quo uniuersaliter significat ide,
quod non uniuersaliter, ut nanis homo albus est, non Om
nis homo albus est. Mullus limmo albus est, aliquis homo albus est. Contrarie vero uniuersalem assirmativam, de uniue salem negationem, ut Omnis homo iustus est, nullus homo iustus est.
Removet Aristoteles quoddam dubium in praesentia . quoniam dixit in praesenti diuersificantur inter se haec, quod uniuersale sumitur uniuersaliter&non uniuersaliter. Deinde determinat de oppositione uniuersalium cum particularibuste nunciationibus. Dicit ergo primis, quod in eo quod aliquod uniuersale praedicatur, non est verum id praedicari, quod est uniuersale uniuersaliter,quasi dicat, in eo quod praedicatur aliquod uniuersale non est v rum , quod uniuersale praedicatur uniuersaliter , uel sic dicatur & melius
cum uniuersaliter enunciamus; est ad-ijciendu signum, omnis, subiecto,enuciationis uniuersalis. quare veru non
est uniuersale uniuersaliter predicari, vel esse praedicato adiunctum, sed se lecto:& ratio est, quia nulla assirmatio vera erit, in qua de uniuersali praedicatum uniuersaliter praedicetur. sicut noest verum , immo falsum dicere quod omnis homo est omne animal,quasi dicat, quod nulla assirmatio est vera de uniuersali praedicato: in qua in sum prpdicatum praedicatur uniuersaliter, id est tu signo x niuersali, ut patet in ista propositione, quae habet praedicatumcu signo uniuersali: nempe omnis limmo est omne animal. Deinde ad secundam transit positionem, ut primum dicebamus,dicens : quod a firmatio quae fignificat uniuersaliter, idest propositio assirmativa uniuersalis , Opponitur ei contradictorie qus est negat: ua non
uniuersaliteri ut omnis homo alb est, non omnis homo albus est. nullus h mo albus est, aliquis homo albus est. Contrariae autem sunt uniuersales affirmative, & uniuersales negatrue : ut in. Ouinis
133쪽
omnis homo est iustus, nullus homo
est i ultus. Notandu ergo est, quod tunc est contrarietas cum ambae propositiones sunt uniuersales uniuersaliter,&una est affirmativa, & alia negativa. Subcontrarie uero sunt cum duae propositiones particulares sunt una est affirmativa altera negativa. Exemplupri in i,omnis homo est alb', nullus homo est albus. Exemplum secundi aliquis homo est albus, aliquis homo notat albus.Contradictoris sunt quotiesicunque inuemutur duae propossitiones uua uniuersalis a firmativa,& alia particularis negat tu uel una uniuersalis negativa, alia uerti particulatis assim maliva. Eaeptum primi omnis homo est uillus, quidam homo no est iustus. Exemplum secundi , Nullus homo est iustus, aliquis homo est iustus. dantur& aliae oppostiones quae dicuntur sub alternae, quarum una propositio est uniuersalis affirmativa, & alia particularis affirmativa, uel una uniuersalis negatiua , & alia particulatis negativa. Exemplum primi omnis homo esti ultus. aliquis homo est tultus. Exemplum secundi, nullus homo est iustus; aliquis homo non est iustus: hec omnia patent in hac Figura. Omnis homo est
Quidam homo est albus. secundo notandum est , quod lex
harum oppositionum est, quod cotrariae nunquam possunt esse simul uerae,
sed possunt esse simul salis. Subcontraris possunt elle simul uerae, sed nunquasi mul falsae. Subalternae si uniuersalis est uera,de particularis .in vera. ia e cotra si est particularis salsa, & uniuersalis quoque. Contradictoriae uera nun- qua possunt esse simul uerae, uel simul falsae; ut omnis homo est animal, alia quis homo non est animal.In secundo
haec uideb imus, sat est pro nunc. De
134쪽
In Lib. I. Perihermenias. IasDe regulis oppositarum Enunciationum. Cap. VI.
Quocirca has qui de impoLsibile est simul esse veras; his
vero oppositas contingit aliquando in eodem simul esse ve
cst, & aliquis homo albus est. Quaecunq; igitur contradictiones uniuersalium sunt uniue ualiter, necesse est alteram esse veram,uel falsam; &quaecunque
in singularibus sunt , ut est Socrates albus, non est Socrates albus. Quaecunque autem in x niuersalibus quidem, non uniuersaliter autem, non seinp hqc quidem vera est, illa vero falsa est; simul enim verum est dic
Ex dictis insere Aristoteles quatuor
regulas .Prima est,quod due orationes contrariae non possunt esse simul uere. Sub contrariae uero possunt esse simul uerae.Tertia regula,quod contradictoriarum altera est uera, de altera est salsa. maria & ultima regula est, quod qupamrmationes, & negationes sunt
uniuersalium non uniuersaliter, non semper earum una est uera, altera au
tem falsa. Istud igitur caput tres habet partes,prima continet has regulas; secunda, dubium & dilutionem; tertia epilogum Dicit igitur prii num,quasi . concludens circa dicta; quocirca has, supple,contrarias,quae sunt omnis homo est iustus, nullus homo est iust ,
impossibile est simul esse ueras , id est, quod ambae sint uerae simul, sed si una
est uera necesse est, ut altera sit falsa deest prima regula. Secunda uero est, udicit his uero oppositas, idest qus sui oppositae contrariis,quae uocantur sub contraris,quandoque de eadem re sui uerae, ut quidam homo est albus, & no omnis homo est alb'; quς sunt uniue salibus assirmationi,& negationi eiusdem de eodem oppositae.Tertia regula est,quod quaecunque sunt contradictoriae oppositae, idest uniuersales cum signo uniuersali, omnis, nullus, necesse est,cum opposita sunt his quae no unia uersaliter sunt uniuersales, altera ueram esse,&alteram falsam, ut omni homo est albus, homo est albus. idem
est iudiciu de iis quae factae sunt in singularibus, ut Socrates est albus, Se S crates no est albus. Quarta regula est, quod que affirmationes,& negationes sunt uniuersalium non uniuersaliter,
hoc est, absque signo uniuersali, non semper haec quide, idest una est uera, altera uero salsa' sed aliquando colimgit, ut sint simul uerae, ut hae duae sunt, homo est albus , non est homo albus.& hae duae quoque erui uerae, est hpino pulcher,no est homo pulcher: quoniafieri potest,ut sit aliquis pulcher de aliquis turpis: at consequitur est ho pulcher igitur non est turpis . hae duae supradictae etia potest fieri, ut sint simul
verae,ut est homo albus, & non est homo albus. at consequitur, si homo albus, igitur non est homo albus quoniasi fit albus, nondum est albus. Contingit igitur ambas esse veras. deinde ponit dubitationem dicens,videbitur autem illico esse in conueniens, has duas esse simul veras, est homo albus,& noest ho mo albus; ob id, videlicet, quiali se propositio, non est homo albus:ac perinde significare videt, ut haec alia, nullus homo est albus. sed est homo albus,& nullus homo est albus, impossibile est,ut sint simul verae igitu r. de hae
135쪽
duae non erunt simul verae, est homo albus, non est homo albus: Dilutio auterat et cum dicit non est idem, vel nouidem significat ista propositio nullus homo est albus, a tque significat ista, non est homo albus. igitur illae duae ex necessitate sunt simul, quia una significat remotionem uniuersale, ut nullus homo est albus,alias gnificat remotionem indefinitam, ut non est homo ab hus:non sunt enim simul quia no oportet quod s haec sit vera homo non est albus: quod statim sit & haec,quod nul- Ius homo cst albus. Circa autem textu quaedam sunt notada & primum, secundum los And quod sub contrariae possunt intelligi dupliciter esse oppositae
contrariis. uno modo comparado particularem ad sua in uniuersalem , t Omnis homo est albus, quida homo est albus: haec enim opponuntur sicut particulare & uniuersale, ideli, secundum modum essendi. Alio modo comparaneo unam particularem ad uniuersale contrariam suae uniuersalis : sic autem opponuntur contradictoriae, ut omnis homo est albus ι aliquis homo non est albus: nuli homo est albus liquis homo est albus. Secundo notandum est, quod licet in nulla materia contraria possint esse vera simul propterea quod
circa idem contraria non compatiuntur. post uni tamen in contingenti materia cotrariae enunciationes simul esse falsae,ut sunt simul falsae hae duae enuciationes, omnis homo est albus, nuli homo est albus. ratio vero sumitur ex contrariorum conditione: quonia non est necessarium, ut cuicunque no inest unum trariorum rei infit reliquum. quia igitur contrariano possunt simul
inesse eide:& poslunt eidem simul non
inesse: conuenienter contrariae enuciationes, non possunt simul esse verae sed bene falsae, vel sic dicatur quod nunqpollunt esse simul verae, quia idem assirmatur & negatur de eode, s. subiecto.
quod est impossibile. Sed dubitaret aliquis quod omnia cotraria, sunt formae activae te passiuae, sed propositiones nuquam activae vel passiuae sunt, eo quod non agunt neque patiuntur: igitur, nulla est contrarietas . Secundo sic omnis homo currit, & nullus ho currit possunt esse simul verae, cum n5cquslibet harum si in potentia ad veritate consequendam. ergo,contra. Ad primam rationem breuiter respondendum est, quod quamuis contraria incomplexa si ni formae activae & passive: non tamecOt raria compIexa, ut de hisce agit in praesenti Aristoteles. Ad secundam v ro rationem respondetur,quod haec,simul uerae,dupliciter potest considera ri, vel ut resertur ad possunt simul v
rificari ι&erit sensus iste, quod simul
habent potentiam, ut sint verae: & hoc modo est vera. Alio modo resertur adesse verae, & sic est falsa: sensus huius erit ille, quod contrarie possunt simul esse verae, de erit haec dictio simul in t pore praesenti: igitur erit impossibile. ut apparet ex dictis.
Manifestum est autem, quod una negatio, unius affirmatio. nis erit; hoc enim idem oportet negare negationem; quod assirmatio assirmauit, & ab eo
dem , uel ab aliquo singulariis, uel ab aliquo uniuersalium, ut
uniuersialiter, uel ut no uniuersaliter,&c.
Supra posuerat Philosophiis diuersos modos oppositionum in orationubus, siue enunciationibus: nunc osten.dit quod uni assirmationi una negatio opposita est: in praesenti contextu duo facit,primo, facit quod dictum est; deinde epilogat, in sequenti uero capitulo oliendit, quae se una assirmatio, & qvna negatio. Dicit igitur prunum, mu
136쪽
tusestsi ere, quod una negatio est toneraria uni affirmationi: quia oportet illud idem negationem negare, quod assirmatio affirmat. hoc idem patefacit ratione,& exemplo, dices hocide, supple, praedicatum, & de eodem, supple , subiecto, oportet ut negati o neget, quod affirmauit amrmatio: si orositionem inter se habere debeant. de oe debet seruari scilicet quod negatio neget,qJ alarinatio affirmauitJOue fiant orationes, vel enunciationes de aliquo singularium, vel de aliquo uniuersalium,ut uniuersaliter, L sue ilIud idem sit cum nota uniuersui, vel
non ut uniuersaliter, i. non cu nota uniuersali. per exempla manifestat, cum subdit,dicens:Dico autem, ut est Socrates albus, Socrates non est albus, hoc
est idem de eodem opponere, seu haec est oppositio .Si aute aliud, supple, praedicatum est, vel aliquid de alio subiecto, non est opposita,i. non est oppositio, sed dicitur esse ab eo diuertum,q. d. si negatio negaret aliud de eodem, vel idem de alio,talis negatio opposita non esset illi amrmationi, sed diceret diuersa. Similiter huic affirmati ni idem contingeret,qus assirmatio talis est,omnis homo albus est opposita est illa quae dicit, non omnis homo albus est . illi vero, supple, amrmationi quae dicit,est homo albus, quae est pro positio indefinita; habet hanc pro sua opposita, no est homo albus. epilogat deinde quae supra dicta sunt, dicens: sigitur una affirmatio, uni negationi opponitur,supple, manifestum est. &supple, quod e nunciationum quaedam sunt cotradictoriae, & quae sunt hae supple, contradictoris dictum est. Et dictu quoque est,quae sint illae quae contrari psunt. Declaratum etiam est,quod non omnis contradictio, seu oppositio, est vera,vel salsa: de quare no est vera,vel falsa: declaratumq; est, quando est vexa,& quando est falsa. Vbi notandum, pro nuncivi etiam diximus quod in eo tradictione semper una est vera, de altera falsa: sed in indefinitis possunt ambae esse simul verae r in contrariis vero possunt esse simul falsae saltem in pam
te, ut omnis homo est albus, nullus homo est albus.
Vna. Cap. VII. Vna autem assirmatio,& negatio est, quae unum de uno significat, vel cum sit uniuersale uniuersaliter, vel non similiter; ut omnis homo albus est, non omnis homo albus est ; est homo albus, non est homo albus;
nullus homo albus est, aliquis homo albus est; si album unum signincat. Si vero duobus ununomen positum est, ex quibus non est unζm; non est una affir
matio; neque una negatio, &c. IN praesenti capitulo definitionem
unius affirmationis,& unius negationis, tu unu correlari u ponit Arist. s. quae sit una ararmatio, de quae sit una negatio: sed ne uideat Aristotele fuisse iii peruacaneum, eo quod supra ostedit, quod enunciatio una est illa quae unum de uno significat : tamen ta iunxit postea quod cotingit enunci re de singulari quod est vere unum ede etiam de uniuersali, quae sub se multa continet. idcirco in praesenti intendit de monti rare iterum quid sit enunciatio una: vel quae sit assirmatio , Se negatio una: dicit ergo primum: quod una a firmatio, de una negatio, est illa
quae significat unnm de uno, quasi dis
137쪽
eat, S non unum de pluribus ut faei ut aequi uoca. siue uniuersale subiectum
sumatur in enuciatione uniuersaliter,
sue non sumatur.uniuersaliter,similia ter eoaoc est, idem erit iudicium. pr bat ac manifestat exemplis dicens , ut omnis homo albus est, homo non
omnis, idest quidam homo albus est, quantum spectat ad uniuersalia viri. uersaliter sumpta: de haec dicitur esse
una contrarietas, non autem plures.
est homo albus, non est homo albus, uantum spectat ad propositiones in-efinitas. nullus homo albus est, aliqs homo albus est: quantum spectat adeo tradictorias enunciationes, seu orationes. si tamen album unu insignificat. quoniam haec conditio requiritur ad hoc, ut quaelibet illarum enunci tionum dicatur una. Vbi notatione dignum est , quod terminus uniuersalis non impedit ad hoc,ut aliquid dicatur uniant,licet sub se multa continet supposita ut facit iste terminus omis homo, & nullus. sed impedit multitudo significatorum unitatem enunciati nis, ut sunt termini aequi uoci. in quibus multa latent significata, ut canis. Sed homin& album, non multitudines gnificatorum,sed suppositorum multitudinem denotant. deinde declarat
quae non dicuntur unum. dicens. sduobus, ideli, si duabus rebus unum nomen positu ni est; ita ut duae res v nunomen habeat solum, ex illis non erit unum, supple, subiectu ;de per consequens non est una affirmatio, neq, una
negatio,verbi gratia ,si quis ponat hoc
nomen ,tunica,& homini,& equo taquod & equus dicatur siue nominetur tunica, dicendo quod tunica est alba,
non erit una assirmatio, neque una negatio, dicendo, no est alba tunica quoniam possunt intelligere tam de homine, quam de equo: nihil enim est hoc, supple, dicere, quam quod homo, de equus sit nul est albus,quae quidem res, una potest esse naturaliter nigra , de alia alba. igitur si hae significSt multa, idest, s haedictiones multa habent, si- nificata,per consequos erunt plures,upple, enunciationes, seu orationes, non autem una.manifestum igitur est,
quod & prima, idest, tunica est alba. uel signiscat multa, ut hominem , de equum,uel nihil,quia si iungantur limmo & equ' fit nihil. Nihil enim eli h mo equus , ut ipse demonstrat dicens neque enim est aliquid homo equus, idest non faciunt unum aliquid; quo niam ergo ipsa tunica significabit multa,non unam enunciationem signifieabit. Correlarium ponit dicens . quare nec in his, supple, mutuocis enunciationibus necesse eii alteram partem esse ueram,ffc alteram esse falsam .pr pterea quod potest esse utraque uerauemadmodum uers sunt simul haeus orationes: homo est albus. equus non est albus; ita uere possunt quoque es e hs,tunica est alba, de tunica no est alba, eo quod, & hominem, & equum significat. Dubitabit sorte aliquis, an enunciatio in qua subiicitur uniuers te uniuersaliter sumptum sit enunciatio una, dc uidetur quod non, quia Pla-
. to currit, Cicero currit, sortes currita
de s milia, non unam faciunt siue ponunt enunciationem, sed multas & hae omnes comprehenduntur in hac enunciatione omnis homo currit, in qua est uniuersale uniuersaliter sumptum. igitur,&c. Ad quod argumentum breuiter respondendum est secundu Gra. quod illae nunciatio,omnis homo currit, licet multas enunciatrones copr,
hendat particulares: tamen quia su tecta earum sub uno vniuntur subiecto, non solum uocaliter, sed etia realiter, scilicet, in natura hominis, non est enunciatio plures , sed una. isdem dubitat utrum enunciatio in qua subiicitur uniuersale genus, fit enunciatio
una: quia uniuersale in specie est uiau,
138쪽
et patet de homine; sed de animali nosc est: namque genus non significat naturam unam; ut facit species. igiturenunciatio ubi subiicitur uniuersale genus non est una sed plures, eo quod plura significat ut patet. Ad quod dicedum,quod licet genus habeat i re plurimas naturas: non tamen exprimi eas nomine suo, nisi sub una ratione generali.
ua,si uenerativa sit, esse veram,uel falsam, praeterquam in uniuersalibus absque nota,seu signo;nunc hanc eandem conclusionem esicit. deinde de futuris contingentibus aliam esse rationem significat. Pro quo notandum est,quod contingens dicitur tripliciter,quia est contingens ut in pluribus, ut canest re in senectute hominem. est etiam cotingens ad utrumlibet: sicut Platone currere, & est contingens in paucioria. in . . is bus Acut quod fodiens agrur thesau-Quo pacto in Iuturi contingc ruin inueniat: de hoc a caisu,&a fortutibus contradictionis Re na euenit: ut patet secundo Phisicorii. quia veritatem ha- dς ς00ting nis ut in pluribus non
ς ε - xiiii xionem fecit Aristoteles,quia tale conbeat. .ap.Vιιι, tingens non tollit quin possimus dic re determinate alteram partem esse ve
facta lunt, ne celle est assu ma' sit sanitas impediri ab aliquo alio a tionem,uel negationem Veram cadente. de contingente autem in pau
. nti eueniunt, dicendo esse de numero e bus quidem, Ut uniuerialitςra rum,qua paucioribus contingunt. Se-scmper hanc quidem Veram,ib cundo notandum quod id dicitur ali-lam vero falsam esse, & in ijs, - ς0nxing oxor euenire, quod potesto . c a etiam aliter se habere, cu non habeat quae singulam sunt, quom u repugnantiam permanentem, seu n
modum dictum est. In univcrsalibus autem quae non uniuem saliter dictae sunt, non necesse est.dictum est autem, & de his. In singularibus vero,& suturis,
turalem, uerbi gratia; albedo in homine,seu nigredo,potuit adesse, & abesse successive secundum aptitudinem.Tertio notandum, quod materia propositionum seu enunc rationum triplex est scilicet naturalis, contingens,& remo ... ta. Naturalis est illa, in qua praedicatu
non sit niliter. Nam ii Omnis .i de cilentia subiecti, aut proprium firmatio, & negatio uci a , vel eius, ut omnis homo est antinat, uel falsa est, & omne necessc est es om9 4 boni O-risbilis. hoc egi pro
prium, illud uero naturale homini. Ontingens materia eii illa, in qua p- dicatum potest adede,& abelle,priter subiecti corruptionem, ut Onaui, homo eli albus, omni, homo non est albus . Remota materia est illa, in qualia biectum, non conuenit cum pradi cato: xt Onum homo est asinus, omne
se,uel non esse,&c. Voniam supra egit Philosophus
de enunciationibus , quae constituuntur in tempore priae senti, & in praeterito,dicendo,necessarium esse alteram enunciationum, siue assiciuati-
139쪽
lignum est Iapis: his ergo stantibus in- firmativa est uera , & negat tua est fal-quit Philosophus propones diis mili- sa. In materia autem remota, e contrRtudinem, quod in his quae sunt, id est de se habet, assirmativa est falsa, & neg
enunciationibus in tempore praesen- tiua est vera. In materia uero continti, ut omnis homo est albus, & quae fa- gente, particularis est uera: uniuersacia sunt, id est de propositionibus in te lis vero falsa est, ita ut quomodocumpore praesenti,&praeterito,necesse est, que tempore fiant ist genunciationes veram uel falsam esse orationem amr- semper una pars eli vera, & altera salmatiuam,uel negatiuam,uerbi gratia, sa. probat deinde hanc dissimilitudine. haeduae propositiones sunt in tempore ducendo ad quaedam in conuenientia, praesenti omnis homo est albus, nullus usque in finem, hoc pacto, scilicet, si homo est albus, ex dictis igitur Phil. omnis assirmatio, uel negatio,vera est Vsophi necesse est harum duarum unam vel falsa in futuris contingentibus, Scelle ueram, & alteram salsam . hoc sit singularibus, quemadmodum in alijs causa exempli. in tempore praeterito euenit,ut supra dictum est ; necesse est. eadem est ratio , &liscuera sententia omnia euenire ex necessitate: sed con-Arii tot. in hoc loco . sed diuersimode sequens est falsum: ergo & antecedes, secundum diuersam quantitate enun- & hoc est quod dicit, si omnis assirmaciationis , quia qsii uniuersalibus uni- tio aut negatio, supple, est uera deteruersaliter, id est de subiectis uniuersa- minate,& determinate falsa; sic in sin-libus aliqduni tersaliter prsdicat sena gularibus futuris, ut in alijs, sequitupper necesse est hancelse uerant, illam quod Scomne necesse est esse, uel nota vero salsam, id est assirmativam, uel ne elle, S per consequens nihil erit con-gatiuam, & smiliter in his quae sunt tingens, ut si dicatur Socrates erit alia singulari quemadmodum dictum est; bus, uel Socrates non erit albus. pat videlicet quantum ad ea, quae sunt de facit hanc rationem, quae ducit ad inpraesenti tempore, de quantum ad ea conueniens cum subdit dicens si hi quae facta sunt, de tempore praeterito, dicat esse futurum aliquid: alter uero necesse est unam esse ueram, alteram non futurum, idest, neget hoc ipsum vero salsam . sed in his uniuersalibus, non esse futurum, verbi gratia,unus dique non uniuersaliter dicte iunt, quae cat Plato erit albuς, alter autem ecoris non sun iuntur uniuersaliter, hoc est, tra non erit albus: manifestum est, ne- cum signo, seu nota uniuersali: no est cessarium esse, alterum ipsorum dic neccsse alteram esse uerana ,alteram es re uerum, si omnis assirmatio,vel negase falsani:dietiimenim est, & de his, C timuera est , vel falsa, quia in talibus suod potest esse simul utraque vera. obiectionibus non sunt simul uers: sed
ed in singularibus, & in futuris non tantum alterum ipsorum: namque si eodem modo se habet. Quare circa est uerum dicere, quod album, supple, hoc notandum est ut G r. notat, quod erit,uel dicere non album: necesse est, in terminis uniuersat ibus sumptis uni quod sit album, uel quod non sit albu, uersaliter, in quacunque materia ora- & si est album, uel non album, uerumtiones fiant, seu enunciationes, siue in erat assirmare, uel negare, & si non est naturali, siue in remota, siue in contin album , salsum dicit, qui assirmat, desigente, siue de preterito siue de futuro, falsum dicit non est . quare necet se est siue depraesenti, altera pars e nuncia- semper determinate assismationem,tionis est uera, de altera determinate vel negationem uera esse, uel salsam talia. quoniam in materia naturali as Ex quo concludit, dicens nihil igitur
140쪽
eeque est,neque fit, nec a fortuna,su in id qd dicit .Dicit igitur: Amplius,supple,fit aliquid,nec utrumlibet contin- ple, si in Oibus orationibus est alteragit, idest nec aliquid est contingens, determinate vera; tunc si est albu nue,
vel potest esse, vel non esse, sed omnia scilicet,quod non erat: verum erat diis ex necessitate, & non utrumlibet con- cere determinate antequam esset, qJtingit, idest non est contingens: qum album erit. idcirco quia non est magis niam necesse eli esse, quod qui dicit ve ratio de tempore praeterito,&propinrus est,ideli,qui assirmat,aut qui negat secundum positionem istam, ut quida volebant: namque si alter non esset verus determinate similiter tunc vel fieret,vel non fieret. neque esset determinatum alterum illorum:propterea qQ id quod est ad virum libet, non est na iis sic quam sic,quasi dicat, non se ha- et magis circa esse, quam circa non esse nee se habebit. hie autem est aduertendum Aristotele loquutum fuisse, & loqui in alijs contextibus secundum mentem aliquorum quoquam remoto,subdit dicens: seminperde quolibet eorum, quae facta sunt
antequam essent; verum erat dicere,
quod erit, & si seinper fuit verum dicere quod est,uel erit, non potest hoc noesse,scilicet praeiens; vel non futurum esse . namque id quod non potest non fieri, impostibile est non steri : Ne illud quod impossibile est non fieri, necesseeli fieri. ergo omnia quae futura sunt, necesse est fieri, & per consequens,nihil est ad virum libet, neq; a casu: quia illud quod est a casti,non cuenit ex ne et ' cessitate.Vbi notandum quod licet AriAmplius autem, si est album stoteles nitet probare hanc salsam cO- nunc; verum crat dicere prius, sequentiam,scilicet, omnia fieri,ueles quod erit album, quare semper se n eis a e: tamen hoc facit, ve fuit verum dicere quodlibet inde dubitationem cum subdit dices eorum, quae facta sunt, quod at vero sicut, supple, non est verum diti est et crit.Si autem semper ve. CC re, piod in talibus sit uerum dete
C. ,:- ..λ - minate alterum oppositorum : se neerum fuit dicere quod est, el e' eontingit dicere, quoniam cst, nequerit;non potest hoc non es Ie,vel non esst; ita quod neutrum sit verum. non futurum esse,quod aute in aut salsum,utputa non est linum dice
-- Ω - m. re de aliquo quod nec erit, nec no erit:
''n potest non neri, impossi ita ut d tam qui qui
bile est non fieri, α quod Im- negat falsum dicat. probat autem hoc possibile est non fieri neceste duabus rationibus: de prima eis haec,
o c. . primum enim cum assirmatio sit falsa
est heri: omnia igitur quo Juxu . ne tio quoque fati, erit, tacum
ra sunt, necesse est heri. Nihil haecis negatio falsa sit, contingit assi igitur utrumlibet contingit, mationem esse falsam , de nou iseram.
neque a fortuna erit ; nam, si a QT '
- - - . ueniens, quae ex illa positione sequi- fortuna; non eX necessitate,&c. tui. igitur ipsa est impossibilis. circa Ponit secundam rationem ad iclem hoc autem notandum est, scilicet, ra- ostendendum in praesenti cotextu,quae tionem esse hanc. aismatio & negatio: quasi in idem reddit : deinde una ob- verum & falsum diuidunt, ut pater exuctionem, duabus rationibus probat definitione falsi : quoniam uerum