장음표시 사용
91쪽
ex istis duabus figuris una non est ma- sinat litudo est rerum disserentium e gis circulus,quam alia. sed si suscipi it deua qualitas.dissimili do vero, est. re
rationem trianguli,vel circuli,aeque di rum dularentium diuersa qualitas. d. centur circuli, vel trianguli. Si vero bitaret autem aliquis circa hanc pro- utrunquia duarum figurarum, cui repe poetatem, quod omnia indiuidua eiustam non recipiunt rationem proposi- dem speciei dicuturii milia,&perluiti, scilicet, vel circuli, vel trianguli: unum non dicetur alio magis, vel minus. patet ergo, quod non Omnia qualia, idest omnes qualitates non suscipiunt magis & minus . notatione dignum est, quod haec proprietas suscipere magis y minus, non inest quartae speciei qualitatis, a plerea quod sunt qualitates mathematicorum ubi non est motus, & magis,& minus non habet fieri nisi ubi est motus .deinde sit, di t, quod horum, supple, dictarum, i.
harum proprietatum . itaque, quae pra
dicta sunt, nullum est proprium qua-sorma specificam. igitur non soli qualitati conuenit secundum ea in , simile vel dimimile dici. Ad quod bi euiter respondenduin est, quod omnia indiu dua eiusdem speciei, per formam sp cilicam sunt similia, similitudine ei lentiali, quae dicitur identitas specifica. sed non sunt similia similitudine acci dentali, quae proprie similitudo dicitur. dicit igitur Philosophus, quod di
ci similia, & dissimilia ad solas qualitates hoc pertinet. simile enim, &dissimile alterum alteri non est lecunda aliud, s. non ad aliud praedicamenturialitatis, scilicet, quarto modo: neque pertinet,nisi secundum,quod quale diconuertitur. citur. i. nisi quatenus ad qualitatem ip
e . . . I m ... iam pertinet. Quare ergo est propria
Similia vero aut dissimilla, rival itatis securim eam. s. qualitate, secundum solas dicuntur qua- simile,vel dissutile dici. ponit deinde litates; simile enim, & dissimile dubium cum subdit di cens. M vero n5. ri r ,- debet conturbari quispiam, dicendo,
alici um alteri non zri lccuniau quoid nos facientes propo. tum, i inci aliud , nisi secundum id , quod tionem nunc de qualitate, connum Quale est. Quare proprium est ratie multa de numero eo rii, quae sunt
in i . . ,- . ad aliquid, idest de praedicamento relae
qualuatis secundum cana simi ioni, quia habitus,&dispositio dice-ue,vel dissimile,&c. bamus supra esse ad aliquid. solui id
Communitatem tertiam, & vltima inde dubitationem illam cum dixit,M ponit in praesenti contextu. dubium deinde mouet, ac soluit illud. proprietas haec est,quod dicuntur omne, qualitates similes, &dissimiles. quoniam nunquam dicemus aliquam rem simium , vel dissimilem nisi quatenus considerantur qualitates annexae. no enim
per duas rationes. prima quia fere in omnibus qualitatibus, genera sunt ad aliquid, singulae autem lue species .hoc est dicuntur ad aliquid secundum suis genus; sed species ipsorum, quae hoc dicuntur singularia, non dicuntur secura dum se ad aliquid: sed qualitatis . non aliquis /omo dicetur similis alicui,ni- est ergo in conueniens idem per se pris quando similes sumus,vel in albedi- moeile in genere qualitatis: &secunne,aut nigredine, siue doctrina, di hu- dum suu in genus dici ad aliquid, ver-iusmodi, quae sunt qualitates. sic de fi- bi gratia, dis ciplina cum sit genus di-guris, quae possunt esse similes in qua- citur ad aliquid: idipsum quod est, sup titate, latitudine. ubi notandum est,qd pie, genus, dicitur alterius : hoc eit,do
92쪽
De csteris praedicamentis simul. Recipit autem agere,& pati, contrarietatem, & magis,& mi
genere relationis dieitur,quia disciplina dicitur alicuius disciplina.de numero vero eorum,quae sunt singularia, nihil ipsum quod est, idest quatenus species sunt, non dicuntur esse alterius, ut grammatica non dicitur alicuius gra-matica: secundum se est qualitas;qu viam secundum eam dicimur quales.
nee musica dicitur alicuiu lteri u nus. calefacere cnima, quod
mulica,quae omnes sunt qualitates , Vt . e i
Patet per ratione ipsius, quia dicimur eit IrigeIacere contrarium eli, tales perea, puta musici, grammatici. & calefieri et,quod cst fit geste-daeimur autem quales secundum h*ς ri & delectari ei, quod est con-
singula, se habemus haec . scientes Hos . - . in I. .
igitur, dicimur tales, eo quod habem' tritiari. quale illicipiunt con aliquas singularum scientiarum . qua- trarietatem,& magis,& ti in iis, re ergo hae erunt etiam qualitatςβ,qus est enim calefacere & ma is &
singulares sunt, secundum quas nos . - . e . . P .
aliquado, & quales dicimur.q. d. quod caleberi magis,& nu-etitam hae quae ad aliquid videntur,qua- nus ,&tristari magis,et mi laus. Istates erunt;quoniam dicimur qu)lς suscipiunt igitur magis, et mi-
propterea quod non sunt ad aliquid ni ' ς - , I . .
si secundum suum genus . seeundam agere, et pati. De his igitur
solutionem ponit: eum dicit. amplius tot dicuntur. s contingit,quod aliquod istorum hoc ipsum,quod est, idest unum & idem sit De se3 vltimis praedicamentis agit quale,idest in genere qualitatis, & ad Aristoteles in hoc ultimo capitulo hualiquid esse. nihil est incoueniens hoc, ius secundi tractatus, quod quidem casupple, subiectum in utrisque generi- put in duas diuiditur partes, in primabus , idest praedicamentis enumerare, agit de duobus praedicamentis, &si uasi dicat, non est in conueniens una, mul, nempe de actione.&passione.ubi se 'Nedem res diuersimode considerata, notandum est, quod actio est seeund considerari in diuersis generibus,ut se quam in id, quod subiyitur agere dici pra diximus . patet ergo Quod huius- mur, ut secans aliquid dicitur agere, modi dispositiones, siue habitus,secun in eo quod aliquid secat: unde sectio, dum sua genera slit de genere relatio- vel percussio dicitur actio. Passio veronis. secundum vero species sunt quali est effectus actionis, ut secari insertur tales, ut scientia quae est genus grama- ex secare. secundum Hisp. secundo noricae : est ad aliquid; quia refertur ad tandum secundum eundum,quod pr scibile . grammatica vero quae est spe- prium est actionis ex se inserre passonem, & proprium est passionis, primo inferri ex actione, & passio non est in agente, sed in patiente. Tertio nota dum est , quod & aetio, & passo duas habent proprietates , prima est, quod susceptibiles sunt contrarietatis, i. ibiam suscipiunt, & suscipiunt magis,deL a minus,
cies, similiter musica, &huiusmodi, sunt ualitates,non autem ad ali quid iii si secundum suum genus, & qualitas sociandum suam speciem.
93쪽
minus, ut calefacere est contrarium tame in Renere causs esse ientis bene illi, quod est frigefacere , & dele- potest esse effectus actionis, siue subitactari est contrarium ei, quod est con- tiae. Ad quartam dicitu , quod licet a- tristari. Similiter de passione frigefie- etio&passio materialiter accepis prori est contrarium ei quod est calefieri; sorma fluente ab agete in passum sint de secunda proprietate patet, suscipe- unum dc idein realiter,ianae si suman- re magis & minus: nam magis calesa - tur sormaliter, ut actio pro fluxu se citu nares qua alia, ut puta ignis qui mae ab agente. & passio pro receptio- motus. de magis serit ensis qua lignit, ne eius in patiente non sunt unum Sede similia . Simili modo dicendum est idem,sed diuersa sunt. Sed quid dicen , de passione, multa alia polliint circa dum de agente,qui in agendo patitur, hae dici , sed non est huius facultatis. ut patet per Plutos in t hysic. dicedum Dubitaret tamen aliquis, quod omne ς si,quod no patitur quatenus agit: sed principium suum principiatum prae- Patitur quatenus communicat mat cedit, sed actio non praecedit passione, riam suam cum patiente. Dicit igitur quia simul sunt, nanque calefacere,& Arist. in textii; incipiendo a propriet calefieri simul tempore hoc fit: igitnr tibus,quod tam agere, vel actio,quam inferre passione no copetit actioni,ut diximus. Se cudo sic, sed in securim dicimur agere in id quod secatur, tamesecuris non est actio. igitur Sec. mala definitio. Tertio sic, nullum primum principium est esse ius alterius, sed passio est unum primum principium, scilicet, unum praedicamentum , quae sunt decem prima princ ipia, ergo non est et Iccius passio. Quarto sic,eorum quae sunt in una re idcin realiter, ununon est causa alternis. sed actio & passo unum de idem realiter sunt,cum v- unque sit forma fuens ab agente intiens, quae est eadem realiter . ergo pati, siue passio recipit, supple, trunq;
contrarietatem. dc utrunque recipit.
vel dicitur secundum magis de minu , de contrarietate patet, quoniam cat facere est ei cotrarium quod est frige- facere.Sic de passione calefieri est contrariu e quod est frigefieri. igitur suscipiunt contrarietatem. de magis &minus susceptione hoc ide patet,quc niam est calefacere magis de minui.
Similiter de pati, calefieri secun flummagis de minus est. suscipiunt igitur magis&minus actios passio. de his supple duobus praedicamentis , pro
i ssio non est effectus actio m Adhxς Dictum est & de eo quod
respondetur, secundum Ver. breuiter, - . . . . . T
εc primo ad primam rationem , quod est situm elie in IJS, quae lunt acilicet adito sit simul tempore cum pas, aliquid ,quod denominatiue asone,tamen actio prRcedit P ssionem positionibus dicitur. De reli-
secundit in naturam quoniam secundu . .
naturam causa praecedit effectum. Ad quis vero,ideli,quanuo, vD ,
secundam dicitur, licet secundum se- & habere ; propterea quod irincurim dicamur agere effectiust, in nifesta sunt, nihil de ipsis aliud
strumentaliterno tamen dicimur for- . .
In A iteryge re : ut de actione debet in- dicitur , quam qllae in princitetigi. Ad tertiam dicitur, quod licet pio dicta sui; quod habere qui passio si pomum principium in gene dem si onificat calceatum esse,
re cause formalis suorum dicibilium, - .
ia in tali genere no potest et se effeci , caniatu incite; ubi Vcro, ut in ly
94쪽
cio,in foro; de alia quaecunque de his dicta sunt. Igitur de omnibus generibus , quae propinsuimus, sussiciuntqdicta sunt.
De reliquis praedicamentis se dixi sese ostendit: primo de si tu,siue positio'ne,deinde de quando, & ubi, demum e habere. Positio igitur est quidam
partium situs, & ordinatio generati nis: t sessio, statio. Pro quo notadum, quod positionis .pprietates sunt tres: Prima quod positio no habet contrarium. Secunda quod positio non suscipit magis & minus: Tertia quod proprium est positioni substatiae proxim sastillere. Secundo notandum,quod licet positio,&situs realiter sint unum,& idem, tamen addit quaedam differentia,secundum rationem, non autem secundum rem , scilicet,quod situs tam in naturalibus,qua in in mathematicis reperitur; positio vero si propriec piatur, solum reperitur in natura tib in quibus est ordinatio partium .Quado secundum Gil. ell, quod ex adiac tia temporis in re temporali derelinquitur, , t hodie esse,& cras fore. Duplex enim est,quando, sicut duplex est tempus, scilicet, quando simplex,&quando compositum . habet aute hoc praedicamentum tre4 proprietates Prima, quod quando non suscipit magis, neque minus: Secunda est,quod quando nihil est contrarium . Tertia est, pquando in omni illo est, quod incipit esse in tempore. Pro quo nota surarist,
ruod tempus & quando disset ut lictere,& inter se conueniunt: tamen sunt duo entia realia, conueniunt in hoc, quod sun trucique ens successiritum;& unum immediate est causa alterius. o nerunt in duobus. Primo, uia tempus est in motu primi nobilis, ut in subiecco, quando vero est, subiective, in re temporali quae per tempus uu nsuratur.Sdo dissecun erunt, quia tempus est accidens absolutum,& mesura durationis rei, sed quando non est mensura durationis, sed est accidens respectiuum,quod relinquitur in re temporali per respectum ad mensuram suae durationis, quae est tempus, non tamen respectivum est secudum esse, sed secundum dici; quia totum esse eius non est ad aliud, cum quo proprie dicatur ad conuertentiam:& haec secundum Ver. Secundo notandum ell, qu simplex, quanto est quod causatur a tempore sint plici, ut ab instanti, a nunc, siue a tepore indivisibili, de quado compolituest, quod causatur a tempore composito; vi est fuissem p raete rito,esse in p raesenti, fore in futuro . Tertio nota sum, secundum Praed. quod quando tripliciter accipitur: uno modo interrogati, ue, ut quando venit Platoriecundo modo relative, ut Socrates venit, quando fuit meridies.& istis duo b. modis non sumitur hic. Tertio modo sumitur indefinite , quod tantum valet; sicut aliquando, vel esse in aliquo temporet &estens reale de unum praedicamentum
ab alijs dili inetum hoc modo. Vbi vero secundum Gil. est circsi scriptio corporis locati a loci circu scriptione procedens,ut esse in lycio, & in foro . duplex est ubi, scilicet, simplex, ta compositum . Vbi simplex est illud,quod alimplici loco procedit,ut locus puciorum. Ubi verb compositum quod a co- posito loco procedit. Vbi autem habet duas communitates; Prima est, quo ubi nihil est contrarium. Secunda est, quod ubi no suscipit magis di minus. vltimo dicendum est, quod habitus secundum eundein Gil. est corporum
eoru ,quae circa corpus sunt adiacentia, ut armatum esse,tunicatum esse, recalceatu esse, & huiusmodi. Habct autem habitus tres proprietates: Prima
est, quod habitus suscipit magis deminus: ut eques est armatior pedite. 1 cunda
95쪽
eunda est,quod habitus non habet con vero, Se ubi , 8e habitu, nihil de istis diei trarium Tertia est, quod habitus sempest in pluribus, scilicet in habente , &habito.& ratio huius ell,quia est habi
tus eorum, quae circa corpus,& corpo
rum sunt adiacentia. Circa haec praedicamenta dubitaret quis. Et primo depositione sic: positio est differetia qualitatis aergo non est unum praedicamentum . Secundo sic fuisse in tempore diacit,quando , Sc tame suscipit, magis &
minus. ergo &c.Tertio lic, anima a cor
pore segregata habet ubi quia est in aliquo loco: de tamen in ea non est ci cuia scriptio corporis: igitur ubi no est circunscriptio corporis . in arto sic, nullum accides est in pluribus;sed habitus est accidens, ergo non conuenit
habitui esse in pluribus. Ad primum sic breviter respondedii est, quod positio potest capi dupliciter, uno modo
Pro ordine partiti totius ad ipsum t tum : & sie est differentia accidentalis quantitatis. Alio modo pio respectu parti .m totius ad partes loci, & sic est praedicam et v mmd secundum dicitur, quod licet aliqd dicatur fuisse magis, di minus in tempore secundum extosionem, no tamen secundum magis dicitu r. Ad tertium dicendum est, quod licet anima separata sit in loco definibtiue,& secundum similitudinem , non tamen est in loco circunscriptiue, &tur,eo quod sunt manifesta, in principio, ut diximus neni phin s. cap. primi tractatus Dicimus enim, quod habere significat esse calceatum, esse armatu:
diximusque quod ubi lignificat esse in lycio,in foro, in theatro.& alia quscu-que dicta sunt de his. Deinde epilogat circa omnia praedicamenta cum subdit,diceus: Igitur dicta sunt, vel dictis est de omnibus primis generibus, de quibus proposuimus in principio nostri libelli r sussiciant ergo quae dicta sunt, pro hoc tractatur tempus iam est ut ad ultimum tractatum d sce
De oppositis aute quotm dissolent opponi dicendu est. Dicitur enim alterum alteri opponi qua di upliciter, aut ut ea, quae ad aliquid, aut ut contro
. - ria, aut ut priuatio et habitus,
ti inuin dicendum est, quod quamuis et ca t. ccidens non possit esse in plurib. tan-uam in subiectis;tamen potest esse in iste est tertius tractatus huius libri: pluribustaq iam in causis, siue in uno l habet autem quinque capita. Prima tanquam in subiecti ,&in alio taliqua agit de oppositis. Secundum de priori. in te rotino. dehisce praedicamentis di Tertium de simul. Quartum de motu.cit Philosophus, q uod dictu est de eo, Quintum & vltimum de habere . hoc quod situm dicitur, in capitulo ad ali- primum caput habet quatuor modos quid.scilicet, cum dicebatur sedere,ila oppositorum . quinque definitiones. re,iacere, quod fignificabant situm es- sexque comunitates. quia igitur usus se :&dici denominative a positioni b. fuit nonnullis quae non erant omnino
scilicet a statioile, sessione: de quando nota, in agendo de P dicamentis, ec
96쪽
quia notu It subuertere ordinem ill rum, idcirco nunc de illis exacte agit. Et primum de oppositis, pro quo notandum est, quod opponi dicitur quadrupliciter, pruno relative, ut pater filio, & duplum dimidio opponitur. secundo modo dicitur opponi priuatiue, ut surditas,di auditus, visus & cscitas, opponuntur. tertio modo dicitur opponi contrarie, ut album nigro opponitur. quarto modo dicitur opponi contradictorie, ut sedere, non sedere opponitur. Haec ergo in praesenti contextu, & unam definitionem, Se unam
conclusionem ponit. Oppositio sic solet definiri, quod est repugnantia duorum extremorum non permitetentium
se simul i eodem subiecto,& reipectu eiusde: ut repugnantia calidi & frigidi, quae simul no permittunt se in eodesubiecto. circa haec dubitaret se an aliquis quod homo & asinus sunt opposita, Se tamen non sitiat secundia aliqua istarum oppositionu. ergo diuisio Aristotelis inluniciens. Seci. do sic,omnia opposita sunt relativa, cum oppositiost relatio: ergo coincidunt hae diuisiones. Ad primam rationem sic respondendum est, quod homo de asinus non contraria, sed disparata magis dicuntur. Ad secundam dicitur, quod consequentia illius argumenti no ualet quoniam non est idem esse relativa,& relative opposita; vel sic dicat . quod si opposita accipiantur formaliter oro per se significatis sic omnia quidditati uesunt relativa. sed si accipiantur mat rialiter pro denominatis,sic sunt relativa denominative. Dicit igitur Philosoph. quod nunc dicendum est, quot modis solent dici quae opponuntur. Dicitur en in opponi quadruplicitera rimo modo ad aliq'rid, ideli relative. s
cundo modo,ut contraria. Tertio in dc,ut habitus,&priuatio .Quarto modo, ut a Trinatio de negatio, idest contradictorie. hoc autem declarat exemplis dicens , quod ea quae opponuntur relative sunt, ut duplu, quod dimidio
opponitur: contraria ut malum bono est oppositum. secudum nriuationem& habitum, cscitas 5 visus opponuntur: contradictorie vero opponuntur, ut ais rinatio & negatio, sedet, non sedet contradictorieque opponiatur. declarat deinde quae opponuntur ad aliquid. d. quod illa quae opponuntur, ut relativa, sunt , ea ipsa quae sunt, ideli vse ipsa, vel quatenus sunt relativa, dicuntur oppositorum, id eit reseruntur ad sua opposita in genitivo casu, vel quomodolibet aliter, id elt in habitudine alterius casus, id eli in ablativo, ut duplum dicitur in habitudine alterius caius, ut duplum dicitur dimidii duplum;hoc ipsum quod est, idest quat nus relatio est,& lcientia dicitur in habitudine ablativi casus, scilicet, scibili scientia, SI opponuntur tanquam ea
quae sunt ad aliquid & sic dicitur scientia ipsum quod est scibilis : Sc scibile ipsum quod est dicitur scibile ad sci
tia quoniam dicitur scientia scibile. igitur quaecunq; opposita sunt tanquaad aliquid , ea ipsa quae sunt oppi sit
rum, idest quorum sunt opposita, tanquam ad aliquid sunt in genitivo, vel in aliquo alio casu oppotita. Determinat mecialiter deinde de contrarijs. d. quod illa quae opponuntur, ut contraria, ea ipsa quae inni, idest nullo modo per se ipsa dicuntur, siue reseratur ad seinuicem, sed dicuntur contraria ad se inuicem .ut bonum non dicitur mali bonum, sed omnino illi contrarium: sic virtus vitio: non aute dicitur, ut dimidium dupli dimidiu. igitur heditae oppositiones diiserunt inter se. At dicet aliquiς quod bonum de malit, non opponuntur sub eodem genere, ut est
regula contrariorum, & tamen cotr
riimir, 'ritia sunt prima genera, ergo
97쪽
N malum non ponantur sub eode genere inorum, sed diuersa sunt in genere moris, tamen in genere logico sub eodem genere sunt, scilicet, in genere qualitatis,&in prima specie illius prpdicamenti,ut dicunt habitus bonos,&habitus malos. patet igitur,quod bene in eodem genere logico ponsitur ii scduo genera.
riorum talia lunt, ut in quibus nata sint fieri, et de quibus pia dicantur necessariu in sit alteruipsorum inesse, horum nihil est medium.Quorum vero non est neccsar tum alterum inesse, horti omnino aliquid medisi, etc.
In praesenti contextu ponit Arist teles quamiam diuisionem contrariorum, quae sic est, quod quaedam cotraria sunt mediata,& quaedam immediata . Declaro , quod illa sunt contraria immediata, quorum semper necesse est alterum inella cuilibet lubiectos ulceptibili ; ita ut nullum eo ii contrariorum subiectum secundi in naturavnquam possit esse ab utroque vacuum, utputa, sanum , & aegrum sunt contraria immediata, quoniam no inuenitur subiectum , quod si suscet tibile horucontrariorum, quod non habeat semper unum illorum, s. quod corpus semper, vel cli sanum, vel aegrum. eademeli ratio circa numerum,quod suscipit hac contraraa, scilicet, par, & impar: propterea quod numerus semper erit vel par, , et impar. sed contraria mediata non sic se nabent, sed sunt quorunon est necesse semper alterum duoruiri esse, inimo aliquando non habent ullum illorum contrariorum, verbi gratia , calor & frigus sunt contraria, tamen non est sculper necesse, vi s ubice. 3m semper sit, vel calidum,vel frigidum, quia potest esse tepidum. sic assili& nigrum iunt contraria, sed non sein per subiectum habet unum hora dat rum, quoniam potest esse rubet colo. ris, vel viridis,& similia.dicit ergo Philosophus : quod illa sunt contrarix immediata ; quorum alterum semper. habet inesse subiecto in quo fiunt. de quo subiecto talia contraria praediscantur inter quae non datur medium. Quaecunque ero non est necessarium semper alterum contrariorum lio ii
est e subiecto, dicuntur mediata. quoniam datur medium horum: exponit haec exemplis cum subdit,ut Fgritudo, & sanitas, ta sunt fieri in corpore an imalis:& necessarium semper est, ut alterum horum semper insit subiecto, vel corpore animalis, ita ut semper corpus dicatur,vel sanum, vel non sanum: sic de numero, qui recipit i en Phanc qualitatem, ut sit par,vel impar, quod temper habet unum horum contrariorum , ut par, vel impar nominetur: bc inter haec,scilicet, sanitatem, de aegritudinem, S par, de impar non d tui inediu m: sed semper eli aliquid horum. Quorum vero non est necessariualterum, supple,contrariorum non incite; datur inter hsc aliquod medium, utputa nigrii, & album, nata fieri sunt in corpore animalis, sed non eli necesse, ut alterum horum duorum contrariorum semper insit animali, quoniam aliquando rubeum est animal, vel alterius coloris . sic deprauo, &lludioso, iis c sunt contraria,quae iniunt homini: tamen non eli necesse, ut semper homo habeat horum duorum alterum contrarium, quia datur medium, sciliscet, quod neque prauum, neq; studi sum eli. sic inter a lbum, de nigrum,datur medium, scilicet, suscum, rubrum,
di sinitia. declarat deinde, quod sunt
quaedam contraria, quorum media n
mina habent, & quaedam qus nominiabus carenta dicus. in aliquibus medijs,
98쪽
sunt posita nomina, idest illa habent:
ut inter album,Se nigrum,qur sunt media habent propria nomina, ut rubru, vitidum, flavum ,&similia: sed in aliquibus uredi, ipsa media carent nomine proprio, ut quaedam extrema sunt, quorum media per ipsa extrema definiuntur, utputa, id quod neque bonu, neque malum est:neque iustum, neque intuitum est :hςc inquam per extrema
definiuntur, scilicet, quia dicuntur neque bona, neque mala, neque iust neque intulla.
Privatio vero, et habitus dicuntur quidem sirca idem aliquid, ut visio, et cecitas circa oculum. Vniuersiliter autem
dicere est in quo natus est habitus fieri,circa hoc dicitur utruque eorum fieri. Privari vero tunc dicimus unumquodque
habitus susceptibilium, quado in quo natu est inesse, vel quando illud natum est habere, nul, lo modo inlit,etc.
. Declaratis igitur, qu s sunt relative,& contrarie opposita; accedit Aristoteles ad ea, quae lunt priuatiue, de contradictorie opposita: Privative opposita sunt quaedam contraria , que fiunt circa idem subiectum, Se non solu ci ea idem sed etiam circa eandem parte subiecti, ut visus,& cscitas non solum circa animal, sed circa partem animalis, scilicet, circa oculum fiunt hae oppositiones. sic surditas,& audit us carca aures, de similia, qtis ex Artitotele
possunt sic definiri, s. quod priuatiue opposita sunt, qus habent fieri circa idem subiectum ordine irregressibili,& tempore a natura determinato. p
nitur lisc particula ordine irregressibili, ad differentiam illorum, quae OP- ponuntur contrarie in quibus fit regressio ab una oppositione ad altera.
quoniam in contrariis, ubi alterum non necessario ineli ex natura, inueni tur vicissitudinaria successio: ut ab alubedine, ad nigredinem, & econtra ex
nigredine ad albedinem: Sic a calore in frigus,5c a frigore ad calorem. Sed in priuatiue oppositis ab habitu quidem potest veniri in priuationem , ut ab auditui ad surditatem, Sc visu ad cpcitatem , sed a priuatione in habitum iuxta sententiam Aristotelis,quod est intelligendum secundum virtutem naturae nunquam pote it fieri regresso. Sed virtute illius, qui dominus est naturr hoc impossibile non est . pro quo notandum est: quod sunt quaedam priuatiue opposita que sunt alterius naturs, in quibus secundum naturam fit regressus,ac transitus, ut lumen,& tenebrς sunt opposita priuatiue, Sc tamen ex lumine fit Iux, idest succedit lux, 'us etiam sunt circa idem subiectum,icilicet, circa aerem . item de scientia ex ignorantia,de motu ex quiete, ut ex mouente fit quies, de ex quiescente fiemotus. dixi tepore determinato quoniam catulus ante nonum diem, qui non videt tamen non dicitur caecus . si vero post tempus determinatum non
videt tunc cscus factus est. sic de puero qui nondum habet dentes infra annunon dicitur edentulus, tamen si post
tempus determinatum hoc accidit, tunc dicitur edentulus. sed dicet aliquis quod contradictoria maxime distant, quam contraria , ergo contraria non dicuntur maxime distare. Secundo sic, rationale,& irrationale sunto posita priuatiue, Se tamen non habent fieri circa idem subiectum, ergo. Ad primum dicitur, quod licet contradictoria maxime distant simplici ter, non tamen distantia,qus est sub eodem g
nere: cum contradictoria,non repona
tur sub eodem genere, contraria veris
99쪽
sc. Ad secundum dicitur, quod licet ra sa. . l. quamuis illa non sint idem , ta xinnale, & irrationale, secundum modos significandi,quibus cognoscuntur a nobis, scilicet unum per negatione alterius, sint priuatiue opposta aliquomodo , tamen secundum id quod sunt,no sunt priuatiue opposita, sed magis
haliciat rationem cor rario rutari vel OPyonMur priuatiue in genere, scilicet,
animalis, quamuis no opponantur Priuatiue in s pccie,& in numero . ad textum accc datur; licit igitur: Lilosopli. quod priuatio de habitus dicuntur circa idem aliquid, t puta. , illo rc cscitas dicuntur ambo cur ea omitu. haec
cst quarta definitio,vniuersaliter, idest simpliciteri quo subiecto cli habitus, in ipso quoq; nata sunt ambo fieri, scilicet habitus, de priuatio. deinde sui de subdit, quod tuc dici raus vias: quodque de numero susceptibilium, priuari habitu qua do nullo modo, habet id quod natum cst habcre in tempore inruo ipsa habere natum est, i puta,noicimus illum csse tectulum, eo quod rion habeat dentes, de cscum co quod non habeat visum scit dicimus non habere dentes strando natum est habere, , t pes er circa antium ; tunc quia natus cil habere dente , S tamen non habet, dicetur edentulus. sede viso, t catuli qui usque ad nonum diem non , ident: tamen si transacto lcmpore, in suo nati sunt habere visura ,& non habet,luc dicuntur c sci: sed si non habent ante tempus,no dicuntur, neque edentula, v quc ca. deinde cillendit quod di sciunt in his concreta ab abii riaris, utcscitas,& isus no sunt idem quod cum eice . & visum habere, cli d. quod priuari de habere habitum, no sunt ipsa priuatio & habitus, quae est secunda conclusio h uius capitis. nem ad in dualludo, v upra diximus, non est albsi. habitus etiam vitiis est, ct priuatio est cecitas; sed habere, is in no cii , isus, ta habete cecitatem non est cecitas ip- naen opponutur simili modo: quod priuatio ci ,, e qusdam caecitas,de visio, o habitus :& ratio est,quia cscum de homine praedicatur, sedc scitas non praedicatur de homine. igitur priuari essec sciam non est ipsa priuatio, id est non cit igitur idem pri uatum esse, re priuatio: itidem habetum habere,&habbtus quoniam si idem esset cscitas,& cgcum cilla: vrraque. s.caecitas, & ccc uincise,praedicarentur de eodem: sed non praedicantur de eodem .ergo,quoniam cScum homo est, cpcitas 2:. t ia ullo modo dicitur lio ino per conseques nosunt uni im 5 id e cscitas' de cscum e se,quat e neque & pi matum tale, priuatio. I. demque modo visum haberen , isus, non sunt unum & idem. Po it deinde conuenientiam inter priuationem & habitum, Se sua concicta d. quod ista videntur opponi, scilicci h bere habitum,&priuari , qtiem a mindum opponitur, priuatio, te habitus: propterea quod idem est modus oppositionis, ideli opponuntur eodem In do, sicut en i in cscitas visui opponitur: sc cscum esse 5 habere xi sum opponuntur Deinde determinat de contradictione: quae pollunt sic definiri quod
co tradictorie oyposita sunt, inter suae non est dare medium. sunt huiusmodivi Plato sedet, Plato no solet: inter autem has pro postiones no cli dare medium, supplebueritatis,& falsitatis . Ieharum duarum semper una est vera, di altera salia; qui equid enim sub Sole assignaueris, vel sedebit, vel non sedebit,vel est homo, vel non homo, vel lapis, uel non lapis, de in reliquis ita. Dicit ergo. dc cli tertia conclusio,) quoda: firmatio S negatio non sunt id e qit res quae sunt sub assirmatione,& regatione : quia affirmatio eii oratio aut inatiua,& ne patio est oratio negativa. sed quae sub at firmatione sunt, uel subnegatione, non Orationes sunt,sed res: quoniam
100쪽
quoniam esse, aut non esse rei, non ello itio. quod enim Plato sedeat elt udesse, ted ais r matro,elt oratio allirmati-ua,sc negatio, negat ita. dictitur igitur haed approposition ex opposita ad inuicem,t .iquam a firmatio,& negatio, s. dicendo Plato sedet& Plato non sedet; quonii in his ternionibus, modus Oppositionis, idem est: sicut enim affirmatio opponitur ad negationem, scilicet quod sedet opponitur ei, quod non sodet, sic res quae sub utroq, est,ideil praedicatur, opponitur, scilicet, alique se dere, ad non se tere. Vbi notandum est, quod duplex eit priuatio, v pertinet ad secundam partem coli textu , scilicet, persecta priuatio, & imperfecta. Privatio perfecta eii illa quae negat Omnino habitum, de principia propi qua habitus: relinquitq; solum remota principia; ut escitas respectavisus, qnegat visum, Se in his non fit regressio. Alia est priuatio imperfecta quae habitum tantum negat,& relinquit principia habitus, tam propinquamam re-inota ut quies respectu mot', & in hac
riuatione poteti fieri regressus, tu haitaim, Reconuerso: post quietem potest fieri motus, & de his data est dos nitio .
Quod autem priuatio, di habitus non sic opponantur, ut ad aliquid, tuanti ei iuria eli; non
est cecitatis uisus. Ec ullo alio modo ad ipsum dicitur . similiter autem neque caecitas vitii,
nis caecitas dicitur; sed priuatio quidem v itionis dicitur, ct citas vero vivo his non dici uti
F-A ii , eles. supra de oppositionis jecie is secundum se, & absolu-temune vero descendit ad ea te in per
comparationem, siue comparative. Priino ergo Omparat priuatiue opposita ad ruiat ille Oppolita:cu in dicit, Quod autem priuatio dec. Secudo comparat priuatiue opposita ad contrarie opposita . cum dicit, Quod autem neque ut contraria. Tertio comparat priuatiue opposita, ad cotradictorie opposita cadicit, Qhscunque vero tanquam a firmatio de negatio, in non sequenti, led in alio contextu. De prima oppolitio
ne inquit ipse, quod priuatiue opposita, idcit priuati O,S habitus, non oppo- nutu quemadmodum relativa opponuntur . hoc autem probat duabus rationibus prima ratio est, quia relative
opposita ea ipsa quae sunt oppositoisi dicuntur, id eit in genitivo, ut aliq Η, modo ad illa, ideli, vel in aliquo alio casu . sed priuatiue opposita id ipsum quod est, idest essentia, non est oppositorum.Propterea quod visus non dicitur cscitatis ullus. neq; alio modo ad
ipsum,ideli neque in genitivo, neq; in alio casu ad ipuim oppositum dicitur.
Similiter neque cicitas non dicitur ubsionis cpcitas, neq; visus dicitur cecitatis visus. Secunda ratio est illa,quo nil omnia relativa dicuntu r ad conuerte-tia, ut seruus est domini seruus, & d miniis est seriti dominus. luare ergo si cscitas esset eorum , idest denumero
eorum quq sunt ad aliquid utique ad illud ad quod dicitur, idest ad oppossest,
conuerteretur. sed non comi ertitur;
quia non dicitur vis D cscitatis uisus. ergo priuatiue opposita, no aduersantur, ut relative opposita. Quintam ponit deinde conclusionem com subdit, O parando priuati te opposita,ad contrarie opp0lita, clii Es: quod ex hi, quae dicuntur,oiani icitii in est quod pri. . ali