장음표시 사용
161쪽
inesse.Primum ergo proponens quanda in dubitationem de oppositione modalium propositionum dicit. quod determinatis illis, scilicet, propositioni-bus de inesse perspiciendum est quomodo se habent propositiones affirmativae , di negatiuae ad se inuicem, quae quidem propositiones sunt depos ubilio impossibili de continge tui, & necessario,& de non contingent l. hoc autem dixit, quia habent aliquas dubitationes. Sequitur deinde intentum cum dicit . nam si eorum, ideli earum orationum quae complectuntur, hoc eis, constituuntur ex complexione subiecti ad pradicatu in; illae sunt oppositi nes, uel contradictiones sibi inuicem
oppositae intellige de propositioni b.
te inesse, quaecunque opponuntur secundum ei Ie,se non esse, ut de probat exemplo,) eius, supple, a firmationis, quae dicit hominem esse, negatio sua, esi illa, quae dicit non esse hominem, non autem illa, quae dicit esse non hominem, id est. Est no homo, de eius quae est, supple, assii mationis, Homo est albus a cil opposita quis dicit,homo noest albus, non autem illa quae dicit e si se non album hominem. quod quidem probatur. si de omni est assirmatio, aut
negatio, id eli, si omnis propositio est
aut a Frmativa, aut negativa,& ista particula, non,possit addi termino alba,&sit propositio negat tua: cor tradiet' risessent simul false, ut lignum est homo albus, & lignum ell non homo albus, d est falsum; si illa ellet negatio eius, lignum cli non homo albus. Sed negatio dcbet poni ad uerbum,& erit ueravi lignum non eit homo albus , quod si hoc modo est, quando, Est, praedic
tur, idcin erit in quibuscunque no additur esse. i.aliud uerbum loco cile, ut
assirmativa ques est,ambulat homo, negatio erit non ambulat homo, i on autem illa quae dicit ambulat non homo. ratio autum dicti, quia nihil differt dicere hominem ambulare, Ddicere hominem ambulantem esse. quare si hoc modo ubique est, quod lint assirmati
ue ilis,& negat ius ills alis,& eius sup
ple,eii unciarionis quae est possibile e sese, id est propositio modalis de possibili , quod negatio erit illa post
bile non esse , & non ea quae dicit noti nsibile esse,qitas dicat, si in illis enunciationibus additur, Non, verbo, sc hic additur uerbo. deinde arguit in oppositum, quia impossibile est opposita limul de eodem uerificari, ideo dicit quod de eodem, uidctur in propositione modali possibile esse, S: non esse. hoc est, ut utraque sit uera, tam anfirmatiua , quam negativa. propterea
quod, omne quod eii possibile diuidi, uel ambulare, possibile quoque est nodi uidi, de non ambulare . namq; quod sic possibile eli, iton semper in actu est: elt enim in actu dum ambulat, Scin potentia dum non ambulat. quare ergo patet negatio inesse etiam propositi nibus modalibus: potest igitur no ambulare quod ambulabile est, & non uideri quod uili bile est .at uero impossibile est uetas esse oppostas enunci tioncs de eodem , ideli propositiones. contradictoriae simul uerae esse no possunt, igitur huic assirmationi quae est, possibile est esse, negatio erit ilia possibile est non esse. Notatione dignu est, quod iliae propositiones modales, talis est lenius, scilicet, illas esse in quibus ponderatur aliqua particula, magis, quam uerbum ii sum, ut patet in hac en unciatione Plato uelociter legit; uis huius orationis si ellet negancia non debet negari legit, sed illa pamticula uelociter, sic de possibili, impossibili: quae omnes limitationes sunt negaude, .ion autem ipsum uerbum qu
tiescunque igitur additur propositi ni, uel Delo citcr, ,e I assidue, uel possibile,uel contingenter, de huiusmodi,tianc .dicunt propositioncs modales. It
162쪽
Item notandum est quod licet multi
est igitur. IS 3 negatio eius quae
est, possibile essea quae est nS
tantum quatuor,scilicet, possibile im- poliabile elle; sed non ea, quae possibile,contingens, &necessarium, est, possibile non esse. Eadein
ram: Vae quoque ratio est & in ea quod
citur,& modus semper praedicatur.ra- est contingenS eue, etenim netio huius est, quia sicut se habent esse, gatio eius est , non contin-& non esse,in illis orationibus de ines ---- ose, sic modus in modalibus. sed in illi, gς0β Que , G m ab s-li de inesse, esse, vel non esse praedicatur mili modo, ut in necesiario , &formaliter, ergo similiter modus in impossibili, fiunt enim quem in inodalibus est praedicatum se admodum in illis esse, &non
let,lcnon materiale,quoniam est illud j quo praedicatum materiale denomina- eile Oppollitones, &c. tur in esse subiecto. Item notandum Ad secundam coclusionem accedit quod positio modalis duplex est, scili- in praesenti contextu Aristoteles . iacet,composita,& diuisa.Composita est qua rationem replicat. quia.d. impossiilla in qua praedicatum dicti, cum materia, te forma ipsius subiecti, componitur. ideo prosertur continuatiue, diuisa est illa, in qua praedicatum dicti solum cum materia subiecti componitur, &diuiditur a forma eius; ideo discontinue proferri debet. declaro exeplo. album esse rubeum, est possibile ii rubrum componatur cum albo prosubiecto albedinis,Ze pro albedine ipsa tunc est composita,& falsa: sed si coponatur cum albo pro subiecto albedinis, &diuidatur ab illa, dicti partes discontinuando, tunc est diuisa, & u ra. ex quibus patet, quod tam in modalibus diuisis, quam compositis modus determinat totam cona positionein discti. quamuis indifferenter. bile esse simul ueras oppositiones inter se cum subdit dicens. quod unum ex duobus contingit dicere, idest oportet concedere. aut idem contingit simul, & assirmare, & negare, quod est oppositum primi principii. aut in istis non fieri affrinationes ,& negationes secundum esse,& non esse. si ergo illud primum i inpossibile eit, scilicet apponendo negationem verbo ergo hoc secundum dictum erit magis eligen- du,quod. Lin propositionibus dem do non sit accipienda negativa per negationem verbi . ergo per negati ne modi, ut scilicet huius a firmatius possbile esse si negatiuamon possibile esse:& non illa possibile non esse.S militer de aliis modis est dicendum i hic autem notandum, quia licet idem
Contingit enim ex his, aut non possit simul esse, & non esse; simul idem assii mare, & negare simul inimcn est potens esse, & non esse ,hoe
de codem, aut secundum esse Vae
uel non esse, quae Opponuntur bet potentiam ad non esse. igitur qua- fieri affirmationes, & negat tota uis idem non potest simul esse &noni
C: tamen est simul potens esse, &4iones-nes. Si ergo illud imposi bi ς se. deinde subdi dicetis iit:ritatem de
est; hoc ei it magis eligendum. terminando, quasi dicat, quia ergo ita v est.
163쪽
est,ergo negatio eius quae est, possibile est esse,erit illa quae.d. no possibile est
esse. & sic negatio non erit uerbo adiuncta. similiter dicendum est de contingenti: nam ea quae dicit contingit esse, negatio sua est, no contingit esse,
di in alijs, simili modo dicen clum est, At in iaccessario, & in impossibili, ut neccile esse, non necesse esse. possibile est esse. Notatione hic dignia est : quod si additur negatio in modalibus ad ue bu infinitivi modi : tunc non facit m . dalem oppositionem : sed si addatur verbo indicatiui modi: tunc facit op- ostionem. ut istae sunt oppositae:possiile est esse,possibile non est esse:& ratio est quia ipsum,est, ponit affirmationem modi. eumque ipsum negatur, &modus negaturinegatio autem,&a stirmatio faciunt oppositionem in modzdibus orationibus. deinde subdit ueritalcm, cum dicit: quod quemadmoduin illis, supple, enunciationibus de inesse esse.& non esse, sunt appositiones, id est esse,& non esse copulant, uel appositiones, idest praedicata, eo quod se tenent ex parte praedicati, Zmpsi esse additur negatio. subiectae uero res, i. res de quibus agitur siue nomina sunt subiecia, ut homo album . hoc quidem album quantum ad praedicatum, it hc-mo est album . illud xero homo quantum ad subiectum: sic eodem modo in hoc loco, id est in modalibus propositionibus , esse quidem subiectum est,
quod est propositionis modalis dictsi
modus uero ut cotingere, SI posse,&c.
sunt appositiones quaedam determinantes veritatem , & falsitatem , idest ex quibus ueritas, & ialsitas sumitur. quemadmodum eam in aliis determinauit esse,&non esse . Notandum auteest secundum Io. And. quod in omni propostione modali distinguitur dictum, & modus: dictum est ipsum esse cum subiecto, de quo aliquid ais r matur aut negatur. ideo semper ponenduest a patre subiecti, modus nitem in ipsa determinatio addita: quae licet totam compositionem determinet tam εex parte praedicati se tenet, uerbigr tia,Sortes currer est possibile. Sortes
currere est dictum , & subiectum si est possibile, est praedicatum . sicut igitur
in propositionibus de inesse ,esse, poniatura parte praedicati,&ei addenda est negatio ad habendam contradicti on&sic in propositionibus modalibus, modus ponitur a parte praedicati,& ei addenda est negatio.deinde subdit dices: eius vero quae est , possibile est non es.se, supple, se habet similiter: nanq; negatio sua non est ea quae dicit,non possibile est esse; sed illa quae dicit,no possibile est non esse: probat autem per Io cum a s mili dicens. &eius quae dicit possibile est esse, non ea quae possibile est non esse, sed ea uuae est non possibile est esse . quare uidebuntur, idest putabuntur sese inuicem sequi, scilicet,
possibile est esse,& possibile est non esse: quia ut supra dicimus idem est possibile esse,& no esse:& per conseques scut ad posse esse sequitur posse non
esse: sic econuerso. ad posse non esse, sequitur posse esse. non enim sunt contradictiones sibi inuicem, possibile est, esse,& possibile est non esse . sed posiabile esse est esse,& non possibile est esse,nunquam simul in eodem uerῖ sunt & ratio est, quia opponuntur. similiter neque ea quae est,possibile non esse, de non possibile non esse : nunquam in eodem uers sunt. posuit deinde de ii cessario dices. similiter autem & eius quae est, necessarium est esse,non est illa , sua negatio quae dicit necessarium non esse : i ed illa est quae dicit non ne .cessarium est esse. eius uero quae dicit necessas iu m est non esse; ea est quae dicit non necessarium non ςsse . de ii
possibili ponit deinde subdens sic: &eius, supple, assii mationis quae est in possibile esse, negatio non est ea, quae
164쪽
est impossibile non esse, sed haec non
impossibile esse. eius vero quae est impossibile non ei e :ea est oppositio que est, non impossibile non esse. conci dii d muni dices . Vniuersa liter uero, quemadmodum didici fuit) esse quidem , dc non esse oportet ponere que- admodum subiecta, quasi dicat, quod sicut dictum est in enuciationibus modalibus: oportet ponere esse, de non esse sicut subiecta: sed negationem,Scaffirmationem facientem haec,idest opposita: oportet ad unum, idcit, ad modum tantummodo ponere: qui se ex parte praedicati teneat. &oportet Putare esse oppositas dictiones, hoc est, affirmationes, & negationes has: quae sunt possibile esse, & non possibile esse: contingens esse, &non continges esse impossibile, non impossibile . necessarium esse, non necessari ulla esse. verum esse, non uerum esse.ita ut uniuersaliter addatur negatio admodu, non autem addatur uerbo. Notandum
autem est: quod duplex est subiectum in propositione modali, scilicet, fu, lectum enunciationis,& subiectum locutionis. si ibiectum enunciationis duco totum dictum ut sortes currere.sed subiectu locutionis id dicitur de quo est sermo, ut prima pars dicti nempe
Consequentiae uero secundum rationem fiunt, cum ita ponuntur, illa enim quae est, postibile esse, sEquitur ea quae est, contingit esse, & haec conuertitur illi,& non impossibile esse,& non necessarium esse,illam uero quae est possibile non
esse, & contingens non esse, ea quae est, non necesse non esse,& non impossibile non esse, illam autem quae est, non impossibile esse, &ncia contingens esse, ea quae est impossibile esse,& necesse non esse, illam uero, quae est, non possibile non esse,& non contingens non elae,eaque est, impossibile non esse,&necessarium esse . consideretur autem ex subscriptione quemadmodum dicimus.
Supra de oppositione enunciationii modalium: in praesenti uero contextu agit de consequentiis: ost eudensque ordinem, secundum aliorum opinionem) quo sunt huiusmodi consequentiae: dicit igitur quod consequentiae modalium enunciationum fiunt secundum ordinem qui dicetur: & hoc est, quod dicit ipse quod consequentipfi
unt secundum lationem,&ita ponun
tur,quia illa quae est possibile esse: sequitur illa, quae est contingere esse. hoc autem dixit, eo quod ille ordo noest secundum propriam sententiam , sed aliorum , quia ponunt huiusmodi, ut dictum est, scilicet, quod illi enumciationi quae est possibile esse: sequitur illa quae est contingere esse . ita qd conuertit secum:& non impossibile esse, &no n necessarium esse . sed illa qest, possibile est non esse, se illa q est
contingens non esse secundu eos con
sequitur ea que est,non impossibile noesse: Se ea qus est, non necesse no esse illi uero qus est, non possibile esse, de non contingens esse; sequitur illaque est inpossibile esse, & necesse non esse: illi quae est, non possibile non esse,& non contingens non esse: sequitur illa quae est, necesse est esse, impossibile non esse. hoc autem consideretur ex ista subscriptione, uel figura. v x secun-
165쪽
Secundum alios motalium enunciationum consequentiae. Ordo I. Antecedentes. Possibile esse. Contingens esse. Sequentes
Non impossibile esse. Non necessarium esse. Ordo III.
Non contingens esse. Sequentes
Impossibile esse. Necessarium non esse. Ordo II.
Antecedentes. Possibile non esse. Contingens non esse. Sequentes. Non impossibile non esse. Non necessarium non esse.
Non contingens non esse. Sequentes.
Impossibile non esse. Necessarium esse. In hac figura si perspicies, omnia efiit plana iuxta opinionem dicentium sic, ut ipsa patet. dixerunt emin pro sequentiis illas sequentes habere, Sc ecotra pro antecedentibus; habere illas, quae ab iis consequuntur.
. Hae igitur,impossibile,& no impossibile, eam quae est contingens,& possibile,& non co- tingens, & no possibile sequuntur quidem contradictorie: sed
possibile esse, negatio impossibilis,sequitur, quae est, non linpossibile esse, negationem uero affirmatio,nam illam no possibile esse, ea quae est, impossibile esse;agirmatio enim est,im
possibile esse, non impossibile
uero negatio. Haec est tertia concIusio huius eapiatis: in qua ostendit quid sit ueritatis in ista opinione, & quid falsitatis. duom facit.Primo quid sit veritatis. Secundo quid sit salsitatis nempe in quarta conclusione .dicit ergo , quod hae propositiones, scilicet de impossibili cum possibili recitὰ posts fiunt .dicens quod impossibile, & non impossibile: sequuntur ad possibile, & non possibile.coi
tingens,& non contingens; sed cotr dietione,& conuersim: nam ad aTrmativam de possibili, aut contingenti: sequitur negativa de impossibili:ut ad illud quod est possibile esse,sequitur noimpossibile est esse,quae est negatio impossibilis. similiter ad negationem de possibili sequitur affirmatio de impossibili,ut ad non possibile esse sequitur impossibile esse. hoc autem manifestuest, quod impossibile esse est assirm tiom non impossibile esse est negatio. haec omnia manifesta sunt in illa figura,quam supra affirmauimus.
166쪽
Necesiarium uero quemadmodum se habet, considerandum est. Manifestum est enim, quod non eodem modo se habet, sed contrarie sequuntur,
contradictoris autem sunt extra, non enim est negatio eius, quo est necesse non esse,ea qus cst non neces e esse; contingit epim ueras esse utrasque in codem, quod enim est necessariunon esse, non est necessarium csse. Causa autem huius est,cur non sequitur necessarium similiter csteris, quoniam contra
ris, impossibile esse, necessario redditur idem ualens.Nam qδimpossibile esse, necesse hoc non quidem esse,sed potius noesse, quod uero impossibile noesse hoc necessarium est esse,
quare si illa similiter sequuturi inpossibile, & non impossibile; hece contrario, quoniam non significant idem necessa
sim. Circa quod, opinio illa est salsa, in praesenti os edit Aristoteles: Se est haec
quarta huius capitis conclusio, quia igitur antiqui uniuersales contrarias attulerunt recie ex alijs ; particulares autem earum male, i fleo dicit, quod conssiderandum est, de his quae sunt,de necessario qualiter se habeant, scilicet
in consequendo illas de possibili, de non possibili,quasi dicat,quod propositio de necessario quomodo se habet considerandum est, quia non sic se habet ut antiqui illi ponebant . ideo subdit, quod manifestum est, quoniam noeodem modo, supple, ad illam depossibili sequitur, sicut illa de impostibili
per negationem praeposta, uerbi gratia dicendo non necesse est non esse. sed opponens de necessario contrarie
quide illas de possibili sequuntur tu
ta illorum opinionem .contradictoriae autem sunt extra, idest non sunt coli catae recto ordine, quasi dicat,quia , positiones in primo angulo debent poni contradictoriae: similiter in tertio. ipsi autem in primo angulo ponunt
hance nunciationem , non necesse est esse, Se in tertio hanc, necesse est non esse, quae quidem duae non sunt cotra
dictoriae, id est quod dicit ipse, quod
ea quae est non necesse esse, non est ne
gatio sua illa qus est, necesse non esse. probatio huius est, quia impossibile est duas contradictorias simul esse ueras; sed contingit ueras utra 'e esse in eodem: quoniam illud quod est nece Diarium non esse, non est necessarium esse.igitur una harum non est negatio alterius. declaro exemplo: boue in necesse est non esse hominem, Se est uera. bouem non necesse est esse hominem, similiter haec est vera. affert rationem quare illa propositio de necesse esse non sequitur eodem modo ad
illam de possibili sicut illa de impossibili cotrarie sumpta .dicit igitur quod
eausa cur non simili modo csteris, contradictoriae illae de ne cestario sequuntur contradictori s. de postibili, haec esse uidetur,quia impossibile red
ditur idem ualens necessario ipso, ideli aequi ualet necessario cotrarie, hoc est,contrario modo sumpti ina, non au
tem eodem 'a Odo,ut impossibile est esse non huic idem, necessarium est es.se,sed huic potius necessarium est noesse,
167쪽
esse, &haec impossibile est non esse, huic idem poteli necessarium est esse Quare ergo si ille enunciationes de necessario,contrariae similiter illis de impossibili respondent, ut respondet
possibile illis de impossibili, &non
possibile contradictorie, manifestum est; necessarium esse, & impossibile esse non significare idem neque idem valere . quoniam non significant idem necessarium non esse, de impossibile non esse. sed quemadmodum dictum est conuersim sequi ac respondere.
poni contradictiones necessa rij; nam quod necessarium csse,
possibile esse; nam si non, nega
tio consequetur, necesse enim est aut aifirmare, aut negare.
quare si non possibile esse; impossibile esse. igitur impossibile esse,quod necesse esse, quod
Haec est quinta conclusio huius capitis, in qua adducit aliam rationem, scilicet, impossibile esse contradictiones necessarii, scilicet, particulares, quae uniuersalibus contradicunt poni ita, ut ponebat illa opinio,& ratio est quia ad necessaritim esse sequitur possibile esse. dicit igitur. at certe impol sibile est, collocare seco tradictiones necessarii, ut in ordinatione superioris descriptionis positum est: nam, supple,
bene sequitur secundum mentem an liquorum,quod necessarium esse pos
sibile esse , idest necesse est socratem esse;igitur possibile est Socratem esse,& non impossibile est esse,& si non impossibile est; ergo non sequetur, quasi dicat, nam eam quae est possibile esse
non sequitur non necessaritim esse:
quia quod est necessarium e se, possibile est esse: nam si non, idest si ita non
fuerit, consentiet, ueraque negatio sqd necessarium est este, non iit possibile. essς. necesse enim cst aut affirmare,aue
negare.Atqui quod non possibile est esse , id impossibilς est esse. Erit igitur quod necessarium est esse, impossibile esse, quod nimium est absurdis, ac in possibile. Igitur quod necessarium est ei se, possibile est esse,& quod possibiale est esse ,non impossibile es e consequitur. hanc autem Uti impossibile est esse, ex descriptione consequitur haec non necessarium est esse: quare hanc necessarium est esse, consequetur haec no necessat tum est esse, quod impossibile, & absurdum et t. igitur non eam quae est possibile esse, consequitur haec non necessarium esse.
At uero illam que est, possibile esse non impossibile esse,
sequitur, hanc uero, ea quς est, non necessarium esse, quare contingit, quod necessarium esse, non necessarium esse, qd est in conueniens. At uero, ne que necessarium esse, sequitur eam quae est, possibile esse, neque ea quae est, necessarium noesse, illi enim utraque cotingit accidere. harum autem utraliab et uera fuerit, non crunt illa
uera, simul enim possibile esse,
& non esse. si uero necesse esse, uel non esse,non erit utrunque
possibilestelinquitur ergo .non necessarium n5 esse, te qui eam quae est,possibile esse.
Sextam conclusionem in praesenti contextu adducit Philosoplius. dices.
168쪽
M uero eam, quae est possibile e sie,cO- sequitur non necessarium non esse: nam haec enunciatio necessarium esse non sequitur hanc affirmationem posisibile esse, neque haec necessarium nol esse, supple, eandem sequitur assirmationem . si quidem &haec est ratio ei renunciationi, quae est possibie esse utraque acc de re possunt esse, & non esse, quia possibile dicitur esse de aliquo,quod potest esse, de non esse. Sed si utrumlibet horum duorum uerum fuerit, scilicet, siue necesse esse: siue necesse non esse: illa ambo non erunt vera , scilicet esse, & non esse. Addit
deinde, quod simul aliquid possibile
est esse, & non esse. Si uero fuerit aliquid necessarium esse. aut non esse: tunc non erit possibile ipsum posse utraque respicere, scilicet ,& esse, &non esse . sic igitur ad possibile esse, non erit utrunque , idest non sequitur
non necesse et se ; nec necesse esse ;nec necesse non esse. res inquitur ergo non necessarium non esse, conse
qui ei quae est possibile esse.
Haec enim uera est ,&de nocet se esse, haec enim fit contra
dictio eius,quae sic qui Iur illam,
quae est,non possibile esse: iulam enim sequitur ea, quae est impossibile esse,& necesse non
esse,cuius negacio est, non necesse non esse. Sequuntur igitur, ct hae contradictiones secundum praedictum modum,
& nihil impossibile contingit sic positis.
Septima concluso,& corrotariu est eum dicit hoe est veru de necesse est esse, scilicet quod no sequitur ad illam possibile est esse. sed hac, scilicet de necessario quae sequitur ad possibile esse fit contradictio, id est si co tradictoria eius quae sequitur ad non possibile est esse: illud enim idest ad non possibile, esse sequitur hoc si od est impossibile
esse : di necesse est non esse: cuius negatio est non neccsse no esse.ergo ad possibile esse sequitur non necesse est non esse, & non alia. dd. epilogat. d.quod contradictiones, id est affirmationes denegationes sequuntur se, secundia prPdicium modum.& sic nihil incommodi sequitur ex illis consequentiis; alia, ero opinio e cotra ponebat ut patuit.
169쪽
Enunciationum modestum consequentiae,secundum Aristotelem. Ordo I. subcontra Antecedentes. possibile esse. Contingens esse. Sequentes. Non impossibile esse. Non necessarium non esse.
Antecedentes. Possibile non esse. Contingens non esse. sequentes. Non impossibile non esse. Non necessarium esse. Y θ a
Antecedentes. Non possibile non esse. Non contingens non esse. Sequentes.
Impossibile non esse. Necessarium esse. subconsordo III L
Non possibile esse. Non ςontingens ςsse.
Necelsarium non esse. trariae.
In hae aute figura, facile nerspicies suae sequuntur,&quae non sequuntur,ecudum ipsum mei Philosophum.vbi notandum est , quod tertius ordo cum secundo,postae dicuntur esse contradictoriae: sic intelligendum de primo cu
quarto,qupvero aliter positae sunt contrariae , & subcontrariae dicuntur, reliqua clara patent.
Dubitabit autem aliquis, si illam, quae est,necessarium esse, ea quae est, possibile esse sequiatur . Nam si non sequitur, con tradictio sequetur, quae est, nopossibile esse;& si quis hanc noesse dicat contradictionem; necesse est dicere, possibile no e st quae utraeq; filis sunt,de necesse esse. At vero rursus idem
videtur esse possibile incidi, &non incidi, & esse,& non esse;
quare erit necesse esse, contingens non esse; hoc autem sausum est,&c.
Dubitationem ponit Aristoteles,dupliciq; ratione illam probat. Deinde determinat veritatem in eodem comtextu,dicit igitur,quod aliquis dubitabit, si illa affirmatio possibile esse, sequitur ad necesse esse, ut dictum suit: quia si non sequitur cotradictio sequetur. quae est non possibile esse, quae est contradictoria, ut patet in figura, & siquis hoc non concedat hanc esse comtradidi
170쪽
In lib. II. CPerihermenias. IGI
tradictoriam , necesse est dicere quod erit illa quae dicit possibile non esse,
quae utraeque salse sunt,quia una est cotraria, Raltera e fi contradictoria, scilicet possibile non esse: Se non possibile esse. igitur verum est dicere quod ad ipsum necesse esse sequitur possibile esse. Ad partem deinde oppositam a
gumentatur cum dicit: at vero unum
α idem in re,est possibile esse,& possibile no esse: videturque idem esse possibile is cidi, Seno incidi.Si igitur possibile esse, sequitur ad necesse esse: ad idem ip su m, scit icet necesse esse sequitur illa quae est possibile no esse.ex qua idem in re po pst esse de no esse. igitur quod necesse est esse, contingeret non esse,quod est falsum .igit fallum quoq; idetur quod ad necesse esse sequitur possibile esse . veritatem determinat cum subdit dicens: Manifestum est qJ non omne, quod possibile est,uel esse, vel ambulare, aliquidve agere,opposita etiam posse, idest non valet illa ratio facta ad probandum, quod possibile non sequitur ad necesse: supponit enim quod possibile se habet ad opposita: quod quidem falsum est. Propterea quod hoc manifestum uidetur, noomne possibile esse, vel ambulare, valere adopposita. sed est dare aliqua,in quibus non est verum hoc quod dicitur, ut patet in illis rebus quae no posisunt agere, secundum rationem: sed secundum naturam agunt. ut ignis calefactivus est,& habet vim, vel potentia irrationalem, quasi dicat,quod quaedipotentiae, siue possibilitates sunt secundum ratione, vel rationales, ut humanae,quae ad opposita possunt; aliae non secundum rationem idest, existunt i rationales, ut ignis potest calefacere, sed non secundum rationem, sed secudum naturam,ue: irrationabiliter. Hic potest notari, quod licet ignis absente materia non calefaciar,tamen illa praesente non potest apa calefacere. Si 2s hoc non credit. probet. re non potest ad oppositum inclinari. quod aliter se
habent rationales operationes oste dit,dicens: quae igitur potestates sunt, ideli possibilitates, seu potentiae secundum rationem,uel rationales : ipsae e dem sunt activae plurium: suntque adtiuae contrariorum, erbi gratia, homo potest lege re, dc non legere. sed potentiae irrationales non omnes ad opposita se habent: sed quemadmodum diaximus scilicet, non est possibile quod
ignis non cals faciat praesentem materiam, similique modo est de omnibus alijs quae quantum de se semper suam Metionem propriam agunt. Alia uero sunt quae etiam secundum potestates, seu possibilitates irrationales potant circa opposita: ut ferru potest calefieri& non calefieri: quoniam ergo dictu in hoc totum est, lappareat, quod etiam secundum unam & eadem speciem sumendo possibilitatem, uel potentiam: no P omnes potestates oppositorum sunt:idcirco falsum supponebat. Oppositio autem dupliciter sumi potest. scilicet, priuatiue, vel contrarie: de utroq; modo dicitur ese oppositorum potentiam rationalem. Exemptu primi ambulare, non ambulare : dicunt enim priuationem negationem huius actus. Exemplum secundi ascendere &descendere, quae sunt actus contrarii. Exemplum iterum primi possum amare,& non amare.Secundi amare & odire qui sunt duo actus contrari,
qui uocs sunt; possibile enimno simpliciter dicitur, sed hoc quidem, qm veru est qJ i actu est,ut possibile ambulare, &c.
Haec est octa ita coclusio, quod quS- dam potestates sunt inmivocae, idest diuersae rationis. dicit igitur, quod quindam potestates, i. possibilitate , sunt x equi-