장음표시 사용
191쪽
er, quae in hoc capitulo breuiter diacta sunt.
T . 2. Scire aut e usque. Prioratem,& notiora. Cap. II.
DIuiditur hoc capiat in duas partes
principales. una continet viginti, Ze unam diis nitioncm. altera quinque conclusiones. Primo ergo notandum
eii, quod Aristoteles incepit ab ipso scire ut inquit Linconiensis,propterea , cd ipsi m scire est finis huius scient: a, de fine ol ortet esse primum in in- te i. troire,& ognitione, set incepit ab ipso scire, cuia rotius est, quoniam multi sunt, qui scite se opinantur, &quid di monsi rare sit ignorant.Notandum irim est secundum Philoponum, quod scire est uniuersalior ipsa demos ratione: si enim est de morit ratio,&scientia quoque est : sed si eli scientia
non est dimonii ratio.Tertio notandii, quod scire multapliciter dicitur, t recte adnotauit i oberi. scilicci communiter, propiae, magis proprio,& msxime proprie . Scientiaco in muniterest veritatis comprchenso, εο hoc modo sciuntur ciratica contingentia, dc dicitur scientia proprie eorum ueritatis comprehenso , quae semper uel De luctius uno modo se habent,& hocn odo sciuntur contingentia aliqua naturalia quorum est demonstratio communit ei diei a. Scientia magis proprieci vorum veritatis comprehenso qvs sciti per viro modo se habet.& hoc modo principia, &coclusiones sciuntur. Scictitia vero maxime pios rie est caustas prehensio immutabilit cr, a quo illud liabet esse i essendo, de causando:& : ac attinet ad demonstrationem potiss. hac ille: accedit igitur ad primam definitionem cum dicit. Scire autem opinamur unumquodq; simpliciter, id est proprie: non ut omnium syecidiusci euti artim, sed earum quς circa selectiarum notitiam versantur:&non sophistico modo quod est secundum a cidens, verbi gratia, sic dicedo.quis est bonus,& est musicus. ergo est bon' musicus: neque proprie ei scire ac demostrative id quod dici teli ornatus in vestitu: ergo est adulter, sed e st scire pro 'babiliter. nam scire sina pliciter ac proprie, est cum arbitramur cognoscere causam propter quam aliqua res est,sue aliqui; effectus:&no contingit hoe supple ei sectus,aut causa aliter sese habere. Hic autem notandum est, hac definitionem non conuenire, nasi demonstrationi propterquil nam demostratio quia, non est stillogismus facies scire, eo quod non facit cognoscere causam propter quam res est, sed tantum quid res sit cognoscere facit: ostendit rectam se dedisse definitionem cu subdit,dicens: Manifesti: in igitur est, quod seire lit aliquid huiusmodi, sicut, ilip paeae ictum est, S: manifestum est: quia tam nescientes, quam scientes aestim it se scire si huiusmodi causam habeant non scientes ipsi, putant se habere sic, idest putant se habere hanc causam.
scientes vero,&sci ut causam , &sciue quoque se illam scire. Hic etiam notatione dignit in est, quod aliqua notitia aggeueratur in nobis quadrupliciter. Primo,per signa aut aliq a pro b bilia. Secundo, per causam remotam. Tertio per aliquos effectus. Qii arto, se e ltimo, per causam propriam rei in me' isdiatam. Item n otandum est,qui id qua- ' t .ior reqVirutitur ad scire simpliciter, ' ' scilicet cognoscere rem scibilem, non solum actu , sed etiam habitu, nanque dormiens cotingit Philosophum esse. secundo, cognoscere casti am rei scibia lli, . tertium est, cognoscere illum ei se causam illius effectus: no enim susscit Iunam scire eclypsari, sed etiarn oportet scire, quod iter postio terrae est causa. quarto, di ultimo, quod illa causa'
192쪽
non contingat aliter sese habere, sed posita causa quod ponatur effectias,&quod non sit causa per accidens. ponit corrotarium quoddam cum subdit, dicens: Quarra uiuolnipliciter est scientia, id aliter se habere impossibile est. quod est dicere si scire est rem per causam cognoscere, idest per causam ne
cessariam non autem contingentem,
oportet hoc. id est scibile, & id cuius est simpliciter scientia sit quid necessarium non contingens aliter se habere.siquidem igitur, & alius modus: est sciendi: Post ei ius dicemus. Dubitaret hic aliquis cur Aristoteles aggrediago peperit. syllogismus vero captio. 1 us adhuc dupliciter est, ut quando qs substantiae inest putatur inesse accidenti:aut cum putatur inelia accidenti qJ inest substantiae quod est econuerso. Exemplum primi ut si animal insit ipsi
coruo credat inesse ipsi nigro uc. Omnis coruus est animal omnis coruus nigeri igitur omne nigra animal, aut sic nigrum animal est, omne nigrum color, igitur color animal. Exemplum secundi, motus est in mobili . tempus est motus igitur tempus in mobili. aut omne album est color: pomum est album:pomum ergo est color.deinde se-tur ad dissinitionem ipsius scire, quam quitur dicens: Sngitur est scire illo mo qui uo- do, ut posuimus iciscet cu arbitramur de ipsa scientia. secundo, cum aequi uoca sunt prius distingitenda, quam dissinienda ,ut patet in libris de Crio, & in primo Elenchoriani cur, inquam, no distinguit ipsum scire, deinde dissinire. Ad primum dico breuiter, cum demo strationis conditiones ab intimo fine scire dependeant, idcirco ab ipso sci reincepit. Ad secundum dico, cum in hisce libris Posteriorum, si de demostratione agere, ideo non definiuit quodcunque scire, sed scire, quae ad illam demolirationem pertinet.deinde subdit, dicimus autem scire; &per demonstrationem itelligere', idest dicimus quod scire nil aliud quam intelligere veritatem per demonstrationem. propterea quod scire est finis demo strationis. Demonstrationem autem dico: syllogi simum faciens scire, siue syllogismum scientialem, quem cum habemus scumus . Hic notandum est, triplicem esse syllogi sinum alius dicitur syllogi Lmus scientificus,alius medius, & alius captiosus. de scientifico hic loquitur Aristoteles: Medius sy llogismus est ille qui argumentatur non captiose, uel scientifice, sed ex veri milibus, quod est medium inter hos: it cum dico Nocte uagatur ergo sur . est vir adornatus ergo adulter. haec mulier lac habet e cognoscere causam: necesse eli demonstrativam scientiam esse ex veris,&esi se ex primis,& immediatis,¬ioribus,&prioribus, causisque conclusi nis. quidam iuniores attribuunt hanc
definitionem syllogismo de monit rati-uo: sed realiter est definitio quae demostrativae scientiae competit, aut si competit demonstrationi hoc euenit quatenus scientiam parit. Declarat deinde hanc definitionem duplici modo, primogeneraliterisecundo modo specialiter: generaliter cum dicit, sic enim piopria principia eius quod demostratur, quasi dicat,quod sic sumpta erunt propria peculiariaque principia eius, quod demonstratur sine quibus non est syllogi silvis scientificus, vel sid monstratio sit se, quod habeat omnes conditiones supra tactas ex veris, primis, immediatis dec. sunt tuc in ea propria principia eius quod denion strantur, id est eius quod scitur , uel scibilis: nam syllogismus simpliciter acceptus ut in libris Priorum , accipitur ut syllogismus dyalecticus potest esse sine
his. supple, omni b. conditio tribus, imbabsque nulla harum conditionum, sed demonstratio no erit,quae non per hos terminos procedet:quoniam si sic non
193쪽
stet non pareret scientiam. Declarat deinde hanc definitionem particulariter, siue specialiter cum subdit,dicens: vela quidem igitur oportet esse ; sup-iae, quod demonstratur, vel ea ex quius fit demonstratio: quonia quod non est, non est scire , idest impossibile est, ut quod no est sciatur, ut quod diameter sit symeter, quasi dicat, non contingit scire,vel verum esse, sed falsum qd diameter sit symeter, per,non,intellige falsum . Declarat aliam particulam cum subdit, dicens: Ex Primis autem &in demo strabilibus est,hlest ex primis,& immediatis oportet esse demonstra. tiuam scientiam ; propterea quod ipse non sciet, non habens ipsorum demonstrationem, id est per ipsa inde monstrabilia, seu immediata & prima. 1 ubdit rationem dicens : scire enim quorum est demonstratio est non secundum accidens , idest , propterea quod scire eas inpliciter quorum est demonstratio; est non scire secundum accidens, ac secundum alterum, sed secundum se demonstrationem habere.quae enim sunt secundum accidens, vel secundum alterum non sunt ex primis, & inde monstrabilibus . patet ergo demonstrativi scientiam debere esse ex primis,& immediatis, siue in demonstrabilibus.Declarat deinde aliam particulam cu dicit: Causas quoque & notiora, & priora oporici esse. causas quidem, quoniatunc scimus cii causam cognoscimus.& priora: si quidem causae sunt, ¬ioraJ non solum altero modo intellirendo, sed & in sciendo quoniam sunt, idest, oportet, ut causae sint non solum nutiores, sed etiam priores,vel Jprimae:
quia tunc vere scimus cum causs pri res & notiores sunt.& oportet notiora esse quae assumuntur aut dicuntur, non solum altero modo intelligendo, suin
Ile,quid nominis eorum, sed etiam inciendo quoniam sunt; quod est dicere non solum quantum ad quid est, sed et ad quia est: &quid nomen significet
quod vera sunt.Notatione dignum est, quod ea quae sun7pAma,& vera, di immediata possunt nominari principia, quia sumunt principium ab illis suae conclusionis. Principiorum quaedam sunt communia, & quaedam propria. comunia dicuntur illa quae non faciutac pertinet peculiariter ad unam scientiam, sed ad plures a dduci possunt, ut si
ab aequalibus aequalia dema , quae remanent sunt aequalia. aut omne totum maius est sua parte. omnis numerus totalis maior est sua parte. Propria vero quae non pluribus, sed uni tantum scie-tiae attribuutum ut omne animal rati
nate est capax disciplinae. est principiupropriu in scientia de homine, aut omne corpus quod no est susceptibile qualitatum activarum est incorruptibile. Estq; principium in scientia de corpore celeit i,& sic de singulis. Elicitur e
go hic, quod duplex est scire, scilicet scire per se, & scire per accidens. scure per se est scire aliquid ex propos-tionibus per se, ut scire hanc propositionem.omnis homo est risibilis, sic arguedo. omne animal rationale est risibile , omnis homo est animal ration Ie, igitur omnis homo est risibilis . Scire uero per accidens est scire aliquid ex proposition ibus per accidens: ut sic arguendo aedificator aedificat, aedificator est album, ergo albu aedificat. qumniam est per accidens,ut sit albus aedificator ad hunc modum arguendi reducitur sophisticus syllogismus , ut a uendo sic aedificator per se aedificat; vificator est albus, igitur album per se aedificat : & scire hoc modo sophisticEnon est scire, sed potius metem, ac imtellectum a rectavia est deviare.
HAec est secunda conclusio huius capitis; in qua ostendit Aristot les
194쪽
Ies notiora, te priora dici dupliciter,
scilicet, secundum naturam, ec secundum nos , dicit igitur quod priora ¬iora dupliciter sunt, id est dic utor. propterea quod no est idem notius natura,& notrus nobis;neque prius natu-
ra, neque nobis prius. quod est dicere non est idem notius,ec prius, secudum
nos, de prius,ac notius, lecundum naturam .Declarat seipsum cum subdit, di--s.Dico illa esse notiora, de priora secundum nos, vel quo ad nos quae sunt propinquiora sensui, ut sunt singularia. Simpliciter autem priora de noti ra : idest, uniuersaliter, vel secundu naturam sunt ea quae longius sunt, idest
sunt illa,quae ab iis qus sensu percipiu-tur remotiora sunt. quae sint haec declarat dicens: ea sunt a sensu remotissima quae maxime sunt uniuersalia: de propinquissima sunt sensui,qus sunt singularia de haec maxime uniuersalia,& singularia pugnantes modos ex aduerso prioritatis, de cognitionis habent.pr
Pterea quod unxim est singulare Se propinquu sensui; aliud vero uniuersale,de 1 otui, Adelt hic dubitatio: quoniain primo Phisicorum, inquit,A ristoteles uniuersale esse notius secudunos,sngulare vero secundum naturam; hic autem dicit econtra. Ad hac dubitationem breuiter respondendum es . Aut per uniuersale significamus causam distincte cognitam, de per singulare effectum particularem, dc hoc modo universale.eil notius secundum naturam: sngulare vero secundum nos. Aut per uniuersale significamus rem cognita cofuso modo, 3c communi, de hoc modo uniuersale est notius secundu nos, ut si videamus e longinquo aliqueam bulate dicimus ac cognoscimus prius animal esse quam homo, de homo qua Franciscus: per singulare verbrem di-st incie cognitam:de sic singulare eli notius secundum naturam. Ponit octaua definitionem cum subdit dices.s x primis est demostrativa scientia, cum est ex propriis principiis. Idem autem v co primum ; de proprium principium. Hic notatione dignum est,quoniaIndi .pra dixerat demonstrati tincutiam esse ex primis, de prioribus, Sc notioriabus,dcc .declarauitque illa, sed no quomodo ex causis fit conclusionis ostenderat: ideo in praesenti,haec,ait.quod exprimis sunt,quae ex proprijs fusit. Declarat deinde qus sit propositio immediata dicens propositio immediata est illa qua no est altera prior. igitur oportet, ut demonstratio sit ex priori b.cum ex propositioni b. immediatis sint: quibus non sunt aliae priores. definit deinde propositionem cum dicit: proposit o est altera pars enunciation I era,
scilicet, aut falsa unum de uno significans.quasi dicat, quod propositio quae est praemissa in syllogismo, oportet,visit altera pars enuciationis, idest debet esse assirmativa, aut negatiua unum de uno, quare datur e nunciatio plures, ut
sortes & Plato sunt homo. d mi dit hae in dyalecticam &demonstrativam cusubdit . d. propositio dyalectica est,que
utramuis paricin enuciationis, veram
aut falsam sumit: quoniam dyalectica
propositio, utraque interrogat, nu h mo est animat,an non sed demonstratio, ut subdit neutrum interrogat . Sed est illa propositio quae determinate e nuciationis partem, veram,scilicet, sumit. at dialecticus sumit qualibet pa tium enunciationis. Qii id sit en delatio declarat dicens: quod e nunciatio quaelibet enunciationis pars. id est enuciatio est illa quae accipit quamlibet pa tem contradictionis, verbi gratia,trii-gulum habet angulum extrinsecu, vel non habet angulum extrinsectini dicitur en unciatio. Contradictio aute est oppositio cuius non est medium s.cundum se. medium est, quod cum utrunq; extremorum effugiat, utriusque naturam sapit. Notandum est,quod partes C C con
195쪽
eontradictionis, sunt fimpliciter a. 5r
matio,S negatio. Item notandum, i
cudum i)hilopon. contradictiones, vel opposita quadrupliciter opponuntur, aut secundum habitum ia priuatione, aut ut ad aliquid, aut secundum intradictionem, & aut ut contraria. deinde subdit: pars contradictionis, qus de aliquo aliquid aistinat io et .hoc et t.Affirmatio, vel propositio ai5rniativa, est pars contradictionis quae aliquid de
liquo significat. Quae, ero est ab aliquo aliquid, negatio est.quasi dicat, qJMegatio, est pars contradictionis quae de aliquo aliquid fgmficat, vel remouet aliquid ab aliquo, ut homo est risibilis,& nullus homo est risibilis .determinat deinde de inaediato principio,
ac illud diuidit in suas species. dicit igitur. In mediati principi j syllogistici, supple unum membrum positione dico,quam non eli, idest contin sit m Ostrare, sed ponere, neque necesse est habere aliquem, ut illi doceat: quia sunt inde monil rabilia, quam vero, supplealiud membrii necesse est habere quelibet doce ndum, dignitatem, vel maximam uoco:&lis sunt dus partes ilia mediati principit. N hoc modo differt dignitas ab ipsa positione quoniam cum pro sertur illico agnoscitur, ut haec bis duo sunt quatuormo enim indiget expositione,ac ut doceamur. positio vero eli illa, quae quamuis in demonstrabilis est, tamen breui colloquio, ac serna ne indiget.ut quaecunque a cetro ad circunferentiam tendunt, inter se sunt aequalia, & hoc eli quod subdit sui enim
qusdam huiusmodi, sypple, propositiones, qnae sunt ita per se notae quod necesse est habere eas quemlibet docendum .hoc enim, idest hae propolitiones
in huiusmodi supple affirmando vel disputando, consuetiimus nome dicere,
hoc est appellare sub nomine, maxi insidest maximae dicuntur, ut dicunt sapeacsaepius fratres. Subdiuidit positione
in definitionem , suppositionem di
cens: Positionis autem, id eis una pars
positionis, quae est accipiςs quamlibet. partem enunciationis: t cum dico aliquid esse vel non esse, dicitur esse sup- politio. illa vero quae sine hoc, idest esse vel non esse,vocatur definitio: quo'niam definitio est quaedam positio manque Arithmeticus ponit unitatem esse indivisibilem secundum quantitatem. suppositio autem ito,quasi dicat, licet definitio sit suppolitio non tamen est suppositio Propterea quod, esse unitatem non est idem, ac quod quid est unitas. per haec verba Se aduerte quod edest, intellige desinitionem . sunt in hoc contextu quaedam notatu digna. & primo . circa principium priora autem.
quod Commentator in primo Physici
dicit quod in quibusdam scienti js ideest notius nobis, Se notius natura,vt in Mathematicis. in quibusdam aut eco tra sicut i naturalibus, in quibus ut plarimum ab effectu demoli ratur,effectus aute sunt notiores nobis, de causs sunt
notiores naturae. Secundo notandum,
circa illam particulam, est autem principium ,quod principiti demonstrati nis est duplex. scilicet complexum, de incomplexum. In complexum sicut d finitio quae eii principi iam demonstrationis,ut dicit in primo de anima .complexum autem diuiditur quodda enim formaliter ingreditur demoli ratione, ut praemissa inde monstrabilis. quoddaautem vi mi aliter, ut est dignitas.&hie de utroque principio complexo loquitur Philosophus. Dubitatur autem,an dignitas habeat propositione ea pri rem.& videtur quod sic: nanque illa de nullo simul dicitur esse, S no in ei se;est dignitas Iamen prior eli ipsa, illa ais μmativa.quodlibet est, uel no est, eo qgaffirmatio est prior negatione. Ad hoe
breuiter disam quid sentio quod ingenere negat sonis nullam habet prioris quemadmodum dc illa in genere ais
196쪽
enationis.& sie erunt duae primae dignitates, licet habeat assirmationem, alia de causa priorem . dubitatur item ibi cum dicebatur dialectica quidem:quae differentia sit inter problema dialecticum, id propositionem, quoniam etiaproblema utran libet sumit. Dicenduest, hanc esse differentiam , eo quod in
problemate interrogat opponeS utra- libet, ut contra eam quae respondenti uidetur,obiiciat. In propositione quaerit utran libet, ut sumat consensum, quo assumpto, partem quam accepit,
constituit maiorem, uel minorem sy llogismi dialectici. ubi vero dicit,qua necesse, ecc. notandum est secunὸum philopophii trifariariam dici dignitatem. aliam esse ii niuersalem omnibus, qui quicquam discere ii ollit,ut impossibile est idem simul esse , &non esse. Aliam particularem , ut quam habere necesse est non omnem, sed qui vult discere problema particulare. Et quasi mediam ut motus est, & similia. quantum uero spectat ad finem dicendum
est, quod duae sunt. species suppositionis, de duae species positionis . species suppositionis sunt, suppositio tantum, di petitio. species uero positionis sunt suppositio, de definitio,& haec secundu Philoponum. Item tripliciter est principium imminediatu,ut dignitas,definit io, & suppositio. dignitas ab alijs differt, eo quod est principium magis uniuersale. definitio uero, & suppositio sunt magis specialia, & propria principia, di haec secundum Egidium.
Tex. 7. Quoniam autem Oportet cred. usque quibus
- , Aec est tertia conclusio huius ca
pitis, quam ponit Aristoteles in hincipio lidius contextus; ollenditque
demonstrationem oportere esse ex no
tioribus, & determinat de cognitione principiorum immediatorum . dicit igitur quoniam autem oportet credere, & scire rem, idest rem aliqua probandam,in habendo huiusmodi syli gismum quem demonstrationem vocamus: est autem hoc, idest contingit scire conesusionem , eo quod contingies cire ea, scilicet principia, ex quibus est syllogismus , idest, contingit scire conclusionem, quia contingit scire ea ex quibus est syllogismus, quae sunt principia. quod est aperte dicere, nos
contingere, uel credere,& scire coclusam rem,quia demonstrationem habemus: Se contingit scire conclusionem, . quoniam non ignoramus principia ex
quibus est syllogismus . deinde subdit
necesse est non soluin cognoscere prima,uel principia, aut omnia, aut quindam, sed oportet cognoscere magis:
uasi dicat, quod principia non solumunt prima ,& notiora, quam conclusiones: sed sunt magis nota: Se hoc est quod sequitur: semper enim propter quod unumquodque tale est, illud magis est, ut propter quod amam illud, amicum magis, idest propter quodc que esse tale,alterum tale est: & ipsum quoque propter quod est, magis tale est,ut id propter quod amatum, altera amamus, magis est amatum, verbi gratia, amare praeceptorem propter filiuest amare magis filiu, quia praeceptor propter illum amatur. quare siquidescimus propter prima,t credimus: ut sunt praemissae demonstrationis , vel propter principia,& illa scimus accredimus magis, idest illa principia. quoniam propter illa scimus polleriora, vel itellige, ut supra exposuimus. t cx.
tertio. Circa hanc Propositionem propter unumquodque tale nota dum est,
ad hoc quod sit uera,oportet ut habeat tres conditiones. Prima est quod paGsio insit causae, de causato: idcirco stupor piscatoris manui non autem reti
197쪽
ineli. Secunda quod passio insit caulae
propter causatum, ut diligo prscepi iem quod est causa, propter illiu mcii, quod eli causatu in . Tertia conditio est,
quod isti scipiat magis & minus, ut ego sum calidus py ignem ergo ignis es
magis calidus. alia in sine explanati nis erunt dicenda. Quarta deinde sequitur conclusionem cum subdit dicens. u , potest autem credere magis, quae non icit: quae non continpunt noque sciens, neque melius dispositus, quam si contigerit sciens. quoniam circa principia contingit scire, aut per demostratione aut circa ea melius affecti sumus, quam si demo stratione fuerimus, q. d.quod nec scies,nec melius dispositus,quam sciens non potest maiis credere, nec potest magis cognocere ea quae non scit, qua ea quae sciti& in hac conclusione erit probatio principia esse magis nota, quam conclusiones , quia si principia non essent
magis nota sequeretur,quod quis, magis vel aequaliter cognosceret conclusiones quas ignorarit,quam principia, quae nouit: sed hoc est impossibile, qd aliquis sciens , uel meliusdispositus ,
quam sciens cognoscat magis conclusiones quas non nouit,quam principiaqup nouit. igitur im possibile principiano esse magis nota. deinde subdit: 9 cidet autem ho vel continget hocscilicet impossibile, quod aliquis no credet magis his,quae nouit quam his qus
non nouit; nisi aliquis credent illi, pr pter demonstrationem praecognouerit, supple, magis ipsa principia: stantibus igitur his necesse est magis credere principiis, aut ornuibus, aut quibusda principiis,qua conclusioni .principia ergo aut per demonstrationem sciuntur: aut circa ea melius affecti sumus, quam si ea fuerimus demonstratione scientes. Vltimam ponit deinde coclusionem cum dicit,quod debentem habere scientiam per demonstra
tionem. idest ille qui vult scietiam ha
bere per demonstrationem, non solii oportet, ut habeat hoc quod dictume it, supple, quod mastis principiis credat, & magis cognotiat; verum etiam neque aliud quippiam eorum, quae principi' opponuntur, neque notius neque credibilius esse, necesse est, ut credat . ex quibus, supple, principiis oppositis erit contrariae deceptionis
siue ignorantiae sy llogismus. igitur si
principia erunt magis nota in verit
te,sic opposita in falsitate.ratio autem quare necesse eli nihil esse credibilius debenti scientiam habere : propterea
ruod ut subdit oportet simpliciter
cientem, esse immutabilem: de firmiater illis adherere, nec formidare illa non esse. atqui si aliquid oppositorum credibilius, notiusve esset principiis, dissuasibilis plane esset, atq; a sua lententia mutabilis. igitur non aliquid oppositora credibilius notiusve principiis esse possibile et t. Sunt hic qumdam dicenda circa hunc contextum,& primo cum dicebatur principia magis sciri, quam conclusiones non acciapitur seire maxime proprie, quia tale scire competit solis demonstratis, ut supra diximus . sed accipitur scire . Prie, vel magis proprie: tale enim scire potest & principiis , Sc cognitioniabus competere. Notandum etia quod
illa propositio propter unumquodq
non esse ueram in causis formalibus, ut es albus propter albedinem ergo albedo magis alba: nec in causis mat rialibus,ut non sequitur tu es propter materiam corruptibilis,ergo materia eli magis corruptibilis . Nec in finalibus,ut tu es am bulans propter sanitatem . ergo ambulatio est magis sana. Nec in causis essici et ib. instrumentalibus,vel non essentialiter ordinatis, ut tu es calidus propter motum ergo motus est magis calidus. sed bene est vera in causis essicientibus principalibus
198쪽
essentialiter ordinatis, formaliter, uel
virtualiter nam bene sequitur tu es calidus propter solem. ergo sol formaliter, uel uirtualiter est magis calidus. Item Notandum , quod per illa verba melius dispositus, Linconiensis intelligit habetem habitum primorum principiorum : ille enim habitus cu scientia proprie no dicatur sed intellectus uidetur esse melior habitus; & per cosequens habens ipsum, dicitur melius dispositus, quam sciens. quid aute sit
habit' , in praedicam et is patefecimus. unde si quis sciret. b. aut. c.conclusi nes per praemillas demonstrabiles, respectu illarum diceretur sciens. Habens autem cognitionem principioru
earundem conclusionum in demonstrabilium; diceretur melius dispositu5,quam sciens .v. g. sciens dicit luna ecclipsari, eo quod non recipit lumen a sole: melius uero dispo situs dicet ob interpositionem centri, uel terrae, &haec est differetia inter hos duos,quod sciens potest mutari in opinionibus, sed ille melius dispositus non mutatur, & haec satis dicta pro praesenti capitulo .
Tex. 8. Quibusdam autem vLque nos autem dicimus.
IN eapite praecedenti docuerat Philosophus nos debere magis fidem principiis praebere quam conclusioni, hic ostendit nata et se duo dubia contra hoc, siue duas opiniones:quoniam uidam putabant principia sciri peremonstrationem,& per conclusione,& conclusione sciri per principia, &ita dari circulatio in demonstratione, seu dari scientiam per circulum . Alij
vero ex aduerso dixerunt nullam dari scientiam, alioquin daretur processus in infinitum. Propterea Aristoteles ad has sententias extirpandas hoc caput conscripsit. probatque non dari omnium rerum scientiam circulo. habet igitur has duas opiniones,cum earum rationibus: Conclusiones quinque, &unam obiectionem cum dilutione . in hoc primo contextu ponit duas ipsas opiniones. cum dicit. nonnullis non videtur aliquorum esse scietiam, propter id quod oportet scire prima, vel principia,quasi dicat, quod quidam negauerunt dari scientiam demonstratiuam, quoniam oportet scire principia
ad hoc quod sit scientia: sed quia probabant hoc esse impossibile, ideo dicebant,quod impossibile est sciri. ponit
secundam opinionem cum dicit . quia busdam esse quidem dari demonstrativam scientiam, sed omnium, supple,
rerum demonstrationes esse ponunt et quorum neutrum, uel quarum opinio
num, neutra neque uera, neque neces
saria est . ostendit deinde rationes h rum errorum cum subdit dicens. ratio ponentium non esse omnino scire, dicunt, procedere debere in infinitum,si
ulla esset scientia, quod si ita est, non est scientia, quia non sciunt utique posteriora propter priora, quasi dicat, si in causis est procedere in infinitum n 6 esset dari ibi aliqua prima per quae sciari possint polleriora: quorum , supple, infinito tum, non sint prima, recte dicentes, idest, impossibile est infinita ptransire. adijciuntque si statur aliquo, vel si stent in causis status, & sint principia, idest,ta si contingit deuenire ad aliqua principia: hic, supple,principia
ignota esse necesse est; cum demostratio non sit ipsorum principio , quod quidem dicunt esse scire solum . si igitur non contingit prima scire, uel principia, neque contingit ibite ea quae sunt ex eis,supple,principii, simpliciter. est enim demonstratio simpliciter
quae scire iacit simpliciter, neque proprie facient scire, sed solum ex s uppositione,
199쪽
stio ire, id est, ex conditione,si sint illa principia. hac ratione uidetur illis noesse scientiam. Ratio autem secvds opinionis fuit ista, quod quidam dicunt, uod sit ipsum scire, de confitentur esie scire, per demonstrationem tamen solum,at secundum illorum sententia dicunt nihil prohibere esse demostrationem omnium rerum, quod est falsum. dicunt quod contingit fieri demonstrationem, & ex his quae sunt ad inuicem , ut quando si ell. a. est o.& si
est. o. est .a. Hic autem notatione dignuest secundum Egid. quos cum ultra prima non sit processus, sed ibi status de ibi finis sit. si in infinitis esset deuenire usque ad primae infinita haberent
finem,& contingeret infinita pertrans re .Recte ergo dicunt dicentes infini torti no esse prima : quia possibile esset infinita pertransire, & in infinitis impollibile est iis ue ad prima deuenire. Linconiensis hic notat, Aristotele hac partem introduxisse ad complementa bonitatis huius scientiae, non quod desubitantia eius sit huiusmodi errores
remouere. Tertio secundum eundem notandum est istos non recte intellexisse aequi uocationem illius termini, scire, cum multipliciter dicatur,uis pia adnotauimus, scire proprie sumptum, Se maxime proprie, scire proprie competit,sc principus,dc conci sionibus: sc tale non necessario est per demonii rationem. scire simpliciter,solis de in onstrationibus demonstratis
competit: quare ut respodeamus utrique opinioni, quod principia sciuntur
non tamen sequitiir,quod sciantur per demonst rationem,& sic non sequitur, quod non contingat scire, neq;
per demonstrationem. quare illi non recte uni uocesti .
Tex. 9. Nos autem dicimus useque accidit vero dicentibus.
Ρ Onit in praesenti contextu duas co- , elusiones,do obiectionem cum diluitione Aristoteles: improbatque illoruerrores. dicit igitur. Nos autem dicumus neque omnem scientiam demonstrativam , idest non omnia sciri per demonstrationem, sed esse scientiam
immediatorum inde monstrabilem , di quod hoc fit necessarium manifestum' est. Si enim necesse est scire priora, ex quibus est demonstratio, stant autem aliquando immediata ,haec quidem in-
demonstrabilia necesse est esse: idest si
per priora alia sciutur, oportet etiam ut priora sciantur : igitur cum in talisbus non sit processus in infinitum, erit ad aliqua priora deuenire omnino im mediata,quorum habetur scientia, de
non per demonstrationem . conitru es c,si necesse est scire priora ex quibus est demonstratio, stant aut aliquando immediata, idest oportet usque ad immediata, ut stent principia, ita ut non detur processus in infinitum : haec quidem igitur necesse est,ut sint inde monstrabilia: & hoc sic diximus,supple,eL se immediata;& non solum diximus esse scientiam, sed diximus esse quoddaprincipium scientiae, inquantum terminos cognoscimus , idest huiusmodi principia cognosci inquantum cognoscimus terminos. scimus enim quod omne totum est maius sua parte. si cognoscimus terminora significationes
quid pars, quid totum: statim id cognoscimus. impugnat nunc alium errore illorum dicentium, quod omnium est scientia per demonstrationem cum
subdit dicens, quod autem sit impossibile demonstrare circulo,ideli per circulum ita ut sit demonstratio omnium rerum simpliciter, manifestum est: Gquidem
200쪽
uidem oportet, ut demonstratio sit
ex prioribus, & notioribus, sed impossibile est eadem inter se esse priora,&posteriora, ita ut sint primum priora, deinde posteriora, ut haec quidem ad n 's priora, illa vero simpliciter, ides secundum naturam : nisi fiat altero modo,ut contingit demonstrari circulariter . sed modo aliquo ut dicendum restat, uel sic intelligatur nisi altero modo, idest nisi quis uelit dicere, quo ieontingit demo it rari circulariter, sed alio modo sue diuersonit haec quidem de monil ratio sit quo ad nos, illa uerost simpliciter, idest quo ad naturam simpliciteri quo modo, ex notioribus
inquam ad nos notiora simpliciter, in ductio facit notum . quoniam ex singularibus procedit, quae sunt nobis prius nota. haec eli una cauillosa responsio, ut ad sua dicta pertieniat, idcirco, subdit dicens. si autem sic est,id- est si contingit demonstrare modo diuerso, non utique erit bene a nobis
definitum scire ; sed dupliciter, idest
oportebit dicere scire et se dupliciter. An non simpliciter altera demonstratio fit ex notioribus nobis p hoc si est data a nobis recte demostrationis definitio, quod oportet ex prioribus natura posteriora probare,altera demondiratio dicatur improprie, quae asserit
prima uel principia ex posterioribus,t sed solubilis sit ae coniecturalis illa
demonstratio, utputa cum fit demonstratio, quia est ab effectu ad causam. Notatione dignum est quod sicut principiorum essendi quaedam sunt prima, di quaedam non prima: si e principia cognoscendi quaedam sunt prima, &quaedam non prima. Deus est principium essendi simpliciter: Cslum uero
aut intelligentiae dicuntur principia,
sed non primanti proposito principia cognoscendi quaedam sunt prima: ut de quolibet dicitur esse, vel non esse. Non contingit idem simul esse, & non
esse primum. Quaedam uero non sunt absolute prima , ut si ab aequalibus
aequalia demas q remanent sunt squalia: uel omne totum maius est sua parte . in proposito igitur prima princia pia sunt illa quibus assentimus statim ex apprehensione terminorum simplicium nullo discursu praecedente: & talia dicuntur immediata, eo quod non habent medium per viod possint probari : siue demonstrative, aut non demonstrative. principiis uero non primis,non statim intellectus assentit habita cognitione suorum terminorum; sed requirit , discursus quidam, aut syllogismus . haec dicuntur immediata, non quia per nullum medium pro
bari possint, sed quoniam non habent medium, per quod demonstrari possunt, ut probatur non autem demonstratur omne totum esse maius sua parte. Probare est discursum. R demostrare demonstratio. Secundo notanda
est circa syllogismum et rcularem, siue
demonstrationem , quod oportet ut fiat in terminis conuertibilibus, aliter non valeretnit est,homo animal, risibiale, rationale, uerbi gratia , omne animal rationale est risibile omnis homo est animal rationale, igitur omnis homo est risibilis. circulariter maior svllogistabitur sic: omnis homo est ri fi-bilis, omne animal rationale est homo, ergo Omne animal rationale est ris bile. Minor sic syllogi rabitur. Omne risibile est animal rationale,omnis homo eth risibilis, igitur omnis homo est
animal rationale . haec omnia conuem
tibi liter dicuntur idcirco potest fieri syllogismus aut demonstratio et rcularis hoc pacto, sed non omni modo.
Tex. t o. Accidit uero usq; quo
niam autem ,&c t. TRes coclusiones ponit Aristoteles