장음표시 사용
201쪽
retur demostratio o7um rem sequerentalia in couenientia: eo qd no aegeneratur scientia:ideo dicit. accidit siue contingit dicentibus demostrationem esse circulo, ideli ex se inuitem non solii quod supra in conueniens nunc dictum est, sed sequitur etiam quod per aliqua demonstrationem nihil aliud est dicere,vel nihil aliud probatur,nisi quod si hoc est, hoc est, eodem demonstrato.&est hoc valde in conueniens ac irrati nabile, propterea quod ,ut subdit, esset facile omnia demonstrare hoc modo. ac si diceret quis, propter quid anima est immortalis 3 quia est immortalis .P-pter quid homo est risibilis 3 quia est ri s bilis. hoc enim est ridiculii: vsus fuit
elementis, ut inquit Philoponus rati ne breuitatis, pro ipsis Spolitionibus. Manisel tam est autem, quod hoc , se inple, in conueniens accidit,quod dictum est, positis tribus terminis . non iniuria hoc dixit,quoniam demostratio ad minimum est ex tribus terminis. quare erio circularis ostensio, erit ad minimuuabus propositionibus, Sc tribus te minis,quod fiat demonstratio per multos terminos, aut perpaucos dicere reflectere, nihil differt .quia supple, idem
erit. perpaucos aute aut 2 duos. hoc
est impossibile fieri perpa actores terminos tribus, & perpauciores propositiones duabus. propterea quod neque sy llogismus contingit fieri per minus. dat exemplum in terminis cum dicit,cu enim sit a, si ex necessitate b, quasi dicat, demonstretur b, per a: & per b. c. de hoc est, quod subdit hoc autem cumst,id est cum fit a,de c, supple sit. stantibus his, aduerte quod per, a, & per c, idem intelligit quoniam in circulo ideest principiti, & finis, sed quia differueratione, idcirco quasi alio nomine v cauit. cum igitur erit a, erit Scc. si igiteum sit a, necesse est b, et se. hoc aut supple b, cum si, a est. cerit circulatio. Exemplo declaro, ut melius percipiatur,hac sunt quae uult Aristotelex, si esta, est b si est b, est e. ergo si est abest C: At diximus ipsum intelligere per ab& per c,idem igitur erit haec conclusio, si est aest aequod est ridiculum. Notatione dignum est,quod per illam dictionem itacile,ut inquit Egidius intelligit superficiale. per, refectere, vero intelligit circulariter procedere quoniam in circulo fit reflexio ab eodem in idem, ut apparet etiam in motu . docet nos per exemplum incidere in idem eum iu
dit dicens . Hoc enim erit circulo, su ple hoc modo arguere.ponatura ut ea,
in quo c, id est ponatur quod a, idem sit
quodc:de sic arguatur,b igitur cum stia est dicere,idest cu est a,est b est de ipsum c,dicere,esse idest,cum sit b,est dicere ipsum e,esse. hoc autem, supple,cest dicere, quoniam eum a est, & c, est. quia e , est idem cum ipso a. quare ergo dicentes demonstrationem esse circulo nil aliud accidit dieere,nisi cum sit aest a , quod erit dicere si est a, est a , uti principio diximus. sic autem demostrare omnia, leue est. ostendit deinde quomodo isti Philosophi errabant, & erit haec ratio, quod demonstratio fit ex terminis conuertibilibus, ut supra dixi, mus quae alternatim se ipsos sequutur. dicit igitur: at uero neque hoc suppleprobare circulariter possibile est : nisi in ijs supple terminis qui est malim, sue conuertibiliter se consequuntur, sicut sunt priora vel sicut sunt propria, ut habet alius textus, & propria ab ipso dicuntur.quoniam supra ostenderat tribus terminis,duabus praemissis co fici syllogis nium n praesenti reailum itidem cum dicit. viro quidem igitur posito, id est una propositi cne, vel uno termino posito, supra ostensum est, idest in libris Priorum,quod nequaquam necesse est esse alterum , idest sequi ali id alterum puta aliqua conclusio ex uno termino: seipsum declarat dicens,dico
aut cin uuo , quonia nec termino uno, nec
202쪽
vee po tione sex, De propositione
una,nil sequituri ex duabus autem positionibus primis siue propositionibus primis , deminimis, idest ad minus, siquidem eontingit, supple, sequi alio alterum,& syllogizare potest. deinde declarat, quod oportet syllogizari in prima figura eum subdit dicens. Si igitur a medium ipsi, b, 5ce, sequatur. idest, si a, in sit b, . de haec duo a, Se b. in sint ipsi, a, ad inuice, uel conuerti biliter, siquidem ex alternis contingit monstrare omnia quaesita in prima figura: quasi dicati quod tunc continget syllogia a re circulariter alterum ex altero concludendo in prima figura. de econtra: sicut ostensum est in ijs libris, qui de syllogismo sunt. ostensum quo ue fuit, quod in alijs figuris, aut nont syllogiimus, supple, circularis, aut non fit de acceptis prius propositionibus . Dixit de acceptis 'uoniam forsan secunda figura potest percones sonem uniuersalis negatiuae reduci ad primam: sed non esset de acceptis illa conuersio sed ex extrinsecis assumptis. est igitur ratio, quod sicut non potest fieri syllogismus i aliis figuris circulariten dico tunc non fieri circul
tio de acceptis si esset in alia figura, quam in prima: per illam dictionem. acceptis, intellige praemissas syllogi Lmi, quasi post conclusionem acceptae snt. de his multa in libro priorii epit.
igitur quae non mutuo uel conuertibiliter praedicantur, nequaquam est demolirare circulo, Heu potest fieri nequaquam demonstratio circularis.
Ostendit deinde pauca esse quae sic syllogizantur: dicens. quare quoniam pauca quidem huiusmodi in demonia it rationibus sunt, i. quia pavea sunt,
quae conuertuntur in demonstratione, ideo,uanum esse, & impossibile, dicere ex iis,quae sunt ad inuicem siue conuertibiliter demonstrationein,est,m
nifestum, & propter hoc, supple,rua
nisestum est esse falsum, dieere quod
contingat esse demonstrationem omnium rerum,ut ipsi dicebant,quod est dicere: mani sellum est, quod vanum est, de impossibile dicere demonstrationem fieri ex iis quae conuertuntur, de quod contingit etiam esse demonstrationem sic omnium rerum. Hic autem notandum est,quod illi tres termini a, b, c, sunt tres quidem secundum vocem sed duo tantum secundum rς. eo quod, a, Se G sunt unum, & idem nt diximus. Seeundo notatione dignum est seeundum Egidium,quod ad omne conuertentiam haec requiruntur, scilicet ordo syllogisticus, de requiruntur propositiones duae, & tres termini. pioniam omnis conuertentia, aut estyllosi sinus,aut ad syllogi sinum reducibilis est. Tertio notandum quod solum in prima figura fit circulatio,& γterminos conuertibiles. in aliis autem figuris, uel non fit circulatio, aut si fiead hoc non lassiciunt propositiones
acceptae: sed oportet sumere alias pro positiones priores.quemadmodiim, Se supra dilucidauimus tu contextus ex positione. Item notandum est quodnis
potest fieri circulatio in tertia figura, quoniam semper conclusio est particulari s, de oportet quod aliqua prsmissarum sit uniuersalis. nunquam autemper particularem concluditur uniuersalis. Nec in secunda figura, quia semper concludit negative . igitur neque in secunda, neque in tertia figura potest esse perfecta circulatio: quoniam non potest concludi utraque praemissarum. In sola igitur prima figura est perfecta circulatio, de in primo modo primae figurae, eo quod alij sunt
inutiles propter conclusionem negatiuam, uel particularem a
203쪽
I ter conditiones ipsius demonst rationis, tria alia commemorat Aristoteles. Primo dictum de omni , modos dicendi per se,&secundum quod ipsum siue uniuersale: de his omnibus in praesenti capitulo agit. habet autem duas conelusiones. quid de omni.quid
per se primo, quid per se secundo, quid per se tertio, & quid per se quasero modo. quique mos sint accommodati ad demonstrationem Ottendit. quid demum uniuersale.In hoc primo contextu duas ponit conelusiones. igitur agit ex quibus ueris,&ex qualibus debeat esse demonstratio. dicit igitur.quoniam autem impossibile est
aliter i e habere id, cuius est scientiasmpliciter, quasi dicat, quod id quod scitur per demonstrativam scientiam, impossibile est esse alitem igitur necessarium est esse sic,cuius est scientia simpliciter, idest per demonstrationem. necessarium utique erit id esse scibile, quod est secundum demonstrativam scientiam. ponit deinde secunda conclusionem cum dicit: demonstrativa autem est,supple,scientia, quam habemus in habendo demonstrationem, de demonstratio est ex syllogism is necesserib,& necessarium illud dicitur,qil aliter sese habere non potest. hic no- . tatione dignum est, quod necessariudicitur dupliciter, scilicet ex suppositione ,& simpliciter . necessarium ex suppositione, ut medicina necessaria si infirmo si debet sanari: non simpliciter,sed si sanari debeat. Necessat iuvero simpliciter illud est quod impos- bile eli aliter sese habere, ut quod
homo sit animal, quod sol oriatur , Schuiusmodi,qua non possunt non esie, M de hoc intendit Aristoteles nunc ἀdeinde subdit Accipiendum igitur est x qua Hoc ea quatita 1upple, uecessarijs demonstrationes sunt:.primum quidem determinabimus quid dici de omni.& quid per se, & quid uniuers
Ie.ubi notandum est, quod aliquando necessariae conclusio potest concludi per medium contingens, seu per in dium probabiliter, noc autem no erit demonstratiue,sed topice probari. Inferatur igitur ratio Aristotelis hoc modo. omnis syllogismus demonstrative probans conclusionem necessariam est ex necessariis: demonstratio est huiusmodi probans demonstrative, &c. igitur demonstratio est ex necessariis.
se autem P Ropo fuerat se de his tribus.de omni,de per se, deque uniuersali Arbitoteles. in praesentia exequitur de primo propolito, sed de omni. Cu dicit
de sic t quod a aut no, neq,q qa alictu do quidem aliquando non, idest dico, supple, dictum de omni esse, cum roquirit uniuersalitatem subiectorum, nanque praedicatum semper dicitur de subiecto, non autem quod sit in quoddam,supple, subiecto, de in qu dam non . quasi in omnibus oportet visit: requirit etiain uniuersalitatem temporum,quia debet esse semperino autem aliquando,quod sit, & aliqua do quod non . declarat exemplo cum subdit dices:ut si de omni homine anumal praedicatur, si uerum, inquam,est dicere aliquid esse hominem, uerum, inquam, est dicere, quod est animal,lesi nunc alterum, supple, est dicere qssit animal, de alterum quoque est dicere animat,idest,si unus dicitur, & omnes dicuntur , & si nunc homo dicitis animal, & semper dicitur animat: ci
rum igitur est quid sit de omni dici.
ne autem putetur, quod uni scientiae seruiat hocdictum, ideo aliud exemplum in mathematicis Praebet. dicens
204쪽
tes in omni t Inea est punctus, similiter est, supra sicut de omni homine dictum est, de semper quacunque linea data, semper datur, & punctus. probat
deinde hoc eu dicit, supple, quod duae
conditiones requirantur ad dictum de omni: probatur a signo, scilicet, quod uniuersalitatem importet, quia inte roganti de omni, nos ferimus sic uel huiusmodi instantias. aut si in quod inon, id est quotiescunque est in quoddam sic de in quodam non, tunc interroganti dicimus non esse de omni, eouod in omnibus subiectis non eli aut aliquando non, idest, te dicimus noesse de omni, si in quodam tempore est Et in quodam non. igitur duo requis runtur ad hoc, ut dicatur dictum de omni, scilicet, uniuersalitas subieci rum, de uniuersalitas temporum, quod sit semper tale, ut in exemplis patet. Notandum circa hoc est secundum Albertum , quod Aristoteles utitur hoc
modo loquendi, s non est in quodam fi de in quodam non,J de non dicit,qd praedicatum omnibus suppositis insit
propter tales propositiones, omnis
sol est planeta,omnis luna est planeta, di huiusmodi, quarum subiectis non
correspondet suppositorum multitudo. Secundo secundum eundem, snon
aliquando sic, & a liquando nonJ ad demonstrandum , quod propolitio de
omni, qua veitur demoni irato est ne- cellaria, cuius necessitas est supra omne tempus, de nulla parte temporis mensuratur,ut ista exempli gratia, omnis homo est animal rationale: homo, animal. 8c rationale, per intellectum ab omni tempore, de ab omni motu sunt abstracta .igitur,dcc. Tertio notandum est,quod duplex est dictum de omni,scilicet, prioristicum, de posteriori-sticu in . Primum significat propositi nem includentem liniuersalitate su tecti sed non temporis: ut omnis homo currit. secundum est illud, quod concludit uniuersalitatem,& subiecti
de teporis, ut omnis homo est animalia
Tertium addit laesianus, scilicet dicta
de omni dialecticu seu topicum, utpu ta, quod ad materiam probabilem co- trahitur,dc hoc requirit uniuersalitatS temporis,& lubiecti, non quidem sim pliciter, sed secuta dum opinionem. Quartum addit demum sophisticum. vlputa. quod contrahitur ad materia impossibilem , de sic requirit uniuersalitatem temporis, de subiecti,noli uera aut secundu opinione, sed apparenter. Dubita redautem aliquis an dici deo uxni, de propositio uniuersalis sint unum de idem. Secundo curo milit praedicari de nullo,&esse in toto Dubitatur te tio, quod haec propositio uidetur esse de omnuluna eclypsatur, cu sit demonstrabilis: non tamen correspondet ei uniuersalitas temporis cum non semper eclypsatur.Ad primum respondet
Egidius quod dici de omni est principium sy ilogismi,de in illis duplex possumus assignare principium, scilicedmateriale,de formale. ipss propositi nes, de termini sunt materia sullogi Lmie ordo uero syllogismi uel est to ma,aut xliquid pertinens ad ipsam. Si ergo dictum de omni siue dici, ut priniscipium materiale syllogismi accipi tur, sic nihil est aliud, quam propolitiis uniuersalis, de in omni syllogismo r peritur,hoc modo sumptum. sed si formaliter principium accipiatur, ut probat formam syllogismi,uel ordine syllogisticum, sic non cit, ut propositio uniuersalis: sed solum est principium in prima figura. Ad secundum dicitur quod propter duas causas omisit dictu de nullo: primo quia satis eius definitio colligitur ex definitione praedicari
de omni. Secundo quoniam solum roquirit demonstrationis potissimae conditiones.Omisit etiam esse in toto,phmmo, quia conincidit cum praedicari de
205쪽
resolutoria, & resolutio a praedicato incipit,vel quia haec in libris priorum
dicta sunt lassicienter. Ad tertium D etor quidam respondet, quod negatur hanc propositionem ella de omniureq; ipsa eli simpliciter de inoni rabilis, sit absolute contingens: sed ista luna est eclypsabilis bene est, uel ella potest demonstrationis conclusio, bc ipsa est de omni: quoniam sibi utraque uniuersalitas correspondet,& hac satis sutisciant pro praesenti.
quς ergo. DEterminat de modis dicendi per
se in praesenti contextu Arviote Ies. distingues iplos primum . quatuor
autem sunt illi modi dicendi per se. dicit igitur. per se autem sint, quaecunq; sunt in eo, quod quid est , idest per se
sunt,quando alterum inest alteri', tanquam illud,quod ponitur in definitione sui. aduerte, quod per illa uerba, quod quid est I debemus intelligere definitionem. declarat exemplo cum subdit . d. vi Ioea inest per se ipsi triangulo,& punctus inest lineae, quia definitio trianguli includit lineam, & definitio lineae includit punctum stibii ita enim ipsorum, idest, qu ia substantialis definitio tam trianguli, quam lianeae,ex his est, idest triangulus est ex lineis,& linea est ex punctis. Definitio utrunque horum ex his est, &in rati ne dicente quid est, insunt,quasi dicat, di sic uniuersaliter quaecunque ponuntur in ratione quidditatiua,uiest in definitione, sper i quid estJ intelligit definitionem qui diluatiua dicuntur esse in primo modo dicendi per se. De secundo modo dicendi per se determinat cuin dicit,& quibuscunque eorum
competit praediori per se dignitionia& partibus dissinitionis: imo compsetit praedicari per se, Se quibuscunque
ipsorum. I. de numero ipsorum accitatiu,quae insunt ipsis, supple, subiecturbe si psaJ subiecta, insunt in ratione, idest in definitione demo nstrante,aut indicanti quid est,quod est dicere aliis verbis, quaecunque accidentia sunt ne ac taliter in subiectis, quod tam e su tecta ipsa sunt de definitione ipsorum accidentium & pertinent ad definiti nem , quae dicit quid est ipsorum acci, dentium, omnia inquam huiusmodi accidentia insunt per se subiectis illis, ut rectum inest linea perse; similiter. ia circulare, supple, inest lineae, idest hoc secundo modo dicessi per se, quia in definitione recti linea ponitur, est
enim rectum,linea,cuius medium non discrepat ab extrem,s. Similiter in do finitione circularis ponitur linea, ut circulus est illa in cuius medio est cotrum,a quo,omnes ductae sunt aequales& par,re impar, de primum,& compositum, insunt numero hoc modo dic di per se: quoniam numerus ponitur in definitione eorum Par enim eli numerus in partes aequales deductus. Impar vero in partes inaequales deda.ctus. sic in definitione primi, de compositi ponitur numerus, ut primus numetrus est,qui nullo numero mensuratur, sed unitate mensuratur. Compositus. vero numerus est qui aliquo alio numero mensuratur, & isopleurum,quae est
figura habens tria latera squalia,& arulcra parte longius quemadmodum est figura scale non seu gradatus,quae figara eit, s.constat ex lineis longior altera parte. Subdit deinde, & quae omniabus his insunt l. his passionibus dictis, in ratione dicente quid est. i. in definiatione quiaditatiu quod est dicere,qalinea, ta numerus sunt in definiti ovi omnium passionum praedictarum , de
hoc maamitam est, lura illinc, id est i
206쪽
In Lib. I. Poster. 1 a si Ρ, 'ci utare, linea, Iidest in modum. Ponit quartum modum dieia
in diuinitione horum accipitur linea, di per se cum subdit dicens. Item alio .c , I. in definitione paris, imparis, modo ql quidem propter ipsum inest primi, compositi, numerus accipitur, unicuique,per se dico. i. item dicitu eaequilateris,& altera parie longius,lia inesse per se cum causa inest uniculoen ea,tupple,suscipitur . similiter i aliis propter ipsum.i. cum fuerit causa cau
: unicuique perue --. I dieo inesse per se suis subiectis necnoec passiones suas: 'uaecunq; uero ne traliter insunt idest,quae non insunt; ut definitio, de pars definitionis suo defi
plo,ut si ambulantea. dum ambulauerat corrustauit, illa corruscatio dicitur esse per accidens : quonia non fuit propter ambulationem. Si uero proin
nito, nec iicut propria passio tuo se, mer ipsum per se. i. si causa propteriecto, accidentia sunt. i. per accidens quam hoc contigit, aut euenit, elt per dx mu 'cundi uel album ια ut si aliquidine eetiim interiit. i. inest animali: hoc est inesse per acci- propter strangulationem: secundum t. h ςs in . quae in- inici sectionem, supple, perijt,quonianini subiecto in hoc secundo modo. propter id quod interfectum es pr
t gix cum dicit. An - pter strangulationem interiit, nanque id ςψης ' p'r', quod i0terfectio secundum seipsam est eau.
de subiecto alio quoda dicitur, ut am- sa mortis; sed non est per accidens im
hulans,aiat album, cum &altem quiddam sit ambulans, & album, idest illa dicuntia r terito modo per se este, quae non de subiecto alio quodam dicunt r.in praedicamentis diximus , quod quaecunque non dicuntur de subiecto sunt substantis, ideo hic dicit,quod dicuntur esse per se hoc tertio modo: ila accidentia, sicut ambulans, & album quoddam subieetiam dicunt alterum ab accidente. sed cui subdit) substatia, terseetiam perire, imo per se,&est iste quartus modus dicendi per se, ac vitiamus.Sunt autem hic quaedam notanda antequam ultra proceda usi &primo notandum est,quod primus modus dicendi per se, eit, quando praedicatum est de definitione subiecti: ut homo est rationalismam hoc praedicatu in rationalis ingreditur definitionem homi nis,quod est subiectum cum definitur. ideo album, currere , &fimilia, quia
s quaecunque hocaliquid significant, non ingrediuntur, non pertinent ad ideli primae substantiae, ut in praedica- demonstationem. secundus modus dialmid suntk cendi per se est cum subiectum ingre-
ἡ tis ii sis si 'gς -- ' ςςxpς d fur drinitionem praedicati ut homo est risibilis.cum uolumus definire hoch. : ''pς δ' lVidit erum praedicatum risibilis, hoc subiectum
sunt. eo quod sunt, quod quidem sunt, homo ingreditur illius dissinitione.&per se.1. hoc aliquid,&sic per illa uer- similiter simitas,aquilinitas,& huius-ba , quod quidem suntJ intelligemus modi praedicata propria a iratura. Temsubitantias primas, ut Plato. deindξ tius modus dicendi per se est simplex ' recto lio Ndebet significare terminum i sunt,per se dic risi ipse hoc tertio mo complexum, quod significet hoc alido,quae uero de subiecto,suppleaei n quid,ut socrates. Quartus modus est, uir, accadentia Iant secundum duac cum causa cit immediata, ecessenti
207쪽
IA sui essectus: non autem aecidentalis ut strangulatio est causa mortis: noautem fodiens si inuenit thesauru elleau fa essentialis, nec dum ambulabat, quia corruscauit:. quoniam hs sunt causae per accidens. Secundo notandum, quod primus modus inseri ut minori
praemi: sarum, secundus uero inseruit maiori, Sc conclusioni. Tertius serruit ad quod terminus debet accommodari,s ad substantiales, uel ut uicem ge- rut substantiae. Quartus modus seruit ad cognoscendum causam immedia,
tam . Modus dicendi per se,est praed i ca- tum propositionis per se vers. Modus dicendi per se, di modus praedicandi idem sunt; similiter significatu per se. Dubitaret quis, circa illa uerba squaecunque uero neutraliter insuntJ nun quid ea accidentia, quae non separantur, per se inesse dicatur, his subiectis,
e quibus non separantur. Secundo nuis
quid sit aliqua regula horum accidentium inseparabilium. Ad haec argumeta respodet Philopontis, & recte,quatum ad primum dicit, quod nullo pacto, quoniam Aristoteles determinauit ea accidentia per se esse in subiectis, in quorum dissinitionibus subiecta ponuntur, siue sunt separabilia,siue non . Ad secundum dicit quod sic:
quoniam ea accidentia recipiunt sub- eeta in eorum diffinitionibus , quae iliis inesse per eorum naturam determinantur, ut simum,& risibile. simu enim in naso natura determinatur: risibile vero in homine:quae autem in subiecto
Ratura non determinantur, ut candiduin tigno,& nigrum in como, licet esse inseparabile, subiectum tamen non recipit. Notandum tertio, circa tertium odum,& circa illa uerba, quod nonde: subiecto J ella duplex subiectum. rubiectum praedicationis, &subiectu inhεsionis. Subiectum praedicationis dicitur quodlibet iserius respectu sui superioris , ut loquitur Arestoteles in . ante praedicamentis: Cum dici cum
do alterv m de altero,&e. Subiecti inhaesionis illud est, quod in se formam aliquam sissistantialem,aut accident
Ie in reςipit, & de hoc in praesentia is
quitur Aristoteles. Notandum quarto circa quartum modum: cum aliquid fit alterius gratiaecausam esse triplice. Quaedam mere ac pure per accidens, veluti illa ,.quae sui natura nullius est cauta,ut logicad icitur per accidens in aedificando. Quaedam uero per accides dicitur, quod praeter intentionem calisa sit, ut fodiens inuentionis thesauri:
eo quod non inludebat inuenire illud. Sed casu aut fortuna accidit. Quedam causa per se est, ut i ugulatio est cauta
interitus, non enim fit casu aut fortuna,sed per se. Circa hos modos quaeris tur an sint latum quatuor modi dice
di per se. Ad hoc breuiter respondendum est, quod quida dixerunt esse tantum quatuor, eo quod Aristoteles t iidem posuit. haec autem positio stare non potest. Nanque Themistius quinq; enumerauit. Item Aristoteles in libro de Interpretatione,ut uidimus, inquit, bonum esse per se bonum . item ipsemet infra asserit lignum esse per se aubum , di in metaphisicis plura addidit. per se significato . Respondendum igiatur est, esse plura signi ficata per se,ied
enumerauit hic, tantum quatuor, ut. exempla , non autem pro necessitate , quia duo tantum sunt necessaria, ut insequenti contextu uidebimus. quamuis aliqui dicant,quod sint plura secudum se, de quatuor per se: ita ut bona sit bonum secudum se, non autem Perse. Ad hoc respondendum est,quod secundum se, & per se idem sunt, ideo inon sunt diue rix quare,&c.
Supra ostenderat quatuor esse m
dos dicenda per se, in pusenti uero
208쪽
demon rat, qnta ni demonstrationi adaptabiles. Dicendo hoc modo quod in simpliciter scibilibus, i. in de
monstrationibus, reperiuntur duo mo
di dicendi per se, primus uidelicet, Scsecundus,quaecunque per se insunt necessario insunt, quia quaecunctu e per se insunt non contingit non esse, supple, subiecto. igitur ex necessitate insunt,
α haec de per se primo modo. sed de
his,quae secundo modo insunt, patet, quia talia praedicata aut sunt simplicia aut sunt composita ex duabus oppositis disiunctim,& utroque modo ista ne eessario insunt, ut lineae neces Iario i Ut rectum vel obliquum. dicit igitur, quae dicuntur in simplieiter scibilibus per se, Lea quae, per se, deseruiunt ad simpliciter scire. i. ad demonstrationε, sc sunt. i. sunt ista: sicut esse praedicata Ee hoe pertinet ad primum modum di
alimius dis nitione ita muntur, ut dicata primi modi, quae ingrediuntur dissinitionem subiecti non, te omni, Scsemper ex necessitate siue simpliciter inesse subiecto aut opposita, ut significata secundi modi, quae se habent modo oppo filo, nempe cum praedicatum ingrediturinissinitionem subiecti, vel sic, aut Opposita, ut prsdicata secundi modi: etenim necesse est non semper praedicata secundi ni odi,sed totam oppositionem, ex necessitate inesse:ut ID neae inest rectum aut obliquum absq; medietate: similiter par, & impar in est numero, quia haec sunt immediata in scibilibus . quoniam igitur primus modus ut diximus est clarus, ac praetermisit, eo quod quae assumuntur in dissinitionibus oportet inesse illis ex necessitate . ideo quantum spectat ad secundum,quia non sat est manifestus illum declaravit,quod insunt illis,mpcendi per se. supra enim diximus, qd primus modus est dissinitio, aut pars ple, prs dicatis nanque est cum subie- dissinitionis subiecti, ideo hie dicit,si- ctum ing editur dissinitionem prudieaeut esse praedicatis. i. sicut esse uel essen ti, ex necessitate, aut simpliciter, aut tia subiecti annexa est praedicatis su tectum est enim id quod alteri subiicitur,si igitur primus dicendi per se est, ut diximus, patet, esse, subiecti, elle in Pradicato ,α hoc quantum spectat ad primum modum, eo quod clarus est, ideo praetermittit probare : aut inesse propter ipsa quae sunt, &ex necessitate. i. quia secundus modus dicendi per aciest eum subiectum est de dissinitimne praedicati,ideo dicit, aut inesse,qu iaproprium est prsdicati inesse subiecto in demonstratione,) atque illi inhaerere propter ipsa, supple, subiecta,qupsubiecta sunt ex necessistate, ut in exe-plo supra allato patet,homo est risibilis: quia predicatum ingreditur dissinitionem subiecti deinde subdit,non enim contingunr, supple, scibilia non inesse aut simpliciter, ut pridicata prixti modi inesse dicuntur. Nanque ut inquit Philoponas,possibile eli γε in opposita: & hoc probat cum dicit est
enim contrariti, scilicet, cum suo contrario aut priuatio, supple,cum suo habitu, aut contradictio, i. alterum contradictorium cum altero in eodem genere,fsusceptiui. ideo inest necessario oppositio siue sit contraria,sive sit pria uatiua, siue sit contradictoriann sust ptiuis,&uisus, & epcitatis, necesse est alterum oppositorum inesse: & in cintradictori is necesse est inesse alteram particulam, & in contrariis immedi tis necesse est inesse alterum contrariorum, intellige in susceptiuis huiusmodi ut par aut impar inest numero ex necessitate. Secundum quod cons quitur. i. quatenus sequitur in talibus negatio ad assirmationem. quare si ne
cesse est aut assimare, aut negare, ne
cesse est,& quae sunt per se, inessea.si de omni est amrmatio, aut negatio, illa etiam quae sunt per se,necine et tineL
209쪽
se de netestate. Deinde epilogat, qis
de omni,&de per se sit determinatum lioc modo. Adest dubitatio quoniam datur numerus, qui nec par nec impar est; ergo par re impar non eli propria passio numeri, ut patet de infinito .:Ad hoc respondendum est breuiter, quod si daretur numerus infinitus non esset numerus proprie sumptus, qui nec numerabilis, nec numerans; sed par,& i-
par est propria passio numeri proprie
sumpta. patet ergo inesse ex necessitate omni subiecto praedicatum: in priuatiuis uero, & contradictoriis,& contrariis semper inesse alteram partem, eo quod lineae oportet ut insit rectum, aut obliquum, Sconanque risibile semper inest homini, ex necessitate:parautem non semper ex necessitate,sed alia quando impar, ideo dixit alterum odi positorum et se necesse. .
Tex. is. Vniuersale usq;. Opo tet autem. Cap. IIII.
TR ia proposuerat in eapitulo hoe
Aristoteles: explicatis igitur dum bus primis ad tertium accedit, quod est de uniuersali cum dicit. uniuertae autem dico, quod omni,& per se,& Ω-cundum quod ipsum inest,quasi dicat, quod uniuersale de quo intendimus hie oportet, ut sit de omni, & persecundum, quod ipsumi uniuersale, quod idem es i. manifestum igitur est, quod uniuersalia quaecunque sunt; nincessario insunt rebus. i. quaecunq; sunt uniuersalia secundum quod accipitur
hic uniuersale, ex necessitate insunt
subiectis: quia insunt omni, & per se, di secundum quod ipsum .Deinde se
dit, per se autem, csecundum quod ipsum idem sunt, & patet hoc exemplo, ut rectitudo, & punctiim inest lineae pse: adde tu hanc conclusionem ergo &secundum quod ipsum quod idem est: ut ipse supplet rem Se t, se nanqtae
secundum quod linea est. i. secundum quod ipsum, competit ei punctus, re rectitudo , dc triangulo, secundum striangulus est: insunt duo recti:etenim per se triangulus, duobus rectis squa- Iis est quasi dicat, similiter triangulus secundum quod triangulus est. i. secundum quod ipsum siue uniuersaliter,est habere tres angulos aequales duobus
rectis: sed hoc competit ei per se: igitur & secundum quod ipsum,quod ideeth. Deinde dicit,uniuersale autem est tunc quod eum mostratum est, in qu libet esse, & primo .i. oportet,vi cum
uniuersale in hi rebiis, ut insit prim u&per se, cum conditionibus allatis. declarat exemplo subdens,ut duos amgulos rectos habere, neque, supple,c petit cuilibet figurr una uersaliter. i. haec passio habere duos rectos non copetit omni figur tame est monstra' re de figura,quod duos rectos habet,ut puta triangulus, vel iso sceles,sed non de qualibet figura; neque monil rans.
supple hane passionem utitur qualibet figura, propterea quod quadrangulus; esu figura, & tamen non habet aequales duobus rectis . at quodlibet isosceles, habet quidem aequales duobus rectiused non primum, at competit huic si
gut isosceli, sed primo eo petit trian gulo,deinde illi figurae. quodlibet igitur, supple subiectum eum monstra tur haberet hane passionem, supple. xquales duobus. aut quodcunq; aliud praedicatum siue alia passio demostr eur primo uniuersale, demonstratio huius subiecti erit per se, & uniuersalis. aliorum autem, supple, subiectorum.
non inerit passio primo & per se. i. v niuersaliter,sed quodam modo. i. non P prie, neque uniuersaliter: ideo dicit,
neque is osceli, eli uniuersaliter, se ple,haec pastio habere tres, sed in pli ribus : quia est ipsius trianguli primo.
q. d quod in plus se habet de per se, qui
210쪽
neundum quod ipsum: nanq; haec passo habere tres aequales inest per se,&primo triangulo, & non iso sceli, licet secundum quod ipsum insita diximus quod per te, Sc secundum quod ipsum idem is iat, sed non coniter sibiliter :o a quod incit secundum quod ipsum, noinest primo Se per se : led quod inest pse, & secundum quod ipsum quoque:&haec erit differentia inter haec. Notatione hic dignum est,quod multipliciter uniuersale aceipituri ut uniuersale in causando ut Deus: aliud est uniue sale in cognoscendo sicut intellectus.
Aliud in distribuendo, ut signum uniuersale. aliud in reprs sentando, ut species intelligibilis, & aliud est uniue sale in praedicando naturam alicuius speciei alicui subiecto attribuis, non ratione alterius sed sui: sicut risibile uniuersale hominis appellatur: & h bere tres uniuersale trianguli, & hoc modo ultimo ccipitur hic, &hoc uniuersale includit illas coditiones, quas hic commemorat Aristoteles. s. quod si de omni, per se, & secundum quod ipsum. Item notandum quod quodlibet superius eii idem cu suo inferiori: ut animal dicitur idem homini, & hoc est verum non solum de uniuersali,sed etiam de toto integrali, ut videtur imnuere A rillo teles in x. Ethicor.dicens,
quod totum eli magis idem parti, qui contra: pars enim diffinitur per suum totum spars subieci tua, siue itegralis sed non econuerin, ut semicirculus pcirculum non circulus Perlemicirculum . similiter homo per animal, sed non animal per hum Inem.
Tex. i 6.Oportet autem usque si ergo monstrabit. Cap. V.
Continet hoc caput tres cotextus. in primo ostendit tres errores, vi accidere Possunt circa uniuersale.
In secundo ponit declarationem,&in tertio regulam,&haec sunt quae tangit breuiter. dicit igitur primo,quod non
oportet nos no latere, hoc est no ignorare siue scire,quoniam multoties co tingit peccare. s.circa uniuersale:& cotingit m ultoties non esse, supple, uniuersale, quod de monitratur esse alieu.
ius subiecti uniuersale, quod tamen non est v uiuersale primum ipsuis, licet sic appareat esse . deinde in letum subdit cum dicit, oberramus aute in hac deceptione, vel propter h.ic decepti nem,cum aut aliud, supple, subiectum a superiori nihil sit accipere, extra singulare, siue singularia. i. cum aliquod uniuersale, sub quo non datur nisi unusingulare, ut patet de luna,& sole, quae sunt uniuersalia. igitur extra singui re,nil aliud est accipere, quam singularia. tunc enim quasi putabitur pas sonem,quae primo,& ta nquam uniuersale attribuitur superiori,attribui etiasingulari tanquam uniuersale primo, de circa hoc noster intellectus errabit. Alium errorem subdit dicens,aut si sit quidem lupple, accipere sub superio
ri plura interiora; sed supple illud uniuersale, sit in nominatum in rebus disserentibus specie, viputa cum dicitur uniuersale secundum prius, & posterius, verbi gratia, si visibile solum co- petit substantiae,ut ferro, &ligno: si coloratum in quo conueniunt hec corpora quatenus sunt visibilia non esset nobis nominatum,probaremus esse visibile de omnibus corporibus, ferro, de ligno, aut de aliquo horum , 8c crederemus accipere uniuersale per se, deprimum, di acciperemus subiectum Paccidens: quoniam accidit his substant ijs,quod sint visibiles . infra in exemplo patebit . deinde ad ultimum errorem deuenit cum dicit,aut supple c6- tingit errare, in quo monstratur siue de quo monitratur passio, contingit esse sicut totum in parte.qM . sicut totum E E magnam