장음표시 사용
271쪽
numeri.J ideo inlunt per se numero, quasi dicat, quod numerus per se conaparatur ad impar, ut ad secundum modum spectat. pnopterea quod ingreditur dissinitionem imparis. iterum comparatur numerus per se ad diuisibile,& ad multitudinem fiue quantitatem,
di hoc spectat ad primum modum dicendi per se; quoniam multitudo ponitur in diffinitione numeri. horum autem J ponit duas rationes) supple modorum per sesne utra contingit infinita esseJ praedicata, nequeJ contingit abire in infinitum, ut impar numeri. Icruantum ad secundum modum dicencii per se. Iterum enim ii impati aliud insit,cui inerat existenti: hoe si est primum numerus, erit in iis,quq imunt
ipsiJquasi dicat,quod si impar est propria passio numeri, si iterum impari
infit aliquid tanquam propria passio, oportet quod de numerus, qui subiectum primum ponitur, indicinitione illius proprietatis quae ponitur inesse impari ponatur. si igitur non contingit infinita hii iusmodi esse in uno,Jid- est in deorsum,sneque in sursum erutins nata. I igitur in talibus per se no est precessus in infinitum. Deinde subdit.
secundam rationem .sat vero necesseeli omnia inesse primo. i. omnes per se passiones necella est inesse primo subiecto, viputa numerora in illis numerum: quare conuertibilia erunt.J
q. d. quod non possunt poni per se multae tales passiones nisi subiecto insint, de subiectum sit in dissinitione inorii.
ergo omnia talia sunt conuertibilia. hae duae rationes sunt huiusmodi. Prima scis dicatur, quod impar infit numero tanquam ipsius passio, & aliud
insit impari, sequitur quod impar pinnitur in dissinitione illius passionas inherentis sibi, cum igitur numerus ponatur in dissinitione imparis, ponetur
etiam in diis nitione illius alterius passionis: sequitur ergo cum non sit ab ire
in thfinitum, quod in secundis moroperis,non procedent in infinitum padicationes. secunda ratio est, quod omnes passiones huiusmodi insunt nul ro tanquam primo subiecto:*namerus ponetur in dris nitione omnium dIorum: igitur cum snt passiones pro pris, omnes cum subiecto, & securi
inuicem conuertentur,re hscdesecuado modo dicendi per se.
Te X. 62. Neque tamen usque. Monstratis.
IN hoc ultimo contextu ostedit Philolaphus non esse procedere in ins-nitum in per se prsdicatis quantum ad
primum modum dicendi per se. cum dicit. Neque tamen quaecunqueJpraedicat assunt in eo, uod quid est.Ji . quae ponuntur in dissinitione subiectoi um.
ut quae in primo modo dicendi per se dicuntur, neque i, pcJpraedicata inqui infinita sunt, neque esset dissinire.J q. dicat, quod si poneretur hoc, nil contingeret dissinire .square si praedicata per se quidem omnia dicuntur,J scili cet praedictis mod ini dest cum ponuntur in diffinitione subiecti, S cum ponuntur in dissinitione prsdicati, haec autem non infinita sunt Iidest haec diffinientiadstabuntvrique)ptadicata, Esin sursum M in deorIunicii autem sieest,J scilicet, quod non sit processus in infinitum, s&quae sunt in medio dii
rum terminorum.J i. duoru extrem
rum, puta a generalissimo, ad specialissimum L semper sunt finita . si vero hoe est,Jquod media non sint infinita, de quod in deorsum , & in sursum sit itatus ; smanifestum iam est, &demonstratum quod necesse est principia esse,& non omnium esse demonstrati
nem, Jquasi dicat inani sellum est quod Oportet esse aliqua principia demonsi rationum, de non esse demonstrati
272쪽
nem omnium, squod quidem dixi. mus quoida dicere iuxta principiti, Jidest, ut diximus in principio libri, cundum quod quidam dicunt. i. si haec
vera sunt, necesse cli esse aliqua principia demonstrationum, quae non demostrantur,&scnon erit omnium demos ratio,vi quidam volunt. si enim principia suntJ supple demonstrationum,s non omnia sunt dei non lirabilia, neq;
in infinitum possibile ire,J supple d
monstrat iones, seste enim horu quoslibet, I scilicet vel quod demonstri. tiones procedunt in infinitum vel qd omnia sunt demonstrabilia, vel quos nulla sint demonstrationum principiasnihil est aliudJsupple ponere, squam esse nullum spatium sine inediodi destimmediatum, s& indivisibile, I idest nullius diuuionis, sed omnia diuisibilia, quasi dicat,quod nil aliud est dice , quam quod nudum est spatium sine medio,& quodquslibet propositio est
mediata. quoniam sintus immitendo terminum, sed non assumendo demostratur , quod demonstratur,Jquasi dicat, cum aliqua propositio per mediuintus sumptum demonstratur, & non post assumendo sequeretur infinitas tunc. quoniam propositio immediata inde monstrabilis eit: nanque cum albquid demonstra Iur , oportet sumere terminum immittendo, scilicet, quod si infra prsdicatum, & subiectum,de quo per prius prsdicet ut prpdicatum, suam de subiecto , aut a quo prius remoueatur . quare si hoc n infinitum contingit ire.Js. quod nulla sit pr0postio immediata, tunc contingit iiq; duorum terminorum infinita esse interius media, Jquasi dicat, quod si demos rationes in infinitum procederent, infinita quoq;.essent media inter duos
aerminos: s sed hoc impossibile est, si predicationes fleter int in supernis, &interius :J idest si in prsdicati . cit itatus in statium, & in deorsutia, re quod
stent monstratum est Iogice prius, analytice vero nunc.J ergo non est in prε dicatis processus in infinitum. ubi notandum est, quod circa principium ibbri dixit impossibile esse demon lira re circulo. Dixit non omnium esse demonstrativam scientiam , & in perso'na sui; hic vero iuxta aliorum senterla
Tex. 63. Monstratis autem his usque. Manifestum
est autem ἀIN prssenti capitulo docet Aristot
les quo pacte propositiones mediate ad immediatas deduci positi continet autem sex conclusiones, & vn una corrotarium. Dicit igitur ad primam.
Monstratis autem his,J scilicet, quod non contingit ire in infinitum, nec in sursum, nec in deorsum: sic quoque qJ non cotingit esse inter duos terminos infinita media . manifestum est si albquid idem inst duobus.J i. si aliquod prsdicatum de duobus prmicetur, futa,re lac,& d, sicut a, de c,& de d,J non de prsdicante altero de altero,aut nullo modo, aut non de omni, quod non semper secundum commune aliquid in erit, quasi dicat, si aliquod predicatum de duobus prsdicetur, quorum unum de nullo altero dicitur, vel labiem non de omni, S: illud prsdicatum insit ambobus per aliquod commune, non oportet,ut insit eis iterum p aliud commune, dimini per aliud: S sic in infinitum, verbi gratia, ut isosceli, &scaleno,squales duobus rectis habere secundum commune aliquid inest: so. cundum enim quod figuraqupeam sunt, & non secundum alterum,Jquasi dicat, cum habere tres squales duo,. rectis,de scalenoni,& ilosteli ni sit qus figur g, sunt duc species trianguli, de cum insit eis Per aliquod commune.G.
273쪽
per triangulum, quae est figura com' ab altero penitus remouetur, vel munis illis, non oportet ut triangulua gratia, quando animal praedicatur de insit per aliquod commune, de alteri P homine,& de asino: aliquando vero Halterum commune,& sic in infinitum. terum ab ala o non omnino remoue
fHoc autem non semper sic se habet,J scilicet,quod semper se accipere conam une post commune. ssit enim b,J i.
est subiectum medium s secundum, da,J i. secundum quod est passio, sin c, dic in d,J i. in duobus aliquibus subrectis,
serit mani sellum, quod b,in C,d, e cundum aliud commune eli, & illud lecti dum alterum,d quod est dicere, si non
est status in huiusmod1 illud commune in erit secundum alterum , de aliud secundum alterum, quare duo riuuiterminorum medij infiniti utique inciderunt termini, sed hoc eli impossibile,Jvt supra ostensu in fuit. ΓΛeci indum igitur aliquid commune incile on necesse est semper idern plur. bus, quoia iam quidem erunt immediata lpatia.J q. d. quare cum idem de duobus Pra, Iacatur, non semper de illis clicitur paliud commune: sed deueniundu incit ad immediata spatia. i. ad propositioncs -- mediatas, siue praedicatione, . Accedit deinde ad secundani conclusionem .d. In eodem tamen genere, dc ex eisdem atomis,Jvel de ex eisdem terminis, fuecelle est accipere terminos: si quidem
ijs quae per se sunt erit commune,J id-
est siquidem commune erit acceptum
ex ijs quae per se sunt, quia snon inerat
ex alio genere in aliud genus deicendere,quae demonstrantur.Jq. d. quod si media quae accipiuntur inter illa. s. a,c, d,sint media per se , oportet ut sint ex eisdem atomis, & ex eodem genere: propterea quod si aliter se haberet res
tunc contingeret demonstratore transcendere de genere in genus. Sed hoc non fuit concessum. dixit atomos te minos demonstrationis, qui sunt tanquam indivisibiles termini. Vbi notandum est, quod aliquando praedicatum praedicatur de duobus, quorum alterutur, sed singulariter.tantum, verbi gratia, qualiter animal de homine, &dema scillo praedicatur. Secundo notanduell, quod mediam est aliquando in e
dc in genere vim subiecto: ut si demonstretur quod homo si risibilis,eo quod disciplinabilis est, & aliquando eli iaeodem genere cum passione,& a liqui- eo cum utroque, ut si per animal eo cludamus hominem esse subitantiam, vel per dissinitione coloris aliqua Pas sio de ipso de monitretur. H
Cum ciso. i T. Vas alias conclusiqnes ponit Arbl stoteles, cum vnocdrrolario in Psenti. probatq; quod fuit dictu iri prsus, nempe quod est deuenire ad immediita,de in hac prima conclusione, & te tia in ordine polita, ostendit hoc in as- firmativis propositionibus , in secunda vero in negati uis. quantum spectat
ad primum inquit ipse . t Manile lium est autem quoniam ,& cum a. in b, sit, siquidem est aliquid medium, est de molistrare,quod a, in b, sit,Jideli manifestum est quoniam cum a , in sit b, per aliquod medium, per illud mediu contingit de monti rare, quod in sit b, de elementa Jad probandum,quod ipsi riinsit a, sunt haec. J i. quae inter a, Sc sunt, secJ talia elementa sic sunt ad Probandum hoc, scilicet, quod ipsi b, insit a, quot media sunt,J inter a , de riquoniam sim mediatae propositiones
sunt elementa,aut omnes, aut uniue
sales.J i. sunt principia demonstrati nis.sSi vero non est inedium .di. inter a. de b,snon amplius erit demonst ratio.IL ipsa propositio omne b, dc est a, non
274쪽
1mplius demonstrabitur sed in principia via est haec J i. sed erit prima. &immediata ,& hac est via deueniendi in assirmativis ad prima principia , in negativis vero subdit. l. Si utiliter autem erit deuenire ad prima principia, insia,in N, non sit. i. m negari uis, ut puta nullum b. est a, fit quidem enim, aut medium est, aut prius cui non ineli erit demonstratio,Jquasi dicat, si a , ab ipso b, remouetur, ut nullum b,esta, aut igituc est aliquod medium, a quo medio prius remouetur ipsum a , qua ipsum aut non erit: si sic tune demonstrabitur ipsum N, non est ea. per illud medium. ISi Fero non sit medium non ς si de monil ratio, sed Iliutuli nodi propositiones acceptae, erunt principiaJ demon lirat ionum, l& elementa Jsupple earundem b,& tot sunt, quot sunt aer mini, Iscilicet inter medii, in.quib. terminis inter mediis ultimo statur. Illorum enima terminorum sproposi- tiones sunt principia demonsi ratio-aeis.Ji. propolitiones ex illis terminis constitutae sunt principia demonstrationis ex quibus colligitur,quod sicut quadam principia sunt indemonstrabita a , quod sit hoc illud, & quod sit hoc in illo,sic quod non erit hoc illud, n que quod sit hoc in illo, J quasi dicat,nc ut quaedam sunt principia denion- stationis assirmative significalitia, vertu gratia,quod hoc est illud, ut omne bit a vel quod hoc elli illo, id est quod in sit b, sic erunt quaedam principia
Megativa, quae hoc modo ratiocinan
tur hoc non est illud , id est nullum inil a , vel hoc non e illa in illo. ponit d inde corrotarium. d. Quare haec qui- . dem Jerunt principia felle a i i quid. J i. principia in a stiriatatiuis , salia in non cile aliquid, J i. alia m: ii negati uis, Ierunt prin- .ccipia, & iis c liant , Per se mani I iusta.
vir in duobus istis tex Aristot les docere quomodo deueniendueit ad immediata , 3 prii num in prae duramus seu a quin tiuis: deinde'priuati uis, Scelthec quinta conclusio, subdit dicens. Cum ergo indigeatJ aliquis de in ora stirare aliquid,J verbi gratia,quod probare velit, quod omne a.
est b,' accipiendum J est, squod de b, primum praedicetur,J idest immedi
te .ssit c, dc de hoc similiter a , Se sic senaper eunti nunquam extra, quasi dicat, quod si uelimus probare, aut demo strare,quod omne b,eil a, per b,in te Llige hominem, & per a, subitantiam, per c,vero animalo accipi debet medium, quos immediate praedicetur de sub i ecto , de quo tamen pridicetur 'dicatum, utputa c, siue animal, & sic semper est procedendum, ita ut nulla propolitio extra praedictos terminos accipiatur, scilicet extra a, &b, neq; si esse ipsius a, accipiatur, ut demoliretur,4 idest neque torminus medius a ceptus nunquam debet esse extra subitalitiae praedicamentum : sed semper
medium densetur,quousque indivisibilia fiant, de unum,J id est sed de iis et urmedium usque deueniatur ad immediata, quae indivisibilia sunt, & unum: quoniam eii unum cum immediatu msat,&4 illaseit una Spositio simplex JCum est immediata: & quemadmoduin alijsJ rebus illud, se it principium simplex, J quod etsi in aliquo genere principium, sic etiam est iu dc monstratione, S syllogismo, ta .en hoc non idem , bique eit, J principium: Γsed in graui qii idem principium cli funicarin melodia autem dieiis , J aliqui textus habent tonus, & mcli s ; quoniam die sis non est principium simplex ine- iocis, scd s quitur prius trium, itatim
275쪽
post tonum: & in pronunciando, vox extollitur non prorsus usque ad alium tonum , sed aliquantulum quasi per quartam partem vocis, aliud autem in alio, quasi dicat, quod in alio genere est dare aliud simplex principium.
Sic est in syllogismo unum,Jquod est
sicut principium, ut propositio immediata. In demonstratione autem, &scientia, J quia demonstratio aggenerat scientiam, e scientia ipsa, quae est veri, pro principio simplici habet unutale, quod est sicut principi um,& mensura, Sc eius intellectus in ostes uis agiatur syllogis in isd i. in demonstrativis, eius quod eli,4 idest mediu in nihil cadit extra, Jquasi dicat quod in syllogismis de monit rati ais medium non cadat
inter extrema. i. non cadit extra extre
mitates. Ultimam demum ponit cor
clusionem huius capitii li scilicet in negati uis qualiter ad immediata fit progressus dicit ergo. Sed in priuatiuisJ seu negatis,aut negati uis, ubi quidem quod oportet, nihil cadit extra hocJquasi dicat, sed in negati uis syllogi simis medium oportet esse, quod nihil cadat extra pmpositionem negativa
Ponitque exemplium in prima figura, deinde in secunda, tertiam non esse utilem ostendit. d. ut si a , in b, per c non inest J id est,uth scproposition egativa nullum b, est a, dc medium sit C, pera, intellige quantitatem, per b, animal, Per c,vero corpus. Si enim in b,J idest in mimali sciuidem omni J i omni
corpore, & haec erit ininor,ut onme b,
eli c, vel onanc animal est corpus. ΓEii
autem a, in nullo G idest sit a, I qualitas in nul Io c. vel in nullo corpore, mrit maior,ut nullum C, etha, vel nullum corpus eli quantitas timc sequitur conclusio in prima figus ud nulluc si omine b,cit Gemgo nullii b, est a. vel nulla in colux eli quantitas, iam animal est corpus , igitur nullum anii mal est quatilitas. btecum: si indageat aliquis P bare, quod in e, a, nullo sit, Iideli quod nullum corpus est quacitas,
quae erat maior, medium accipiendacii ipsius a,& c,J ideli inter quantitate,& ipsum corpus, f& sic semper procedet.J i. donec ad immediata deuenie dum est, idest ad illam propositionem nulla substantia est quantitas. in secunda figura ostendit eum dicit. ΓSi vero
indigeat monti rare, quodd, ine,non sit, iideli ut nullum est quantitas, se
quod eit e, J idest medium ind, quidε
OmniaJ .corpus in omni animali, fiae,autem nullo.J i. in nul Ia quantitate, aut in omni .J frue non in omni quali-titat : tunc ri nunquam extra eadit; δquasi dicat, quod medium acceptum, quod ell c, nunquam extra negativam ipsius e, cadet, quia G semper negabis
c, cui non oportet messe.J i. negat uae.cit huiusmodi syllogismus omne deli C, millum eit c, ergo nullum e, est d,vel sc,omne animal eli corpus, nil Ia qualitas eli corpus, ergo nulla qualitas est animal alic per medium T. co
pus probatur, quod animal non sit ire
quantitate,&si econtra poneretur negativum conuersa concluderetur . s.
quod nullium animal esset quantitas. Deinde subdit in tertio aute modo . Ii. in tertia figura neq; a, quo oporteta supple priuari , s neque quod oportet priuari, nequaquam extra ibit quasi
dicat, quod in tertia figura messium, ruod assumetur,neque cadet extra prgicarum, quod negatur mic extra si ,recnim, a quo negatur praed icaturnia Hoc autem est, quia medium in tertias gura subiicitur ut rique,quod est dicere, quod medium nec est extra miri
rem extre initarent aqua negetturna ior extremitra: nec est extrae maiorem extremitatem, liae negetur a minorit
iaco per tertiani figuram non reduc tur propositiones ad in rediata , dc hac sint latis pro Praesenti capitulo.
276쪽
x. 66. Cum autem usque. Videtur igitur. Cap. XX.
VI timus tractatus est ille huius libbri. ipsasque species de monil rationum ad inuicem comparat,&olle-dit,quae sit illarum potior : propterea, quod ex illa aggeneratur scientia. continet hoc primum caput unam dubitationem,quod demonstratio particularis praestabilior. Duasque rationes una cum dilutionibus: rationes septem qd demonstratio uniuersalis eth potior ipsa particulari. dubitationem primo ponit cum dicit. s Cum autem sit omnis demonstratio alia quidem uniuersalis, alia vero particularis,& haec quidem Jsupple tam uniuersalis,quam particu laris, una sitfcathegorica .J i. assirmat,
ua, silla vero priuatiua, J id est aliaquest negativa', consequenter Idubitatur qualis potior se: J nempe aut particularis, aut uniuersalis : de virum sit potior assirmativa,quam negativa. Similiter autem,& de eaJ supple demo it ratione, quae demo nil rare dicitur. J ideliquae dicitur demonstratio ollensiua, s& deducenti ad impossibile demonstratione di similiter dubitatur, qus sit
potior an ostensilia, aut illa quae ad impossibile deducit.. t Primum quidem igitur intendamus de uniuersali,de particulari, ostendentes autem hoc, & de ea quae demonstrare dicitur, &qus est ad impossibile dicemus , t quasi dicat, quod primum est dicere, aut ollend re hoc, scilicet, quae nam scit dignior an uniuersalis, an particularis demonstratio: deinde dicemus de ollensiua,
di de illa, quae ducit,ad impossibile.
Vbi notandum est quod supra, ut vidimus dixit demonii rationem dui liceesse, icilicet, quia S propter quid, nucalio distinctiones ponit scilicre, quod demonstratio alia est uniuersalis, alia particularis, secunda dillinctio ell, quod demonstratio alia est assirmatiaua, de alia negativa, tertia, quod deis monstratio alia est ollensiua, de alia ducens ad impossibMe.
HIs stantibus,'dua s rationes ponit, quod demonstratio particularis sit potior uniuersali. Deinde soluit iulas. prima ratio est huiusmodi. I idebitur igitur fortassis , liquet quibusdascintendentibus, Jaut sic ratiocinantibus, squod particularis Idemonstratio eis potior: Ruoniam est Phaec vi tus demonstrationis, J scilicet, quod faciat nos scire, & illa quae facit magis
scire potior est; sed sinagis scimus
unumquodque, cum ipsum cognoscimus secundum ipsum , quam secundualiud.J i. in propria forma,ut fit in particularibus , quam secundum aliud. i. quam per uniuersale, ut musicum Coriscum , quando cognoscemus, quod Coriscus musicus ell.J i. magis scimus cum vidimus Coriscum , aut Petrum esse musicum, squam quod homo musicus sit, similiter auten &in aliisJ supple sciendum est, ut magis eli scire hominem quatenus homo, quam quatenus animal .sSed uniuersalis quoniam aliud. I i. quod uniuersali subiecto conuenit,de monitrat, &Inon quoniam ipsum fortalle demonstrat, ut quoniam i sceles habet tres angulos aequales duobus rectis, Non,Jcompetitsqii Oilia
is osceles, sed quoniam triangulus ' eo quod propositio uniuersalis diei di,
quod omni, triangulus habet tres an
gulos aequales duobus rectis: sed particularis I demonstratio squoniam ipsum est. i. quoniam sensibiliter apparet,& concludit hanc pastionem, habere tres in se. i. in ipso iso scele, igitur,
277쪽
dum particularem, huiusmodi eli particularis, id emonii ratio, scdicet eli se cundum i pluin, Ire Uniuersalis magis, ct potior , lique secundum parte demo taliratio erit,i quasi dicat, utiqie aut si elise, demo ultratio illa erit potior quae est secun Jum Partem. particularis erit magis faciens scire, quam viriuersalis . ubi notandum eliquod demonii ratio uniuersalis, eli cum demo stratur uniuersalis passo de subiecto uniuersali: ut pallio quae subiecto uni uersaliter ineli quod subiicitur uniuersaliter: quia si este rationale demostr
tur de animali, tunc non ei set uniuersalis de monit ratio .eo quod rat Ionalis,noo subiicitur tali passioni: nam nonon e armaralelirati Ovale.
Tex. 68. Amplius usque. Et primum.
SEcundam rationem ostendit, qirod demostratio partieularis sit potior ipsa uniuersali,&elt ii lacum subdit dicens. Amplitas, vel iten, Isi uniuersale quidem non est aliquid praeter sinafularia, demonstratio aut m I vnitie alis, sopinionem conficiti l i. dat modum opinandi sesse aliquid hoc de quo
detTonstrat, &quandam natura inesse
hanc in iis quae sunt,J quasi dicat, prs
terea uniuersale non est aliud a singularibus realiter, & demonstratio uni uersalis facit opinari ex modo proce dendi , de etiam esse uniuersale natura quandam realiter a suis singularibux distinctam. ut trianguli prster quosdam,Sc figurae praeter quas lanx, ω numeri preter quosdam numeros,)Jqu si dicat, cum demonstratur de triangulo .vel de sigura, aut de numero; nullis particularem tria gulum aut figuram,
aut numerum Exprimit .i Potior aute
ctiquΞeii de esse, quam de non esse,
propter quam errabitur,4 quasi di eat, videtur esse potior particularis, quam uniuersalis,quia potior est demonstra-tio de ente. vel quae cli de elle, quam de non esse, siue non ente , & illa non est potior propter quam errabitur, sed
te:i uniuersalis huiusmodi J patet qJ
particularis eis potior. 'rocedentes enim J demonstrariue, demonstrant uniuersale quemadmodum de eo, qJeit proportionale, ut quod sit tale: erit proportionale, quod neque linea, ne que numerus , neque solidum, neque planum est; sed praeter haec aliquid, quasi dicat, quod sit particularis magis de ente, quam uniuersalis patet, quiadem Ostratur passo uniuersalis de tu lecto uniuersali, taque de re alia a suis singularibus, sicut demonstrantes commutari proportionabiliter, de quodademonstrant,quod neque est numerus
neque linea, neque planum,Soc. in igitur uniuersalis magis haec est, J idest habet magis ista duo , scilicer, stude eo quidem quod .eli minus,J id est de esse siue de minori ente, funiuersalisJ sci licet est, squam particularis , & facie opinionem falsam, J quasi dicat,quoauniuersalis facit opinionem, singularis autem non. igitur sindignior erit uniuersalisJ demonstratio, ipsa sparti culari.J propter rationes praedietas, gehaec sunt rationes,quae Pro parte parti culari iaciunt.
Tex. 69. Et primum usque. Amplius si quidem sit.
DIlutionem prim rationis ponte
in praesenti contextu Aristoteles dicens, primam rationem non magis uniuersat lem Ois rationi obitare, qua partaculari, immo potius se habet e cotra. dicat igitur. Et priinum quidem ni
hil magis in uniuersali qua in in partitacula altera ratio est: quod est dicere,
278쪽
rationem factam primum de magis
scire, non esse magis contra uniuersa Iem,quam,contra particularem . quo
niam Γ ii quod duobus rectis meli. J haec passio habere aequales duobus restis,snon est secundum quod est iso sceles, sed secudum quoniam triangulus es idcirco hoc modo scognoscens quoniam isos celes habet tres inquantum ipsum est,J. i. inquantum in se consideram, ut particularis minus cognouit,3
cognouit secundum quod eli I. i. secundum quod huiusmodi passio inest, qua
particulariter. igitur potior est uniuers alisJ demonstratio, quam particularis.Jest haec dilutio primae rationis. qua posuit Ar illo teles pro defensionuvniuersalis demonstrationis. per hanc igitur patet quod uniuersili4 demonstratio est potior ipsa particulari, non a uicin econtra ut dicebatur in pris
hoc modo cognoscedo, squam cogno
scens quoniam triangulus esti J. q. d. si Tex. 'o. Amplius siquidem in
scire est secundum quod ipsum scire, - - - - -
magis erit scire uniuersaliter, qua particulariter, i. secundum quo a triangulus est, & omnino si non quidem secudum quod sit triangulus,&postea ino. strat, non erit utique de monil ratio: J. q. d. Et omnino si non noui so scelem habere tres ut tria gratus est,& postea mostret iso scelem habere tres non ut tria-pulus, nulla erit demonstrario,Γsi veront cognoscens unumquodque secundu quod unumquodque est,magis cognouit.J. q. lsi vero sit cognoscens. i. sciet per uniuersalem demostrationem qua per particula rein,tunc est magi, scies,
quia sciet secundum quod ipsum. st igiturmangulus in plus est, & eadem ratio de non secundum aequi uocatione triangulus est, Se inest omni triangulo J est duobus rectis aequales habens:Jq.d si ergo triapilus in plus est quam i sceles, Se est eadem ratio non lὰ cundum aequi uocationem; triangulas est
in is seele & in suis alijs speciebus, &haec pastri habere tres omni triangulo inest noli utaque est triangulius inqua. tum is sceles , sed i sceles secundunt quod triangulus huiusmodi habet tres angulos. J. q. d. non utique triangulus secudum quod itas celes, sed iii celes secundum quod triangulus. i. v niue saliter habet tres angulos . erit igitur saec conclusio. s Quare uniuersaliter sciens .i .secundum viuuersale magis
D Ilutionem secudae nationis ponae
in praesentia Aristoteles ideo stab-dit dicens. Amplius si quidem sit quae-di ratio una,&non aequi uocatio.J. q.d. si uniuersale dei serioribus dicatur secundu unam rationem seu di finiti nem : tun cfuniuersite erit utique nil minus secundum partem quibusdam, sed magis est,quanto. incorruptibili ra sunt illis: quae vero secundum pari sunt corruptibilia magis.J q. d. uniuer. sale no habebit minus de entitate qua quae sunt secundum partem, siue quam particularia, sed habebit magis entiatatem quam particulare , quato magissenti illis particularibus incorruptibilia . quoniam quae sunt secundum pamtem .i particularia, magis sunt corruptibilia deinde subdit ΓAmplius, neta una necessitas est opinari aliquid esse hoc praeter haec, quoniam Ostendunt unum nihil in agis,quam in alijs qii scuque non aliquid significat, sed aut quale,aut ad aliquid, aut agere si ergo, no de monit ratio causa est, sed audiens. I. q. d. Praeterea nulla necessitas aliquid esse compellit praeter singulas res, veliprster particularia quonia tu ostedunt
nihil magis in substati is quani in alijs, quaecumue non aliquid. i. particulare Ela subis
279쪽
di substat iam gnificant, sed quae signisi
scant aut quale, aut ad aliquid, aut agere, quasi dicat quod prster hoc non oportet opinari quod uniuersale sit praeter singularia ut quidam volebant realiter esse unum aliquidodistinctum. adde modo tu . sed quonam pa
tio erunt naturae accidentium uniuer
sales cuiusmodi isti fingunt 3 Respodet Aristoteses,si ergo sit pie putat id esse, non demonstratio est causa huius erroxis, sed ille qui audit,eo quod male audit,li inita emit sequitur igitur quod licet demonstratio in uniueis ali prolata est illa qua audiens apprehedit qua
dam uniuersalitatem tanquam aliquid separatum a suis singularibus,demon-st ratio . inquam, non eli huius causa emroris,sed male audiens, est causa, ideo non valet quod dictit in fuit prius.cuniuersale facit magis errare.
Tex. 7I . Amplius, si demon. stratio, usque. Ain plius usque.
N Viacut in principio dicebamus septem ponit rationes, quod uniuersalis demonstratio sit potior ipsa particulari; in praesentia autem primam adducit rationem , quae sic est.cum dicit.
ΓAmplius si demonstratio est syllogismus,qui fit causa,& propter quid,vnia uersale magis caul vji. si demonstratio est syllogis inus demonstrativus, qui fit per causam, &propter quad. i. de propter causam,quae est illius effectus,vni. Dersale est magis causa quam particularer igitur eli potior uniuersalis de monstratio. quoniam scui per se ines haliquid, hoc idem ipsi causa est: i. quia illud cui passio ineil per se,est causa illius passionis: svniuersale autem priamum : Ji. uniuersale est huiusmodi,eo quod cit primum subiectum, cui primo passio inheret. ergo uniuersale est
causa: ssu ple ipsius passonis est eausa uniuersale. s. subiectum. quare & dignior est demostratioJuniuersalis qui particularis. Γmagis enim causs est uniuersale,& eius quodpropter quid est Ii, quoniam uniueritalis demonstratio magis per caulam est, & magis per ilσlam , quae est propter quid . de haec est
Tex. 72. Amplius usque ad usque. Amplius quan
SEcundam rationem adducit Arist teles cum subdit dicens. Amplius, usq; ad hoc quaerimus propter quod Ji.praeterea ad uniuersale quaerimus viseque propter quid, i. donec non sit asib gnare amplius causam . istenim tunc opinamur scire, cum non sit aliquid,
aliud quam hoc, aut quod fiat, aut qufit rJi. quia tunc opinamur icire , cum non sit aliud vel aliam causam qua que assignata est,aut sit in fieri, aut sit in esse vel fic dicas , qua hoc propter quod quippiam fit aut est, namque Ofinis, S
terminus ultimus, iam sic est. Jscum ad illam causam peruetum fuerit, quanon:contingit amplius quaerere. ut cuius causa venit J supte hie aliquis sui accipiat argentum. Jhaec est causa, ultima,& tunc non contingit amplius quaerere,vel si non sit ultima, sed con tingat ulterius quaerere, tunc dicet, shoc est quatenus reddat cui debuit.J siue ut reddat debitori. si ulterius quPratur cum ρ dicet sHoc ut non iniuste agat,& sc procedetes eum non sit ampliusJquaerere propter quid, nec ali rius causaJ sit propter quam uenerins propter hocJ seive propter hanc causam Isicut propter finem dicimus uenire,& esse supte aliquis .ide fori,Se tuca huiusmodi sui resest scire maxime propter quid uenitd si igitur se habet similiter
280쪽
llier se in omnibus eausis & quae sunt
propterquid. q. d. si in alijs generibus causarum se habet similiter quod contingat quaerere propter quid ut in filialibus quod est quaerere usque ad ultimam causam acoportet: in iis auteJcausis quaecunque sic sunt causae, sicut
quae estcuius causaJ i. sicut in causa finalissi e scimus maxime:J i. cum ad ultimum deuentum suerit. ideo subdit f&in aliis igitur tunc scimus maxime clinon amplius sit hoc quonia a Iiud est:Ji.quando non habemus assignare aliaeausam ultimam. deinde subdit dices.scum igitur cognoscimus quidem, qd
quatuor qui extra sunt, aequales sunt, quoniam iso sceles: q. d. cum probamus hac passionem. s. quod anguli e trinseci seu externi sunt aequales quatuor rectis, dicimus quia est i sceles:
adhuc deest propter quid i scelesρJ
i. deest quaerere propteν quid i scetis habet angulos extrinsecos equales quatuor recti sys quia triangulusJὶ ple est. Se hocq supte triangulus quare habet sic. quia est figura contenta rectis I in eis.Jhse apud Euclidem manifesta. igitur cessabit questio cum ad ultimu rentum fuerit, cui inest illa passio 3: non propter aliud. ideo licit. di autem non hoc: Jassignare est amplius propter quid aliud tunc maxime sci mus. q. d. si huiusmodi passio rectis lineis noti competit per aliud, muc maximὰ scimus. ssed tunc est uniuertateJ subiectura, eum scimus hoe modo igitur potior uniuersalis, sest demonstratro ipsa particulari. Unde notandum
ut inquit Epid. hanc rationem consistere in hoc quod maxime scimus cum
deuentum est ad ultimum in omni genere cauta tam inesse quam in fieri,&quia subiectum est in aliquo genere
causae respecta passionis: tunc igitur stimus maxime, cum ad ultimum subiectum deuentum fuerit; Sc quia qua diu est demonstratio Particularis, Mu
demon stratur passo de ultimo subi
isto: quoniam tunc demonstratur de ultimo subie ita, eum huiusmodi subiectum imi uersale est. Se quia cum subi inim est uniuersale, tunc demonstratio est uniuersalis: consequens est qs. uniuersaliis demonstratio sit potior, i magis faciat scire.
TErtiam, & quartam rationem in
praesentia adducit Philosophus, quod demonstratio uniuersalis est potior particulari inquit igitur ,2 Amplius, quantocunque utique magis secundum partes est, infinita eadit:Ji.demonstratio quanto magis est particu Iaris,lato magis eadit, seu uadit in infinita. uniuersale autem in simplex,ed in finem:Ji. uniuersale cadit in unum , dein finem: sunt autem secundum quod infinita non scibilia, sed secundum qs finita scibilia sunt, secundum utiquae quod uniuersalia magis scibilia sunt: lq.d contingit secundum quod infinita
sunt & non scibilia quoque esse,sed secundum quod sane finita scibilia sunt igitur particularia magis infinita qua
finita sunt, ian tuersat i a uero finita, se
uitur quod uniuersalia sunt magiς
cibilia. quam quae sunt se duin partem Juel particularia demonstrabilia igitur magis uniuersali adsupte su nescibi Ita.quoniam de nragis demostrabilibus inagis est donon stratti sinu Ienim magis ad aliquid sunt: dignior igitur uniuersalis est, quoniam 'liride, de magis demonstratio est. hoc est dicere,quod est magis demonstratio de ijs, quae magis demonstrabilia sunt, quoniam magis demonstratio, S magis demonstrabiIe limul ac mutuo ad aliqui 1 sunt-rgitur est dignior ac pri stantior demonstratio valuersalis , in P cro