D. Io. Baptistae Rubei In vniuersam Aristotelis logicam. dilucida explanatio

321쪽

Ioannes sapi. Rules.

ei dentale,vipntaeum cognosco tonitruum esse, quia eli aliquis sonus nebularum,aut cum cognosco eclypsim esse,qitoniam est priuatio luminis,vel cum cognosco hominem et se, quia est aliquod animal rationale: & cum cognosco anima ella, quia ipsa se ipsam mouet,tunc scimus ex his,quae insunt essentialiter, & per se.cum est per medium accidentale, tunc scimus si eli prius quam quid eli, quando vero cognitio est per medium diis nitiuum , vel per se, tunc simul utrunque scim . sed quaecunque quidem secundum accidens scimus, quia sunt: necesse est illa nullo modo se habere ad quid eii Jidest sciendo nos , quia per accidens nullo modo habemus, ut hoc modo sciamus ipsum quid. quoniam hoc modo neque ipsum quia scimus. ideo dicit neque enim,quia sunt, scimus: vnde subdit squaerere autem quid est,no habentes quia est, nihil quaerere est,Jquasi dicat, quod quaerere prius quid est non habentes quia, est nihil quaerere.patet igitur si est, quod per accidentia scitur, non simul scire cum ipso quid eli rei. ΓSecundum quecunque autem habemus quid: facile elid quasi dicat, de quibuscunque habemus ipsum quia eli, facilius eli quaerere ipsum quid est .s Quare quemadmodum habemus quia ell, sic habemus, & ad quid eli.Ji.quemadmodum habemus,

quia est, sic disponimur ad ipsum uaest: nanq; si habemus quia cli per accidentia per accidens disponimur ad ipsum quid eli , de si habemus quia est paliquid rei essentiae,disponimur ad habenduin totam diffinitionem. exponit deinde in terminis dicens. LQuorum

igitur habem' aliquid, luod quid est, I quasi dicat, de quibus. scimus, quia pmedium essentiale, de his quoque scimus simul quia& propter quidvi hoc patet in hoc exemplo: na primu quidem sit desectus luuae cin quo λ, J Sst maior propositio, si una in quo edi. minor, soppositio terrae in quo medium, siue medius terminus. sutruquidem deficitJluna, faut nonλ b quPrere cit, nunquam eli, aut non3J i dei hquaerere de conclusione, ut virum d e-ficit luna vel non, & virum quaerem de medio utrum eli medium vel non shoc autem nihil differt quaerere, qu

si est ratio ipsius , & si sit hoc, di illua

dicimus esse. Ji.hoc medium quaerere.

nihil refert quam quaerere si sit diis nitio, vel ratio ipsius desectus : qui si est. de aliud quoque est,uel si scimus quid, scimus di quia,& econtra, de si quaeri

mus de uno,& de altero quoque Prodipterea quod eade est quaellio de viro que,dc eadem via virlinque habemus. faut utrius contradictionis est ratio: virum habendi duos rectos, aut non habendi Jquasi dicat, hoc quaerere,i, bet veritatem in qualicunque ratione contradictionis, ut quaerere virum habeat duos rectos, aut non3 est quaererquirum est medium 3 vel ex altera par te, trum non est medium 3 erit igitur

omnis quaestio medii. cum quaestio de conclusione ad hoc medium resera tur.cum igitur conclusio dicat quia,& medium dicat quid, eadem via liarbetur quia dc quid. neque diis erunt nisi quatenus differunt sursum, re deor sum: si nanque scimus re a causa in effectum, facile erit regredi ab este

in causam.

T . t 7. Cum autem usque. Est autem.

Emam adducit conclusionem in

hoc contextu cum corrotario. docens quando habemus ipsum, quia Pmedium accidentale. ae exponit interminis. dicit igitur scum autem imueniamus simul ipsum quia , &Pr

pter quid scimus,si per media sit. Ji. iuueni

322쪽

se uenimus, quia per medium essentiale, simul sci inus quia & propter gdssi vero non Iscimus per media el sentialia, sed per media accidentalia tuc quia scimus, propter quid aut eici noJ scimus,uinita, ssit ergo lunari J id est minor extremitas fa,2 sit desectus.J i. maior lunam pIenam non posse umbram facere, nullo nostru in medio existente man isesto, I siue non posse facere umbram in medio respectu nostri, seu inter nos, & Iunam, & hoc sit sin quo b, saccipiatur, ut medium. si

ergo in c, idest in lunasest b,quod est

no posse facere umbram, cum nullus

nostrum in medio sit, J id est sit habes aliquod medium , quod accipiat sibi lumen tuns: & si ulterius in hocJnon posse facere umbram sit squidem a , quod est deficere,J dico ergo quod sicae se habet, ipsum quia deficit mani

festum est, ted propter quidJ deficit

luna nondum Ieit manifesta. ideo dicit sed quia defectus quidem est sciamus, quid autem I siue propter quidsnescimus,J verbi gratia, cum scimus lunam esse in plenilunio existente tepore non nebuloso tamen, & videm illam eclypsari per interpositionem

terrae, tunc scimus per medium essentiale. sed si scimus illam eclypsari nopropter interpositionem terrae, sed gacorpus nostrum no facit umbram ad illius radios, est scire tunc per mediuaccidentale. quoniam corpus nostru non facere umbram ad lumen Iunae non est causa, quod luna eclypsetur. sed e contra. demonstrat nos scito ga, quaerere propter quid. d. scum autem manifestum est,quia a, in c,sit.Ji.quod

defectus sit in Iona, sed propter quid

est I idest tunc quaeritur propter quid est desectus in luna quaerere b, quidem est,J idest quaerere propter quid, est quaerere ipsum b, siue mediu quid est, aut quid sit huiusmodi medium: xtrum obiectio, aut conuersio lunae,

aut extinctio IuminIs,3 idest virum M

siue medium, sit interpositio terrae ,

an conuersio lunae,an eius luminis e tinct io. hoc autem ratio alterius ter.

mini, J idest hoc medium est dis initia alterius termini: svi in his, ipsius a, ridest diffinitio alterius termini, quod per a, significatur . sese enim defeetuo obiectio terrae,J quasi dicat, dissinitio propter quid, est obiectio seu interpositio terrae inter lunam,& solem. aliud exemplum ponit. d. s Quid autem est tonitruus λJ id est si scimus quia,&vellemus scire propter quid, tune dicismus quod est sextinctio ignis in nubed deest quia . spropter quid tonat

propter extingui ignem in nube, I vel quia extinguitur ignis in nube. Sit nabes c,J id est minor,ttonitruum a , id

est maior extinctio ignis b,J id est medius terminus shuic autem, Jidest ipfic, sin est a, J i. nubes inest tonitruum, s& est ratio b, ipsius a,primi termini I

finitio ipsius a,siue tonitrui, primi e tremi. i.maioris extremitati se ssi autε

iterum huius I extinctionis ignis siueb, saliud medium sit: ex reliquis erit rationibus, J quasi dicat, tonitruum probatur per hoc medium, idest extinctionem ignis, si item extinctio ignis habet aliud medium per quod media

probetur de nube ex alia ratione eritruoque manifestum. epilogat dein- e. d. svi igitur accipitur quid est , dc fit notum,dictum est. J siue quo pacto sumatur quid est,& fiat clarum ac manifestum, ipso quia non ignorato, dictum est, corrotariu deinde ponit. d.

ΓQuare syllogismus ipsius quod quid

est, non fit neque demonstratio: massisestum tamen est per syllogismum,&demonstrationem, quasi dicat,quare& quoque dictum est,quod no est syllogismus neque demonstratio ipsius quid est:vt proprie syllogiae tur, aut demonstretur, quod quid est: tamen TT manil

323쪽

mani se statur quod quid est per syllogismum,&per demonstrationem, in inquantum medium demoni rationis

Propter quid, ell,quod quid est. Quare neque sine dei non stratione est co gnoscere quid est cuius est causa alia, neque est demonstratio ipsius, sicut, di in dubitationibus diximus. J ideit quare eli mani itum , quod neque sine de monit ratione potest cognosci, quod quid est, cuius est altera causa, neque est demonstratio ipsins, quod quid est, quemadmodum obiiciendo probatum est . Notatione dignuin est secundum Egid. quod scire potest sumi dupliciter. s. large S proprie .cum enim scire proprie non sit nisi per causam ipossibile est scire, quia, nisi sciamus propter quid . at large loquendo prout non solum se extendit ad scire per causam, sed ad scire per signum; sic possumus scire quia & nescire causam siue propter quid. Secundo nota- dum secundum eundem, quod Philosophus loquitur de ipso quod quid est multipliciter: nam aliquando per qdquid est itelligit quodlibet genus dis-

finitionis . aliquando intendit diisnbtionem dicentem quid,quae est dem 6- strationis conclusio. aliquando intendit diis nitionem , quae est medium in demonstratione. cum supra dixit, qdquid est,& propter quid esse idem de

hoc tertio modo intellexit , prout est medium in demonstratione. talis conclusio quod quid cli non est demonstratio,quia quod quid est non concluditur per demonstrationem . Rursus

huiusmodi quod quid eli babetur per

tuam denio nitiatiuam,non autem copolitiva in eundo a praeimilis ad coi clusionem, sed resoluti iam eundo a conclusione ad premissas, seu ab effectit ad cau iam . haec pro praesenti copitulo.

Tex. 18. Est autem quorundamusque. Differt enim.

Dostquam supra ostensum est diffi-λ nitionem perdiffinitionem demonstrari; sed explanatum nondum est, quae sit dissinitio demonstrans. ideo in praesentia ponit Aristotelec diis niti

num diuisiones, earumq; differentias. de monil ratque diffinitionem sormalem esse demonstrans materialem diffinitionem de diis nito. continet autε hoc caput quinque conclusiones. duo corrotaria, & epilogum . in hoc contextu quatuor adsunt conclusiones,se Vnum corrotarium . primaque est huiusmodi. Est autem quorundam quPdam causa altera, quorundam autem

non est.J quasi dicat est autem quoru-dam diffinitionum quidem quae amalia causa,per quam possit demostr ri, quorundam autem dissinitionum non est altera causa per quam posse demonstrari, aut intellige diffinito, habet deinde alia litera , quod dii finiationes factae secundum lpeciem, idest dissinitiones sermales nulli m habent medium per quod demonstretur. dissinitiones autem factae secundum materiam pollunt habere medium per qd demonstretur. materiales illas nominat, ut inquit Egid. quibus necessitati inponitur. Formales quae necessitassi imponunt , di quia forma imponit necessitate in materiae, & essiciens somniae: dissinitio data per formam est sormalis respectu diffinitionis datae premateriam, &diis ratio data per eficientem erit formalis respectu diis uitionis datae per formam. igitur dirinitionum quaedam habent medium , de quidam carent medio. Deinde subdit Lquare manifeltum quoniam eorum,

sunt quid est, I idest eorum , quae sunt habentia dissinitiones falia quidem Diac medio, ut principia suntJidest sunt

324쪽

D Lib. II. Toster. I

inde monstrabilia, s quae J principia,

squia sunt, de quae quid sunt supponere oportet, aut alio modo facere manifesta, quod quidem arithmeticus facit, Jidest quae principia oportet, & esse & sid sunt supponere, ut facit Arithmeticus, qui quics est, & quia est unitas supponit. ideo sequitur,le nanque quid est, unitatem supponit, &quia est. sed habentium medium I siue quae sunt demonstrabilia, s& quorum est altera quaedam causa subitantiae, & ipsius esse, eli per demonstratione ostendere sicut diximus no demonstrare. Jsecundam deinde ponit conclusione dicens. ΓDissinitio autem quonia quidem, ratio ipsius quod quid est, manifestum est quoniam aliqua erit ratio ipsus quod quidem significat nomen,

aut ratio altera, Domina ponenSJ nunc

declarat quot modis dicitur diis nitio hocque propter duo, ut igitur intelligamus de qua diis nitione ea , quae dicta sunt intelligenda sunt, &vt sesamus quid sit ipsa dissinitionis dissinitio, ideo nunc distinguit dissinitione. d. quoniam autem diis nitio dicitur ratio ipsius quid est, & quid est, est d Plex: aut quid est absolute, idest quid

rei, aut quid est ipsum nomen significans:clarum est, diis nitionem quoque

esse duplicem , una quidem ratio ipsi nominis significantis, ut quid significat nomen,altera erit ipsius significa.

ti, utpote quid ipsum significatum est. Ponit exemplum nominalis dissinitionis .d. svi quid significat quod quid

in secundum quod triangulus est,Jid- est ut ipsum nomen triangulus, quod fgnificat,quid est inquantum triangulus, hoc est inquantum nomen triam

guli, quasi dicat,quid significat ea dissinatio quae est triaguli, squod quidem Jnomen, vel quam quidem dici nitioneshabentes quia est, scito in quam hoc tunc quaerimus propter quidi supplehuiusmod se quasi dicat, postquam h

bemus quid est siue aliquam dissinὼ

tionem nominalem, cum inuenimus

prius quod est, tuc quaerimus propter quid est, idest causalem rei dissinitionem: quae est assecutiua naturae rei. igitur erit prior diffinitio nominalis, postea essentialis .i.causalis sdifficile autem sic est.accipereJ quid eu squae noscimus, quia sunt.causa autem est diacta prius difficultatis,J quasi dicat,ca dictum est post scientiam quid nomianis illa quid rei sequatur.ideo quis potest arguere contra,quia tunc quid rei posset haberi sine praescientia existentiae cum statim ad quid nominis sequatur quid rei. respondet ipse. d. di Lficile autem est sic quidditatiue accipere ea, quae non scimus quia sunt r& ita poli quid nominis scientiam. non illico scimus quid rei: nisi cum difficultate, & haec difficultas prius dicta est. Γquia neque si est neque si noes scimus:sed aut hoc secundum accidens,J idest quia non modo quid est

ignoramus, ignorato, quia est, immo' non possumus scire quia cit, nili quideli,sciamus , quoniam ignorato quid est, ignoramus quia est, & soluin per accidens'pollet sciri tertiam deinde ponit conclusionem. d. soratio autem una est dupliciter.J q. d. diffinitionis una est, & ratio una dicitur dupliciter. haec quide coniunctione:vt uias. idest una dicitur unam est e coniuetione ut Ilias Homeri, & Aeneidos -- gilij , Ialia vero unum de uno osten dens non secundum accidens, J idest alia est quae declarat unum praedicata de uno subiecto & non per accidens: eo quod est assecutiua unius natu dixit non per accidens, quoniam si per accadens predicaretur praedicatum de suo subiecto; cum accidens si aliud

quid a suo subiecto, huiusmodi diffinitio no diceretur una oratio. igitur est duPlex una oratio, aut comune ione

325쪽

stest etiam esse una copulatione, ut propositio copulatiua Plato est Philosophus, Homerus est Poeta. svna quide igitur terminus est termini,quae dicta est.Jidest damnitionis, quae dicta est, una est . quarta Conclusio est . s Alius vero terminus est oratio demonstras

Propter quid est, J idest alia diffinitio

aest oratio demonstrans propter quid est,ut si diffiniretur quid est eclupsis, scilicet quod sit interpositio terrae , cclvpsis non est ipsae interpositio sed

causaliter tantum non formalite interpositio est causa, & propter quid eclypsis. square prior significat qui de

demonstrat autem non. Jidest diffinitio quae est peressentialia rei, ues per ea quae sui ipsae res, significat quid est, sed non demonstrat, idest non potest demonstrare, siue ei se principium demonstrationis. primum corrotarium ponit dei ivle.d. ΓQuae uero posterior est manifestum est quoniam erit ut

demonstratio eius quod quid est, postione differens a demonstratione, sq, d. posterior uero diffinitio quae dicit. propter quissimanifestum est quo maerit quasi demonstratio ipsius diffinitionis dicetis quid, positione vel situ,

differens, siue ordine,a demonstratio isne quia ibi deficit ordo de figura snlogistica.Vbi notadum 'est quod ad principia non est ratio, unde huiusmodi non possunt demonstrari, uel oportet ea supponere; siue alio modo oportet nota facere, quam per di finitionem ris ossemus enim per quaedam probabita declarare, no tamen possumus pende monstrationena concludere, Itaque

do de demostratione a priori de P catasam. Notandum quoque est secundum.1gid.qd ex substantia de accidente vel ex duobus accidentibus no fit, unu qd

dicat naturam una, unu aut Iorma,sed sunt unu quia sunt in uno, aut de uno. Praedicantur, nam substautia&acci.

eodem Se talem unitatem potest habere Ilias, & Aeneidos,quia potest quis una magna Historia recitari ubi nihil diceretur, nisi prout resertur ad aliis quem hominem : ut Ilias sorte fuit facta ad laudem Hectoris , & Aeneidos Aeneae, seu Augusti at eius partes dissinitionis verae dat s per essentialia rei, non sunt unum, quia sunt in uno; sed iuri dicunt unam materiam & unam Ormam, ut pat. in 7. Metaphis

Tex. 19. Differt enim usq;. Quoniam autem scire.

IN praesentia Aristoteles quintam aetvltimam coclusionem adducit, una cum secundo corrotario , & epilogo,

dicit igitur sdiffert enim dicere propter quid tonat; ω quid est tonitrum, dicet enim sic quidem J propter quid tonat, in concreto, scilicet propter id quod extinguitur ignis in nubibus , Iid est quid extinguitur ignis in nube .fquid est tonitruus sonus extinctio ignis in nube. J idest diis nitive dein abstracto, lic, quis dicet ad quid est to. nitruus scilicet qd est extinctio ignis. in nube Quare patet diffinitione, quae

dicit quid, & quae dicit propter quid

differre inter se, quoniam differt prompter qui tonat,& quid est tonitruus . . Corrotarium e si . sQuare eadem ora tioJ siue idem est quod ostenditur,lii . de ibi. se alio modo & alio dicitur, Sesic quidem, J idest nisi dicatur tonat . . quia est extinctio ignis in nube, est idemonstratio continua,J idest non distincta per varias propositiones, nanque ponitur.ibi primo passio cum dicitur tonat, deinde medium , cum dici tur quia extinguitur ignis, tertio su lectu m,cu m dicitur in nube, Γsic autediffinitio. JSecudo probat.d. Amplius. est terminusJ siue diffinitio tonitrui I

326쪽

I, Lib. II. Poster. 1 4 s

finitio est illa,quae sest ipsius quid est,

demonstrationis con lusio; J sed non est demonsti alio, quae autem est diffinitio immediatorum,d id est immediata qus est illa quae dicit propter quid: ideo.d, spositio est ipsius quid est, &indem ostrabilis.J dicitur ergo tribus modis diffinitio: prima dicit quid est, secunda, propter quid est.tertia sola positione a demo stratione differt. Di finitio ea quae est propter quid, diffinitionem quid est ostedit, sed non in eo quod quid est,& est immediatoru, dc in demonstrabilium,Se diffinitio, quae

complectitur utrunque & quaedam, de propter quid, se habet ad demonstrationem ut 'a qua sola positione differat.vnde subdit. Iest ergo diffinitio, sena quidem oratio eius quod quid est, inde monstrabiliscus est prima est explicativa oratio ipsius quid est, indeis monstrabilis. svna vero syllogismus ipsius quid est asu differens a demonstratione , I idest alia vero est ratioci. natio ipsius quid est, a demonstratione situ sue politione disserens. stertia uerbiest quae est ipsius quid est. demostrat ionis conclusio I id est tertia est declarativa ipsius quid est,demonstrationis conclusio, hae ergo diffiniti nes differunt inter se. epilogat deinde. cIs Manifestum igitur ex dictis est Scqua later esilipsius quod quid est demostratiosic quomodo no est,& quorum est ξ lti monstratro, f&quorum no esse.

Amplius autem dii finitio quot modis dicitur,&qualiterJ siue quomodo sqJquid est monstrat,4 idest diffinitio demonsi retur,l& quomodo non, & quorum est dc quorum non, adhuc autem Jdemonstratum est quod, ΓS ad dem 6sirationemJ pertinet, squomodo se habet diffinitio utrum sit idem quod demonstratio,vel non, Γεc quomodo c tingit eiusdem ess dc qualiter non cotingit eiusdem esse.J supple demostra

quod dupliciter differt demonstratis. a diffinitione, positione 3c casu:qu niam demonstratio est ordinata in Mgura de modo,de diffinitio non differt casu, quoniam demonstratio est propriε rei, ut cadit & ut denominatur: nanque est potissime ipsius passionis in concreto, at diffinitio est magis ipsius rei secundum sedc in abstracto. haec pro praesenti capitulo

Tex. 2 o. Quoniam aut . usq;. Ccntingit autem.Cap.XI. SVpra ostendit Philosophus quali

ter ipsum quid est se habet add monstrationem, in praesenti uerbostendit ipsum propter quid quomodo ad demonstrationem est habet, ql quidem propter quid causam fignificat, & ottendit qualiter in demonstratione causae assumatur, hocque docet, quomodo habeamus demostrare per

omnes cautas, continet autem hoc caput quatuor conclusiones,&duos ne cessitatis modos . prima concluso est huiusmodi .fQuonia autem scire optinamur cum stramus causam:causae autem quatuor suntd Sc quaelibet potest esse medium demostrationis. funa Pdem V quid erat esse.J hoc est formatis, quae est esse rei, Se ex qua simitur

ratio quidditatis rei:Iuna vero ca hoc sit, necesse est hoc esse,Jidest causa ina rialis, ut ex necessitate materiae in rebus accidit corruptio, cum sit c causa necesse est esse hoccidest effectu. illius. Altera autem. quae aliquid primo mouit, J id est efficio quae est principium unde motus .sQilaria vero cuius gratia, i .finalis cuius gratia aliqd fit, omnes hae monstrant per medita Ivel ut habent aliqui textus, omnes hae sint mediuna in demonstratione. 23eboe enim quod cum sit,uel cu sit causa.

327쪽

o Ioannes sapi. Rubet.

rum; funa quidem accepta propositione non est,Juel non contingit demonstrare per huiusmodi causas: sduobus autem ad minus: d supple cotingit domonstrare, ideo ambae propositiones debent conuenire in eodem medio, I hoc autem est cum unum medisi habeant,J s. hoc modo contingit syli pirare cum illa: duae propositiones habet unum medium, hoc ergo uno a

ceptoJ medio in duabus propositionibus, conclusionem J ex illis praemissis

snecesse est esse . JDeinde demonstrare per haec genera causarum docet,&premo materialem. d. manifestum est autem di ficJ Supple contingit demonstrare per causam materialem, ut propter quid est rectus in semicirculoρJi. Propter quid angulus in semicirculo descriptus rectus estὸ aut quo existente rectus est J idest uel tu, quid est iblud , quod existente rectus est anguis Ius rectus,qui in semicirculo estydeinde respondit per causam materialem ponens hoc in terminis,quia est causa materialis per quam probatur angu- Ium in medio circulo rectum esse . d. ssit autem rectum in quo a , Ii. maior

propositio, media duorum in quo b,J idest medius terminus squi est in semicirculo in quo e, I idest angulatio sit minor. ipsus a, igitur, J id est rectuper quod hae passio inteli igitur L rectum esse in e J idest esse in angulatione, qui est in semicirculo, causa est b,J quasi dicat, causa est quoniam est media pars rectorum duorum . hoc enimJb, aut medietas duorum rectorum est aequale ipsi a ,J siue ipsi recto. propterea quod dimidium duorum

rectorum valet unum angulum rectu

qui vero est e, J sue ipsi angulatio, quae est in semicirculo , inest sipsi b,J

immedietate. smorum enim rectorudimidium est,Jideste, est dimidium duorum rectorum, seu angulatio. syllogismus est sic omne biest a,utanc cest b, ergo.omnee,est a,vel sic medi tas duorum rectorum est aequalis ipsi recto, omnis angulatio quae est in semicirculo est medietas duoru rectorum, ergo omnis angulatio, quae est in semicirculo est aequalis ipsi recto. Si dices quomodo est demonstratio P materiam, solutio est manifesta quoniam dimidium duorsi rectorum e materia anguli recti:rectus constat ex duobus angulis rectis, igitur duorum rectorum dimidium est pars recti, Udemo nitratur de angulo, quoniam in semicirculo est, & cum sit pars mat ria totius, igitur erit per causam materialem. unde subdit. sexistente igitur dimidio duorum rectorum,Jvel si angulatio quae est in semicirculo est medietas duorum rectorum fa,in ri est,J idest rectum est in angulatione. IHoc autem erat in semicirculo rectum esse,J idest angulationem quae in semibeirculo est. s. quod sit dimidium dia rum rectorum . per a, intellige rectu, per b,dimidium duorum rectorum, PC,angulatio. Deinde quomodo P ca iam formalem contingat demonstra re ostendit dicens. sHoc autem,Jstiliscet dimidium duorum recto ru, quod

aequale est ipsi a,se ipsi e, fidem est ei, quod quid erat esse,J ide si per causam

formalem potest demonstrari. scum hoc significaret oratione,Jquasi dicat si accipiamus diffinitionem significitem hoc vel rectum: quod etiam p talem diffinitionem probabimus recta esse angulum in semicirculo,tunc huiusmodi probatio erit per quod quid erat esse siue per causam formalem. At vero de ipsius quod quid erat esse, ausa monstrata est media,Jidest si potest demonstrari per caulam formalem siue per diiunitionem significata tem rectum, monstratum est. D inde per caulam emciente docet de monitrare dicens. s Hoc autem, i vel

328쪽

pter quid Medorum bellum iactum

est Atheniensibus, a quae est causa praeliari Athenienses λ quoniam in sardes cum Eretriis commiserunt, Iidest quia ipsi prius cum Eretrensibus in sardes irruerunt. spropter hoc .n.Iscilicet quia prius motivum fecerunt sino tum est primum,J quasi dicat, qJhoc fuit primum motivum praelij: p nit hoc in terminis . d. ssit bellum in quo a, idest maior propositio,vt omne b, est a , vel omnes prius iniusti fiebtes erga aliquos sunt ab illis debella-di: priores committentes in alios b, JHeli sit medius terminus, Athenienses c, idest minor propositio, ut c, est b, vel Athenienses fore fecerunt in Medos ; propterea quod Se in Sardos. ergo Athenienses lunt debellandi a Medis . unde sub.sest igitur b,J i. prius committere sine,J siue in Atheniensibus. prius enim est comittere, Atheniensibus, a autem in bJ idest si debellare est in prius committentes. sde- bellauerunt enim prius iniustos,J aut prius fore fecerui. est itaque in b, a,Iid est debellari in prius incipientes. debellari prius incipientes , J & haec est expositio huius dicti b, autem ine,J idest prius committere, sin Atheriensibus, quia priores inceperunt.

medium itaque Jad sic demonstrandushieJ siue in hac causa sest primu m

uens.J siue causa efficiens. demu docet per causam finalem cum subdit.d.sQuorumcunque vero causa est cuius

gratia, J siue finalis, sui propter quid ambulat ut sanus fiat. 4 dicunt enim Medici , quod deambulatio dum necessaria est causa sanitatis . propter quid domus e stret saluentur vasa, J 5cut luemur a pluuia . huiusmodin que demonstratio est per causam finalem. ΓHoc quidem lsupple deambulare gratia huius,quod est sanari: illud

veroJ supple domus s gratia huius,qaeli saluari: deinde Iubduita propincquid oportet post e nam ambulare, de cuius gratia oportet, nihil dissert,4 quasi dicat, nihil differt quaerere pro- ter quid post cpnam oportet deam utare,& cuius gratia hoc oportet facere: quoniam est quaerere causam finalem exponit in terminis .d. Sit ambulare post c nam in quo c,J id est naianor propositio, s non eminere cibos iquo b,J siue medius terminus: f sanari in quo a,J i. maior extremitas. sit igitur in eo, quod eli post csnam ambulat esse facere non supereminere cibos iuxta os ventris: de hoc eli sanu.Iidest, quod ei qgeli deambulare pol hcsnam, insit haec proprietas quod faciat deicendere circa extrema stomuci, de quod non quaeat illos eminere circa os stomaci: &hoc non eminere,

insit haec proprietas, quod faciat esse sanum. stantibus iis ordinetur syllogismus sic. s videtur enim inesse ipsi ambulare quod elt c, b, non eminere cibos. J i. ipsi ambulare, quod intellia gitur pe r c, videtur inesse hoe b,quod

eli non eminere cibos,& erit minor. s. omne ambulans post csnam non habet cibos eminentes circa os stoma-

i. propterea quod motus ille facit desse endere cibos infra . I in b, autem a. hoc quod est sanativum. J siue in non eminere cibos, sanari, quae igitur causa eii, in c,J siue ambulanti, squod a,J seu sanari s sit quod eit gratia cuius 8 Iideli causa finali sysb, non eminere cis bos. J i. medium quod est non eminere cibos, quae est finalis causa. Hoc a tem J non eminere cibos seli sicut ratio illiusJuue sicut causa, quae est esse sanum, La enim sic reddetur. I ideli Mvel sanari sic demonstrabitur , quod insit ambulanti poli csnam; spropter quid b, inest c.J i. propter quid no eminere cibos inest ambulanti, quoniam hoc eli sanari, hoc sic habere. I i. eis: sic dispositum, re non habere cibos

329쪽

se sanum. inest igitur sanari, ipsi ambulanti per medium non eminere cis bos . formetur syllogismus omne b, est a, omne c, est b, igitur omne e, esta, vel omnis non habens cibos eminentes est famis, ambulans posterna non habet cibos eminentes,ergo ambulans post csnam est sanus. vult deis inde remouere cauilluta . posset nan-ue quis arguere, non esse bene dispotam demonst rationem, cum hic d

beat si causam finale fieri: at ipse fineta nil maiorem extremitate volus, qd

sanari sit a, siue maioricum sanari nihilominus sit finale bonum respectu aliorum quae dicta sunt, ut patet quod

propter sanitatem homo cstera a Ppetit. d. igitur. soportet autem commutare rationesd vel terminos, & si e singula magis apparebunt. causa autem haec est quoniam, fgenerationes econtrario hicJ in causis finalibus, f&in causis secundum motum J siue essicientibus se habent. sibi enim J in efiicientibus smedium oportet primum fieri.Ji. id quod habet rationem prioris. primi,accipitur pro medio: hic autJ in causis finalibus sipsum e,extremum, Jvel ultimum est in intentione: est prius inesse. svltimum autem J supple inesse est ipsum seratia cuius.J siue causa finalis, quasi dicat,quod hie in causis finalibus ipsum C, extremu, est effectus, oportet fieri primum, sed ultimum, quod ultimo loco fit, est ipsum, gratia cuius. manifestum igitur est nos posse demonstrare secundum

omnia genera causarum.

Tex. ar. Contingit autem Gque. Sed in ijs.

DEclarauerat supra Aristoteles de

monstrationem per omnes m

dos causarum posse fieri. hic ostendit unum, & eundem effectum posse perplures causas demonstrari, Inquit, iritur. s Contingit autem idem J hoc est eandem rem esse, & gratia cuius Jid- est per caulam finalem esse, s& ex necessitate. J i. per causam materialem,

ut inquit Philoponus, sue per pellem

lucernae lumen egredi. etenim ex nocessitate disgreditur,Jquasi dicat,propter quid penetrat laternam lumen. Ad hoc potest responderi per mat

rialem causam, & per finalem. per materialem, quia ex necessitate disgreditur,illud quod in parua est par tibilius, & per maiores poros,J quasi dicat, quia id ex necessitate dis redistur, quod in parua est partibilius per

maiores poros:nanque latiores poros habet vitrum,aut pellis,sive cuius t

lium propter hoc ergo pertransit, de haec est demonstratio ex dispositione luminis,& laternae, de sic ex necessit te materiae. Siquidem lumen fit disigrediendo.Ji. haec addit quoniam secadum veritatem lumen non est corpus Sc ita non per poros pertransit: idcirco dixit: siquidem lumen fit disgrediεdo,quoniam reuera non sit. lumen i tra laternam contento non penetra

do illuminat, sed recipitur in diaph no vitro, siue pelle seipsum per totas reum Hemisphericum multiplicando. poteli responderi per causam finalem. cum .d. & gratia cuius,J scilicet sui non offendamus. I fertur. snonne

igitur si esse contingit. Cesse aliquem effectum ex causa finali, & materiali, s& fieri contingit I quasi dicat,sic. inicut si tonat extinctio igne, necesse est sirire,de eonsonare,J siue facere is num ad modum ignis extincti. setire

est fictilium, ut quemadmodum campana facit tintin . sic ferrum ignitum cum mittitur in aqua facit fri ,&Ω-nus ille vocatur hetire: quemadmodum tintinabulum a tintin, si ergo fit

tonitruus ex ignis extinctione argue-

330쪽

In L V. II. Poster. I

necesstate materiae, si vero, u veritatem, quam tenet fides Catholi admodum dicunt Pythagorici minarum causa ijs qui sunt in tartaro,qua tenus timeant.Ji.si volumus p causam finalem respondere more Pythagorico est, vehi qui sunt in Tartaro timeant. Deinde subdit quomodo huiusmodi veritatem habeant in his, qquae a natura sunt. d. XIurima autem huiusmodi sunt:J in quibus possumusca omnino ignorabant.

Tex. 22. Sed in ijsusque.

In iis autem.

TErtiam & quartam conclusionem

in hoc ultimo contextu Aristoteles adducit. in prima ostendit no posiarguere ex fine, de ex necessitate, s& se arguere ex neccssitate in quae sunt maxime in iis, quae natura subsistunt, sub arte. sed solum ex una causa puta haec quidem propter hoc natura facit illa vero ex neces state.J i. de praecipue in iiὲ quae constant natura. quoniam in iis quae constant natura, quaeda natura huius gratia facit propter finem , quaeda in autem ex necessitate materiae. modi necessitatis sunt duo. unde. d. Necessitas autem est duplex: haec quidem secundum naturam, &aptitudinem, haec vero violenta,& cotra aptitudinem, J quasi dicat, una est secundum aptitudinem , utputa quae est ex conditione materiae . alia vero violenta, ut quae est secudum causam mouentem. Sicut lapis ex necessitate di sursum,&deorsum fertur: sed non propter eandem necessitatem: I nam sursum sertur propter necessitatem agentis, deorsum vero ex necessitate naturae siue materiae ex qua constat.

Notandum est secundum Philoponu, quod hic duplice necessitate posuit, tamen in alijs quadrupliciter dixit necessitatem dici, no modo simpliciater, secundo ex suppositione, tertio secundum naturam, quarto praeter naturam: in alijs vero quintum addit modum, scilicet pro utilitate. Secundo notandum, quod de exemplo non curat Philosophus. propterea quod salsum est tonitruum esse ordinatum adhun Q finem, ut perterreat animas finali. in secunda, & vltima in ordine demonstrat qualiter contingit diuersimode in his quς sunt simul cum suist cansis,& in his quae sunt simul. dicie igitur. s Sed in ijs quae sunt ab intellia gentiaJ siue ab arte salia quidem sunt propter finem, sed i nequaquam sunt ab eo,quod per se frustra est. Ji. a casu

sui domus,aut efiigies: neque sunt ex necessitate, sed propter hoc.J i. sed per causam finalem tantummodo demonstrantur. LAlia vero sunt a fortuna,vi sanitas,de salus.Ji. sanitas infirmi quae& ab arte,& a fortuna potest esse. n. pe si quis per artem non instructus. nec credens per hoc sanari comedit cibum per quem sanatur, & salus alicuiust a fortuna,& ab arte potest esse,nempe si existens in domo videa que per artem illam debere cadere ac inde exeat, per artem est saluatus: s vero exeat casu, & cadat, hoc, casu . fit salus. ΓMaximeJhabet esse fortuna in quibuscunque contingit, de si de

aliter: cum no a fortuna sit supple e rum, generatio. J docet differentiam fortunae a natura,& ab arte .quoniam ars, Sc Matura propter finem agunt. l. square finis bonus alicuius gratia fit. aut natura, aut arte. J i. agunt ob fine.

quae vero agunda fortuna nihil propter aliquid fit. ΓSiue propter finem , infernotum n hoc Pythagoras som- eo, quod unumquodque tale est prinniabat, & quicquid dicebant Poetae ter intentionem. vltima conclusio est. quali Per somnium hoc dicebant. Sed Dadem autem causa est, di in ijs quae L . V v fiunt. eo by