장음표시 사용
81쪽
est qualitas,ergo eompetit aliis, ut rationale. Respondetur breuiter,qubdlicet differentia substantialis praedicetur in quale quia,essentiater non tamepraedicatur in quale simpliciter,ut prpdieatur hic, quod solum dicit qualit tem accidentalem substantiae.
Differt autem habitus a dispositione, quod permanentior,& diuturnior est.Tales cero sunt scientis, d uirtutes,&c.
Proponit in praesenti contextu una speciem qualitatis, comparatque habitum cum dispositione ipsa, de illis determinat simul: Quoniam, dispositiodi habitus conueniunt tam subitantiis spiritualibus,quam corporalibus. Notandum autem est, secundu Ver.quod habitus accipitur tripliciteri uno modo, ut opponit priuationi, sicut visus opponitur epcitati,de si e quidlibet sorma habens priuationem sibi opposita, siue sit essentialis, siue accidentalis, dicitur habitus. alio modo acciritu Vteli corporum,&eorum, quae circa corpus sunt adiacentia, &sic eil unu praedicamentum dillinctum ab aliis; de sic istis duobus modis non capitur hic habitus . tertio modo capitur, prout est
qualitas persecte dispositiva sui subieoti ad operatione, sicut scientia disponit intellectum hominis, &ex cons uenti ipsum hominem, ad cognosco um G,de quibus est scientia.ideo Coment. Dicit quod habitus est quo quis
operatur quando vult. secundo notandum, secundum Magist. quod dispositio dupliciter capitur,primo modo generaliter pro omni qualitate dispon te subiectum, siue illa qualitas sit faciuliter mobilis a subiecto, siue dissiculter &sc dispositio differt ab habitu, sicut superius ab inferiori.& continet habitum &dispositionem proprie dictam.Secundo modo accipitur speci
literi qualitate de Aelli mobili quae disponit subiectu imperfecte ad ope
rationem, de sic distinguitur contra habitum. Dubitaret autem aliquis,qu od quaecunque important eandem specie important eudem modum essendi, cuumus speciei, sit unus modus tantum,
sed habitus & dispositio non dicunt eundem modum essendi, sed diuersos, is itur non sunt una species qualitatis. secundo sic,habitus eit unum p rsdicamentum ab aliis distinctum. ergo non eli species qualitatis.tertio sic, risibile est qualitas de dissicili mobilis, Sc t men non est habitus: ergo competit MI iis haec definitio. Ad primum dicitur, secundum Ver.quod licet dicat diuersos modos essendi accidentales unius format disposito, se habitus,tamen dicunt unum modum essendi essentiale, qui est disponere potentiam sui subiecti ad operationem. Ad secundum, patet solutio in primo notando. Ad te tium dicitur, quod in definitione habitus praesupponitur, quod sit qualitas acquisita disponens potentiam ad operationem, Sc hoc no conuenit risibili. Ad textus dilucidationem accedam'. 'Dicit igitur Philosophus, quod habitus differt a dispositione, eo quod est magis stabilis & magis permanet, qJ
non est sic de dispositione. Declarat deinde ut scientiae,qus reperiuntur in veris I hilosophis, dicuntur ibi habituat 7,sic virtutes: quoniam scientia, de virtus videntur et Iede numero illoruqui permanent, ut si quis mediocriter Iamat scientiam, puta per annum, Scalius per decem, iste per decem dicitur habere habitum, qui vero per a num habet , dicitur habere dispositi . nem. Si haec de facili tollitur illa vero non, nisi per magnam aegritudinem,&cstera huiusmodi. sic de virtute, ut qui iusti, de temperantes sunt, non videntur moueri de facili. Declarat deinde
dispositionem dicens : Dispositionea
82쪽
vero Meunius, quia de Belli mobilia
sunt,&cito permutantur, ut est calor,
in frigidatio, &aegritudo, Se ita nitas,&ς quaecunque sunt huiusmodi. cito enim
tam ex calida fit res frigida, de econtra. 8 ex aegritudine, sanitas. haec autem de facili mutantur. sic homo per has qualitates dicitur frigidus, calidii , sann ,& huiusmodi. Similiter dicendum de alijs,nisi quandoque per temporis longitudinem, tales dispositiones transfeia rantur in natura alicuius,& habitu en- . tu : quia tunc non amplius dispositio vocaretur, sed habitus , eo quod esset de difficili mobilis, ut quis prs nimia aegritudine dicitur insanabilis aliq5.
Manisestum est autem,quod hsc volunt habitus dicere, qus sunt diuturniora, & dissicilius mobilia,&c.
Declarat in hoc contextu differentiam positam per sipnum; deinde comparat habitum &dispositione, dicens: Quod manifestum est, quod haec, id est quae habitus dicii tu i int)lla quae diuturniora sunt, ac permanentioriu quoniam qui habent disciplinas, sed non multum illas retinentes, & facile mobiles existentes, non dicimus illos ha-- bere habitum; quamuis sit male,vel bene disciplinatus. quare ergo differt habitus ab ipsa dispositione : nanq; haec, scilicet dispositio e de facili mobilis: . ille uero supple,habitus est perman&tior,ac diuturnior,&difficilius mobilis. Comparat deinde haec inter se. l. uodetia alio modo ipsi habitus suntispositiones: sed dispositiones ex noeessitate non sunt habitus: quoniam qui retinent habitum alicuius qualitatis,& secundum ipsos sunt aliquo modo dispositi ad ea quae habent: sed qui sunt dispositi, uniuersaliter non habet habitum . utitur hoc modo loquendi
Aristotelas, quia dicit ha bitus esse di-
spositiones: sed dispositiones necessa.
rio non sunt omnino habitus.& etiam
quia uniuersali erilabi lux potest praedicari de dispositione, etsi non uniue TDlites, a me particulariter. igitur eri definitio haec quod habitus est qualitas diis cile mobilis. Dispositio vero qualitas sacile mobilis.
Aliud vero genus qualit tis est, secundum quod pugillatores , vel cursores , vel salubres,vel insalubres dicimus ,&simpliciter quaecunque secundum potentiam natur alcm,vel impotentiam dicuntur,&c.
Secundam speciem qualitatis Ari
stoteles nunc commemorat quae pol
tia & i in potetia naturalis dicitur: hoe genus qualitatis diuersum est a dispositionis genere: in illo genere considerantur dispositiones, quatenus per co- sueti id inem sunt peracts: in hoc autegenere, considerantur potentiae, & h bilitates quatenus habentura natura ipsa, ita ut unus magis sit aptus ad Lo-ecam,vel Philosophiam , & alter ha-
eat hoc a natura, ut sit ineptus . sic decursu, de bello, S c. huiusmodi, qus qualitates potentiae, S: impotentis naturales dicuntur : sub quo genere alia continentur, cli ad particularia deuenitur: est igitur naturalis potetia proprietas substantiae, qua quis est naturaliter potens ad aliquid Deiliter operandum ,&contrarijs resistendit ira, ut
qui sanus est,t facilis quoq; est ad exe
cendum suas operationes. Sed natu- ratis impotentia est qualitas, qua quis redditur impotens ad suas operationes exercendas, & ad operandii dissicilis redditur. sub quo genere reponuntur omnes aptitudines, inclinationes, quibus subilantia producta inclita l. Dubitaret forsan aliquis, quod nat x ratis
83쪽
ratis potentia,& naturalis impotentiasmpliciter ac essentialiter differunt; ergo non sunt una species qualitatis. Secundo sic potentia materiae ad somniam est naturalis potentia: & tamen non est qualitas ergo.Tertio sic, potentia ad aliquid est, scilicet, ad actum ergo non est qualitas . Ad primum breuiter respodendum eli,quhd licet potentia & impotentia naturalis inter se sint diuerss species, si comparantur ad se mulcem tamen ut suum superius respiciunt bene sunt vir a species qualitatis. Ad secuitu dicendum est quod licet potentia materiae ad forma sit qu7dam naturalis potentia ad csse, tamen non cil potentia naturalis ad operandum, ut hic intelligitur. Ad tertiam dicitur, quod potetia formaliter capta, est ad aliquid: si tamen capiatur propse deno minato, eli ens absolui uin .d. Crgo Aristoteles. Aliud vero genus qua litatis est, sucundum quod pugillatores, vel cursores, idest, a natura,no ab
industria,vel salubres, vel iii salubres dicimus:& simpliciter, idest, & in summa, vel uniuersaliter, quacuque dicuntur secundum naturalem potentiam,
di impotentiam, ita ut & ista sit una species qualitatis. Comparat deinde hanc speciem ad primam cum subdit. d. non enim, suPple, pugillatores, decursores, dic uiatur ex hoc quod fiat dispositi, id est, quod habeant dispositionem, sed quod habent potentiam naturalem, vel impotentiam, faciendi alis quid, vel no pati ab aliquibus accidentibus, ut pugillatores, vel cursores dicuntur,non quod disposti sint, sed sia habent naturalem potentiam, vel impotentiam ad aliquid agedum , vel noagendum Zalubres, ideit sanatiui et iadicuntur eo quod habent potentiam naturalem, ut nil patiantur ab aliquiabus accidentibus: in salubres uero, eo quod habent impotentiam resillcndi, de iacile ab illis accidentibus patiuntur. Similiter autem redimam,iam citrie, quia durum dicitur quod habet potentiam non secari molle vero dicitur. quod habet ii ius impotentia, i.quia cito potest se cari. Dubitatur hic, quod I'hilolophus voeat specie, scilicet dia i positi nem,&habitum.& pol nil am& impotentiam non speciem . sed renus. Respondet Boetius, quod iste i pe ies qualitatis no sunt species specimi illiina it ed species subalternae quae aliquando sunt genera, Se aliquado suntlpecies, idcirco recie posuit haec. NG- . tatione dignum est, secuiritum Buri quod potentia accipitur indifferenter
in hoc propoli to, scilicet pro potentia activa,& pro potentia palsilia: nam secundum potentiam activam aliquis dicitur cursor, & pugillator: secundum potentia in pastiuain dicitur aliquis aegrotativus: quoniam faciliter patiturari extrinsecis , M a corruptiuis so
Tcrtium vero genus qualia talis cit, passibiles qualitates, ct passiones; sunt autem huiusmodi, ut dulcedo, I amaritudo,&austeritas, & omnia his cognata; amplius & calor, &
&ca t. Haee est tertia species qualitatis,qus passibilis N passio nominatur.Vbi .
notandum ell,quod interpassionem &p mibilem qualitatem est differentia , similis, ae illa quae est inter dispositionem S habitum:quoniam pastio est iliata quae cito transit ac venit. Passibilis vero qualitas est permanentior: ut siquis subito irascatur exardescens, it λpassio cito transit, vel rubedo propter inflammationem, idcirco quia no per manet dicitur passio. Si uero passio irae est diuturna, di quasi ad modu lix bitus
84쪽
bitus ibi habitat, tunc dicitur passibi
lis qualitas,ut si illa rubedo ibi remaneret multum. Secundo notandum, lsub hac irecte comprehenduntur omnia obiecta sensuum exteriorum, nempe colores omnes, & Iux, lumen, quae sunt obici tum visus oces non voces, quae sunt obiectum auditus, sapores omnes dulcis, amarus, acris, &c. qui sunt obiectum guttus : omnes it; qu altates tactiles ,& tangibiles,qus sunt obiectum tactus'. Tertio notandii est,
quod dicuntur passibiles qualitates, non quod subiectum in quo sunt patiatur aliquid ab illis passionibus: sed
quoniam natae sunt, ut efiiciant aliqua passionem in sensibus mouendo, vem
bi gratia, dulcedo, quae eit in melle, immutat sensum guttus: & efiicit in ipso sensu gustationem, & quodammodo sensus patitur ab obiecto passionem
delectationis. sic de unoquoque dicendum est. mouent enim sensum, vel ad amorem, vel ad odium, vel ad delectationem, vel ad tristitiam. Dicit ergo Philosophus, quod tertium genus qualitatis,siit passiones Sc passibiles qualitates. haec autem sunt huiusmodi, ut dulcedo,& amaritudo,& austeritas, de omnia his cognata: quae saporum sunt
differentiae,& gustus obiecta. Amplius ealor, dc frigus, & albedo. nigredo,qus sunt vivis obiecta; probat deinde ruod sunt huiusmodi, qualitates,cum icit,quod quidem igitar, &hae, supple, quae dicia sunt qualitates quoque;
manifestum est quacunque enim has
susceperunt, id est has qualitates, ipsa, supple,a quibus sunt iuscepta) dicuntur qualia secundam ipsas, id est qualia tales, ut puta album ab albedine, ut de ipse exemplis declarat, ut mel quia suscipit dulcedinem dicitur dulce , de corpus d: citur album quia albedinem suscipit. fic de caeteris eadem est ratio. Declarat deinde unde dicantur pa sibiles qualitates dicens, passibilus ve-
ro qualitates dicuntur, non quod ea, idest sensus, qui suscipiunt illas, idei hqualitate', aliquid ab illis qualitatibus patiantur : quoniam neque mel, non dicitur dulce,eo quod aliquid passum fuit, neque aliquid aliud huiusmodi. Sed quia ut dixi natae sunt,to efficiant sentum, vel rem aliquo modo talem. fi mi liter autem apud haec sunt Calor, de frigus, quae dicuntur pasiabiles qualitates, non quod ea , id est res quae suscipiunt illa , idest qualitates, aliqd patiantur; sed quoniam secundum sensus, unaquaeque dicta ruin qualitatum est effectiva, id est esse it passionem: ideo dictitur qualitates passibiles. dulcedo enim eiscit quandam passionem secundum gustum; Se calor secti dum tactum ι simili modo se habet dein reliquis.Vbi notandum iterum est, quod tales qualitates non solum in sensum agunt, sed de in non habenti b. sensum. sicut calor non solum immutat tactu, sed etiam lignum immutat. sed est denominatio a nobiliori, puta a sensu, ideo dicitur passibilis qualitas.
Albedo autem, & nigredo,& caeteri colores, non codem
modo iis, quae dicta sunt, pass-biles qualitates dicuntur; sed eo quod ipsae, ab aliqua passo
In praesenti contextu ostendit, quod quaedam qualitates non dicuntur eo modo quo superiores qualitates dicebantur, sed disserenti modo. dicit igiatur,quod albedo, Se nigredo, de csteri colores, dacuntur qualitates passibiles ab Lia causa , idest ab aliquibus in t rioribus passion , causamur, vel innascuntur. hoc autem dcclarat dicens: quod enim fiunt inultae mutationes colorum propter aliquam pasionem ii tri ite a m , naanilestum est, quia erub scens,ob vG cui diana si rubetis, Sc tiΚ a mea
85쪽
mens fit pallidus propter timorem, seunt fiunt,passones dicuntur
numquodq; talium, unuli modo dici . -
tuta ideo si quis habeat naturaliter ta- q. itates vero minurae Non. n. lem passione, quae est erubescotia , vel aliqui. st cundu III iplas dic uti timor, vel passus si aliquorum talium tur quales &c.
accidentium, similem colorem dici- . mus illum habere . quoniam quae affe- n hoc contextu, ostendit Aristote.ctio,ideli qualis dispositio facta eli cir lς , qux dicuntur passiones, de qua pasca corpus, utputa propter verecundia, sibiles qualitates: ubi notandum est etiam secundum naturalem constitu- Philosophum dixisse nos non esse quationem, idest dispositionem fiet affe- l secundum passiones de facili duri .ctio,ideli passo, ut rubeum corpus. ita xes, sed quia ab illis non sentitur prinvi color naturalis sit similis illi, qui cipium denominationis, hoc cit non est aduentitius . declarat deinde, quae denominamus quales et ut a rubedine dicantur qualitates passibiles cum di- propter verecundiam, non dicimur rucit, quaecunque talium accidentium,i. bei, sed aliquid pati. no dicimur qua- pastionum,uel prsdictarum qualitatu, lus simpliciter, sed secundum quid . aliquo casu adueniente principium Dubitaret autem aliquis,quod albedo sumpserunt ab aliquibus pastionibus & nigredo sunt passibiles quesitates,dit icile mobilibus,dicuntur pallibiles & tamen non inseruiat. passionem senis
qualitates. quoniam siue secundum sibus, scilicet, visui: igitur: non agunt naturalem subitantiam facta sit in cor in visiuia, quia non tangunt ipsum: Selsore nigredo, vel pallori; siue propter pur consequens non causant passione. ongam aegritudinem , aut aestum , aut Secundo sic, pallio eli unum praedica- aliquid tale, ita ut facta sit, vel formata mentum distinctum ab aliis, ergo non in subiecto, quod dii ficile est, ut rece- est una species qualitatis. Tertio sicardat,de quasi permanet in tota vita: tuc guitur, quaecunque dicunt eandem eia
dicuntur, Sc ipsae qualitates pallibiles: lentiam, sunt in aequali gradu pers invia secundum eas dicimus quales. ctionis, sed passo,&passibilis qualitas
nanque qui habet in se aegritudinem non sunt aequalis perfectionis; igitur stabilitam, dicitur conuelirenter pger: no sunt una species qualitatis.Adpri sed si innascutur ex huiusmodi causis, ina sic Resp. Vcr.qd licet albedo,Seni quae facillime recedunt, tunc dicunt gredo, ali)s'; Colores, no agant corpopassiones,& non passibillas qualitates, raliter, nec ius rant passionem corpo- ut supra diximus. Notatione dignum rate invisui, tame sibi inferunt passio- est, quod non omnes qualitates vis bis nem spiriti talem, Se persectiva, agunt-lcs innascuntur ab aliquibus passi iii- que intentionaliter. Sc in hoc disteruthus: propterea quod Lux eth qualitas ab alijs obiectis sensuum, quae agunt
viii bilis, & tamen non innascitur ab corporaliter tangendo, ut in gustu. Ad
aliqua passione tali: Se propterea non secundam dico,quod passio, ut est esse dicitur Lux qualitas passibilis;quia ab eius actionis cli praedicamentum di Liqua passione innascatur; sed solumillinctum ab aliis: sed passio quae est senquoniam infert palmonem solui vi- sibilis qualitas, habens imperfectum sus. ex his quς dicta sunt patet, dec. ella,scilice Cito transiens,dit qualitas.
iacue IoluuntIὶr , occito tran dum essendi, non sint aequalis pers ctionis:
86쪽
ctionis: tamen quantum adessentiam sunt aequalis perfectionis. Dicit ergo Philosophus. quaecunque vero ex iis fiunt, supple qualitates,quae facile soluuntur, dc cito transeunt, idest, non p- manent, dicuntur passiones, non autepallibiles qualitates, quia passibiles
qualitates permanent, haec vero non .
rationem ponit cum subdit, non enim secundum ipsas, scilicet, passiones dicimur quales, propterea, quod si quis fit rubetis ob verecundiam, no ob hoc
tem qualitates. quoniam passiones eὼto transeunt qualitates vero minime. sed remanent. manifestum est ex his,
quae diximus hic, &supra, quae dican tur passiones, &quae passibiles qualia
Quartum vero genus quali. tatis est figura, & circa via ut quodque constans sorma. Amplius autem ad haec rectitudo, dicitur rubeus: ne'. si aliquis propter & curuitas, & si quid aliud his
timorem factita fuit pallidus, dicitur simile est, secudum enim unu- pallidus: sed magis dicitur, quod passus sit aliquid. quare ergo huiusmodi
quae diximus dicuntur passiones , non autem qualitates .hoc idem ostenilitesse,quae circa alii mam accidunt, dices ;similiter aute his, supple, accidit quae circa animam sunt, diciatur passiones, de passibiles qualitates. quaecunque. n.
mox in nascendo ab aliquibus passi nibus nascuntur, quae passiones sunt de difficili mobiles: die utur qualitates verbi gratia, amentia eo quod est circa itelleetum Aedificili mobilis, dicitur: qualitas passibilis: sic de alienaticinenietis, eadem est ratio: 5e de ira & alii huiusmodi. propterea quod secundum eas, idest qualitates dicuntur, puta iracundi, mentes,&c. similiter autem, Sequaecunque alienationes non natur,les, id eth aliquo easu innatae sunt, tamede difficili mobiles sunt,etiam lis dictitur qualitates.quoniam secundum eas dicimur quales: fiant quomodocunq; modo. Sed quae fiunt ab iis,quae cito rodeun ac praetereunt, passiones dicunturii ut si quis contris latus, iracu ndior fiat ; si propter iracundiam quae cito transit, quia non dicitur iracundus, eo quod sit iracundior, sed si permaneat in corpore per spatii im temporis, di citur iracundus. igitur dicetur magis aliquid passus, quam iracundus . ideo huiusnodi dicentur passiones non ai
citur,&c. Quartam speciem qualitatis, dei de dubitationem de raro, de spisso p nit in praesentia Aristoteles . species qualitatis est illa, quod omnes qualitates,quae figuris quantitatis conueni ut, ut quod illa figura sit trian gularis,qu adrangulariri circularis ,&huiusmodi
qualitates habeat, sunt ex hoc genere, sic consideratae, figura enim trianduli. quadranguli, & circuli, sic consider tae sunt qualitates; sed circularitas, triangularitas, ut ita loquar non ut ae litates cosiderantur: sed ut qualitates. illis igitur modis consideratis qualitates sunt. ubi notadum quod b hae specie continentur omnes figurae comporales , & superficiales quata aliquaesiuit figurae naturales,&aliae artifici les: naturales sunt, quae habent principium a natura: vieii bipedalis figura in homine, quadrupeda lis in squo. a tificiales sunt quorum principium a Sarte dependet, ut figura iness, domus, arae,cathedrae,&quae similia continentur quoque sub hoc genere passiones lineae, ut curvitas, longitudo, rectitudo, &c. huiusce generis. qilaedam quo
passiones numeri, ut quadratum,tricabitum, bi cubitum. dubitaret autem aliquis, quia dicit Aristoteles, quod qualitas
87쪽
litis est figura tonstans circa hoc aliquid, idest circa individuum, quod domus non est individuum , eo quod ex multis lignis, & lapidibus constat .eμgo.Secundo dubitaret quis,quod figura est quaedam quantitas ergo, non est qualitas. Ad primum sic breuiter respondendum est, quod licet 'rma domus sit multitudo indiuiduoru lignorum ,& lapidum , tamen est unum per aggregationem. quoniam unum multipliciter dicitur, scilicet aggregat i ne, persectione, integritate, indiuiduatio te, Ne . Ad secui dam dicitur,qus' i figura dupliciter accipitur, scilicet, materialiter, Id formaliter, materialiter' accepta est quantitas: sediar maliter accepta est qualitas Ad textum ergo accedamus, dicit Philosophus, quod quartum genus qualitatis est figura, deforma circa unumquodque constans, ut figura pira mi datis, & forma scam- mi, vel sorma mulieris . amplius ad haec, supple, additur rectitudo ,&cu
uita , lupple, lineae, vel si quid aliud est simile his, quae diximus quoniam secudit ea, aliquid, dicitur quale, ut domus quadrangularis, & aliquid dicitur tria
gulam, vel quadrangulum, vel rectu, aut curuum: similiter secundum lar-mam unumquodque dicitur quale. Deinde dubitationem remouet quamdam, de raro,& spisso,&similia dices: quid, pro aliquid, raru , se spissum, Se asperum. & Icue putabuntur esse quale, id est qualitates, immo sunt aliena diuisione qualitatis, idin , non comtinentur 1 ub ulla specie qualitatis. sed videntur potius monstrare quandam positionem, idest continuationem ,&permanentiam, siue ordinena, trunq; partium. spissum enim dicitur id, cuius partea sunt propinque. rurum vero, id est, cuius partes non sunt propinque, sed distant a se inuicem,& bene dicitur id, cuius paries recte iacent. asperum est id, cuius una pars est superior
alia, vel una eminet. igitur omnia dicunt positionem, seu continuationem partium, non autem sunt qualitates .
Deinde epilogat dicens, quod sertasset alius modus,& species qualitatis appa rebit,a praedictis: quasi dicat, quod forsan videbuntur esse qualitates aliteria a praedictis.tamen quae maxime qualitates dicuntur hae sunt, quae dicis sunt:
supra. ubi notandum est,quod rarum,
densum, lene, & huiusmodi sumuntur e dupliciter uno modo. csignificant positionem , seu extensionem partium quantitat tuarum, vel partium locati,& sic erunt quantitates . alio modo tsignificant,vel dicunt quandam dete minationem , vel modum habendi i disius subiecti,& se dicuntur qualitates ut forsan a Gilberio in libro sex primcipiorum accipiuntur, & patet i
lutio quomodo dicantur qualitates,&quantitates. t i m
Qtralia vero sunt, quae fecim dum has denominative dicuntur,vel quomodolibet aliter ab his. In plurimis itaque, &sei Ein omnibus denominative dicunturAE supra determinauit Philosophus de
qualitate in abstractis, puta dealbedine .nigredine, circulatione, & huiusmodi. nunc determinat de qualitatem
concreto, ut grammaticus a gramin,
tica,tullus a iustitia; haec enim dicuntur qualia. ubi notandu est, quod qualitas δε quale in hoc conueniunt, quia dicunt eandem essentiam qualitatis, de se conueniunt in significato: sed differunt in hoc, quoniam qualitas dicit illam essentiam segregatam a subiecto. Sed quale importat illam essentiam cum inherentia ad subiectum,ut patet de albedine, & de albo. Albedo enim dicit essentiam separatam, album v
ro cum inheretia ad subiectum. Dicit icitur
88쪽
uitur.Philosophus , Qualia verb Alio modo dicitur pugillator non qiuiunt, quae secundum has denominati- habet artem pugillatoriam , sed quiaue dicuntur, idest, quae dicuntur ab ip- habet naturalem potentiam ad actumss qualitatibus, ut ab albedine, albus: pugillandi. & sic dicuntur ab iliis na- vel quo in 'dolibet aliter ab his, idest, turalibus potentiis, non autem den vel proficiscantur a qualitatibus alio minative: quia nomina non sunt istis modo,quia per denominationem; vi a imposita. Deinde subdit dices aliquanvirtutelao denominatur more latino, do autem deposito nomine, idest qua- 'irtuosus, sedit udiosus. Sed hic uide- uis nomen habeant, tamen non dicuntur circulus, quia in descriptione qua- tur denominatiue, ita ut secudum ea, latatis potuit quale;quia dixit qualitas id est qualia dicantur, ut a uirtute stu- est iecundum quatri quales esse dicum diosus: vocatur enim quis studiosus, tur: hic vero qualia lunt quae denomi- eo quod habet uirtutem, sed non di, native dicuntur a qualitatibus . ideo citur denominative a virtute. hoc au- unum per aliud notum facimus. Di- tem non in pluribus accidit, sed in alii cendum est, quod prima descriptio est 'uibus. Qualia igitur dicuntur quε ab
per nota nobis: secunda vem per no- i)s denominative dicuntur, aut aliquotius simpliciter: deinde subdit . quod modo aliter ab eis . Patet igitur quae in pluribus,& fere in omnibus dicun- sint qualia ex his quae aicta sunt.
ut a candore candidus, & a Grain matI r
ca,Granam alicus, dea iustitia iustus. D iecu in una qualitate in , ut i ullimi literq; in aliis eadem est ratio. inali tiar iniustitia contraria est, &qux non sunt posita albedo nigredini,&alia. Simb
nonrina, idest quia sic non habent nO- o f
mina, aut sic non denominantur, non liter auteH ea, quae secun contingit ea, supple, qualia,qu. dica. dum ea qualia dicuntur, &c.
tur, b iis, scilicet,concreIii denomina Ea qua pertinent ad essentiam qua liue diei : ut cursor, aut pugillator,n6 Iitatis supra posuerat Aristoteles, nucdicitiar sic a nulla qualitate, sed solum quae ad accidentia, siue ad propriet a potentia natura lueo quod ills pote. tes illius pertinent: le primo primam tiae naturales non habent nomina im- proprietatem, quae eli quod in qualitaseperitur irrs p politi ina, in te inest contrarietas, ut iniustitia est disciplinis, id est in sciet ij vel artib contra mali istitis, S albedo nigredini. a quibus artibus di euntur isti pugilla- Ratio autem huius est, quia formae retores,&pals strite denominative: quo pust nantes, rus te expellunt mutuo abniam illae disciplina habent nomina eodem subiccto contrariatur inter serim no fita: nanque a disciplina pugillaia sed aliquae qualitates sunt huiusmodi: toria, dicitur pugillator.&palaestritae ergo. Pro qua proprietate notandum a palestrica . Denominative igitur di- es aecundum Magist. quod contrarie- eunt ir ab his:quae disponunturi simili- tas in qualitatibus potest capi quadru
ter in alijs. Vbi notandum est, seci indu I et Hispan. quod cursor,& pugil lator Mupliciter dicuntur.vno modo dicitur pugillator ab arte pugilla titi, Neurrendi,de sic sunt inirim a specie qualia eatis, scilicet habitus, rudi positio.
pliciter .Primo modo, pro repugnatia aliquarum qualitatum non se permittentium, simul, &semel in eodem subiecto, siue ille qualitates se expellat ab eodem subiecto, siue non. & sic re peritur talis contrarietas,in qualitato sp
89쪽
speciei primae. Secundo modo accipitur pro repugnantia qualitatum ali- uomodo se expellentium ab eodem ubiecto, siue illae qualitates maxime distant, sue non . de sic medij colores
contrariantur extremis, ut rubedo albedini.Tertio modo accipitur contrarietas pro repugnantia qualitatum nose permittentium in eodem subiecto. immo se expellentium ab eodem, siue hoc sit actione propria, aut actione suarum causarum , S hoc modo albedo nigredini contrariatur. arto modo propriossime accipitur pro repugnantia qualitatum se expellentium, ab eodem subiecto actione propria . de talis contrarietas solum in primis quatuor qualitatibus reperitur,
scilicet, caliditate , frigiditate, hi miditate, & siccitate . igitur non
conuenit omnibus habere contrarietatem , eo quod , & secunda, &quarta species non habent contrari v.
dicit ergo Philosophus, quod secundu
qualitatem, idcli qualitas recipit contrarium , ut iustitia cst contraria inii stitiae & albedo, est contraria nigredis ni , & alia huiusmodi: fimiliter autem ea, idest, qualia,quae secundum ea, idest qualitates tales dicuntur, ut iniustum, quod ab iniustitia dicitur, est cotrariui ulto, & album est contrarium nigro. declarat deinde hoc non esse in omnibus,cum subdit dicens: quod non conuenit omnibus qualitatibus: supple,
contrarietatena suscipere: quoniam rubro,& pallido,& huiusmodi coloribus
mcdi is, accipiendo concietum pro abs racio, nil cli contrarium. cum no sint qualitates. Ampliu ,si unum cotrariorum fuerit quale, M reliquii erat quale,
verbi gratia, si iustitia, & iiustitia sunt
contraria,& iustitia est qualitas ,& iniuilitia quoque . quonia contraria sunt in eodem genere, S. sic patet de singulis contrarijs,eo quod eadem est iratio,
di in aliquo alio praedicamento, quia si iustitia est eontrarium iniustitis,diaco quod quale est iustitia, & quale est
iniustitia. non enim iniustitia substat tia est, aut qu1ntitas, aut ad aliquid n que ubi, neque omnino aliquid huius modi, nisi quod quale erit. Sic autem,& in alijs, supple, contrarijs, quae qua lia sunt, supple, licet iii tueri. ubi nota- dum est, quod contraria sunt, quae in suo genere se maxime distant: ita ut quod in suo genere non possit dari maior distantia ipsorii, hoc vero non conuenit sua litatibus mediis in nullo genere, sed extraneis tantu.idcirco qualitates. mediae non habent contrarietatem. sed dubitaret aliquis, quod contraria maxime distant inter se, igitur genere non conueniunt. igitur si unum contrariorum est quale, aliud non erit quale. ad quod breuiter respondetur. quod licet contraria maxime distant
in eodem genere: non tamen maxim Edistant simpliciter. igitur si unum est quale,aliud potest bene esse quale.
Suscipiunt autem qualia magis, & minus, album enim magis,& minus album alterum altero dicitur,& iustum altero alterum magis,& minus. Sed&ipsa intensionem suscipiunt,
tingit amplius candidum fieri.
Haec est secunda proprietas, sciliiscet , quod suscipiat magis, ac minus. uoniam aliquae qualitates intenduli untur, & remittuntur, secundu quod magis, &minus Dficiuntur scd in proprium esse, quod habent in subiecto, ut calidum dicitur secundum magis,& min us. sed notandum est, quod non omnes. qualitates suscipiunt nugis, minus. hoc autem in sequenti contextu manifestum est. Sed adest dubiatiu-cula, scilicet, quod una albedo non su
90쪽
stipit magis, & minus: non enim est magis albedo una, quam alia. Similiter nigredo,& de aliis qualitatibus .ad hoc respondetur facillime,esse verum si considerantur in abstracto; sed si co- si derantur in cocreto non est verum: quia erit magis album hoc sudariolu, vel luc paries, quam ille. dicit igitur
Philosophus, quod qualia suscipiunt
magis & minus, siue intentionem , &remissilonem : alterum enim album , dicitur magis album , altero albo, &killus dicitur quis altero magis iustus, di minus . non solii in hoc comparatum
interdiuersa, sed de ipsa,supple subiecta suscipiunt magis & minus, compa rata ad seipsa, utputa ille homo est magis albus, vel minus,quam qua do erat puer, vel hodie, quam heri: dec. huiusmodi. patet igitur, quae dicta sunt. aduerte quod reperies qualitatem considerari secundum ella eius specificum,
distinctum a supposito, Se alio modo considerari, ut habet esse in suis suppositis, quod idem sunt quae diximus in
Non tamen omnia, sed plurima, iustitia nanque si dicatur magis, ct minus iustitia, potest quis ambigere, similiter aut cindi in alijs dispositionibus, quidam enim dubitant de tali
Demonstrat, no suscipere magis &minus qualitates omnes. deinde ponit dubium ubi potest esse, & ubi non est dubium. ibi triangulus vero dccxt. Dicit igitur, quod non omnes qualitates, seu omnia qualia suscipiunt magis ec minus. propterea quis poteis dubitare, dicendo, quod licet unum sit, lectum habeat secundum magis,& minus iustitiam, vel grammaticam, aut sanitate, de liuiusmodi dispositiones.
tamen iustitiam ipsam. seu sanitatem aiunt omnino non debere dici secum dum intendi, ferent illi,scilicet, nec iusta iam, iustitia. nec sanitatem sanitate. q.d. in abstracto quamuis sit dubiurtamen in concreto nulli dubium est,ut patet ex verbis sequentibus. dicens minus alterum altero habere sanitate hoc dicunt. Sic de grammatica, & de alijς dispositionibus. sed tamen ea, sapple, subiecta, quae dicunt ur secundum eas, scilicet, qualitates, indabitanter recipiat magi, de minus, declarat hoc exemplis in concreto .cum subdit dicens . qm gramatic or aliquis dr, aliquo, vel alterii altero, vii 'di iustior lio,& alteria dr altero sanior, de sic est de reliquis. igitur in abstracto erit dubium .in concreto vero nulla aclest dubitatio, quod non suscipiant magis deminus, subdit deinde de quibusdam, Juae non .suscipiunt magis Sc minus,icens.triangulus vero,& quadrangulus, non suscipiunt, hae figurae , magis& minus: neque aliae figurae siue circularis , siue qualis sit, quia illae figurae, quae suscipiunt definitionem trianguli , vel recipiunt definitionem circuli, idest habent hanc eandem definitionem , ut sunt trianguli & circuli, omnia sunt huiusmodi. s. trianguli,& cim culi . si vero non recipiunt rationem, id est definitionem eandem, alia erit ratio . nanque si non recipiunt eandem definitionem , nihil magis alterum altero dicetur circulus unus , qua alius, neque triangulus, alio triangulo. quadratum ent in , qui habet quatuor I a te ea aequalia, non magis circulus est, qua
ille qui est altera parte longior: quae
figura non habet omnia latera aequalia, quia nec iste est circulus simpliciter, ut patet in hoc exemplo.