In librum Aristotelis de arte poetica, explicationes (Francesco Robortello)

201쪽

FRAN. ROBOR. T. ENPLICAT.laudes umma dignos num sit,uel duplices,uel implicessabulas ibi propseram tuam in utros genere ponebant: peripetias,agnitioncs, reliquas omnia, qt o duplici abula reis

quiruntur,apte conficiebanti. Suidas Ortis Aesic lo,non usium fuisse illum peripet uesepe influis ab iis sed aliquanto post coepisse poetas eiusmodi genere duplici fabularum uti, in quibus e se peripetia,Ver

Aristotcles,non disicdunt igitur ab actionisgenere,quae uapte natura trama est, C commiserabilis imsperiti uidentur in dijudicandis rebus tragicisci commiseerabilibus hoc Iocoponit Aristoteles clario bis py, M νῆ,de qua refitissuperius disputauimus.

Cum sapiens, idem in prauus uelut Sisyphus' cccptus fuerit siue sortis, idem in iniustus supcratus, lacrisimile nimist, ut Agathon asse , rit, quandoquidem multa praeter ipsum uerisimile accidcre, Lucrisimili

, non discrepat.

Vt apertius ostendat Aristoteles eos poetis, uno excepto artificio constituendae actionis tragicae iureliquis esse audandos,num Crperipetias apte conficiunt C perturbationes premiscentis inplicibus fabulis.Praeterea perite dijudicat,quae personae ad tragoediam aptae int, quaeue non aptae: Exempligratia. Sapientem decipere didicile est, quia omnia dignoscit, ac praeuidet mires subodoratur technas aliorum. Acsipient hii idem decipere,qui probus sit, etiamsi quisposit, nolin. qu)dsi quis ueIi coneturq; decispere,prosι improbus,ac ne rius erit existimandus ncs commiserationem uideas ex huiusmodi re cieris sed indignationem potius,Gr odii ιm in improbum illum hominem putet igitur modum hunc nonsitis esse aptum ad tragoediam. Iam uer sapientem ecipere peritumq; reriim humanarum homincini centati bentius uerterim hoc loco σοφον,quam sapientelia,cum sipienti uix di iungi a uirtute positis improbum fierit,ac crudelis, quales musti reperiuntur, summa Idus est , quia ingenio si tantum homines id scere posse uidentur,nes terrore curet actum hoc quid prouidentia Dei detrusus in insidias uidetur: ut I. at poena suae improbitatis: Nec non commiserationem in se habet, quia is, a quo deceptus est, antequam decis cere miritu incommoda perpetiebatur Exemplum otii libuitis narrationissumipotest ex Electra Sophois elis. Improbus Aegisthum, improba latemnestra, sed et haec,G ille apientes, peritis rerum humanarum, callia mira quadem rechnaseu industria ores sin id cirretiti, truduntur ad neccin, biuntq; parnassiuae improbitatis. Huiusmodi igiturpersonae aptifimae sunt ad tragoedium Veteres illi in deligendis bi personis ualde uigilantes erunt, laudantur itus ab Aristotcle. Exonplum, quod ipse affirri, est Sis ubi de eo tragoediainscripsit olim Aesi iussi Suidae credimus qui inter illius fabulas, sanc connumcrat. Escera modo censenda est apta ad tragoediam persona,quae fortitudine corporis it praedita se unima fit iniquitate,Cr crudelitate in ignis huius personae excinplum non apposuit Aristoteles sed a nobis fici lepote,'

pro irri. Huiusmodi uidetur fuisse Oenomaus,de quo fibulam militi apud Graecos scripserit irpostea apud Latinos quos elusimod extitit subula nominat enim Cic. in Epist. familiaribus ex uetusto quodam poeta De Uienes in oratione in ,εφάνου, calliditatem Aeschinae uolcns significare,crudelitatispicit ima: illum Ota malim iocat, ex tragoedij antiquorum sumptu ppellatisne, per militudinem sicuti circis. in Epistolis ad Atticum aliquando solet,Paridein, Menelaum appellaresub hac militudinepersonarum tragicarum,ciues Rom. qui cum illis scelere aliquo constrei iurepoterant Verba Demo M. fiunt haec Βουλ εμ- QD. V Mιδορὶ μυορ, ψ διασυρων καλεσοαρίαδταών, σά . ξινδε ἔρα α γαμ, οντα, αλλατύτων ἶνα pro κν ρκρεσφόντLI, u κρεοντα, momi κολυ oiνομα ρ κακοδρυποῦ ινρ ρῖ π ἐτνιέαρ. τοτ πiν κατ εκGνο γου κειον οπς

202쪽

turpesonis, tes quidem, sed quaesortitudine corporis abutuntur ad necem mortalium,aptismaesunt ad tragoedi im, cum abuliquo ι in cuntur ficcumbere,ac prosterni. Quod actiones,euentas uera uermian inphi, Oenoma rubi dubitamia recipis osse,quia ita acciderunt. Iam ueris Luctio confinguis tur ex croimili, tales euentum excogitatura poeta quod non accide rit e succidisse probabile sit norimmas cti m personarum omnia, ut in hocgenerest abularum, quac uerisimilisnguntur, a poeta iis; ofuerint conficta ex probabili nibtio minus debet recipi . num sit illa,quae ex ueris actionibus ducuntur, abuta eiusdem generis,quae circa talem uersentur personam, qualem diximus,recipiuntur,cur etiam non recipiantur bae, quae ex uerti mili Aut cotinctae, uersanturq; circa personam,cui probabile est diu acciae disse Agalbon lim huiusmodi estione nouurtim fabularum uehementer itidetvrfuisse delectulus, ut etiaam saperius fieri dimus,cum loqueremur de illius tragoedia,quae inscribebatur Flos: Cum igitur aliquantad reprehenderetur a nonnullis poeta hic, quod in si tacitases nouis bulis recederet a uerisimili ita se excusabaz. ueri imile se aliquando nonnulla,imo multa acciderepraeter uerisimile ideoq; sibi licere talia conis fugere, de hac eadem re copiositus meminit Ariistoteles libro Rhetoricora fecundosubfnem,ubi de apparentibus Ent vicinatum locis agit,cum ait. μου καθολου, ωαπερ υλαγαθου Mγει, ταί - αν τρεικορ αὐγχω - εγο Βροτοισι i pNYατυγχαν μουκεικοτα, iv2ταλα metret ano φεικος-r εικος,1 3 -κόζει ais vota, Mnci κορ,έκος αλλ' απλως. Argutule quide cicer ingeniose hoc protuli sed danda est opera uisi feri posit,circa ueras actioes uersemuri. Sin minus, notius ex ueri mili confingamus.Verisimile autem cum it id quod contingit ex contigentia ulla raro,altas pecontingant,fatius uerit eu equi,quaesepe conitingunt,magis enim probabilia unx. fed Crruryconae tingentia octis conceduntur,ob hoc fortasse, quia admirationem frunt, atq; bucplane reoiciebat Adgathonis, pontinu illoid Tragica enim siιn quae admirabilia uideripossunt.

Pergit iam diu institutum methodum trudere ArisZoscribendae trigoedis, cums rationem constitu/ uctioni conficiendorumq; Epipodiorum demonstra, et: quidsis actione uitundum, ac diligenter catiendiim si postremo docilisset,iraditpraeceptionem,quae pertinet ad Chori artisicium,est autem huiustinodi. Charus tragicus ex multis o tat,ut ante declarauimus ambigere igitur aliqui potu peti. omnesne an uisnus tantum in choro loquatur. Respondet Aristoteles uni tantumlartes Chori esse mundandus cum lo

κακῶν et υτων eo ἐδρας iςατ Ait Tecmessara ἰτατ ,ex quo patet, quod uoluismus. Praeterea uidere estflumino artificio borum aliqiiundo in duas partes diuidi . feri duo μ ιλιιτ.qttae iubila minus continent unia loquentis perbonum,ut in Sophoclis Aiace eodem.

203쪽

τ l δε φυλαjω - mr de nλiουίολοζcr. Hν i. m. Alis γοῦ Qui πώ - τίς εατε oci ς s. Alterum quoque est praec tum in contextu, quod pertinet ad chori artificium, uiusmodi. Oportet chorum particulam esse totius Penim ait Aristotcles. cfῶμρειον - φίλου Debet uero locus hic ita iutcssigi S chorus lucri particula totius, crit quiddam coniunctum cum toto Totum appello Druma seu tragoediam, subulum.in Druinate collocutiost inter personas collocutio uican ex intituissermonibus, C responsionibus crucitur. OUtotiescunq; igitur de eadem re colloquetur cum alijs chorus,em particu Iu totius quoties unq ueia procre aliquid, quod non sit coniunctum cumfermone mutuo ulturum pre sonarum de adcin cnon erit chorus particula Dramatis, sed quiddams regatum a fabula. orae igitur octassecere loquentem borum de iisdem rebus, de quibus colloquuntur reliqua persoriae in fabula Tertium praetere consequitur praeceptum, quo artificium chori conficiendι monstratur ab Aristotele Oportet Chorunititonducitio pinccatvrfluum oletur lugentes ueat bonis, mulos issectetur,ac reprehendat. Omnia haec chori. cia Latifime persequitur Horatius in Epistola ad Pisiones. cum ait. Ruthom partes chorus. Et quaesequuntur. de huc enim resuperin locuti etiam fuimus, 'in nostrarum Annotationum lib. primosat'copisse,ar Iutis ex Sophocle cxcmplis, declaraum. us: ctim ante nos omnes perpera illum locum sufentinterpretussi no uerbo omnia complectitur Aristoteles σ-αγωνιθλα quod habet hunc uim ut quipium in eddere laboret,idem procuret,eficeresstuacat σμam opera ad alios iuuandos conferat. NON SICUTI apud Euripid. m.Sc Sic UT APUD Sophoclein ignificavit his uerbis Aristot risci inscisis ris attribuisse,id quod ipsorum est proprium,Sophoclcm,qua,n Euripid .nam opem praestare decet boae in in pictate, C religione servanda,non malis homii:ibu in aliquo scelerepatrando. Sophocles in Aiace chorum inducit commilitonum ori αγ-νι ιμπ Aiaci, postea Tecmessae, Cr Teucro. Rursus in Electrachoruni uideas,ipsi Elcmaefuere, quae miscrabiliter lugcbat mort Againcinnoni spatri suam de fcbat alumitalcm. Non dissimili ratione chorus,in Oedipode Dranno,opem ipsi Regis' stat in plataudis Dijs,c dctegenda caede La sicuti monuerat Apollo. Euripides vero σωυαγανι et ς quidem indu cit horum ed nonfcmper eo modo. nam in Iphigenia in Tauriue, blenia roga uti eunt,ne quis rescis res exportaturam Deae simulacrum, mox illae pollicentur lentium. i P λ in 7 uintra κς, ω υμ sis δεῖ πω.ri . τ ὰμ γ μιμ-ιό/, καλωρῶ; si,

Pollicetur Iphigeniustillas quoque num chorius ex Graeces constabat mulieriliamini'stim strvaturam sic. c.

Neque tamen seruat postea num discedens illa cum Oreste ipsas relinquit in Taurica regione Nocinihil allor non admodum it urtificiosum, neque utis tAinducuntura aγανι in ora, cum es a tu postea Apud eund Euripidrin Oreste Electra iurgiose copellat cho in micrtunisqcIAcnicine.

204쪽

IN ARIST. DE POETICA

Hecatque alia multa loca,post aliquis, si diligentius intueatur,obstruare apud Euripidem,in quibit non recte cruυαγωνινψινον facit chorim.

Reliquis uero concessa potius ea sint quae ad sust cptam pertinent fa/bulam quam quae ad aliam Tragoediam, quapropter intercalare concuiaunt. Huiusmodi sane res initium primum ab Agathone sumptum At/qui quidnam differt inter canere, intercalare, locutionem ue illam,qua a

liud ex alio nectit, integrum , Episodium et

Consequitur quartum praeceptum,quod dat Aristoteles,de artificio chori.Potuiset enim aliquisquearere.Si uni tantum personae borifermo mundundus est, quid reliquae chorus enim quindecim continet agent in Theatro Respondet igitur Aristoteles,oportere ipsas,non quidem ociosas esse, ac muta inscena, turpe enim id esse culparum decorum,sed aliqui prostrae,quod ad actioneinfabulanisspcctet.Videtur olim fuisse consuetudo in choris si in tragicis,tam comici ut multa loqueretur praeter rem,aut Poeta sui expurgandi ratia,aut obtrectandi causa. Hunc igitur morem reprehendit Aristoteles non enim decet bor rum loqui quidpiam,quod non it cum abuti coniunctum. sid multis locpotissimum in Drumatibus instruandum qtio sepe diximiis it partes interseiunctae sint: altera ex ulteras endeat, ibit ut in uetere est adagio; τῖσδιόνυίν, aut παρον γου Ea,quae praeterrem fuit uolans ignificare Aristot. appellat e ηρ τραγωδεαρ, id est ulterius tragoedi quasi eu,que non adfabulam,quae in manibus est,sed ad ullam pectant. Hoc uitium pulcherrime tutarunt Sophocles, e Euripides, quatenus in js, qua extan perspicipotest. Agathon quos: nam hunc primum authorcinfuisse restre in contextu Aristoteles, quo fluxit consuetudo,ut chorus caneret in Theatro ne μόλιμ et,id ere, inserta, emconiuncta quaedicum tota actioκe.exempla ubique sunt apud Sophoclem, 2 Euripidem,ubi chorii concinit nam de cantu chorisuperius locuti uimus, et loca cantilenis apta demonstrauimus: aut igitur Deos precatur bortis,ut meliora dent,aut conqlteritur,e luget, eorum,quibus praesto est,culamitalcin. Horatius chori cantilenti prorsus rei ci cum uit:.Nequid medios inurcinat actus,nisti Jrte putes etiam Horatium fulselocutu tana

tummodo decantileni quaesiunipraetersubulum,neque coniunguntur cum actione. Sed hanc canendi conae

suetudinem uidetur magnopere probare Aristoteles muliu enim disert,aliquid cansre ἰμζόλιμον, quod cum abuti, Cructione sit coniunctum aut narratiorem aliquam in medium a Prre, quae adfabulam non specte neque ei scin etiam 'nper insistere, scd quod mulia magis est reprehendendu) ab ea in aliam qtinidam longe diuersam excurrere,e Episiodicum insereresermonem. Namu επcισόδιοι ais, cum ait Aristotelissumit pro eo,quod est extra abutim,e,uductionem non spectat, sed est aliunde intrusum. quo modo etiam'perius fabulas uocabat Epipodica quas dicebat spe deteriores.Hoc igitur diligenter est adueris tendum,ne quis ὀrte aliter intelligendum putaret Iocum hunc num πPuccius in eo uenenio mustis modulapsus est:quo enim ectuti interrogatio aut quid bi uult hoc Ioco illud INTER c ALARE ita talio modo μΩνιχον protulit Aristotcles non igitur dictionis uim percepi nes exprefit Paccias. D bent uero omnia ita uerti. Reliquis uero personis, qui in chorosunt, ea una exceptu,si ae laquens intactatur attribuunturpotii Aea,quae ud ubi laeuctionem pertinent: canunt enim quaedam, quae scrta, cum tota actione coniuncta,quodprimum excogitauit Agathon. Et une quidpiam diserre uide ctrer, qssis coniuncta cum actione canentem faciat chorum aut prostrentem narrationcin aliquam proliaram,quae diuersas habeat,ac discrepantesparus, totus it Epifodica.

205쪽

Iam uero cum de his omnibus dixerimus, reliquum est, ut de Dictio/

neat Scntentia agamus. uineum At illoteles locutra est de praeclara ill t methodo, quamstruare oportet poetam ira M. Si enim eo ordi tur.aiqnihil ipsum subterfugiet, quod res A DG tibias locuti fuimus enarrauimusq; quicquid uidua has partcs

dis interpe collocatae uerant.

, Tam cisi de sentetia in iis, quos de Rhetorica scripstinus libris ut quoa eius uiaea rationis magis propriust, disscruimus. Ad cntcntiam ea om

, ni apcrtinent, quaecunq; oratione adstrueresoporici. cuius parte erunt O , stendcrci solucre perturbationes prcparare sicuti misericordiam, timore, iram, ca tera huius generis: ad haec exaggerar ac diminuere ,

Pars tragoediae tertia ut dictum ut Aperius a Sententia, quam Aristoteles caeteris omnes Metores Greci δι νε αι uocant,de huc igitur erui diccndum sed quia in Rhetoricu satis copiose de ea Dutat: fuit ad illam enim fuciutarem inprimis Ipectat de ea disse

hoc loco licet cognoscere Poeticens equi Rhctoricen, posteriore ces magne sie pronium considerare-ρδι-οίας sermon in turalem nobiε natura tributum. Poetice aut merZq includens prostrisimilemque Rhetorico emere conatur.Sententiarum in primis curam puscipitauptίeringendarum Rhetorica facultas,utpro dignis cogitari debent Simuis uinciri,=expleri,alioqui instarfuerit orati antiqui imae illius pinior paucorum colorum.Nessat sententiam pro Dre,inconesusione quos σnumerosententis elaboranduna est Summum ullium insententiis lauitus est. requirunt enim pondus,Grgrauitatem ponduε autem 'fluerit sit resupiὰ exprimant,multas simul complectantur. 1e am'ru iturali j Hermogenes sub initium ferme libri pruno

, ι-,ηραλεju/οῦ ηις ἐφαρμος . Verum quoniam de his rebus super multu ocul luimus: non uidetur necesse ut plura addamus.Plutarchus multum opere ponit infentῆti s Homeri perpendendiS,M Drum Muru explicandR. δε δε διι οι τῶ -Mοιὶ εἰσιν 'us t ισν ωPν τῖσο α νησις, o -ο- ποι inquae sequuntur. Nunqua,nem instre poetae nuda, aut1simplices sententias pro truntvidsemper uliquo habitu indutas, Cr, ut Graci dicunt,εχημα ἁσμIωας Uchwqμι uolet, legat Quintilianum, ciceronem multis in locis, aliosq; quamplurimos. Verba ego quzdaim tant in ciceronis apponam ex eo libro, qui inscribitur Orator ex quibus cognoscas Demosthenem ideo peritisono Oratorem habitum a ueteribus,qubd miro quodam artificio sententiis tractavit.Sedsentenatiarum ornamenta maiorisiunt,quibus quia frequenti fini Demosthenes utitur,funt qui putent iccirco eri' ius eloquentium maxime esse laudabilem. Et uerbnuiluuestre ab eo locus sine quadam conformationes cura', tentis elicitur,nec quicquam est aliud dicere,nisi omnes, aut cerreplerasq; aliqualpecie, luminaresct V tentias. Partes, ducitiast in incontextudit ese quinque haec: Dcinores rare

206쪽

r Perturbationes Be,Augere,MurAere. Obscura demonstrantur,contraria,C repugnantia PIuuntur Perturbatio ad animos auditorum refertur. Exilia C tenuia augentur. Magna σgrandiamInuutur.Haec tam Poeta,quam Orator efficere debet in communi enim hominum collocutione posita sunt. Aristoteles li/bro Rhetoricorum fecundo: Iocos firmundi, Crsoluendi Erit memata docuit: multisq; poetarum ex αplκ allatis Dum omnema putationem comprobauit: quod scilicet nihilo minus his omnibus utuntur Poerit quam Oratores. Satenus uerb Aristoteles tu contextu ait, ad sententiam pertiuere τὰ παἔπιπροσασκ si ἀγν,οiον ἡ λεον, ςοζον, οργίαν, v asser re ιρά ret, eiusdem aIter Iocus considerandus, si iabro primo Rhetoricorum, ubi ait: εοτ δε te rixes e g τουτων εισι, φανεοορὰτ πια ταυτα ΓΛ λαύειν. τί συα ογιλ - imam π,M . θεωρ, σα παι penis, κρωτας ιουετας, κνήπιm ms, e me rixis. γόοεκπ μ λ ταθῶν, κ*a πιομπι σόα εκ πιν DF ε ρ πια, m. πύρ. quaesequvntur. Docet ministi Aristoteles multus rationes, quae rem ficilius probant, ducia natura perturbationum. Hil quis orator commouere studet,ut facilius persuadeat. Num ut ait Aristote' te ibidon,Nat ὀμοίως άγδοι stru et κάσωρ λυπόω ποι, RI χαίροι .ς,- Ut λῆνος, κη μ ισίν π e. Poeta ueri,utfncinsuum assequatur,qui est impellere hominum animos in diuersas perturbationes, qualiscunq; fuerit rerum subienarum,quas tractu, imitatur materies. Cicero totum hoc mihi politi iis me uideturprotulisse in eo libro, qui inscribitur Orator, cum dith Duo sunt quae bene tructura ab oratore admirabilem eloquentiamfaciunt quorum alterum est,quod Graecin θικs uocari ad naturas, CT ad mores,eπud omnem uitae consuetudinem accommodatum. Alterum quod ijdem mssub κ; nominant quo perturbantur animi, circoncitanturi in quo uno regitat oratio: illud superius come,iucundum,ad beneuotalentiam conciliandum paratum. Hoc uehcinens,incensium,incitatum,quo cause eripitur,quod cum rapiadoretur ustineri nullo pacto potest. Auerroes infulpur bructi locum hunc Aristotelis ita explicat. Seraemones, quibus perturbationes mouentur, magis proprii unt Rhetorices, quam Poetices Perturbationes autem animi, quae mouentur persermonem Rhetoricum C Poeticum, funt metus, ira,amor, odium, gaudium,m dolor,C caetera, quae hominum animis accidunt,quae enumerula sunt in libris Rhetoricorum. Et

quemadmodum fermones Rhetorici tales excitantusectiones sua ui sic apparatus histrionum, quo person nam aliquam repraesentant, Cruox Crgestus quoi praesentes res objjciuntur ocu Iis Dectatorum, talis cient perturbationes. Exquibius Averrois uerbis licet persticere,quantum intersit inter hunc Crissum mo dum mouendi us relioncs, quas id ratione lyciat poeta, qua itidem orator Postrem,illa uerba in contextu perpendenda: a dia lara μελ ὁγ,ho σμικροτητα. Namsententiarum moratione dito haec maxima sunt oscia,augere rem, Crininuere. Aristoteles libro secundo Rhetoricorum sub sinon de his ait: τόδ' e GP, α μειῶν Dunla ατα ταρ QM οπι μεγα πικρον, sto oτ αγα- ίον, κακον, u/δεκαον, aesικον, - φαλλων mis eodem loco plurima egi possunt de ratione soluendi urgumentationes,ubi ait: et es ea λυπιων ἐχομὶ ο esti ἀοκμάων ιπσιν,α δε λω μει, ἶσυλλόγισάμανον, usν Υσιν /εγηIwn reliqua, qui uolet,ibi lege copiose: nam non sine visa dixit Aristotelas, haec ad Rhetoricen pecture nde igitur unis ume , C restrcnda ad Poeticensicut ipse

monet. M. Cicero in Oratore,rem totum hunc docte animaduertit .vit enim,quatenus ad augendi Cmininumendi officiaspectat. AugendRuer rebus, contra byciendis nihil est, quod non perstcere posito ratio, quod Crinter media argumenta faciendum est, uotiescunque dabitur uel amplificandi, vel minuenti Ioacus, pene innite in perorando.

cc seu M. O , ics να, ἡ Ἀγαλα Grilis e N. 7τyletor; .sbocloey. Constat autem supra dictarum partium rebus accommodata afferre oportere: cum uidelicet uel miserabilia, uel grauia, uel mira,uci uerisimilia astruenda sunt.

Pulcherrimum dat hoc loco praeceptum Aristoteles, quod summo studio, cura seruari oportet ab eo

quipo ta ibit. Ci sententiarupondererest tam in primo verse sint pro materie rerum,de quibit agitur .poetam necesse est, picere ad naturum rerum,ut ex ijs cliciat aptassententiis,quibin omnia explicet uenuste, ornate, accommodate oti simile uerb est, quod ab Aristot. traditur hoc loco,il ijs,quae superius declarata fuerunt ubi dictum est sententium explicare ea quae insunt in rebus,Gripsis conueniunt, hoc est ταφόν τα,κ ταα ιχόUlowτα. cum igitur; cntentiaruofficia in quius,ut exposuimis pauseante,Soluere, perturbare, augere,imminuere, probare: bo omnia sciendum cst commode duci ex vhπnatura ipsarum rerum,quariau sit imitatio. In tragadia decae im in praea

207쪽

x ε FRAN. ROBORT. . Eri P IcAT. in praesentia loquimas commisereationem,terrorem concitare oportet: at concitari haec nonposui: m l

resfuerint commistrabiles,Crborribilis uni autem huiusmodis aptissententij exprimuntur. Quod autetu a rebussententis ducantur,probat Aristoteles deprobationibus loquens lib. II. Foet.cum uis: πρωίs AP δῶλαCGF, ο παιο δει λεγ ν,19 συλλογιδεαμο, λιZκω συλλογισμου, ειτ' P:- ωῆδερωαγκαιομ)H -τ -- Ἐπαρχντα u ποππιτ, ανια, μηδεν - νδηπιω εχ συυ ἁγειν. Diligisre perpendenda ita uerba: ἀπε- λιπι κω συα ογι cito , Gτ γΠλιηγό/znam disseti laris quid aliud est,qu - διανοια, aut quiddam Oc pi διανοιαρ, per eam enim ratiocin murie id quod ex ratiocinatione colligimus, uere sententia potest appellari Rursus ratiocinatio diuerse est,quia alia ciuilis ta oratoria sic enim uoco, quem postulat Arist. πιλιακ; συλλογισμὸν nu)norator cum uersetur circa res ciuiles,Cr urba C. tum oratio ipsius omnriti in ratiocinatio ciuilis,ac poliaticu uocatur Alia Frilosophica,quaterius eiusmodi d putationes complectitur,quae ad Philosophos pcrtianent ulla Astronomici,stis Geometric alia Musista,ulta Poeticu,pro diuersitate rerum,quas cotinet: παnuit igitur Aristot.exsubiectis rebus ei iusti diuersas ratiocinationes, sententias, quas nemo unqιιa prorat re poterit, iis res ipsas, unde eliciuntur, habeat in promptu. η idipsum sine apertifima ratione deis monstratur. Ovis enim in Atheniensium curiasi consultatiost de bello gerendo, satis apte uaderepositissis bellum e segerendum sinoi habuerit copias ipsoru, uectigalia ciuitatisq; totius uires perspectas, socios,foederatos,uectigales populos non norit,quorum praesidi firmiores esse posint sonis rursus satis commoti, Finiate illos laudare poterit,qui nesciat,quo praeclaros ciues, Imperatores ea tulerit resepublica,quo praelia prosperegeserant.Si ignorent Salaminiam,BIarathon inj pugnam Nimirum enim,ressunt,quae dicentibus sententias,argumentationes uerba etiam ipsasiuppeditant.Ait igitur Arist. eodem lib. H. Uret paulo post τα παργοντα ἄν ί δυῶντα α'so ρον Dαε τουτων ἡ γωρψω. Paulo post ομοιω ἴ του πράγμαἶ ο γῆν, οιο et δεδικα. ο μυηρ, αγαθομ

hactenus nanistis,opinoripatet tota Aristot.praeceptio. Non est etiam illud praetermittendu, Aristot contextu enumerare quatuor quae continent argumentationess sententias ductuε ex rebus tragicis,funt aute haec commiserabilia,horribilia,magna,verisimilia quaeβ ngissatim confideres, uideas apte as Arist. posita, quia ad tragoedium pertinent. commiseratione,ac terrore iam diximus in eo moueri oportere .grandem praetereu,uc maiestatisplenum oratione se oportet tragicam tunc Horatius eum cum matror a comparat,tλ propter grauitatem, tum propter uerecundiambermonis,cum ait ad Pisonesscribens: Esutire leues indigna tragoedia uersus, Vinis matrona moueri iussu diebus Inter erit ut rispaulam pudibundaproterust. Non quidem.quod humilia quandoque non profra tr aedia: nam id estpaulo ante declaratum aliquo doferi necesse esse,σsoratius idem: Et tragicas plerumque doletsermone pedestiri, Telephus,ta Peleus,cum pauperie exul uters Prohcit ampullas,Crpesquipedalia uerba. Quamuis βrtasse alia de causased magna, grandia proprie tragoediae competunt.Postremo versimilia sectatur tra-us,quia exus omniafinguntur in assione,σin Epifodiis, praeterea, quidsuadendum,dis, suadendumve est, probandum,aut restilendum,id commode totum ducitur exuerisimilibus. Qitatuor igitur baec iustitienti j tragicae orationis in primi inesse oportet.

o r. Is fi ci ciuet λέγοντο ἔργον, φαγοisius et Olcu ζα γι λόον. In quibus tame haec habenda distinctio est: quod aliqua quidem, nul/lo doctrina: dminiculo apparere necesse est aliqua uero sermone ipso dicentem praeparari, ac ui ctiam sermonis uenire. Quod enim dicentis manus esset: si non quidem sermonis vi, grata esse uiderentur:

ob cere

208쪽

IN ARIST. DE POETIc 1 obiicere sie potui et aliquis hoc loco Aristoteli, mirariq: cur dixerit in tragoedia quatuor illa coitane

dimes conficer esintenti js,C oratione, qttacti uero respersieno, in tragicae adeo comiserabiles, e lorribilis,lit a magnum inj cere terrorem p int, momiberationem excitare.R4pondet Aristoteles diliis genter omnia esse perpendendamam aliqualido res eii modi sunt,ut sine ullos te utari spondere satis grau ssint uis uel Aleuiterprostratitur in ullo ornatu, artificio, positiit uehementer mouere auditoru limos. Aliquando autein eiusmodi,ut iis addatur sententiarum pondit utq; ornutios uix striant aures asdiculium,in bis igitur multum operae ponendum est bicenim dicenti urtisicium apparet, hic persi icitur, quantum scribendo ualeat ingeniosius poeta,hic denis summitis est laborire leues,addito sententiam panu

dere,graues efficere parua extollere languentes excitare repentes humi euebere partis mosis ac luctuoss,luctum moeroremq adiungere sitae enim aut quallas essetfcribentis aut dicenti ci irim,e artificiunus res ι te tiaturagraues,lucundae,lιι tuose, grandes apparerent,non peritia π ingenio ipsius qui aut

loquitur,ali scribit Sermo de Dijs,de religione de templk de Coclo,pc si grandis grauws est ut ait Hermogenes nes in liumscribentis eget artificio. Hecypientia inquit Cic.in Orat.) maxime adhibendas eloquent ut it temporum, personarumq; moderator: nam necfemper,nec apud omnes,nec pro omnibu , nec de omnibus eodem modo dicendum urbitror. Is igitur erit eloqlicus,qui usi quodcunq; decebit, poterit accommodare orationem,quod cum statuerilitum ut quidq: erit dicendum ita dicet necfitura eliine, nec grandiu minute,nec item contra sed erit rebus ipsis puri π qitali oratio. Idem Hermogenes ubi loquitur et Q κααους, ait tunc maxime intermiscendam esse fritiam illam loquendi, cum oratio perbe exilis est,ac nimium subtilis: πpaulo post Aristot. ipse in hoc libro,monet oportere scribentes pocimata in priarnis elaborare v ποῖ,αργοις id est,cum rem per se ociosum, non satis oritatum animaduertent trinc es nim conandum ei plurima decorκ, 4ικ in oratione inserere,quod i m ex uerbχs,tἰ in exsentent f imonio artificio excogitatisficilest. lιδασκώλi et, cum uit Aristoteles in contextu, fen' est, nona nurisiunt,quae etiamsine oratione,ereuisententiarum,quibit exprimuntur,uideri possuntgrandis,atro ci commiserabilia. Praeterea adnotandu illa iterba, s hic die λογον γίνεα , id est iiixta ipsium sermonem sim ad uerbum itolueris restrae. Eodon modo locutiis est Aristoteles libro secundo Rhetoricorum, ubi Iocosent memuti uppurentium demoniti ut uinuitiata γ, Met M H λον, οιον by μα,uμwἀ ς, γεγον M, γα μιχ ετ cesti ,ἀρ P αι ιδ ουσιν. Oiον Ρμπιρης, οέν Σ μοχ de τλιτ ι παντων E 1σκῶν utam oci', τ ἰκων υε ηεπολειαν. Eode loco αλλ. οὐατίω ἐλλ&ψιν;di Demosth.quos in oratione an ι εφωνου ita locutus est: διοτrs osci Moc τὰ me Tae μ ατα ἐλεγχους φυγων, νῶιυς ρον nκει, hoc est subterfugiens sermoricia qui penes secundums ipsas res est. Idcinpulito post in copraeclaro loco, qiicin innuit Cic. in Orat cum ait, in eo non pepositas Graeciaefrtuitas: πιι υ γ φαμ γεγονε τα P MDων me αγιχάIoe,5 3Mm, Inlaeae, πιλα ιαὐ πτὰ διε iussim γω, Λ μὶ et τουέρα, ιχ α δ ει Ny εγκα, hoc est si

priora uerba restras Latine ualde eqsuidem,opino fecundum haec illae res euenerunt.

πικόνinta. οιον,τι γλου, qu wχu, is et Amγvcns, κραι πωλου, κω Circa dictioncm unum quidem speculationis est genus de figuris ui/dclicet ipsius: quod quidem ad histrionicam, atquc ad cum, qui huiusce/modi arti praesit pertinci: exempli gratia, quid sit mandatum, quid prcγccs, quid narratio, quid minae, quid interrogatio, quid responsio, caete/racp id genus.

Postquam Aristoteles de SENTENTIA Iocutili est ngreditur di ututioneinde DICTIONE, quae est alia pars tragoediae.Verum quoniam dictio diuerso modo considerariir,necesse uit, it prius inter nosceret, qua ratione de ea esset agendum,quatenus ectat ad Pocticen Prinium igitur re cit tractatione quandam,quae uersetur in bubilibus dictionum cosiderandis haec vocat Aristoteles justis pq 0 I:

nes enim est quod quisquam piitet defiguras dictionis, sicutigrammaticisolent, hic Arist loqui. cd RH-ματα voca habitus quosdam,coi mutioncssorisfontis,oculorum, uultus, gesticultoti*id is corporis,quae variae lita pronuncialitibus pro diuersitate lyctionum, qu/sgnificaritur

209쪽

' rutarint i uero uarietatem nos pectui ad histrionica arte, sic enim libet πιοκει κ uocare sciendum olim ipsos Poetus recitare ιnscenusolitossuu dramatu,cum nondum periti in recitando extirit fient histriones.postea uero lubentibus annis,fuere,qui artem H Dionicam profiterenturbe trudere quae tota in uoce,uultu,gestu,motiones corporis effingenda cassabatur.Ac sane arte hunc primus literis munis davit Glaucon Teius. de qua re Aristoteles libro Rhetoricorum tertio sub initium uidit: πώ R dirimi

γαλu,1 - .m c σου,κ mum ρ. O vssa βαρει*- σν πια γαρ su G πῆ ταῖσαι - ὁ ,kou orice υD . Huiusimodi igitur est ars histrionica, ad quam ait ecture medinu ατ pDMI . quareno elim hoc libello poetices dedictione loqui, quaesterilis pronunciatur Creffligitur addito gestu,Cr uultu, uoce non enim histrionibus instruit Aristote/les in hoc libello: scd ijs, qui artificiost tragica Druinata. Epopoeiumscribere uoluerint Aristot. libro II LRhetoricorum munem laborem esse demonstrat, quod de pronunciatione Rhetorica pollicebutitur' scripturos: non quidem, quθd ea oratoribus non it maxime necessaria magni enim restri hoc ne an illo modo liquid pronuncietur. Sed quiasatis de ea locuti uibycnt, tu serionicam urtem libris mandarunt: ait igitur taliquundo illorum de pronunciatione Rhetoricaurifcripta exeat in lucem, simillimam ore histrionice. Verba sunt haec: ἐκειν in μοτα ελθν,τιωγ -- - -κ κu γκ ΛGr σι δε ώ γον - αδρὶ πινά πηρ υμαλο v/Ἀροις Verum naturae potius hunc brili mur inleficultat docet Aristoteles, qua mariis, sic: κῶ φυσεωρ το ς κοακον , αα mi Poet ' p., et Ui λεμή χνον. Si igitur nuturae,non artis eu pronunciatio,gesticulatiosis su , ac motionis totius corporis norma uel si ars est,no ad Poeta sed ad alio pectat merito Aristot.banc tractat solum praetermisit C. eamq; arripuit,que artifici tantum poetici uidebatur esse propria. Sed uetereseu ratione impullisiunt ad histrionicam uri scribendum,quod magnam in pronunciatione hominum dισue itatem,acitarietatem cernebant tradis praeceptiones quasdamgenerales, accertas posse minatae tebunt accommodatus ud omne animi asyctionum genus. adde quδd nihil acilius homines imitantur,quam vocem uerba Aristotelis eodem libro Rhetoricoru tertio: haec sunt quae huc spectant: -mA,9 ἡ φων--των ἀκω-τη μο νn- ,διο σῶο o μέςνσαν κραnραψω siet, is V ozοκggκu, 19 Me c. inuc praeclare ei sta Cicerone dictum meo libro qui inscribitur Orator Ois V rationem mollein esse, I teneram,C itaflexibilem,utfequatur quocuns torque suo totidem, quoisiunt unimoru,qui maxime uoce commouentur.Adnotanda uero illiuerba, quaesunt in conis D textu, υτ πλυτοι τυ εχνῖς -κὼ LMArclutectum uocos biis agendi modum. Sic igitur dixit hoc loco Aristoteles,Ioqui defiguratu pronunciatione dictionum spectare uel ad histrionica,uel ad eum,qui totius huius rei sit architectus intelligit eum Aristoteles, qui praeisceptiones tradit,uis institutionem uocis stingendae e adaptanda ad unis allectiones exprimendus,quia , ille fuerit . quoi innuat etiarnalios, praeter eos,qui bistrioni am docerent, artem pronunciund truaederesolitos non di simili ratione lib. I. Ethic. uocatur Politicei αλια ara κἶνικα. Histrionica ars,

1lue alia quaepiam,magistra pronunciand docet huiusmodi quassam dijrrentia uocis, sumpta a diuersi tute dictionu. Aliqua dictio imperativa siste enim in praesentia dicam alia precandi uim habet ulla a ratiua sibina minaiidispeciem prae flebis alia interrogandi,alia respondendi diuersam singulabae actionern,vultum,corporisq- motion requirunt Nes grauarer ex Poetis apponere hoc

210쪽

in κοτα, mitῶτα θαματων δι-κουσι, ae οἱ rdi UTT . Nonnulla fiunt, ex quibus tollas pronunciationem,ac gestiιm, ιι stutini languent, de qua re Aristotcles eodem loco ita ait: Hιο κρατὶ πικροἶκα ecpuρημα ne H - κρίσεω ρά ποιῶντα re mus γο φανε eclonga .ideo Cicero in eo libro qui inscribitur Orator,uit: tas illepe estus,quem iamdudum nostra inridicat oratio utcunquest affectum uideri, munimum audientis mouere uolet, ita certum uocst admouebit sonum. Cum gestu, b coniunctus it uultus,quibus omnibus dici uix potest,quuti tum intersit quemadmodum loquatur Orator,nam O infantes actionis dignitate eloquentiae 'pestuctum tulerunt,ta diserti deae formitate agendi multi infantes pututi sunt ut tum non fine causa Demosthenes tribuerit primas, Grae-cundas,ta tertias a tioni Maec ille. Imperiosit,ac minantis uultum uoccinc, imitari superbi ac turgidi oralationem exprimere: utilia eluti hominis gestum, sermonemq; Ufingere difficissimuin i quia sepe dum is

facere imitando ludent homines,in uitium maximum cadunt . ut putide loquantur,ta arte in pro ircianis do nono ultent. ideo praeclare ait Aristoteles lib. III. Rhetoricorum magnopcreese laudandum Theoloaram histrionem, qui ita apte ingulos hominum loquentium flectus,uoce,uulturis exprimebat,ut eos ipsos loquentes audire ibi aliquis uidereturi. 19 log si Θεωρ ρου φωνὴ πεπινRArclesia in αλλωρ πιο rerum,uA ' Γ λέγοντο εοικν ω ,αὶ 'arae ιου N ibidcm paulo ante, talem ut praeceaeptionem pronunciandi διο Actum D νεμ πιιῶν-e, si 1 cfοκῶν λεγειν πεπλασμα/ωρ, ὰVae πεφυυτωρ. πτὰ οἷ',εκ; δε-ν-τrομ. Qui plurascire uolet de tota hac ratione pronunisciandi,tegat Ciceronem lib. de Orat. III. ubi copiose omnes duntur pronunciationis frigendae praeceptiotines,quatenus tamen adoratorem1pectunt. Necsane indiligenter tota haec res percipi debet,quia ut eodeni libro inquit Cicero,una actio in dicendo domisatur, est ueluti quidum fermo corporis.

Προπιγορα ς τμῆ. 3τε εο οιό in , u τατ id τι .ius p α χίεθεα γχθη κελsicroti qum, ιειρ mi με .am hΙ44 π.Quandoquidem praeter horum p critiam, ignoratio iactae nulla qui Bracm accusatio qua digna sit st udio, ad Pocticam refertur. Nam quis ob secro in his peccatum esse suspicetur, quae Protagoras accusat si quis ui/dellcct, dum procari se existinaci interim praecipiat hoc pacto: Iram

pandes ea quandoquidem inquit ille iubcre aliquid fieri, uel non fie,

ri, praeceptum est.

dum poetices,tali utitur urgumentatione. Ea ex quorum ignoratione nulla consequitur reprehensio poeistarum, poetices acultatis nonspectunt ad ipsiuis ipsorum uesacultat .gnitio nihil diumenti ubi ni t poetis,poetices facultati,uleam non pertinent. Sed uit modisiunt ταμ ατα R HIme sunt igitur ad aliam artem hoc est ad histrionicuin,aut adiam quainuvisti hoc profiteatur,rei cienda. Addidit uerb illa uerbiis contextu Aristot. ο,τ σαμον amsaene, quia multi repreis hendere conantur poetas in f, quae potius ad 'cribenda sunt histrionibus, de qua resub finem huius libelli plura dicemussed hae reprehen iones purulfuntfuciendae,quia non pectarit ad artem, quae poetae propria est.Uulgi igitur hominum saepe errata histrionum putat esse poetarum, uerum haec apte sunt internoscenda,uc dijudicanda ne falso reprehendantur poetae:quod si tamen fiat,negligere debebit talem reprehensi non poeta.Protagoras Sophista ille notisimus, cuius argumentum captiosum refert A. Gellius, di Aristo dteles innuit libro Rhetoricorum fecundo,ubi de apparentium Ent mmatum locis agit: Homerum subtiali ucstiuola quada ratione reprehenderesolebat in primo statim uisu Iliados. quod, cum precandi fit mos Idusus,ta Apollinem initio poematum,ut in dicendo aspirent,o faueant inscribenda actione, quum binarrandam,Crimitandum proposuerint,ime non precatus fise quasi imperansprotulerit: μLύιν αμ δε Θεα. Nam definiens qi id esset unperare,ita dicebat Imperare e 2,cum aliquis mundutuliquid alicui faciendum, vel non faciendum, noti lim,ti u ποιῶν bulent manuscripti libri,num in uulgatis ce postrema diis cito. Zoiluin quos accepimus stiuola hac ratione usium reprehendendi multu cotra Homerus ipsi Her eupatur enim Suidasi uni lib. Ita aduersus Homeri poemata edidissee: easq; reprehen sorici grammaticis

라틴어 텍스트