장음표시 사용
111쪽
placitis, ut contra Theophrastum, Alexandrum, Eudemum, caeteros praestantes uiros .a qua uia philosophandi nec Ioa.gram. discessit semper aliena,qufalsa opinatur,oppugnans. ambo etiam inter se maxima altercantur contentione, ut unus alteri obiiciat oecontradicat. Sed quid egemus aliorum auctoritate,cum nobis tectimonio sit ristoteles e qui nunquam in rebus obscurioribtis suam attulit sententiam, nisi ante aliorum fassas reiecerit opiniones , ut unicuique parum in eius doctrina exercitato ef per pectum. in primo enim pusuram de rerum naturalium principi s non statuit opinionem,nisi prius aliorum refellerit sententias, primo etiam coeli mundi elemitatem non stabiliuit, nisi ante aliorum opiniones destruxerit, locuturus etiam in libro de anima de animae substantia fuam non protulit opinioneminis aliorum placita confutaverit. Tadem hic tractandi modus inuenitur seruatus in omnibus eius libris, quos de naturalibus, diuinis, moralibus composuerit. Vetaim utinam hic esset istorum maximus error,hoc longe maioribus decipiuntur,philosophiam sepe rebus Theologicis temperantes solum minutas ct angustas faciunt altercationes, quae uero maioris sunt
momenti O ad rem magis attinentes ab his relinquhntur. Minutos
praeterea O ferd nucius nominis sequuntur philosophos, qui deterius in philosophia senserunt,quorum me pudet nomina subscribere.o fata, o tempora,habemus eruditi sermos uiros riclo.auditores, qui optimd studia philosophiae exercuerunt, in eruendisque Aristotelissententiis diligenti simi di acutissimi, exgraecis nemine excipio, inter Arabes habemus Auerram, quesectemur. apud latinos non est quisquam, quem fatis firmiter probare ausim: qui Aristotelis fensa prorsus sit assecutus,nisi fortasse ex parte Diuus Thom.ipsi uero hos contemnunt barbaris di minimis philosophis incumbentes, in quorum commentarbs perturbata omnia O inutiliabus quaestionibus referta reperiuntur . si magis a rivulis caninis
lacunisque putridis, quam a purissimis o splendidissimis fontibus
praeliantissimae philosophiae rudimenta hauriunt. suare quod faepe philosophiae studiosos publice atque priuatim admonui, id ueruexhortor, ut ineruditos fugiant pryceptores, prorsusque ab eorum consuetudine recedant,nihil enim periculosius, nihilque magis dotestandum,quam eos his imbui,quorum obliuisci opus sit. Cum illisi P non
112쪽
non loquor,quibus propositum est in latinorum commentariis consenescere,eorum enim salus desperata est ed cum ijs, qui adhuc nodecreuerunt,quibus assuescant.Hos hortor,atiue ueh ementerro go,ut doctos insequantur praeceptores, absintque ab ijs, qui alicui expositori consecratifunt,ne mala consuetudo remorata longius serpat atque perambulet.Sed quo progressuisum, ut a meo discederEinctituto e Sed causa fuit huius ic oris calamitas, qua disciplina bonarum literarum ablata est , ct amor in philosophiae studiosos. Tunc ad meum munus pensumque me reuocabo,ct quodproposueram,exequar prius de operis materia disserens.
Opinio Olympiodori, & complurium latinorum. Cap. i.
t. id primis nobis occurrit Obmpiodori opinio, quam comi plures latinisecuti sunt, institutum scilicet huius operis esse de elementorum passionibus loqui, qua in superiori plaga generantur. Et ut haec intelligatur opinio, animadvertere o portet tribus in locis,ait Obmpiodorus,tractari,non uno tamen modo,de elementis,nempe in libro de coelo, de gener.ct corr. oe hic. disputatur de elementis in libro de coelo,ut aeterea sunt, in libro uero degra di corr.ut ortui ct interitui sunt obnoxia,hic uero, ut quia busdam subiiciuntur assectionibus,ac uario assciuntur modo: nec per affectiones iuxta horum sentetiam primas intelligi oportet qualitates,ut calidum, frigidum,humidum Osiccum,nec quas motiuas nuncupamu s,uelutigraue O leue, sed qua elementis aliquo modo interse affectis accidunt funt autem ignis assectiones, ut imagines accensae,sicuti cometae stella discurretes, caeters id genus..aqus uero pluvia, ando,nix,ct eiusmodi,qus humore aqueo conflant. feris O aquae communes adfectiones iunt iris, corona circa solem O lum,uartii colores, foueae, hiatus,quae in aere aqua permixto apparent.Sunt uero terrae, ueluti terraemotus, uarietasque in eius partibus compecta,ut cauereositossoliditas,o hissimiles assecti nes.Scopus est igitur Aristo. in hoc tractatu docere elementorum
huiusmodi affectiones,qua insublimi fiunt,nam si qua intra terram
113쪽
in eiusque gremio produci conlpiciuntur, petier naturam eas fieri existimandum est,ex eascilicet materia,qua suapte natura in sublimem locum ferri apta est, elementa igitur, ut in locosuperiorisecundum has mutantur assectiones,dicuntur esse subiectum. Hec eorum opinio rationibus O auctoritatibus inruitur. Trima ratiom,idem inscientie subiectum di passonum, quandoquidemsacultas demonstrat passiones desubiecto,elemeta uero his passionibus, quae hic tractantur,subiecta sunt, ea igitur'biectum conssiluere
oportet.minor olimssitur,inristo.proponens intentionem auelcmetorum esse passiones,quas est uenaturus.idem confirmatur. idsub tectum in facultatis,de quo monstrantiir pastioncs,ut liquet I .po i .Post tectie.de elementis affectiones octenduntur,quod ex risi patet, qui I .meteoCrepetens inliitutum ait accidentia ignis, terre, O reliquo . hrum,ac eorum causas velle inquirere.sic ait. Quare accidentium circa ipsum ignem,& terram, & cognata his,ut in materiae specie eorum quae fiunt, causas oportet putare. Traterea fatetur de mundo,quem dixit quatuor connare elementis, monstradas passiones. Sic autem inquit. Qui itaque circa terram est totus mudus ex his constat corporibus,de quo accidentes passiones dicimus esse sumendum. O cap. primo pesicuo liquet de elementorum passionibus ese institutum. Deinde de ijs habetur hic doctriana, quas nos res meteorologicas nuncupamus, eiusmodi autem Arinot. initio libri uocat elementorum passiones, quare de elcmentis quo ad has assessiones erit scopus. Traeterea materia proxima, ex qua res meteorologicaegignuntur,m duplex halitui, ut docet Ari l.M. - .so.humidus scilicet O calidus,qui ex aqua euaporat, calidus O e. .& sium. siccus,qui ex terrain tu tollitur,qui ex elemetis, e quibus estuan g. p. i. tur, specie non disserulfe oluin quibusdam accidetibus, ut leuitate O grauitate oe crastitie in tenuitare,ut uidetur innuere, risi. e. . quando sic ait.Et est uapor quidem potentia,ueluti aqua,exhalatio autem potentia uelut ignis.ctus igitur ictorii dicentur affectiones,eaede dici poterunt elementorum siquid ecie non ieiun I. ixutur,assectiones aut meteorologica no sunt nisi halitas illi uario mo assecti. Umili igitur ruene elemetora dicetur essectiones. Additur Et quia perfecta doctrina poscebat, ut de elementis ita asse reis ageretur,nimirum haec reliqua de eis habenda erat scientia.
114쪽
BHO T a veritate O ab rip. sententia haec sorum opinio,tantiisq; abest, 't cum cIs centiamus,ut lo ge alia sit nostra mens,in hac eorum opinione complures reperiuntur errores.Arguuntur in primis in triplici elementorum
Tractatione,quam triplici loco Aristotelem scripsisse arbitrati sunt, si quidem uerum non es in libro de caelo agi de elementis ut aeterna sint, aliter enim quam essent, se eis fuisset disputatum,quandoquiadem ortui di interitui obnoxia sunt, nec enim maiorem participas eternitatem,quam reliqua omnia,quae coeli circumflexu comprehe-duntur,quorum peries duntaxat ortus, interitus es expers.Tryter ea de eorum generatione loquitur Odrus. in tertio coeli, eluti in
illius initio pollicitus fuerat.verum de re hac pluribus egimus in superiori Praefatione. Deinde nec verum est hic tractandum esse de elementorumpassionibus,ibi enim de eis habenda erat doctrina,ubi de elementis agitur, quandoquidem eiusdem es offit de subjecto passionibus tractare,ut patet i .post.disseritur rem de elemen tu in libro de cyto,ibi igitur de eorum pamonibus erat loquendum, aut sal: gin libro degra oecorr. quo sit liter de elementis, Ni principia sunt mixti,di putatur. Deinde eandem respicitfacultatem tractatio omnium pinionum, non enim magis de uena quam de altera in facultate agendum est, in libro de celo de compluribus elementoravi affectionibus dissutatur, t etiam Aristo.inclituerat initio ter iij, ibidem quoque de his erat disserendum,quas hic tractari opi
nio arbitratur agioquin imperi tita fuisset ibi tradita doctrina de
. eis. Parum etiam fautores huius opinionis sibi contiare uidentur, modo.n. elementorupastiones costituut subiectu,mota ipsa Heme ta,quae mutuo disiunguntur,utrunque tamen es falsum , passiones
cum accidentia sint,in facultat ubiecti locu obtinere non possunt,femper enim subiectumsubiicitur accidentibus, quor i alia non sunti .Post tex. accidentia. Praeterea crisi. i . post. subiectum tanquam alterum dir'. passionibus dixit in facultate tractari,quare unum pro altero accia, nequit. Nec elementa Jubiectum esse poterunt, quandoquidem haec in disciplina meteorologica perinde ac principia stabiliuntur , qua prorsus d subiecto seiungi oportet,ut nulla societate cum eo co iungi
115쪽
iungi possint, rist.enim r .meteor. vi materia constituit principia i. Meteor. quatuor elemeta, ergo pro Dbiecto nullo modo statui possunt.Dein q/pq ceps unitas facultatis exfubiecti unitate accipitur elementa uero plura sunt,ct non unum, quare eis nomen subiecti non potes attriabui.cum subiectam, O principia in facultate idem esse nequeat, hoc eorum dictum erit falsum. ccipit etiam reum hac opinio, quod a
veritate alienum est,nempe elementa posse transmutari eorum non mutatasub antia,ex aliquo intrinseco accidente, Tiptita raritateo densitate , iue tenuitate di crassitie, raritas enim O densitas primas insequutur qualitates tecte iacuer. .phi non poterit igitur elementis contingere mutatio raritatis Odensitatis,nisi cum ea coiungatur,quae est calidi,frigidi, humidi,disicci, haec uero fieri non
potest sine ea mutatione, quae est in eorum subsantia,ut in Austennam Auer. Uendit 3 .celi .sunt enim prime qualitates elementoru 3propria accidentia, ut ex Arist.2.degen. corr.colligi potest,qui primis qualitatibus definiuit elementa, in definitione uero non ponuntur nisi rei principia,aut horum loco propria accidentia. Vnia cuique etiam rei proprium est ascribendum accidens, elementis solum hae qualitates attribui possunt,c n per eas operentur,eisdemq; ctis in diminutis augeantur O diminuantur, si autem haec in proprii accidentis natura,vt ab eo,cuius es, separari non posit,nisi di illius substantia mutetur quidem e sectus mutatio ex ea,qucausae est, oritur, mutatis igitur primis qualitatibus necesse es raelementorumsub antiam mutari,eorum ; intensis O rem is qualitatibus,simul ubstantia intenditur Ur remittitur.Fraeterea,et
est verrois ratio,si elementum in qualitate mutari posset sine ea, quae essu tantiae,tunc poterit sine ea qualitate inveniri, in qua diximus fieri mutationem.id quodsequiturfacile mendi teri fumamus ignem habentem octo caliditatisgradus,si consistere eum diciamus sine aeno secundum substantiam non mutatum, par ratio est, ut sine omnibus gradibus inueniatur. Ani enim eiusdem rationis ueluti pars di totum teste Ars.primo celideruabitur igitur sine proprio accidente quod d veritate dissentit,quare elementa fine iub- flantia mutatione inprimis qualitatibus mutari nequeunt. Quod itaque opiniosumpsit,falsum est. ec est verum res illas meteor logicas ueras esse Hementorupasiones,essent enim accidetia, quod
116쪽
falsum est ,sunt enim subctantiae , qua elementorum mixtione comstant, cometa enim non est solam illa combustio,siue ignis splendor, sed est corpus mixtum,ut dicemus,cui combustio displendor acciadit. Traetereafuisset diminutus ris .in lib.degen O core in ei mentorum doctrina,ibi enim no enumerauit eas pastones, quas hycopinio elementis ascribit,sicuti fulset necessarium .LDecipiuntur
etiam huius opinionis autores non enim est uerum tantum ea tra
ctari,qua in sublimi fiunt, sed di complura alia, i fontes ,marisDIDdinem, terraemotus, neque haec praeter naturam gigni putanduessunt enim res naturales, reluti di quy in plaga superiori fiunt, nec refert si elementa ui contineantur,quia etiam in mixtis perfectis quodammodo uiolenter coercentur grauioribus cum iis, qua leuia sunt, permixtis.
Diluuntur opinionis rationes. Cap. s.
V m An oluenda rationes,quas pro opinione confvst si rara retulimus, prima rehcitur, quoniam Trium accipit,quod paulo ante fuit explosum, nempe res meteorologicas dici elementoriam passiones,adeo enim id d veritate abes l, ut nihil ei magis contrarium esse possit,s substantiae vocentur papiOnei ct accidentia, in re hac feta omnes deceptisunt. DIcimui igitur duplici de causa ab Arso. uocari elementorum pastiones, aut quia in loco elementorum procreantur longie remoto ab eo, qui est mixtorum perfectorum, proinde res in aere productas aeris uocat passiones, qua in igne ignis. aut quia istarum rerum natura propter earum imperfectionem parum ab elementorum D antia uidetur distare sunt enim mixta imperfecta, ut paulo inferi dicemus,qua facile in elementa dissolui possunt,ut eorum magis uideantur phyiones, quam quae ex elementis ortum habeant. Secunda ratio similiter falso innititur fundamento, capit rata halitust cie ab elementis non disserae,nec haec ambo a rebus meteorologicii, quod nimis es absurdum , d veritate a lanu. halitus enim ab eo, a quo attollitur,elemento dissert,veluti mixtum asimplici, elime tum enim,quod halitum exhalat si iuxtapropriam consideretur Otura,simplex est,exhalatio uero mixtum, in ea enim quatuor. m
117쪽
duntur elementa,ut patet ex Aristo. r. meteor. qui exhalationis species referens ic ait sunt enim duae species exhalationis, ut dicimus, hec quidem humida, illa autem sicca,vocatur autem hycquidem uapor, illa autem secundum totum quidem innominata est, eo autem, quod in parte,utentes necesse est uniuersaliter appcllare ipsam, uelut fumum,est autem neq; humidum sine sicco,neque siccum sine humido, domnia haec dicuntur secundum excessum. ponens igitur duplicem exhalationem, neutra sine alterius mixtione consistere opinatus est, quare in utraq; quatuor inerunt elemeta.dipaulo infra de humida exhalatione loques sic ait. Harum autem quae quidem humidi plurem habet multitudinem exhalatio principium pinetis aqui est. cum autem cum comparatione loquatur,innuit alteram inesse oppositionem in humida exhalatione,licet illius plus,quare cum uapor calidus O hum dus sit ob eam mixtionem,quam cum altera exhalatione habet,erit siccus, non erit igitur plex, i .meteor.sic ait principium at tem & horum,& multorum alioru hoc est,calefacta enim terra a Sole, exhalationem necessarium cst fieri,non simplicem, ut quidam putant,sed duplicem,hanc quidem magis uaporosam, illam autem magis spirituosiam. in quibus uerbis cum ea uratur dictione,magis, cum comparatione loquatur,significat in uapore existere exhalationem,o in hac vaporem,utranque vero dici t rex superabundantia.Praeterea idem ratione possumus moliri, nemini est dubium in vapore calorem existere,non qui in summo sit ,sed qui remissus, esset enim purus ignis, omnis vero remissio fit merito contrarietatis, ut reliquit Ars. s .pvs. in eo igitur frigidum consistet, cum similiter in summo humidus non sit,sicci admixtione erit remissus,itapor igitur secundum substantiam idem non est cu aqua, cui solum frigidum Ohumida ines.Praeterea si exhalatio cum eo,d quo eleuatur,eiusdem esset peciei,necessarium foret concedere halitum d terra sublatu eas habere qualitates,quae sunt terrae, at e que specie non differre,quo alsum est,quia exhalatio es calida oesicca, terra vero frigida S sicca, exhalatio igitur e terra eleuata magis ignis naturam refert, proinde dixit Aristo. es locus ab eis adductus,qu)d exhalatio es potentia veluti ignis, eas enim participat qualitates,quas habet ignis,in huncq; facile mutatur.
118쪽
simili rationes sum in res meteorologicas ab iis elementis,d quibus ortum trahunt, non diferre, ut ignis impressiones a terra non dictent,ex qua procreatur exhalatio,unde pcsi illae oriutur, veluti quae sunt aquae no discrepant ab aqua. suorum diuersa sunt operationes,eorundem formae aliae, O diuersae sunt, ex operationib.n. dignoscimus formas,alia aut sunt exhalationli operationes ,ra alia elementoru,a quibus elevantur, e terra.n.elata exhalati ursum tedit,terra uero deorsum.Similiter deaqua ct vapore dici potess.Deinde ab ijs,quorum sunt,principia specie digerunt, iteraeissaproducerent, elementa harumpassionum funt materia remota,exhalatio uero proxima specie igitur disserunt. Deinceps altera es mixtorumjecies oe simplicium, res dictae meteorologicae mixta sunt, Mi paulo pos dicetur, quare cum elementis specie conuenire non pose sunt. Eorum quoque in diuersa species,quorum aliasunt accide tia,compluribus accidentibus disiunguntur mutuo,nempe densitate,raritate Aura, colore, motu, quae in eisdem specie inueniri nequeunt. Ratio itaq; quae his innitebatur fundamentis, prorsus diartita est.2 ec poserem ratio aliquHd habet momPtum quidem res, quae hic tractantur, elementorum non funipassiones, de eis igitur non erant demonstrandae.
Opinio nonnullorum, eiusq; improbatio.
S T secunda opinio nonnullorum, qui mixtum is refectum,ut in sublimi gignitur, subiectum esse putarunt,i telligentes per mixtum imperfectum quod duobus,aut tribus, di non omnibus conseat elementis. Astruitur clorum opiniore,quod Arim.initio libri dixerat,qui intentionem proponens ais eam facultatem se traditurum,quam omnes priores Metereolaetam vocant,perinde ac si dixisset,de usse locuturu,que in sublimi fiunt, que cum mixta imperfecta sint, merito subiectum costituetur,quod msuperiori regione mixtum imperfectum fit. idem confirmatur epilogo,qui in sine huius facultatis habetur,quo ea duntaxat colliguntur, qua in sublimi procreantur. Quaecunque igitur opera accidit
119쪽
dit exhibere segregationem in locis iis, quae super terram,ta ta fere sunt, de t alia. Verum haec opinio recta non es, multisque modis a ueritate recedit,in primis enim reiicitur,quia falsum est id dici mixtum imperfectum,quod duobus, uel tribus tantum constat elementis, in omni enim mixto quatuor elemcta inueniri necesse est, sicuti paulo ante in duplici exhalatione o edimus. in aqua deplata quatuorinsunt qualitates,ergo quatuor elementa ropria.n.accidelia ab elementis separari non possunt: cum autem in uasumma nos humiditas sed remis, ioquin es et elementum simplex,aliquid
sicci inest,quandoquidem rem io fit merito contrarietatis contra rijque admixtione smiliter cum in easumma nonsit frigiditas aliquid caliditatis ei inerit. Si igitur in ea duas qualitatum oppositi
nes inuenimus, aflirmandum es in ea quatuor elementa reperiri, quorum qualitates funt passiones. Hoc idem ex Arino. confimmatur,qui fecundo degen O corr.cum dixei it generationes fieri ex acontrari',adiecit P ubi inexsunt altera extrema cotrariora m , necesse es altera inesse, quare concludit in omni misto omnia plicia inueniri,nec cum Ioagram. ibi sentio opinante res meteoroloe eas non dici mixta, si quidem ait in eis elementa per iuxta positionem sibi mutuo haerere. Huiui enim nos sumus opinionis vere dici mixta ex addita forma,quae mixtis aduenit elementis,dici uero imper fecta alia ratione,quam putauerint alii,arbitramur,ut paulo infra dicemus. Nec non falsa est haec opinio, cum modum considerandi
praeceperit, uiscilicetin sublimi fit,non enim subiectum aequale essssi facultati, nimirum strictius, uidem multa hic tractantur,quae insuperiori regione non producuntur,ut fontes maris Difedo, ter- '. raemotus, ct eiusmodi, quae in terrae visceribus gigni conspiciuntur ut etiam risI.in principio proposuit.rire quoque huic disciplina modus disserendi est satis accommodatus,quae enim in sublimigene
rantur,etiam d nautis Urologis conerantur. Nauta pro temporis mutatione uentos,pluuiam,digrandinem injicit, ueluti etiam .agricola, Crologus vero Cometas, facultas igitur hyc eo considerandi modo non eriiseiuncta d compluribus aeus. ratio, que pro hac opinione fuit allata, oluetur,cum de inscriptione loquemur.
120쪽
L IO RIT II reiectis opinionibus modo decet, quae fit noctra mens, exprimere,uerum quo requentisiimd dictuma eli,duas pro subiecto uenari oportet partes nempe r E consideratam ct modum tractandi ro re considerata mixtum imperfectu nitimus,non eo tamen modo,quo priores, sed id intelligimus, quod qua uor conclat elementis,dicitur autem imperfectum, quatenur in eo imperfecta mixtione miscentur, quare duplici causa vocari possunt imperfecta, primum quia in eis non seruatur prorsus ilia
miscibilium AEqualitas,que requiritur,ut mixtum diu conseruari ualeat, sed unum alteri paulo tumus dominatur,veluti conjicitur inpluuia,in quaplus aquae quam reliquorum in , ct proinde res meteorologicae breui absimuntur tempore. Secunda ratio in ob eorti, quae miscrastur,imperfectam mixtionem, ex quacunque leui causa possunt dissolui, mutarique in elementa, ex quibus sunt composita qua ratione eiusmodi mixtorum forma imperfecta dicitur,non enim in ea perfectam coniunctionem societatem; elementa inter se coiauerunt sed facile di in quouis eorum minima facta auctione disiunguntur,ct in propriam redeunt naturam. id igitur mixtum intestigi uolumus,chi de re loquimur confiderata.nec haec nostra opinio ration)bus ect destituta.Torta id subiectum est, cuius facultas uenatur principia,mixti uero imperfecti hic principia inquiruntur, ma- . Met.tex. ior cons Ucua eri ex modo Aristo.argumentandi qui quarto aceta- i. Di.ait de ente fieri sermonem,quia entis principia indagantur, es
it, hirico, I et .eiusdem inquit de substantia esse theoriam, quoniam sumantiae rum principia inquiruntur minor prire su operis patet, quandoquideI. Meteor. Ariit. l .meteor.duo Batuit principia rerum Meteorologicarum,
p si iras,quod dixit esse Glum, materiale quod remorius en,quam tuor elementa,noem es alterum materiae genus,quod proximum est, id duplicem uocat exhalationcmfumma et .cap. primo. ex huiusmodi autem materijs eo modo sibi adurentibus,ut diximus, mixta solum e quae imperfecta nominauimus,gignipossunt,alius.n .mi tionis modus requiritur pro eorum productione, quae persectiora sunt. Trincipia igitur hic inuectigata hanc mixtionis rationem re- Piciunt, illorumsimiliter inquiritur forma, ctim eorum natura dio subfl in