장음표시 사용
171쪽
ct affectioues,quae caeteris praeferendafunt,tractantur: Versen curali ut scientiae naturalis libri de subiectispeciebus,mcorporis naturalis disserant,eum primum constituere operaepretium est, in quo de priori di praestantiori pecie agitur, qua uniuersum est, de quo cum in libro de caelo disputetur, eum primum post librum pulsiudicare oportet Tertius est,qui uniuerse de mixto, di de eius ortu loquitur de gener. corr. nuncupatus,qui uero deinceps sunt, de mixti Jeciebus tractant,primus tamen est,qui de priori loquitur Pecie,quod mixtum imperfectum nuncupatur, cuius tractatio tribus prioribus libris meteor.complectitur. in quinto loco liber illa continetur in quo communiter de partibus similaribus fit sermo, quemitu gus imperitorum quartum nuncupat meteororum,qui etiam pro Mineralibus e xtat,ut in quinta diximus Praefatione. 2Ennulli ue-
res recratiorari alio ordine distribui libros philosophiae naturalis arbitrati sunt, quandoquidem tria priora uolumina nempe de pla fico aredi li,de caelo, Odegene. O corr.de principis s esse putarunt,reliquos uero libros de iis,quae exprincipi s efficiuntur,o id sensisseristotelem conatisunt octendere,initio enim pus proponens ii tentionem ait prius cognoscenda esse principia prima ad elementa usq;, paulatim autem in his libris deuenit ad principia propinqua, libro enim pusicorum communia largitur principia, in eo, qui de celo est minus communia,siquidem de caelesti corpore tanquam deeraciente causa oede quatuor elementis ut de moteria,quae minoris sunt ambitus iis,de quibus libro phisdictum est. ueta in quia de his non fuit absoluta tractatio,fuit necesse alibi eorum aggredi fermonem, quare perfectior oe exactior libro de ortu di interitu traditur, ubi ea perfectius co oscuntur, quandoquidem explicatur causa effiens, quam solem esse dicitur in obliquo circulo cum motu primi mobilis atque causa materialis, cum de elementorum generatione hi sermo. Cum itaque quaeque in his tribus libris disputata ut principea disserantur,merito de principiis libri nuncupandi sunt. idem .isi istoteles initio primi meteor. usus es significare, quippe epilog I colligens quae illuc que dixerat simulque instituens de quibus sit tractaturus ait. Reliquum aute huius methodi est adhuc conliderandum quod omnes priores meteoro' viam uocant.
insuit totam de natura mentiam duas in partes secari in rem,qua
172쪽
de principiis, in eam,qua de iis agit,qua ex principi, efficiuntur. Veris ictorum inscitia plurimum admirari conuenit, quis unquam tam rudis oetam ignarus Aristotelica disciplina, ct tam ingenii expers extitit,qui id genus opiniones secutus fuerit e adeo enim a Teritate abest hac opinio,ut nihil ea alsurdius sit, quod sieprimum ostenditur. nulla scientis naturalis datur pars,in qua non tractetursimul de principiis C de iis,quae ex illis componuntur,de his enim tractatio ad unam attinet facultatem,quare in libris illis,
quos ipsi uocarimi de principib, etiam de compositis disseritur, in unaquaque enim facultate es necesseponisubiectum,quod compositum, ex principiis factu esse oportet.quare doctrina libri pus
non deprincipi, nuncupabitur,cum ea principaliter non consideretur,sed de corpore naturali,qui primarius Oiscopus, iliter uolumen de caelo asubiecto denominationem magis accipiens non de principiis, qua secundaria intentione tractantur, dicendum est ,sed de Universo. uocabitur quoque liber de compositis, qui de ortu erinteritu inscribitur,quandoquidem de mixto uerba facit, quod suis conflat principi'. Traeterea tenera cientia natur is eorum,que composita sunt graderescientiam on solum autem mixta rerum copositione e ciuntur sed etiam elementa,in corpora Ulestia.quare haec omnia uisubiecta,ct non ut principia tractari oportebat, alia terscientia naturalis foret diminuta,si quidem res tot modis considerari debent,quot possunt.tractatio etiam infe 'scedit eam,que ad alterum collatione habetur,ante igitur dijutari debebant, ut res
ex se sunt reinde ut principii rationem ineunt a sum es etiam reliquos libros de compositis duntaxat dici, quippe in illis proxima inquiruntur principia. Nec rationes allatae aliquod habent momentu rictoteles enim pollicitus es rerum naturalium communia O propinqua principia uenari,ut id quidem adjecies corporis naturalis sit referendum,uelati uidere est in animalium cientia quorum communisii principia libro phy coctum inuestigata ,propria in iis, cui de animalibus tractant,similiter caeli communia principia eoA libro dera coauditu indagantur,quae ueta propria sunt in libro
de caelo inecnobis omissicus primi meteoromi oteles enim ibi eorum,qus dixerat,scit epilogum, institutumproposuit,de quibus erat locuturus,quoniam nisibi conuenlantius j eripoterat, P niam
173쪽
niam opus illud in uniuersascientia naturali medium tenet locum,
ad quod cum peruenisset, inde quibus disseruit, O de quibus erat
disputaturus, conumerauit, ueluti in medio cuiusque res fieri solit, ut praeterita epilogo repetantur,c futuraproponamur. Verum ut ad rem nostram redeamus,libri, quos hunc de anima praecedere est perspectum unt,quos retulimus , di in re hac concordes sunt interpretes,apud quos tamen maxima extat controuersia, de eo qui consequi debeat, ct quos uolumen Minima praecedat.
Opinio Alberti cognomine Magni.
RIM M se ofert aeserti cognomento Magni opinio, quisextu locum librum de anima sibi uendicare contedit, ct postque eum,qui de mineris est, collocari,anteire vero lubrum de plantis O de Inimalib. ita ut inseptima side sit de piatis
disciplina n posrema de animalib. rationib. autoritatib.hsc opinio stabilitur, prima est ratio, , cum Arisi de animatis esset locuturus nempe deplatis in animalibus,cogebatur prius de anima differere,quandoquidem cuiusque cognitio, si eius fuerint principia, non comparatur,nisi ea fuerint cognit quorum notitia rei praeferro,anima uero es animatorum principium,eius igitur doctrina praeponi erat necesse. Secundo operaepretium est,cum de jeciebus dialputatio infacienda,ut ante degeneressermo,libris uero de an malib. de animasensitiua disseritur,in es autem, qui de platii sunt, de uegetatiua,quae uniuerse anime suntlpecies, ergo prius de aniam communiter erat agendum.quare liber hic, in quo de an ima tractatur, antecellit de animalibus libros. proinde in libro de anima locvthrus de anima prius uniuersd, deinde singillatim o soteles de ea disserit Tertio id praeferendum est in doctrina,quod alteri confert ex quo reliqua intelliguntur,at de anima notitia magis ectnecessaria ei quae est de corpore, quam contra,ergo praeponenda est doctrina de animalibus ci plantis,in qua magis de corpore, inparte materiali agitur. Traeterea actus prior sit potentia tempore,
natura, ct cognitione,ut liquet y.meta.anima uero est actus corpo F.Met. tem
174쪽
tur Arictotelis tectimonio, qui initio libri de fensilibus sic inquit
postquam de anima dictum est, de animalibus o uitam habentiabus omnibus dicendum est,quare scientiam de anima ei, quae est de nimalibus di plantis praeponit. O in fine de motu animal.inquit postquam de anima dictum est,modo dicendum degeneratione animalium,quare fatetu e prius egisse de anima,pollicetur deinceps se tractaturum de animalibus. Adiiciunt praeterea fautores huius opinionis doctrinae ordinem esse Atiplicem,unum, quem inter doctrinas uniuersas inveniri asseueris,cuiusmodi sunt 'Ietaphsica, gaturalis, Iathematica,alterum uero inter partes unius scientis, in uniuersis talis seruatur ordo,ut a faciliorib. exordiamur, uelutis .Met.tex. Aristoteles 3 meta.visus es innuere, quosactu est, ut uetuniores , Mathematicas disciplinas in primis addiscendas putaverint, facialius enim doctrina complecti possunt.Has consequitur riaturalis , postremo uero Metaphlica, qus de rebus magis abditis di occultis uerba iacit. inter partes unius scientiae alius attenditur ordo,ut noqua magis facilia sunt,sed cognitu diffitiora praeferantur,cum is usurpetur ordo,qui es fecundum naturam,quo Aris Ioteles in phialosophia naturali usus est, ut semper a communioribus ad minus comunia profectus fuerit,in quibus naturae ordo animaduertitur et ut igitur talem tueretur ordinem,fateri cogimur de anima prius tr classe ante doctrinam de plantii O animalibus, qus natura po-Beriora sunt.
Opinio improbatur, Sc rationes diluuntur. Cap. 13.
huius uir ententiam non probo,nec ei aedhyrendum esse opinor, primum quia scientiam hanc de anima ab ea,que es de animatis, ieiungi arbitratur,quod a ueritate abhorret, quandoquidem anima eorum est principium, uniui Gest facultatis de principis, de iis, s ex principi s fluunt, ag
re,nec id diuersis conuenit disciplinis. Tetterea Aristoteles exoradio primi meteor.ea proponens,de quibus pos doctrinam meteorologicam erat dicturus,ait de animalibus Atractaturum, nec de ani ma
175쪽
ma meminit. quare aut liber de anima sub doctrina de animalibarcomplectitur,aut insexto loco minimί es reponendus. Ad hec in fine libri de mineralibus pollicetur sede animalibus O plantis locuturum,nihil dicens de anima. Deinde in calce de incessu animalisi epilogo repetens quae dixerat, ct instituens de quibus est tractaturui,sic ait De partibus igitur cum aliis,tum ijs,quae ad incessiunanimalium faci ut, nec non ad omnem per locum mutationem
hoc se habet modo, iis autem sic determinatis, proximum est de anima contemplari. Quare po sermonem de Animalibus constituit librum de anima. hoc idem confirmatur ex fine libri de communi motu animalium,ubi colligens epilogo quae dixerat,primo loco repetit librum de animalesartibus disic ait.De partibus igitur uniuscimisque animalium,& de anima,praeterea de sensu & memoria di somno dictum est. opinio igitur Arsstotelis non fuit,ut mentia de anima praeponatur et,quae est de animatis.Soluendae modo sunt rationes, qus nullius sunt roboris,ct ad primam respondetur,s, uerum es animata cognosci ex eorum principi',atque ex ipsa anima tamen non eri necesse,ut de anima in altera tractetur cultate,quinimo uno in loco de prin cipijs,di de ijs,qus ex principiboriuntur,agere oportet.Secunda ratio Iamae innititur radici, siqui de uerum non es in libris de animalibus,s eos a libro de anima seiugamus, in libro de plantis tractari despeciebus animaestu enim in iliis de parte materiali fit seremo tesse Iura.initio libri meteor.cognitio enim animae habctur in proprio tractatu,ubi etiam separatim de qualibet anima disseritur. Igec tertia ratio aliquod habet momentum,quoniam facilius corpus,quam anima cognoscitur,ct proinde Aristoteles in animae definitionesumpsit corpus si autem d finitio ex notioribus,ut liquet 6.Topic. praeterea ut secundo cossatile anima,cognoscitur anima expotentiis,hae uero ex organis, quorum noticia ex Operationibus comparatur, cum autem organa ad ima cognitionem conferant, quae materiae locum tenent,merito exmatcria animam innotescere putandum est. Siccirco Ariclo.librude partibus materialibus et,qui est de anima, praeposuit. Iexander initio' a paraph. dixit ante inquisitionem de anima corporis apparatum esse considerandum. Ad quartam nonnulli respondent di vatum ordinepraefertur anima,uerum ordo hic interduraperueret titur,
176쪽
titur, ut ab eo incipiamus,quod est nobis notius,ct ideo Aricto. eu secutus ordinem de partibus prius egit materialibus. sed haec sol rio mihi non arridet,siquidem capiunt formam ct actum priorem esse materia O potentia,quod uerum non est,unumquodque enim ex materia praexissentenocreatur raeterea antequam aliquodam sit es necesse,ut potentia prius fuerit, ergo potentia antiquior es actu . nec ristoteles s. meta.aliter sensit,ibi enim declarat quomodo actus prior potentia sit tempore disic ait.Tempore aute prius sic, quod idem specie agit prius,numero uero non, lico autem hoc res enim actum O potentiam ratione diuersorum animaduerterimus,es perspicuum P actus prior es potentia, nam homo potentia ab eo qui actu e Idit actu homo,quare unius actus O agentis praecedit potentiam alterius Opasii.verum si de eodem loquamur, potentia actum antecellit. asserere igitursimpliciter actum praecedere potentiam, effalse .s autem unum numero animal respici mus, materia prior est forma,quae ex illa educitur. Ad id quod ex opusculo de sensilibus assertu ridicimus non recte fuisse uerba aliata, ristoteles enim ibe pollicetur de animalibus O uitam haben tibus,qua nam i communes O proprie eorum operationes, inquirere,quod nos minime negamus. nec nobis obstat locus ex libro de molli animalacceptus, affirmamus enim librum de anima eum, qui est de animalium generatione,praecedere, uerum ante illum de anima complures sunt de animalibus, ut de historia liber,de partibus, O deincessu.quod uero de ordine uniuersarum mentiarum dictum est,minime res cimus, illud tamen euertimus, in partibus unius scientiae semper ordine fecundum naturam sit utendum, in eis enim interdum ab iis,quae intellectu facilia sunt, auspicamur, O aliquando dnobiliori,ct proinde Aristo. s .meta. magis dementis partibus loquens sic ait Ex opposito uero aliud principium est illud, unde quodq; optime fiat, ut doctrinae non a primo ac rei principio aliquando inchoandum est, sed unde quis facilius discat pa m hunc usurpavit ordinem, in facultate analiticaprius de demon ratione locutus est quam de desinitione perinde ac de pecie notiori, O secundo de anima tractaturus de sensibus non de eo prius uerba fecit, qui natura assios antecellit, sed de nobiliori ulpura de uisu. Dicimus itaque locuturus de animetis ristoteles prius de notiori
177쪽
specie aguntipede animalib in quorum libris,qui de anima est,numeratur,prius aut e libro de partibus animal.de parte materiali egit, ex ea enim anima, pars formalis erat cognoscenda . Verum quis ambigeret, Drma notior es materia, quaesecundum analogiam cognoscitur, ut liquet i .pvsi .RUspondetur,quod materia est duplex I. Phy.rex. prima, secunda,prima est informis O potentia exiliens ad omne e=formam,di hac magis ex forma claret, quandoquidem ensibus non subibitur. qua uerosecunda est, omni forma non spoliatur, de qua nunc nos loquimur, quae etiam ab Ari fuit explicata libro de partibus, ct ex hac quamcommodissimd anima innotescit, ueluti uni partes similares et o micae,qua latim nobis conspiciuntur.
AU E R IS aliam secutus est opinionem, arbitratusque es , ut testatur initio primi meteor. de anima librum inootauo loco coclitui, ut post librum de mineralibui in sexta sede is collocetur, qui de plantis , in septima uero qui est de
.animalibus, deinde liber de anima consequatur, in nono O postremo loco scientiae naturalis sint libri Paruorum Naturalium. Dei ceps ait ibi Auer. ad libros usque de animalibus Aristotele usum fuisse eo ordine, qui est fecundum necessarium , in iis uero,qui deinceps sunt,eo qui essecudum melius notius.Verum ut haec meri opinio eluceat, animaduertere oportet, doctrinae ordinem esse duplicem,unum,qui secundum necemmium dicitur, alterumsecti sum melius,tunc ordine ecundum necessarium sequimur, quando ea primum docemus, sine quibus caetera perdisci nequeunt, ex illisque hac cognoscuntur,sicuti Auer. I. de anima testatur descientia de r.caninia. anima,quam necessario ait librum de Animalibus praecedere, quip- sipe animalium cognitio ex animae notitia oritur,necessarioque prius
principia noscere oportet. proinde Aristoteles primo pus asseruit principia esse cognoscendapro rerum naturalium scientia.diciatur etiam ordo hi ecundum naturam,quia ex iis proficiscitur, qua natura priora sunt. uetaim cum doctrinae principium interdum non
sit rei principium,sed unde quis facillime addiscere potes, ut patuit ex Aristotele s .meta. ideo datur di alius doctrina ordo,quisecunZ a dum
178쪽
dum mellas dicitur,ct hic duplex est,aut secudu melius notius, aut fecundum melius nobilius teste Auer.in prooemio I .post aliquando enim ab eo, quod notius est,melius est exordiri,ut lique bro possubi de Demensdiatione prius quam de definitione, ut de notiori specie Aristoteles locutus est,interdum uero d nobiliori incipimus, ct proinde insecundo de anima de uisu perinde ac de nobiliori sensu
prius dictum est . quandoque igitur mesius ect,ut notius, avt praestantius praeferatur , quamuis id non sit necessarium ., Ex his facile .auermis opinio percipi potes I. si quidem dixit ad librum usque de animalibus doctrins ordinem esse secundum necessarium ,
quia communiora, quae principiorum rationem haberat,prpponuntur. e quibus que deinceps iunt,exam cognosci nen poterant. disciplina avre,quae eam ameccllunt,qua rei de Gumalib.cόmuniora pertractat, ut priores unii ema, posteriorei uero gula.hhro.n hysico.de iis,quae latioris ambitui sunt, disseritur,qucra cognitio p serioribdummopere necessaria est. simili rationes doctrina de isto ad ea referatur,quae in iis,qui sequutur, libris tractantur,perjicuues de magis coibus dissutari,nimiru de corporib/mplicib. ex quib. mixta componuntur. Tetferendus sit etia poserioribus de ortu Ointeritu liber,in quo de uniuerso mixto agitur. tres vero priores meteororum, in quibres de truxtis imperfectis disseritur, libro quarto, in quo de perfectis egitur,prsponuntur,quandoquidcm imperfecta natura perfectis praeferuntur. Treterea inn plante priores sintsecundum naturam animalibus, merito de plantis liber etim,qui es de animalibus,precedit, nam licet planis Fecies sint mimati corporis, ueluti animalia, ut hac ratione eis priores dici nopo t,cum equed genere distent,tamen quia simpliciores sunt, Si quidem pauciora cotinent, imamque priorem complectuntur,iccirco natura priores
3 dicuntur. Huc usq: igitur Arso. iuata Averroissententiam or-- dine nature usus est scientia autem de animalibus librum de anima anteccllit secundum melius,ct notius,secundum necessarium de anima doctrina esset petferenda,ordine igitur iecundu notius de Animalibus libri p feruntur, quandoquidem in his inquit errois materiales partes anima tum explicantur, quae cum sensui subibesantur, ipsa anima notriores sunt. Probat Auerrois libriim de
plantis eum,qui es de animalibus,prs cedere dunt enim planisse
179쪽
pliciores, naturaque priores quidem uegetativam tantaxat animam obtinent,in animalibus vero praeter hanc inestsensitiua, 'Dponuntur autem,quae magis simplicia sunt. Tryterea eo ordine ani imata sunt constituenda, quo eorum anime collocantur, anima vero uegetatiua,que in plantis inuenitur, prior essensi tua,qus in animalib merito igitur liber de Fatis eu,quies de mimalib.antecellit. . e
Opinio reiicitur, seluunturque ratio
AE C autem Averrois opinio a uero aliena est, multiq; m in ea inueniuntur errores,in primis uerum non est librum
V.Is de plant is de animalibus facultatem anteire raeterea es falsum de anima disciplinam d libris de animalibus seiungi,a ueriatate etiam illud abhorret pari orum naturalivm libros eum,qui desinima est,consequi, distinguique a libris de animalibus, de anima. Hyc tantum absunt ab Aristotelis mente,ut nihil magis recodat, ut sigillatim quique error aperiatur,id primum defruemus, librum de plantis praecedere,qui de animalibus est. eo ordine de ani
matis agendum erat, uo eorum opera tractari oportebat, Aristo
teles initio defensilibus instituit se prius tractaturum tum communia tum propria animalium opera, postea qua sunt plantarum, si igitur de animalium actionibus ante fit sermo ,similiter animalium tractatio et,quae sit de plantis, praeferenda . Praeterea exordio primi meteor. proponens de quibus e set dicturus, poli meteorologica facultatem ait de animalibus O plantis,ubi de animalibus orationem disciplinae de plantis proposuit di adiecit, his dictis erit finis totius scientis de natura. Ad hec in calce quarti tractationem de animalibusscientiae de plantis praeposuit. Traterea I. degen .ani g.de gen mal. pollicetur se de plantis in opere seorsum tractaturum, infidi animal. c. ne libri de long. O breuit. viis cum in sermonem de plantis incidi 'fet,ait se de eis locuturum in libro deuelantis,quoniam tunc fatetur se de animalibus agere. Testimonio itaq; Aristotelis contiat libros de animalibus eumpraecedere,qui es de platis quod ide rationibus moliri possumus. doctrins ordo ab eo saepius incipit, unde quisfacillime addiscere potest,ut patet. 3 .meta partes uero planitarum m terraici,
180쪽
teriales,de quibus teste iacuere.agitur m libro plantarum, exparatibus animalium materialibus innotescunt, qua re animalium doctrix.d anima nam praeferri oportet risio.Secundo de anima ex proportione adici sis partes animalium materiales explicat eas,qua plantam unt, ait enim radices in plantis re=ondere rei in animalibus,di in erius amtex.s 8. Suem Empedoclem asserentem folia esse ursu radices uero deoras m,ai ursum esse,ubi uiuens accipit nutrimentum,ci ex proporatione in partibus animalium Uendit partes in plantis. Si igitur platarem notitia ex amimalibus comparanda est, perspicuum est de animalibus libros disciplinae de plantis praeponi. Ivec rationes allata alicuius sunt momenti,quandoquidem doctrinae ordo,ut dictum est, non semper ab eo, quod est antiquius secundum naturam, exorditur, sed interdit a notiori,qua ob cam liber de animalibus eu,qui est de piatis,antecellit. quare si de ordinesecudii natura loqui uolumus sentimur de plantis facultatem p cedere , uerum secundum notius contra res se habet. deceptus est etiam Averrois cum librum de anima seiungi ab trum, qui sunt de animalibus,putauerit,ut a libro de historia animal.departibus Hoe degeneratione animalium,quos Dium opinatur vocari de aedibus libros, nos.n .paulo infram trabimus disciplinam de anima sub scientia de animalibus complecti.lapsus est etiam Aner. cum dixerit omnes libros paruorum naturaliu/ibrum de anima consequi,quippe deincessu animalium opusculum quod paruis philosophia partibus adnumeratur, praefertur, ut ex
Aristotele patet in fine illius operis, ubi cum epilogo collegisset , quae dixerat libro de partibus di de incessu, proponit se de anima tractaturum,quare de anima liber postponitur et,qui est de incessu. Falsum est quoque paruorum naturalium libros ab ijs, qui sunt de animalibus e cerni ut paulo post monstrabimus. IO-AI reiectis opinionibus in praesentia noma esti Uferenda ct quid in re hac Argioteles senserit,aperiendum. Verum cum de ordine ad librum usque mineres iuas aliis non dissentiamus, illud duntaxat breuiter perstringemui , qui post librum de minerustatuendus sit.nostra haec est opinio,ut ii