장음표시 사용
101쪽
radice glycyrrhletae, ac graminis, capillis veneris, polytrichom abstinebimul
prorsus ab iis quae vete diuretica sunt quia caliditate habent ins em atq; mubio maiorem quam habitus corporis ferat. Quae hie diximus de ten ut habitu, iadem volo intelligi debere de iis,qui propter consuetudinem assueti sunt inediore victu parco exquisitoque in his magis refrigerantibus re nutrientibus, quam humores purgantibus utendu est. Et tamen cum purgationis maxima viget i dicatio,leuiter expurgantibus pharmacis utentes, auxiliamur opportune. Habiatus corporis coindicat simul cum viribus,& cum plenitudine: cum viribus,quia densus ad validas, ut quod habet venas latas: rarus ad imbecillas vires refertur, ut obesus habitus pinguis frigiditatem multam repraesentat, carnosus vero valis Iodiores vires. Denorat secundo humorum abundantiam, ut bilis, aut sanguinis, aut pituitae,aut horum penuriam,ideo sane indicat habitus corporis nou in propria virtute,sed aut plenitudinis, aut virium.
L cccidentias peruenientia, qua ratione non indiunt vacuationem,'
sertim, at uprofluui ', ct conuulsio.QVi N T v sest scopus in euacuationis arte perpendendus, symptomatas
peruenientia, ut alui profluuium superueniens.&conuullio, vacuationem vetant; si enim,ubi aluum ducere libuerit, alui profluuium superueniat,abeu cuatione prorsus abstinebimus, quoniam in alui profluuio, aluum ducere pertiaculosum est, procliuitas etiam ad huiusmodi altastus suscipiendos tanquam symptoma quoddam habeatur. Quae de hisce symptomatis dicta sunt a nobis, idem etiam dereliquis omnibus dicendum est de quibus transigit Galenus primo ad Glauconem,cap. 1 & I 1. Methodi medendi .Quod vero attinet ad Ru rem alui, audire oportet Galenum, & Hippocratem pulchre admodum sic scriabentes. Galenus quidem: Qu'd si fuerit febris cum alui profluuio, etiam si non sit pro multitudinis ratione, neque purgare, neque sanguinem mittere oportet, quicunque enim iis plus adimere necessarium fore putantes, aut sanguinem 3 mittere, aut purgare voluerunt, in grauiora pericula aegrotum deduxerunt.JHippocrates vero: Aluo fluente sanguinem non mittico . nam si post venae sectionem fluor perseuerauerit, virtus imbecillior redditur. J verum est animaduertendum fluorem alui duobus modis considerari posse: uno modo quatenus per se invadit; alio modo quatenus ad alios subsequitur morbos, in priori r ipectu interdicenda non est purgatio, atque venae sectio, at vero interdicenda est in posteriori consideratione. namque in fluxu dysentetico venam aliis quando incidi oportere manifestum fecimus in epistolis medicinalibus, conuenireque statim non in hoc modo fluore alui, sed etiam in diari licta uti pu gante medicamento ex omnium Medicorum communi consensu demonstra- tum a nobis fuit: Hic igitur de his non agitur, sed de fluore alui subsequente alios morbos tanquam symptomata, quod virtutem imbecillam reddere plurimum potest: hac enim ratione, in Methodo medendi a nobis demonstratum fuit a symptomate mutari aliquando curationem de medici diligentiam ad symptomata conuertendam. Consideranda sunt haec verba Galent,etiamsi non sit pro multitudinis rationeJ quibus videtur contradicere sententiae Aphoristic qua praecepit senex, euacuandum esse per eam regionem, per quam natura te dat, sic enim ait: Quo natura vergit per loca conferentia, eo ducete oportet JGalenus vero in commentatio loci huius dicit, sententiam esse intelligendam de vacuationibus imperfectis, quando natura non perfecte iudicante morbum eqprudens Medicus supplere illius imperfectionem desiderat. Talem vid tur Galenus motum supponere imperfectum, cum dicat: etiam si non sit pro multitudinis rationeJ non vult tamen adiuuandam esse naturam per conuenientem regionem. Nos vero dicimus alio modo rem habere: haud enim praees
t ille naturam hon esse adiuuandam, sed quod iuuati non debet dum ipsa
102쪽
. mouet, etenim quae iudicantur,& iudicata sunt, integre neque innovare,n , que aliter irritare, sed sinere oportet; duo hic dicit, unum quae iudicanturJ aliud vero, quae iudicata sunt j illud enim indicat motum naturae, hoc autem finem motus cespicit, dum natura iudicat morbum, quorsum mouere debeamus, aut mouentem irritare an fortassis, quia segnem facit motum 3 Sed hoc ipso in opere non est iudicandum, cum aliquando natura segniter incipiat, mox autem postea validioribus viribus aggressu opus, quod inchoaverat perficit, multo sane magis expedit expectare terminationem motus incepti, quam temerarie aggredi quicquam, praesertim quia non debemus incumbere symptomati, i o nisi illud vires imbecilliores faciat, tum enim causae rationem subiens diligentiam ad sese conuertit mediet, & aliquando curationis indicationem mutat. Vbi vero perfectum fuerit opus naturae, si omnino integra facta fuerit iudicatio, tunc sane ab omni abstinendum opere: si vero integra non fuerit, quia, quae relinquuntur in morbis recidiuam facere consueuerunt, tunc supplere oportet vacuando peream regionem,per quam natura tendit, humoresque pronos cognoueris. Hanc Galeni fuisse sententiam declaratum fuit a nobis libro tertio nostrorum commentariorum ad Galeni librum de ratione curandi ad Glauconem. Caeterum quod de ipsa conuulsione diximus, id pariter ab eodem explanatum fuit eodem capite decimoquarto,in quo inter alia symptomata proponitao conuulsionem: nam vires in eo motu laborioso maxime labefactamur, sic enuit ait: Sed neque si quis simul ae distensione neruorum l.iborauerit &sanguinis eguerit missione, nuictantum semel mittere oportet, quantum exigit morbus. Sed aliquid etiam accidenti est relinquendu, cuius causa saepe sudores adueniunt de vigili et molestant,ae vires groti debilitantur, quibus verbis constat,non simplicitet inhibere vacuationem: sed quantitatem limitare. Eadem ratio est de iis, qui aut in diari liceam, aut dysenteriam, aut etiam colicam passionem ex quavis causa vel leuissima solent incidere, in his enim, aut non est vacuandum, aut admodum parce vacuatio instituenda est. Hanc rem pulchre videtur mihi declarasse Avicen na, dum ait: Symplomata etiam mala, ut puta Alui profluui-3o um,& Conuulsio,vacuationem vetant. Si enim ubi aluum ducere libuerit, alui profluuium superueniat, ab euacuatione protinus abstinebimus, quoniam in hiui profluuio aluum ducere periculosum est. Procliuitas etiam ad huiusmodi ac
fectus suscipiendos tanquam quoddam symploma habeatur.JCAp. XIX.
et inhibeant,aut limitent euacuationem praesertim vero phlebotomram, atque an pueris inhibeatur venastinio propter imbecillitatem virium.
o C Emi Tu R., circa quem scoptim duae extremae inspiciendae, ac exactei considerandae sunt dispositiones: una est corporum, quae nondum ad perfectam peruenerunt magnitudinem: alia vero eorum, quae iam extreme declinant: sed in utraque dispositione sua latitudo est satis magna in eo, quod magis
ae minus distincta: extremae illae duae non ferunt vacuationem aliquam , aut certe si admittunt, eius limitant quantitatem ; senectiis quidem vires habet imbecillas,ob caloris naturalis defectum paucitatem, spirituum, & sanguinis: pueritia vero, quia insitam quandam habet a natura vacuationem, artificialem aliquam vacuationem non fert. Hasce aetates a venae sectione excludit Hippocrates, aut quisquis author erit libri quarti de ratione vitis in morbis acutis, cum dicit: In acutis morbis sanguinem mittes, si vehemens morbus videatur, floruerit aegrotanti aetas, de virium adfuerit robur. Admittit duntaxat aetatem consistentem, qua voce intelligit ille omnem aetatem intermediam, excipit pueritiam,& senectutem, de quare suprasatis locuti sumus. Hic autem videmur etiam excipere adolescentiam: quoniam usque ad anniim vigesimum luintum
contingit augmentum seri, pro qua re sciendum est, quod eiuscemodi aeth, H i
103쪽
tes in relatione ad aetates intermedias vacuationes non admittunt: at conside, ratae secundum se, aliquando admittunt, ta aliquando prorsus renuunt: seones decrepiti ab omni vacuationum genere alienandi sunt: qui viridi senecta sunt praedici ferunt cum venae sectionem,& purgationem,ubi morbi natura postulauerit. Puerulis vacuatio non conuenit, praesettim vero lactentibus: at vero non lactentibus conuenit lenis purgatio: venae sectio in Eusarcho puero b ne lauteque educato,densiori cute praedito, venae sectio mediocris conuenit, ut demonstratum est a nobis libro primo tractationis huius, at ubi decimum quartum aetatis annum fuerint praetergressi. audactius sanguis vacuandus usq; ad co-triam unam,&cotylam dimidiam alio die. Adolescentes vero multo facilius itaberent venae sectionem, de alias vacuationes. Sed petierit hoc loco fortassis
quispiam, quid agendum si puerulo lactenti morbus adueniat purgationem
indicans P Rursus an pueris vires validae sint ad euacuationem, praesertim ad venae sectionem. Nam si Galeno credimus, tum in commentariis in quartum librum de ratione victus in morbis acutis, tum in libro de venae sectione, validas vires habent, ob euacuationem tamen insitam non ferunt venit sectionem. Hac de causa dixit additum fuisse ab Hippocrate illud verbum. Et floruerit aegro tanti aetas. J de ipse alibi,dum loquitur de hac re dicit,semper exceptis ab orati ne pueris. e numerans scopos in venae sectione obseruandos. Respondeo, pue rutis lactentibus aliquod purgationis genus admitti aliquando possie ex reubar. ae baro, ex manna, ex agarico, ta quemadmodum nos facere consuevimus ex sycupo de cicorea cum reubarbaro, & de Eupatorio, vel etiam (quod multo tutius ei purgantia medicamenta exhibentes nutrici, puerorum commodis subuenimus, quae vacuationis ratio ab Hippocrate primum inuenta, experientiaque comprobata in usu est apud omnes medicos. Sic enim scribit Hippocrates sexto epidemiorum,sectione quinta,textu 3 s. Pueri purgantur, si mulier,aut capra cucumerem sylvestiem edat. J Est ex hoc loco aperte colligendum, faculiatates alimentorum reseruari in ipso sanguine ex illis procreatin Qui talis euadit, qualia fere sunt,quae comeduntur,bibunturq;. Obseruatum enim est ut Gai
nus Commemorat in eius contextus commentario: Verno tempore,quando ca- 3o
prae scamoneae germina depallae fuerint purgatorium lac ipsas generare, idemque contingere, sititimalo vescantur. In Doride praeterea Boeotia, &Thesi lia omnibusque finitimis regionibus,multi ex coturnicum esu musculorum dis tensionibus correpti sunt, cum illae veratro vescerentur. Hoc idem quibus dam Athenis contigiisse nouit Galenus, qui coturnicibus sese nimis largiter impleuerunt. Quod vero ad secundam quaestionem attinet putauerim Pu ros habere ires imbecillas ad venae sectionem, atque etiam validas. Quom do autem utrunque possit contingere, re qua ratione Galenus contrarium sentiens debeat interpretari, breuiter doceamus. Habere illos vires validas potest facile demonstrari ex sententia Hippocratis qua admonuit, quod qui crescunt vplurimum habent calidi innati : ubi magna est huius copia, ibi vires validas existere non est ambigendum. At vero alia ex parte, cum illorum corpus maxime humidum sit, rarum, ac patens, annexum si cum humiditate insigni habeat . calorem,fit maximam quotidie fieri per curaneos meatus euacuationem,dissolutionemque substantiae salutaris, praesertim vero spirituum: cuius euacuati nis causa illi ferre non possunt nouam vacuationem, maxime venae sectionem,
quaeducitur pabulum calidi innati hinc imbecillum illorum corpus est ad eu citationem eius emodi recte obeundam Quamobrem si consideremus statum praesentena,validae sunt vires in pueris,si consideremus futurii imbecillae. Co trario modo res habet in senibus, in quibus languidi; sunt vires, tum pro praesen - ; ti, tum multo magis pro statua uturo. Propterea quando Hippocrates dicebat: Vitium adsuetit roburi solum exclusit senes ab ipsa oratione, non pueros, qui duntaxat secluduntur illis verbis: Florueritque aegrotanti aetas. l Nam ii Geiusque imitator Galenus praesentem duntaxat statum considcrarunt, haec s eundum eius principia statuendasunt. Nos vero, qui pueris incidendam venam
104쪽
esse arbitramur, longe aliter sentimus, nempe validas in pueris inesse vires, tampi, piaesenti, quam pro futuro statu, ideoq; ferre tuto phlebotomiam. Sed de aetatis indicatione sufficiat haec dixisse,nam in nostra Methodo videmur omaea explicasse ad hanc materiam pertinentia. C A p. XX. Oin alto' ebratur ab annitempore. INDICAT io sumpta ab anni tempore,& a regione fit in virtute ambientis
nos aeris. Tres enim existere scopos indicantes curationem a Galeno scriptium fuit, libro nono Methodi medendi, capite decimoquarto, ad quos alii omnes rediguntur, eodem auctore, tanquam species sub propriis generibus, ncmpe ad morbum, ad naturale temperamentum, & tertio ad ambientem aerem. Ad morbum reseruntur indicationes omnes sumptae ab ei lectibus praeter naturam, ut colligitur ex libro de optima secta ad Thrasibulum de nos demonstrauimus in disputatione, an morbus indicet curationem. Ad natutale temperamentum refertur aetas,habitudo corporis, consuetudo,&alia id genus. Ad aerem vero, anni tempus, particularis constitutio, re rcgionis natura, quae tria unum faciunt coeli statum, de quo iam dicere incipio, exordiu ab anni tem-xo poribus. Quatuor sunt anni tempora,in quibus non aequaliter vacuandum est,
nam in aestate,& in hyeme aut non est vacuandu,aut temperatam facere vacuationem oportebit, in autumno, Sc in vere turiu', ver prae caeteris omnibus maxime accommodatum est, quia temperatu cum sit, ut Galenus ait primo de temperamentis, capite quarto, virtutes tunc omnes validiores sunt,ita ut ferre poc lant citra laborem vacuationes, praesertim vero, quae fiunt detractione sanguinis, hoc ipso in tempore, neque vereri oportet resolutionem spirituum, qtiae tit in aetate neque coloris natiui suffocationem,quam minatur layems. Deinde humores in vere nec ita inhaerent tenaciter,quemadmodum in hyemet, nec ita sunt gitati ut in aestate. Proxime sequitur autumnus , tui in relatione ad aestatem viso res habet validiores, cum fritiditate temperata superueniente vires aliqua ex parte incipiant recreari, spiritusque multo minus dissolui, quam in aestate contingebat, non tamen sunt virtutes ita validae, quemadmodum in vere, propte ea minus vacuandum est. ln aestate quidem multo minus, potissimum vero quando maxime viget aestas, ut in cane, & ante canem, ut Hippocrates quarto
Aphor. inquit, his verbis: In Cane de ante Canem suspectae sunt purgationes. Jubi notandum est, quod suspectas esse dicit, qua voce intelligit vacuationes
haud omnino impediri debere, sed cum praemeditatione exercendas, etenim urgente necessitate,nemo est viii, qui canicula vigente, non mittat sanguinem, aut medicamentum purgans non exhibeat: tamen accuratam in purgando o adhibere diligentiam debemus, quia tunc exusta naturaeam,quae medicamcntis inest purgantibus, non fert accredinem, quia dc plures hoc tempore pumgati incidunt in febres, de natura ex aestu imbecillis magis purgatione dii sobuetur , de quidem purgatio haec pauca siet, cum calor aeris ambientis in partem traliat extrinsecam, contrariam ei, ad quam medicina ducit humores: sicut him balnea calidae, natura apta sunt obsistere purgationibus sic de calor aestaeis,&tum praecipue, cum seipso vehementior extiterit. Hoc idem diligent et prosecutus cst Galenus primo ad Glauconem, capite I .&quarto de rat. victi inmorb. acut.com. i s. Haec quidem, si diligenter confiderentur haud impediunt omnes vacuationes, sed validis mcdicamentis factas, quibus potissimum an, o Gqui utebantur. Nostro taculo cum non desint pharmaca mittissima, quae aut
non calefaciant, aut parum, multo magis tirius usus purgantium medicamentorum, quam antiquorum tempore ex terit. in hyeme vero palum conuenit vacuatio, contrariis de causis: Una est, quia humores sunt adeo viscidi,&tenaciter inhaerentes inpaetibus. ut ab illis vix diuelli queant, praesertim quia ambientis stigiditas impedit libeium transiluin coangustando meatus ; Alia causa
105쪽
est, quod tunc spiritus pauci sunt, at in vacuationibus spiritus ipsi digbluuntii
non mediocriter, ita ut timor non exiguus adsit, ne corpus nimium rcfrigeretur. sic igitur suspectae sunt vacuationes in anni temporibus maxime calidis de frigidis, in vere autem dc autumno tutiores, ut Hippocrates significauit sexto phori: 6. cum ait: Quibuscunq; venae sectio vel purgatio cum medicamento conuenit, hos vere purgare, vel verram incidereoportet.J Et Galenus in Commentario : Purgo igitur ipsum, non vere tantum tinquit) sed etiam autumno lAd haec vero est obseruandum, vigente cane absti nendum a purgatione, spacio dierum quinquaginta: sic enim loquitur Hippocrates libro de medicamentis purgantibus, quando inquit: Tempore aestatis a Canis ortu per dies quinqua- iraginta vitare oportet, de non dare medicamentum, sed insusis per clysterem. J Est postremo animaduertendum, Canem de Cadiculam non esse idem. Nam Canis est illud sydus seu astrum,Graecis nuncupatum c-,in centro ccissi medio e oriens, quod Oinnino decem renouem stellis conficitur, quarum quae in eius ore est, Sirius, siue Canicula vocatur: haec alio nomine vocatur Graecis id est, Antecanis,& a Latinis Canis minor dicitur. Quantum ad ortum utriusque Canis,sciendum est,Canem minorem, ut Higinius antlior est, cum Leones dete exoriri, cui consentit Plinius libro secundo, cap. o. cum ait: Ardentissimo aestatis tempore exoritur Caniculae bilus, Sole primam parte Leonis ingrediente, qui dies est i s. ante Augusti Calendas hoc est, i . tulit, quod elarius Lyfecit his vel bis: Decimosexto Calendas Augusti Procyon oritur, deinde postii die fere ubique confessum inter omnes bilus indicabis, quod Canis ortum vocamus, Sole primam partem Leonis ingresta, hoc fit post solstitium et s. die,
nunc aurem citius Sol ingreditur Leonem, & Canicula exoritur is . Iulii. Canis maior cum Cancro exoritur, id quod stri. Iunii J Haec Plinius lib. I S. cap. 18. Cuius syderis ac stellae, quanta sit vis, idem explanat his verbis , lib. 2. cap. o. feruent maria eo exoriente, E cum Leone supra terram delata, fluctuant mcellis vin a, mouentur stagna: canes toto eo tempore maxime in rabiem aguntur, &c.J Sed haec satis de anni tempore, in quibus illud potissimum constat, eiuscemodi anni tempora extrema non prohibere simpliciter vacuationem, sed i , magis quantitatem limitare, nisi tamen coeli status in unum aeris tetroperam n- tum calidum siccumq; conspirauerint, tunc enim ob maximam disti, utionem spirituum ab euacuatione ipsa abstinendum. Atq; praeterea calidii limum ccesistatum, frigidissimums diuerso modo impedire euacuationem. CAP. XXI.
Mindicationesiumpta a regione es maxima cario Eam contra uli nu in Galeno explicatio.
POsretv A M igitur de anni temporibus abunde diximus, nunc relinqui ur, et, ut de regionis indicatione nostri transigat oratio. De qua in hunc modum locutus est Avicenna. Ad haec regio meridionalis admodum calida non parum obstat, cum etiam purgantia medicamenta maiori ex parte sint acria & calida: coniunctio autem duorum calorum intolerabilis est, &c. J Sciendum cst it
que ex varia ipsarum regionum natura, tum varios mores, tum varia& corporum habitudines, tum demum varia morborum genera proficisci, quae omnia contingunt ex iis, quae in regionibus illis nascuntur, aquis, fructilius, telluris conditionibus, ac ex aere illorum causa alterato, ut de hac redisserit Hippoc tes. libro de Aere, Locis, ta Aquis. Verum quod attinet ad hanc tractationem, praeter millis aliis omnibus, agere duntaxat de regionibus debemus, quatenus s Iliarum causi intemperatus aer constituitur aut in qualitatibus manifestis, aut in tota substantia: nam ut praediximus, regio una cst ex causis constituentibus cc dili statum. Quod attinet ad qualitates manifestas , considerandum est, an aer illius regionis sit maxime calidus vel frigidus, maxime calidum perhibent esset aerem meridionalem, in quo venti australes potissimu dominantur. F. igidumucro
106쪽
vero aerem constituunt septentrionales regiones, ex quibus perss.itatur venti frigidissimi. Duo hae sunt extrema diligenter contemplanda, quia si fuerit regio multum calida, multa fiet dissolutio caloris naturalis de spirituun d illi patio, quae reddet ea corpora imbecilla, & sere exanguia. Certe intet omnes regiones nullam fortastis inuenies, quae liabeat corpora adeo debilia, Sc gracilia, quam merid: onale plagam calidissimam; dc siccissimam incolentia idcirco non ferunt haec vacuationem saltem morbo respondentem. Ad venae sectionem inepta sunt, quia sanguine minime abundant, sed humoribus praetorridis: ideo sanguine vacuato magnum imminet periculu, ne spiritus dissoluti irreparabilet o damnum faciant. Ad purgationem vero multo minus idonei sunt, q via medicamenta purgantia sunt plurimum calida, dc acria, a quibus calor intus coercitus ab ambiente adeo adaugeretur, ut maximum periculum minaretur summae dii Iolutionis virium nequit enim natura ipsa ferre duas caliditates excludentes, quoniam si omnis immoderata intemperies vires deiicit, hic vero duae sunt intemperaturae modum excedentes, una ex medicamento, alia ex aere , merito purgationem ferre non poterunt eius modi corpora. Quibus praeterea addendum est. aerem illius regionis calidum, & siccum, vires facere laxas, de imbecillas propter dis Iolutionem spirituum , per culaneos meatus : attractio enim fit a centro ad circumferentiam spirituosae substantiae: at medicamenta, et o purgantia motum esticiunt contrarium, scilicet a superficie ad centrum, porronat ut a minime quidem ferre poterit duplicem hanc attractionem, atq; contra-xiam, cum una postic impedire aliam , fietque inter ipsas veluti quaedam pugna, qua plurimum virtus reddetur imbecillior. Porro septentrionalis regio eandem prohibet, sed non eisdem de causis, nam magna frigiditas aeris hu mores . reddit maxime inhabiles ad euacuationem cum illi propter crassitiem cit visciditatem ex locis vix possint remoueri,neque propterea viae, per quas fieri debet transtus apertae sunt, atque conuenienter praeparatae: addet, quod spiritus etiam crassiores, atque frigidiores redditi, maxime iustam vacuationem impediant. Sed hic notanda sunt quaedain, primum , regionem aut conspirare cum so anni tempore, atqui cum constitutione particulari, aut non conspirare: si in unum conueniant, magis abstinendum est ; si non conueniant, vacuatio exercenda quidem sed quae modum minime trans endens inferior etiam sit, quam morbi postulet conditio: de quare sic Galenus in primo ad Glauconem cap. i . locutus est. Igitur, neque in calidis,neque in frigidis supra modum regionibus sanguinem mittere audemus. Quod ii regioni temporis condit o responde Oamnino abstinebimus. At si non consentit, vacuamus quidem, sed longe minus, quam ii neutrum vetaret.J Quod repetit libro de rat. cur per venae sectionem, ec secundo Methodi medendi,&septimo, capite quarto. Secundo loco obseeuand titia, medicamenta pirigantia fere omnia calida,&sicca existere, ut dicit Hippocrates libro de faciat. med. purg.&G alentis primo Aph. 2 .dc . Apho. pruno, de tertio, d lib.cum quibus, quos, de quando purgare oporteat. verum
s quae nostris temporibus usurpamur pharmaca expurgantia, hae inquam, frigi- dotu in medicamentorum permistione optime contemperata sunt quamuis et iam quil lam sint caliditate sere omni spoliata. aut certe haud magnam habeant. quemadmoduni Tamarindorum fiuctus, Mirabulanorum genera, succus ro- sarum,&violarum, mixaria callia Arabum, Manna, syriapus violaceus,&ros i-ceus laxatiui, Diaptu non simplex. atq; alia id genus plura, quorum ratione ii stra haec aetas longe superior cit antiquitate. his profecto possumus uti multo tutiu&, qu am pharmaticis ab Hippocratc,Galenoque usitatis. Postremo loco dilu- cidanda eli magna quaedam dissicultas ex Galeni placitis derivata, is enim libro
ii otio Methodi capite I .dicit aerem esse scopum curatiuuirrianquam causiani siue qua ii ori poteit sanitas introduci, aliorumenim dicebat, materia in nostia potestate sita est, non sic autem ea, quam praebet aer, quia velimus, nolimus, spicate coguitur. Addebat quod si acris temperatura fuerit concors cum ipsonio. Eo,tunc oriri indicatione mutandi illum in contrariit,propterea inquit, do
107쪽
mos eligimus subterraneas, locos frigidos humidosque paramus ad propulsan,
dam febrem . quando tales non fuerint, at si fuerit liscors, cum iuuantis mat ri ei locum habeat, pro summa gratia habendum est, tunc enim morbo contrarius existens non debet immutari. Sed contra hanc ipsam doctri nam idem auctor videtur scripssse in libro octauo Methodi medendi, in quo aperte admodum dicit: quod si quis febricitauerit in aere frigido, quod tunc ambientis frigiditas in contrarium est corrigenda, praeberiq; indicationem de similibus non contrariis febri remediis, ita quidem videbitur calefaciendum de exsiccandum in aete frigido de huinido, indicatione desumpta ab aeris intemperie. Et certe maxima videtur contradictio a nemine (quod ego sciam hactenus animaduer- iosa. Augetur praeterea quia dicit statim in principio illius capituli decimi quarti .
noni Methodi, omnes indicationes curati uas dictas, ac dicendas reduci ad illas tres indicationes, sumptas a morbo, a temper amento naturali, & ab aere. P stea vero explicans eos scopos, qui referuntur ad naturalem temperiem, dicit, quod aer ad ipsam temperiem reducitur, hac ratione non erunt tria prima genera indicantium curationem, sed duo. Pro solutione harum controuersi ruin scire oportet, aerem duobus modis considerari posse; uno modo absolute ac simpliciter ; alio vero in comparatione. Absolute consideratus, ut causa sine qua non , est unus ex tribus scopis indicantibus curationem, sed non est principale indicans, ut in tractationibus uniuersalibus manifestum fecimus, de dio hac ratione locutus est Galenus in nono Methodi, cum unum esse dicit ex tribus scopis indicantibus curationem. At in comparatione secus dicendum est. Potest autem aer comparari cum duobus: uno modo cum ipsa virtute,alio mi do cum temperatura, at sex hac varia comparatione factum est, Galenum vario modo fuisse locutum. Dum enim co inparat aerem ambientem virtuti, ceu morbum praecipue propellenti, at 3 vitam custodienti, tunc si temperatus fuerit, virtutem maxime conseruans, nulla ratione debet permutari vi at vero si fuerit intemperatus, debet in contrarium mutari, quia virtuti plurimum obesst:
propterea, s suerit aer frigidus de humidus, & quispiam febricitet, dico, quod
ille aer, etiam si non noceat sebri, tamen nocet plurimum virtuti, quia vero pri- 3 o maatq; praecipua Medici diligentia ad virtute esse debet, propterea mutandus cst eius cemodi aer, ac contemperandus aliqua ex parte, ita ut non noceat febri ila ac praeciseratione considerauit aerem in octauo Methodi, capite ultimo. Hac de re caeteris paribus in hyeme non debemus uti refrigerantibus &humectantibus, eo modo, quo uteremur ipsis inaestate. Verum aer consideratus in res tione ad ipsam temperaturam, idem indicat, quod ipsa temperies naturalis,quia ipsius causa est, haec relatio facit ambientem non cousiderari, ut indicans cur torium, & ut causa sine qua non, quemadmodum quando considerabatur in notio Methodi, capite decimoquarto, statim in illius capitis principio: Sed quemadmodum temperatura indicationem profert, sic eandem indicat acre- Dius causa, quandoquidem causa temperaturae est consuetudo aer aetas ut ille dicit his verbis: Si quidem corporis temperies, quae illo temporc imit, quo aegrotare is coepit,quaeq; ad inuenienda remedia est utilis,ex natura, aetate, Consuetudine & ambiente nos aere ortum habet.J In hunc igitur modum soluitur maxima haec contradictio, quam cum abunde prosecutus videar, nunc rclinquitur, ut de consuetudine sermonem instituam.
In Datiansia consuetudines impra maximam esse vis, es qua ex ea insanguinis misisne mea, t. soCON sv Erudi Nes,vivile quoddam theorema, nonnulli Medicorum dem piciunt, nullam ab ipsis indicationem, quae medelam comm ut et, seri a
bitrantes. At alii non contemnunt quidem, a prauis vero consuetudinibus, quosdam ad contrarias subito traducere conantes, non mediocri errore tenen-
108쪽
tur: quandoquidem neq; ipsas negligere, neq; subito traducere conuenit, sed paulatim de ipsos quiescere permittendo. Consuetudinis certe tanta vis est in omnibus, quae ad Medicinam spectant, ut ea aduentitia natura a maximis Medicis fuerit appellata, videaturq; ipse etiam Hippocrates, inter maxime necessaria eam constituere, eique secundam, post naturam videlicet, indicationis vim tribuere. Propterea in libris de ratione victus in morbis acutis, non semel magnam illius esse vim , tradidit Hippocrates. Nam si quis semel modo cibum a sumere si ngulis diebus consueuerit, velis autem eum bis alere,non mediocriter laedes, sicut etiam contra, si abstineas. Praeterea quae consueta sunt, laedere miro nus solent . ut etiam in secundo Aphorismorum idem auctor testatus est. Hac de causa ipsam debemus in hac methodo consuetudinem contemplari, quat nus ad euacuandi ratione pertinet. Qui enim euacuationibus assueti sunt, facile admodum ferunt vacuationem: qui vero non sunt assueti, aut illas non admittunt, aut certe usum illarum modificant, ut sic loquar. Quae res tum in ven sectione, tum in purgatione est obseruanda, de qua re Galenus libro de ratione eulandi ad Glauconem hoc modo locutus est. Et consuetudo quos non parui momenti est, cum ad omnia alia, tum vel praecipue ad euacuationis indicationem. Quidam enim nunquam fuere vacuati, neq; unquam euacuationem integram pertulerunt, Ac multis cibis usi sunt: nonnulli contra, neq; multis cibis xo usi fuerunt, de euacuationibus sunt assueti: hos igitur intrepide vacuare oportet, quando de reliqua etiam consentiunt: caeteros vero nec si alia omnia id ita serint.J Idem repetit Oribasus, libro cum quibus, quos, de quando purgare oportet, cap. . Qui enim multis cibis assueti sunt , a vacuationibus maxime laediantur, quia corpus non fert repentinas mutationes a multitudine ad ipsam inanitionem , maxime si alias vacuationes non admiserit: contra vero, qui parco sobrie is vivunt, ferunt facilius vacuationes. Hoc praeceptum obiter notabunt recentiores quidam, vulgares T Medici, qui putant, eo copiosiores fieti debere vacuationes, quo magis copiose laute si comedere consueuerunt: quae res, cum sit in multorum consuetudine, dc in humani generis perniciem excogitata, o-3o mnino venit extirpanda. Hinc enim mala quamplura contingunt, de non sino
artis dedecore, quae postea corrigi vix possint.
Oetudinem indicare quatenu refertur ad temperamentum, non adpro prietatem naturalem, S de indicatione , quas Diurabarte .
CAE. T E R. v M consuetudo ipsa suam praebet indicationem, quatenus ad temperaturam refertur, cum ex consuetudine generetur,ut nono libro Methois
o di medendi Galenus dicebat, quamuis etiam possit ad naturalem proprietatem referri, ut idem auctor testatur libro de assuetudinibus, capite secundo. Mirum autem fortasse quibusdam videbitur, qui fieri possit, consuetudinem ad haec duo reserri posse, quandoquidem naturalis est proprietas incognita nobis: at vero, quod eiusmodi est, illud nullam omnino potest de seipso indicationem praebere: quia ut diximus in principio tractationis huius ex Galeni sententi indicatio est comprehensio iuuantis, simul cum comprehensione nocentis adueniens, idcirco necessariu est, ipsam indicantis rei naturam esse antea cognitam et naturalis autem proprietas nulla cognosci ratione potest. Quamobrem, licet statuendum sit, consuetudinem ad illa duo referri posse: tamen non indicat cu-so rationem vel euacuationem,nisi eo modo, quo ipsa indicat aetas, nempe tem p ramento interueniente: ut enim illa relationem habet ad naturalem propriethlem, siue etiam ad ascititiam non indicat vacuationem,uel aliquod remediu curatorium; sed duntaxat indicat materiam remedii, ut Galenus admodum ape
te significasse videtur mihi libro de assuetudinibus capite secundo. Hic ego non declaro, quomodo consuetudo sit signum ae causa temperaturae: fgnuin
109쪽
temperamenti naturalis, causa temperamenti acquisti, quemadmodum etiam signum sit ,& causa utriusq; proprietatis tam acquisititiae , quam naturalis: haec enim explanata sunt a nobis in uniuersali Methodo, quam praesens tractatio supponit. Neque etiam doceo, an consuetudo ita indicet interueniente ipso temperamento, quemadmodum aetas, ut Galenus asseuerauit in nono Methodi, ita ut semper indicatio similium a consuetudine praebeatur, quandoquidem non sunt explicanda hoc loco, quae ad methodum uniuersalem pertinent; Sed non possum praetermittere, quae Galenus de consuetudine proponit, libro huic tr vitioni dicato, capite ultimo, ad hanc materiam pertinentia: Dicit enim ibi, consuetudinem non indicare simpliciter venam esse incidendam, aut purgans i omedicamentum exhibendum, quia illa nullo modo vacuationem indicant, sed ut signum dispositionis, ac temperaturae corporis cum materia, aut cum plenitudine , aut cum cacochymia coniunctae vacuationis indicationem praebere. Hinc Medici iuniores colligant, non esse temere accedendum ad vacuanda corpora, sed prius oportere consuetudinem ipsam animaduertere. Haec depraesenti argumento volui dixisse. Nunc superest, ut de arte transigamus, de qua sic ait Avicenna: Ars etiam, qua multa sit vacuatio, sicut seruientium in balneo, dc onera dorso deserentium ab ea prohibet,&ad ultimum omnis ars laboriosa.J Artis quidem nomine intelligimus exercitationis genus, quo quis
continuo incumbit, nam hoc ipsum docebit, num vacuandum, an contraabe--
uacuatione abstinendum, qui enim artes eas exercent, in quibus magna fieri solet resolutio, ut qui balneis subministrant, aut onera ferunt, ab euacuatione
prohibendi sunt ,& in summa in omni exercitio laborioso abstinendum est ab
euacuatione. Nam habent ex ipsa arte, undenam excrementa corporis vacuentur, si quae in illis cumulantur: pauca enim omnino cumulari oportet, ubi magnae exercitationes sunt. Haec igitur ea sunt, quae principaliter indicant, vel non iudicant, vacuandum esse, atque secundo loco eandem indicationem exhibent.
Suo quamus unumsit, quodvere indicat migione an in
si pitum uot plures. EnvM quia non statim ad opus accedendum est, ubi id, quod indicat inuentum fuerit: multa enim impedimento esse possunt, quae contrarii indiacatiua sunt, idcirco sane in omni opere Medico, non solum id, quod indicat, eo pendere oportet, sed etiam contrarias indicationes animaduertere At obseru
re debemus, illasq; inter sese diligenter conferre, atq; ad id accedendum, cuius indicatio vires maiores habuerit. Sed rem exemplo declaremus. Frigidam quidem omnibus febribus utilem esse docet febris ipsius natura: hcc enim assi ctio est ignea, calida scilicet de sicca, quamobrem prima indicatio est de adhibenda frigida. Haec igitur praepositio veritatem habet, febris semper indicat friagidam. Haec autem falsa est, in omni febre exhibenda est seigida. Vnde igitur hoc discriment Cur itaq; habita indicatione, statim non accedimus ad opus Equia contrariae indicationes aliquando magis valent: si enim harum fuerit vis maior, hebescunt statim primae indicationes: si enim putredo frigidos hum res inuaserit, si obstructio in visceribus fuerit notabilis, s imbecillo fuerit mr tus ipse ventriculo. si puer aut senex, si in valido corporis habitu, atque si non ac suetus frigidae, abstinere debemus ab illius potu, quemadmodum si adfuerint contraria,accedendum est ad illius usum. Id igitur,quod indicatur,non fit sem.per, sed aliquando exercetur opus contrarium. Quamobrem si quis recte volt erit frigidam exhibere, is profecto ad omnes scopos necessarios animum adlibbeat, ut scilicet quod febris sit ardens, a calidis humoribus genita, quod aeger validas habeat vires , quod in visceribus non adsit phlegmon aut obstructio, quod habitus corporis non sit nimium gracilis, atque id genus alia, quae nos docebi-
110쪽
trus intractatione de febribus. Haec sane omnia vocantur scopi necessarii, sine quorum obseruatione non debemus accedere ad potionem frigidae. Vides igitur unum esse, quod remedium hoc indicat; plures tamen scopos obseruandos esse ut tuto ad opus accedamus sic profecto res habet in missione sanguinis, nam quamuis multitudo aut sanguinis impetus id remedium indicet, non tamen semper his praesentibus venam incidimus, sed tunc, cum nihil sit, quod re pugnet. Quamobrem antiquiores Medici, dum hac de re agunt, multos enumerant scopos necessario considerandos, anteaquam ad hoc auxilium acced mus , quos tamen omnes admirabilis Galenusad duos praecipuos maximosquo o redegit, quibus praesentibus semper accedendum est ad opus, absentibus autem nunquam. Hi vero scopi sunt, magnitudo morbi a sanguinis multitudine, vel motu,& virium robur: illa tanquam indicans missionem sanguinis: hoc vero ceu admittens, quod contraindicare Medici nuncupant. Ergo ut statim accedamus ad ipsum opus, duo sunt scopi, qui id nobis ostendunt, non tamen ambo, ut indicantes id auxilium, sed ut necessarii ad ipsius indicati executionem. vides hic, quam falsa sit recentiorum quorundam nostri temporis opinio, qui statim inferunt, scopi in mittendo sanguine obseruandi duo sunt, aut tres, ergo duo sunt, aut tria, a quibus indicatio de sanguine mittendo praestatur, non' eao sane colligentes ab operis executione ad indicationem ipsam. unum est quod 1 o indicat opus,ut opus non fit statim habito eo,quod indicat, sed cum ea q ae impedimento esse possunt, inuicem conspirant, ac idem opus admittant, minimeque prohibeant. Ergo scopi suntcompositi ex vere indicantibus atque ex contraindicantibus, quibus in unum conspirantibus, statim ad operis executionem accedimus. Haec sane, quae hoc loco a nobis declarata sunt, quemadmodum
nullam habent dissicultatem apud eos, qui Galeni doctrinam callent, sic profecto ignorantiam quorundam nostri temporis Medicorum manifestissime a
em perum non indicere Dinom nem. VNc satisfaciamus iis quaestionibus, quas pro suae opinionis confirmatione contra Galeni sententia, hactenus declaratam Medici quidam recentiores proposuerunt. In primisque i lud doceamus, an simplex intemperies venae sectionem indi- ce 'x anchochymia ita conueniat remedium, ut in hac it pila nullo amplius adhibito discrimine consentientibus viribus continuo debeat exerceri: haec enim illorum potissima viro dentur fundamenta, quibus examinatis dabitur postea aditus ad alia Exo
cor ab intemperie. Si adfuerit mala quaedam temperies sine materia tum iapsam intemperiem permutare re alterare duntaxat debemus: at si cum alioua materia coniuncta fuerit, hanc primum vacuare; deinde vero intemperiem corrigere oportebit: licet plerumque satisfaciat sola humoris vacuatior quando scilicet intemperies non fuerit in partibus tenaciter impressa: remouetur enim