장음표시 사용
121쪽
ies HORATII A vGENII LIB. IIII.
re, hanc trahere a centro ad circumferentiam, ae a circumferentia ad centrum eidcirco Galenum vereri ne sanguine misso in crudorum humorum copia in praecot diis , cruditas illa maius faciat in venis negotium: atque agens de lassit dine phlegmonode asseuerat ex habitu corporis duci humores ad venas. Id a Vmitto lubens : sed quemadmodum prior maxime periculosa est attractio in veris,se pericul Isissima erit attractio bilis, aliorumque excrementorum, quorum alioquin natura magis deterior est, quam crudorum humorum: Mox xbi sunt attracti sanguine permisti,qui certi esse possumus, eos vacuari pari facilitate, qua sunt attracti. Sic profecto posterior attractio solius est sanguinis, hune enim chium ponit Galenus libris de sanitate tuenda, ut supra meminimus quem tuto iocum sanguine alio vacuare licet. At si excrementitit,& corrupti haberenturhumores in venis, quae inde contingeret commoditas 3 haec re alia quam plura sequuntur absurda opinionem Nouatorum. Ex quibus constat veterum placita esse obseruanda,nihilque tutius in medendo, quam patrum traditiones imitari
Dixi quomodo phlebotomia sit uniuersalis vacuatio, quodque ex hoc funda mento antiquorum opinio minime subuertitur. CAP. v. Cui ominesnguinu vitio intcsigat AvicrNN A mittendum essi sanguinem triplici de causa figi iis cetu li
iam una tanguinis e n. abundantia,secunda est singuinis vitium, Te cita affectus ex utroque mixtus. Putant nomine vitiosi suoguinis inieli gendatri esse carochymiam. Sed toto aberrant coelo. Quandoquidem sangu , potest aliquodpiam vitium contrahere, quo cum adhuc plenitudo cons in m- ad inodum si leuiter putrefiat. Nemo utique fuerit, qui sanguinem eum optramum nuncupare audeat, propterea merito vitiosum nuncupabit, non tamen
affectum cacochymia, quandoquidem leui facta in ipso mutatione potcst ad priorem naturae suae bonitatem reuerti, ut a Galeno scriptum fuit libro secundo Aphoi timorum,commentario decimoseptimo, quem locum in secundo huius 3, tractationi, libro declarauimus agentes de plenitudine: sanguis igitur levi pi
tredine affectus , quo cum adhuc multitudinis natura consistat, nuncupabitur sanguis vitiosus: quamuis si imaginemur putredinem in eo consummatam, cuius causa amiserit propriam formam,& iam degenerauerit in alienam naturam, secus omnino sit sentiendum: nam in hoc attactu non conuenit venae sectio,
ut supra diximus re in libris de febribus demonstrauimus, indicatione tamen sumpta ab humore prorsus corrupto, in alio vero salubrem existere phlebot miam tum a Galeno traditum est, tum ab omnibus firma experientia compribatum. Ergo sanguis mittitur propter ipsius abundantiam simplicem, ut in habitu Athletarum contingit vel secundo propter plenitudinem quo ad vires, O qua cum leuis consistit putredo: vel tertio propter utrumque astectum, plenitudinem quo ad vites,de quo ad vasa simul: sc ego soleo hunc locum interpretari. Alia etiam, atque meo iudicio satis accommodata explanatio esse potest loci huius. Nempe ut dicamus, per sanguinis vitium inteligendum esse illius m tum, hoc sensu. Sanguis mittitur aut ratione vacuationis, quam indicat illius plenitudo: aut ratione reuulsionis, quam indicat sanguinis motus ; aut propter utrum i motum, ac plenitudinem simul et quoniam sanguis aliquando nuit sine plenitudine irritatus ab acrimonia ad motum; aliquando vero causa motus refluoris est illius acrimonia stimulans,& ingens copia exonei an S, aggravamque naturam. Ergo phlebotomia fit, vel propter plethoricam dupolitionem, cum iovacuatio proposita est; vel propter malitiam sanguinis stimulantem ad motum, vel propter utrumque. Quomodocunque locum hunc interpreteriss iis bona, de contextui. dc rei naturae conueniens, cxplanatio est.
122쪽
Reu si memal quan . Immedicamento pargante, O a vando
NO Nest uniuersaliter verum, omne reuulsionem pro magna cuiuspiam humoris confluxione excogitatam potissimiam fieri venae sectione, nunquam vero huius indicationis explend gratia purganti pharmaco indigere: primum, quia si humores excrementitii extra venas fluere parati fuerint,frustra venarum sectionem adhibemus, per quas confluxio illa nullo modo potest intercipi. Deio inde etiam, si fluxio per venas fit, necessaria est utiq; phlebotomia, sed non ita,
ut eam solam conuenire statuamus. Cum enim sanguinem confluent em vacuaverimus, praestat postea uti medicamento purgante ad cacochymiae fluxionem inhibendam; locum supra ex libro de humoribus proposui&adnotaui in quo apertissime Galenus purgationem revulsionis gratia desiderat. Haec velim supponi hoc loco: quoniam, quando de reuulsione sermo erit influuius, prosequemur omnia ad hoc argumentum pertinentia. Caeterum quod asserunt in putridis febribus aliquando sanguinem fore mittendum,etiam si aliqua non adsit necessitas huius auxilii, simile est illi decantatae sententiae apud omnes fere. Medicos. Saluberrimum est in febribus non continuis modo, sed etiam omni-,6 bus, quas piit restens humor concitat, sanguinem mittere; exonerata enim eo, quo veluti carcina premebatur. & concoquet, quod concoqui est habile, de excernet, quod debet excerni. Propterea quando sermonem de hac instituemus L materia, quomodo utrumq; locum debeamus interpretari, explanabimus.
in phrenitide conuenia angvinis missio. Qui et v s Qv E igitur in malorum succorum praesentia aut abundantia sanguinis mulionem consulunt, nobis curationem phrenitidis obiiciunt, inso qua non modo Galenus, verumetiam omnes Medici venae sectionem admittunt, cum tamen acacochymia, ut iiij sentiunt, originem habeat, nempe a flauabile in ipsius celebri substantia putrefacta. Tria hoc loco dicenda suppetunt mihi: primum, recte quidem illos colligere, in omni phrenitide detractionem sanguinis esse non parum opportunam: deinde vero, quod male concludunt, propterea in cacochymia simplici quidem illa & citra plenitudinem generosum hoc auxilium conuenire: postremo falsum esse, quod arbitrentur, curationem phrenitidis nostris principiis opponi. Quamobrem posito eo fundamento, in quo nos ipsi conuenimus, reliqua doceamus. Principium autem institutae tractationis hoc sit, nempe ipsam phrenitidem fieri a sanguinis particulati o multitudine, quae scilicet in ipsum congeritur cerebrum, Ac non fieri a flava bile sola, dc sincera, quatenus habet naturam ab ipso sanguine distinistam: sed quia nos de hac re disputationem conscripsimus, in qua omnia, quae adessen- tiam phrcuitidis pertinent. sumus diligenter prosecuti, capita duntaxat propositae disputationis asseremus, ex quibus clarissime constabit, nihil penitus h
bere Medicos recentiores contra opinionem nostram. In venis secundum naturam actu non continentur humores excrementitit, a sanguinis natura distantes, sed in potcntia, quia ex sanguine tenuiori, calidiori, pinguiori, potest facile generari flava bilis,ex crasso vero, melancholia. Continentur solum sangui- .nis partes in venis, quae partes ob similitudinem humorum excrementitiorum Io nomine donantur. Ex huius sanguinis confluxu fit phrenitis, ut plurimum vero a sanguine bilioso, cum tamen etiam melancholicus, temperat usq; hunc a sectum concitare possit, bilis excrementitia sola nunquam phrenitidem facit, quia licet principium fortassere occasionem dederit inflammationi, nitidoini,nu ob calorem, ob dolorem semper notia fit sanguinis confluxio. Est phrenitis inflammatio cerebri, aut membranarum intrinsecus eius substantiam au
123쪽
io 8 HORATII AUGENII LIB. IIII
bientium. Quia est aliquando tumor praeter naturam in ipsis meningibus cor sistens: aliquando vero cerebri substantiae intemperies calida, sicca i cum humoris as luxu: nam huiuscemodi substantia vix inflammari potest, genito in ea
tumore praeternaturam, quamuis fortassis non sit absurdum, quaedam sumereroisse principia. Cum vero dicebamus, phrenitidem fieri a singuine, intelligimus sanguinem putrefactum & non putrefactum, tenuem dc crassum, temperatum mediocrem is consistentiam habentem,atq; non bene temperatum. Hqc igitur ea scint, quae nos in eo opere conscripsimus, quae profecto manifestissimam fidem faciunt, in ipsa phrenitide duo adesse,quae secundum nostra principia sanguinis detractionem indicaui. Horti primum est sanguinis motus, E flu- roxus ad principalissimam partem, cuius causa indicatio de reuulsione admodum viget. Alterum vero sanguinis abundantia de multitudo particularis in cet brum, aut cius meninges congesta, quae venae sectionem indicat, tanquameu citatiumn praesidium. Praestat autem hoc loco aliorum opinionem afferre,pos quam explicaui, quid pro veritate sit sentiendii. inter antiquos scriptores Asel piades negauit in phrenitide conuenire missionem sanguinis; hoc potissimum argumento, quod nem infama esset, nisi febre intenta, neq; febre non remittet te tanguis tecte mitteretur: proinde dicebat in principio phrenitidi, sanguinem mittere, nihil aliud esse, quam si aegrotantem trucidaremus. Hunc optime refellit Cornelius Celsus his verbis: Sed ipse in his somnum multa seictione qiam msuit, cuni Ar intentio febris somnum impediat ,&frictio non nisi in remissione febris utilis sit; itaq; hoc quoque auxilium debuit praeterire. Quid igitur hoc
c. multa in praecipiti periculo recte fiunt, alias omittenda, & continuata febrish abet tempora, quibus, etsi non remittit, non tamen crescit; inq; hoc, ut non optimum, sic tamen iecundum remedii genus, quod si aegri vires patiantur,sa guis quoque mittendus est. haec Celsus. Febris igitur intentio non prohibet inissionem sanguinis, tum quoniam maximum periculum imminet, ne mi tus moriatur, at imminenti periculo multa recte fiunt, quae alias essent omittenda, tum quoniam non possumus sanguinem mittere in phreneticis eo febris tempore, quo ipsa, etsi nou diminuitur, non tamen crescit. Sed praetermisso s.
Asclepiade, quid alii senserint, inspiciam ias: Gentilis Fulginas Medicus quidem, ut eius testantur monumenta, subtilissimus, asseruit, venae sectionem non conuenire in omni phrenitide; duas enim species phrenitidis constituit qua
tum ulteram biliosam dicit, quae scilicet sit a Raua bile, a natura sanguinis dii iii
cta. Alteram vero sanguineam a sanguine eam concitante nuncupat. In hacp sim tota: miisione sanguinis conuenire, in altera autem minime. quam rem probare nititur hisce rationibus, ac primum, quia ubi humores a natura sanguinis dii iterint, a sanguinis detractione ab tinendum est, ut Galenus testatur libro quarto de sanitate tuenda, sed flaua bilis a natura sanguinis plurimum distat.
Deinde vero . quia id praesidium est omittendum, quod periculosum est, esset Dautem maxime verendum, si mitteremus sanguinem flaua bile dominante, ne Latia bilis excandesceret, moueretur, atque vehementer per uniuersum corpus f ureret, ut Avicenna admonuit. His praeterea addidit rationem a similitii line, nam quemadmodum erysipelas,quae fit adauabile, non curatur per inlisi
nem sanguinis, sed per medicamentum purgans, ut Galenus testatur, sic phr nitis biliosa non postulat sectionem venae, quoniam ab eisdem humoribui originem ducit. Huic suae conclusioni alteram adiungit. nempe quod in phrenitide ut plurimum venam incidere saluberrimum est, nam raro aduenit fieri huno aifectum, nisi a sanguine , aut ab humore sanguini permitto, atque hac distiti, et ione illorum sententias interpretatur, qui dixerunt, in omni phreniti demita tendunt esse sanguinem, quod videlicet hoc, ut in pluribus intellexerunt, aut det brenitidea bile sanguini permista. Haec summa est huius hominis opinio. Sed profecto ut verum ingenue pro mea consuetudine: fatear admodum, ape te vii ingen Oilis iniis & doctis limus lapsus est. Primum quidem falsissimum a bictoi , . quam phrenitidem fieri a flava bili sincera citra sanguinis misti
124쪽
nem, aut fluxum, quoniam omnis fit a sanguine vel tenui, vel crasso, vel mediocrem consistentiam habenti, aut etiam a bile excrementitia sanguini permista, quemadmodum supra admonuimus, atque in nostra tractatione de phrenitide clarissime demonstrauimus. Deinde vero posita huiusce fundamenti veritate, adhuc nihil recte concludit sanguinem mittendum non esse,quoniam propter imbecillitatem particulae, SI calorem,&dolorem,set maxima omnium humorum ad caput attractio, vel transmissio, qua inflammatio plurimum augebitur: quod enim humores ad motu incitat quod i eos attrahit, id quidem in phrenitide contingit: lolor nempe&calor: Confluente autem flaua bile sinio cera circa men inges cerebri, impossibile est, quin maximi dolores fiant, atque etiam, quoniam humor est omnium calidissimus, & siccissimus, ingens in ca laesam partem aestus adueniet. Haec est igitur causa propter quam in phrenitide quamuis biliosa, & in corpore malo succo abundante aduenerit, mittitur sanguis, nempe, ut humorum fluentium impetum reuellamus,particularem o enitudinem euacuemus, ta quia sanguis est, qui fluit, dc copia aggravat cereum fluxioque fit per venas,is merito reuellendus est, dc euacuandus secta vena. Hinc recte admonuit libello de ratione curandi permissionem sanguinis, quod incipientes instaminationes revulsione euacuare oportet. Haec similiter est causa, propter quam in iis qui recenter vulnerati sunt,aut ex alto ceciderunt, si ei si nulla in toto corpore conspiciatur plenitudo, sanguine tamen mittimus ita indicante multitudine particulari futura in laesa particula propter conssuxi nem sanguinis. Amplius in eo est error, quod putat flauam bilem excandescere.&furere misso sanguine: hoc enim simpliciter veritatem non habet ut suo loco docebimus,sed tunc duntaxat, cum flaua bilis circa praecordia nimium exaestuat haec enim fuit Avicennae sententia, ut dicemus. Quod vero in erysipelate non si sanguis mittendus, id utique verissimum est, sed tamen de sincero intelligendum erysipelate, non phlegmonode, nam hoc postulat id remediu: phr nitis autem nunquam est sincerum erysipelay. Quod vero ex Arabibus qui- dam huius opinionis fuerint, scilicet non conuenire missionem sanguinis, id bo quidem nos ultro negligimus, cum sit multo melius cum Graecis sentire, qui
contrariam opinione instabilissima ratione costitutam habuerunt. Deinde vero , neque omnes in hanc opinionem venerunt, nam Avicennas, cuius est pra
cipuus interpres Gentilis, in omni phrenitide consuluit detractionem sanguinis. Caeterum sentit multo melius Ioannes Matthaeus de Gradi, vir quidem, tui eius commentaria in nonii Rasis, & in Avicennam, atq; medicinalia consilia testantur,circa hoc negocium diligens.) Nam in omni phreniti de phlebotomiam esse necessariam costituit, quod in hoc affectu sanguinis missio futuri: in-
Ramationis incrementum inhibet,humores ad contrariam partem quam sponte ferantur, deducens: non evacuationis igitur causa, sed praeseruationis a m
gnitudine apostematis in phrenitide simpliciter biliosa expedit sanguinem mittere. Recte quide concludit Matthaeus, stante supposito, quod admittenda ve- niat phrenitis, quae simpliciter fiat a flava bile, in quo supposito tamen, ut supra
explicuimus, est error; Amplius in hoc etiam toto, quod aiunt, casso deceptus est, putans in omni phreniti de phlebotomiam exercendam, qua magnus est morbus, & quia refrigerat corpus, non enim ratio, qua sanguis mittitur, est morbi magnitudo simpliciter &absolute sumpta sed magnus morbus a sanguinis copia aut ab eiusdem motu procreatus, vel in sanis plenitudo affatu digna, magnum fore morbium significans,ut tum primo, tum secundo huius tractationis libro docuimus. Praeterea, quod pertinet ad refrigerationem corporis, dicimus id nunquam usu venire, quoniam etsi ab omni sanguinis missione, (hoc concedamus: quaecunque tandem ea sit, corpus refrigeretur, tamen non fit sectio venae: illius causa : si quidem refrigeratio per accidens sequitur missi nem sanguinis, at remedium ab eo, quod est per accidens, indicara non debet, relicto eo, quod per se indicat: nam si verum est illud axioma, quod tamen verissimum esse omnes Medici confirmant, indicationes desumi a rei natura, id - Κ
125쪽
quod per accidens ab ipso remedio sequitur, non potest ab aliquo indicari: at
per accidens sequitur totius corporis refrigeratio, per se autem sanguinis eu citatio,aut reuulsio. Deinde in hoc, me iudice,deceptus est, quod putauerit mnem venae sectionem refrigerare, cum id quidem verum non iit, aliqua enim est,quae calcfacit: quam rem infra diligenter, dum Avicennae sententiam con tra recentiores medicos habere veritatem demonstrabo, clarissime docebo. Sed
de proposita quaestione haec lassiciant. C A p. VIII.
in thrego conueniat missi amum. . HPEn qui RAMus hoc loco causam, propter quam in lethargo mittere semguinem conueniat: quoniam ex huiusce affectus curatione non leue argi
a mentum desumi videtur contra opinionem nostram Fit enim lethargus a pituita in cerebri substantia putrefacta, quae medicamento purgante educenda est, non autem venae sectione, cum nec adsit plenitudo, nec sanguinis impetu ita quidem secundum nostra principia dicendum videtur. Omnes tamen dis dici uno duntaxat excepto Mesue, sanguinis missionem praeceperunt: hinc u ro factum est, Latinos interpretes,Cum ignorarent causam propter quam in hoc assectu sanguis educitur, putasse, non conuenire detractionem sanguinis. Sed iam in quanto fuerint errore doceamus. Sciendum est igitur, in lethargo nulla ratione sanguinem mitti indicatione habita ad morbum iam inceptum fieri, scilicet ab ipso lethargo, quoniam cum sataphlegmate, non debet educi sectione venae . sed purgatione: verum indicatione habita ad morbum futurum , semper, nisi a i quid tit quod prohibeat sanguinem mittere debemus. Causa est quoniam propter caliditatem in cerebro existentem, re dolorem, atque ipsius imbecillitatem recipitur in cerebrum , attrahiturque ab eodem multus sanguis p tissimum vero tenuis, qui primus omnium semper constitit. Quamobrem ne hic confluat in cerebrum, ad quod sponte paratus est, neue membra transmi tant, opus est diminuere sanguine; ita enim compescemus fluxionem,& membra in retinendo reliquo sanguine auara fient. Sed hoc loco dubitaret fortasse aliquis,hanc missionem sanguinis suturam potius detrimento, quam iuvamento tum quia euacuando sanguinem totum corpus magis refrigeratur, ideo ille humoris pituitosi copia magis augebitur : tum etiam quoniam confluens in cerebrum sanguis incommodi nihil asteri,primum, quia sua caliditate pituitae fil-giditatem temperabit: secundo, quoniam tenuitate viscidam pituitam incidit. Sed nos respondentes dicimus neutrum usuuenire : non primum , quoniam stultum equidem esset id Medici iudicium, si considerata corporis qualitate, non metiretur quantitatem detrahendi sanguinis: tantum videlicet sanguinis demendo,quantus pro suo proposito conueniat, ita ut uniuersum corpus minibme refrigeretur, non enim quaelibet sanguinis missio refrigerat, sed ea dunt xat quae copiosissima est. Verum quantum ad alterum pertinet, id notabimus, quod conssuens sanguis, quamuis fortasse frigiditatem pituitae temperabit,ob- esse tamen quantitate multo magis aptus est, quam prodesse qualitate: at vero nos sanguinem detrahimus, non propter qualitatem, sed propter quantitatem: atque idcirco dicimus multitudinem in hoc affectu indicate missionem famguinis, in ipso scilicet cerebro adsuturam, nisi ars ipsa praeuiderit. Adde etiam, quod cum in cerebro sit ignea caliditas, conssuente sanguinem magis instat mare, periculumque minat maximum, ne fiat mixtus quidam affectus ex phr nitide, lethargo. Patet igitur ex his, quae diximus, quod constante virtute, in lethargo semper mittimus sanguinem. vnia in tamen lectorem hic obiter ad- i moneo quod ubi lethargus ad alios sequitur essectus, nunquam opus est venam incidere, tum quia signum est, calorem naturalem nimis refrigeratum esse ex praecedentium jectuum curatione: tum vero, quia probabile est, vires nimiu
morbi diuturnitate fuisse labefactatas: At vero ubi ex se inceperit lethargus,
tunc continuo sanguis mittendus est.
126쪽
luberrimi, sit, in omnis bre tria anguinem
S E n enim hoc loco communem Medicorum sere omnium nostri temporis
errorem aperiarnu, nam in omni febre putrida sanguinem esse mittendum consulunt, non equidem ratione alia moti, quam pellime intellectis Galeni verbis. quae in hunc modum habent. Saluberrimum autem(vt praedixi inus est in febribus venam incidere non continuis modo, verumetiam aliis omnibu ,r o quas putrescens humor concitat. Leuata namq;, quae corpu&nostrum regit, natura exonerataq;. eo, quo velut sarcina premitur, haud aegre, quod reliquuest. vincet: itaq; proprii muneris haud oblita re concoquet, quod concoqui est habile, de excernet, quod potest excerni.l Haec Calenus. Duo igitur ii ac
loco docenda veniunt, horum primum sit, missionem san inis putridis omnibus febribus minime conuenire. Alletu vero, quomodo proposita Galeni lententia interpretanda sit. Quod igitur ad primum pertinet, meminisse oportet eorum,quae secundo libro ex eodem authore diximus. nunquam videlicet mi tendum esse sanguinem, ubi humores a sanguinis natura plurimum d. stiterint. Pone igitur, aliquam febrem ab eiuscemodi humoribus tari, in hac minime ad generosum hoc praesidium accedendum est. Quod si quae siue i qui sint humotes qui a sanguinis natura de forma plurimum distant: inquam ego, ser fas humiditates esse, humores biliosos, &quam plures rituitae speci cs: quod aurem de his humoribus diximus,lta venit intelligendum,cum scilicet excrementitii sunt, qualis est bilis, quae in chisti fellis continetur melancholia, quae in liene
reconditur,&pituitae species, quae circa ventriculum&intestina continentur: diuersam enim habent formam & naturam ab ipso sanguine. secus aute dicendum est de hisce humoribus, qui in venis continentur: nam partes quaedam
simi sanguinis de illius forma continentur, ut in libro de humoribus dii gentet declaratum est a nobis. Amplius si omnis febris putrida postulat missione in san-3o guinis vel hoc ipsum contingit, quatenus febris est, vel quatenus putrida: si quatenus febris . omnis itaq; febris hoc auxilium exigeret, quod prosecto adeo falsum est, ut nihil magis: quis enim aut in omni ephemera, aut in omni hectica, aut in omni pestilenti tuto accedet ad missionem sanguinis si febri, quatenus putrida est, hoc genus auxilii competit, hoc illi alia ratione conuenire non potest. nisi propter putredinem de obstructionem: hic duo sequentur primum,
quod putredo,quatenus putredo,curetur missione sanguinis: deinde quod ob- si nictio idem auxilium semper postulet. utrumque tamen falsum esse, Galenus hisce verbis lib. ii. Methodi medendi exponit: verum quoniam nec obstructio, nec putredo curari per sanguinis missionem potest, ut quae alia remedia, o ceu prius monstratum, desiderent: reponi sanguinis aliquid ad curationis spa-c: u debebit, quo minus intempestiue nutrire necessitate ulla cogamur.J Quod vero ad ipsinii obstructionem pertinet, clarissimum est, non semper curat i inicsone sanguinis: nam cum a tribus causis eodem authore fiat: ab humorum scilicet multitudine, vel crassitie vel visciditate, horum quodlibet pecu darem p stulat curandi viam. Nam crassities attenuantibu remouetur, visciditas abste gentia; multitudo vero euacuantia postulat. quomodo itaq; omnis obstructio tanguinis missione curabitur. His adde, indicationem sumptam a putredine humoris putridi vacuationem indicare, quemadmodum contingere videmus in putredine eorum,quae non vivunt: nam quodcunque putrefactum et . id o-so innino amputantes, abiicimus: reliquii in vero in frigidum aerem ponimus, ne de caetero putrefiat: at humor putridus in vivi; protinus vacuandus est per aluum, per vomitum, per sudorem, per urinas, ut Galenus testatur in undecimo Methodi, capite octauo: Qui vero nondum putrefactus est, per piratione Meoncoctione conseruatur. Quamobrem putridus humor non indi .at venae s ctionem: sed purgationem, set putii lus euentationem dc concoctionem im
127쪽
H, HORATII A V G E N I I L l B. IIII.
dicat. Deinde vero febrium curationes, quas ex proposito Galenus libro ad Glauc. priore prosequitur, fidem faciunt manifestam, in omnibus putridis febribus non esse saluberrimum, venam incidere; nam agens de tertianis exquistis,&de quotidianis ne verbum quidem fecit generosi huiusce praesidii; in quartanis autem admittit, sed distinctione adhibita eiuscemodi. Si abundantia adfuerit sanguinis crassi, & illa quidem vehemens tuto mittendum esse sanguinem. Si vero abundauerit sanguis tenuis omnino abstinendum. Idcirco de te tiana nota pertractans admittit venae sectionem. h i sce verbis additis si oportue
rit J Quid tibi vult hoc verbum, si oportuerit 3 J nihil aliud,nisi si adfuerit plenitudo sanguinis. Rursus in eodem priori libro ad Glauc. agens de curatione fe- i hbrium continuarum, sic ait: Sanguinem vero mittere oportet, dc ob morbi m gnitudinen quibus rubor multo plus, quam naturae conueniat: ta maior quam pro consuetudine totius corporis tumor, de venae eminentes ais extensae. His omnibus auferendus est sanguis, nisi vires, aut aetas aut aliquid eorum, quae supra meminimus prohibuerint j quae nostram sententiam apertiissime conis
mant. Ex quibus patere potest, quae sit Galeni sententia circa missionem sat guinis in febribus putridis. Idcin etiam iudicium recentiores Graeci habuerunt qui Galenum secuti de missione sanguinis, in tertianis de quotidianis nihil dixerunt. Satis diximus, quod conuenit sanguinis missio in omnibus putridis, quid igitur ad Galenum Nempe, quod alio modo interpretandus est, quam apnat a recentioribus Medicis. Quod antea,quam a nobis explicetur, plius dicam , quid alii senserint. Viderunt Arabes dissicultatem ex Galeni verbis propositam, & inter istos non infimae notae Moises quidam, qui etiam suo modo in Aphori is eam sententiam interpretatur, dum ait: Galenus dixit in undecimo ingenii, melius est, quod dixi, ut phlebotomentur venae, non in febribus cutis tantum, sed in omnibus febribus accidentibus ex putredine humorum. Ait Moises: Dubitat quis in operatione sua facere operationem in omnibus se-bribus, quia Galenus inhibuit in particula de phlebotomia, de alibi minutionem in febre phlegmatica pura, in qua humores sunt crudi de indigesti resimiliter inhibuit minuere in febre quartana pura, nisi accidat ex dominiosam guinis: de scut mihi videtur dii Iolutio huius dubii est, quia iii: et exuper dictum suum in omnibus febribus putridis, id est, in qualibet febre putrida, cuius
non humor singularis, sed multiplex est corruptus: & redit res, in qualibet s bre ex putredine sanguinis accedente : quia cum phlegma, vel melancholia putrefit cum sanguine, utilis est phlebotomia, de si putrefit phlegma,vel melan cholia tantum, phlebotomia est prohibenda: quare oportuit intain dicere hoc proprium 5 in omnibus febribus accidentibus ex humoribus putridis. J Haec Moises. Verum, haec hominis huius interpretatio multis quidem minime s tisfacit: quoniam Galeni mentem attingere non videtur; ait enim Galenus: luberrimum est in omnibus febribus sanguinem mittere, non synochism do, sed omnibus, quas putrescens humor concitat.J Quibus verbis clarissime innuit non loqui sede febribus singuineis duntaxat, quae sunt continuae, sed
uniuersialiter de omnibus, quas putrescens humor concitat. Velum ego dicam
alias, quid circa hanc explanationem sit sumendum cum putem satis rationi esse consonam. Recentiores euidam putant saluberrimum esse mittere sanguianem in febribus putridis . propter obstructionem tollendam, quoniam omnisi febrium putridarum causa est obstructio, haec T secta vena optime propellitur, de qua re audire oportet Leonardum Iacchinum, sic loquentem: Porro isententiam illam adeo ratam firmamque veteres voluere, ut fidissimus Galeni paraphrastes Paulus, cum primum putridarum febrium curationes ag redia
vt igitur videamus, quantum secum utilitatis asseratu nae sectio in eo morbi genere, meminisse eorum oportet, quae libro octauo scripta sunt. Curabat eo loco Galenus Diarias ex obstructione, quae cim
iam suspectae esse ceperant, in quibus primo loco venam secari iuber,
128쪽
quamuis nulla adsit plenitudo. sic enim inquit: Plurimus vitiosus succus detrahitur una cum sanguine vacuatus, tutoq; uti possumus iis, quae obstructiones soluant. Eaedem profecto rationes sunt, quanquam mutatis verbis, quas libro undecimo ad propositum monstrat; quod enim libro octauo plurimum vitiosum succii vacuari ait, hic naturam leuari onere dixit; neq; enim oneris nomen ad multitudinem referre oportet, sed potius succi vitium signiscat. Solent enim quae molesta sunt, oneri esse dici. Rursus quod scribit libro octavo,&quae M. ris ad obstructiones tollendas admouentur, suspecta esse, dc quae propinantur, hic ait: medii corporis prouidentiam ante vacuationem parti tutam esse. Quanio quam de alia quoque non exigua commoda in his febribus afferat venae sectio, haec tamen, ut quae excellant, iis locis tetigisse voluit. J de parum postea explicans scopos, quibus praesentibus semper, dc absentibus nunquam sanguis mittendus veniat,inquit: Num igitur uniuersales scopos semper sibi proponere deis bet, qui rite de secanda vena consulat; sunt autem hi, virium robur, magnitudo
morbi, aetas starens: nam quibuscunque adsunt, siue acuto morbo, siue longiori detineantur, sanguinem mitti exposcunt. J Deinde vero causam explicans, propter quam in febribus intermittentibus venam secare oporteat, confugit ad magnitudine morbi futuram. sic enim ait: Porro intermittentes febres,quamuis salubres esse dicantur, attamen vel ob aegri intemperantiam, aut aeris malieto tiam, siue astantium inscitiam, nonnunquam ob naturam laborantis, ta continuas de magnas fieri quid vetat 3 nec quisquam est vel mediocriter in artis di eis rubus eruditus, qui haec saepe fieri non viderit: quanquam alia quoque periculi
causa est,eaq; non leuis, quae ex auxiliorum natura ortum habet,ubi obstructiones praecipue validiores tollere es h animus, seu intus assumantur seu extrinsecus admoueantur. Igitur propter has atque eiuscemodi causas, cialenus in febribus putridis sanguinem mitti suadebat: quod in omni febre aliqua ex causa periculum oriri poterat. J haec lacchinus. Sed multa prosccto sunt, quae mihi in hoc homine parum satisfaciunt. Primum, quod non recte causam assequatur, propter quam in febribus Diariis ex obstructione sanguinem mittendum so esse, Galenus confisai: de qua re nos loco suo disseremus. Deinde vero, quia putat, indiscriminatim in omni magno morbo sanguinem este mittendum, in qua re, quantum ab ipsa veritate aberret, ex iis, quae supra diximus, clarissime
constat: nam magnus est morbus hydrops, quam tamen nemo ausus est sanarerer missionem sanguinis, ut inquit Galerius quatio de ratione victus acutorum, magnus est affectus cholicus dolor, in quo si semper venam incideremus, in ximum aegrotanti incommodum adueniret; in uniuersali omnis dolor in dum excedens, magnus est morbus. Admirabilis tamen Galenus iubet , adhibendam essedistinctionem, an mittere sanguinem,an autem purgare oporteat: haec quidem de alia,quae superioribus libris contra communem opinionem disc o putata sunt, huius hominis sententiam clarissime refellunt. Amplius non satisfacit mihi ea causa, qua mouetur ad persuadendum in febribus intermitientibus, sanguinem mittendum esse: duas enim refert, magnitudinem futuram, de Creticulum.Quod ad has causas attinet, is quidem nunquam persuadebit exqui stam tertianam magnum esse morbum&periculosum neq; etiam in hoc numero quartanam collocabit; quoniam sunt febres omni vacantes periculo, ut Hippocrates de Galenus non semel testantur. Quod autem ait, posse magnas fieri propter aeris malitiam, aut rarotantis intemperantiam, aliasve causas, dicendum, quod cum hoc ex accidenti conueniat, ab arte considerandum non est, quae ea contemplatur, quae per se adueniunt: de ad hoc respicientes antiquiso Med cinae authoris, dixerunt tertianam exquisitam dc quartanam periculo vacare: secus autem dixissent, si morbus esset magnus futurus utraque febris. Quod vero pertinet ad quotidianam, quis est, qui non videat, nulla ratione in hac febre, quatenus talis est, necessisam esse missionem sanguinis nonne humor longe distata natura & forma sanguinis 3 nonne illud Galeni praeceptum citra omnem controuersiam verissim uest,non debere nos mittere sanguinem
129쪽
humoribus as inguinis forma distantibus Z Quod autem ait, Calenum sanguianis missionem consulere, ubi adsit crudorum humorum copia, id quidem non solum vetitatem habet, verum etiam nostram opinionem confirmat, tantum
abest, ut refellat, de qua re insta disputabimus, cum eum Galeni locum in terpretabimur. Caeterum quod is simul cum aliis recentioribus Medicis ad ob structionem confugiat, quasi quod cuiuscunque obstructionis remedium sit venae sectio: ego quidem ridiculum puto: nam cum variae sint obstructionum causae, varias exigunt medendi rationes, ut, cum loquemur de obstructione, dicemus. Haec igitur cum ita sint, quomodo locum hunc Galeni interpretabi mure Ego sane breuiter dicam quod sentio. Quod Galenus inquit saluberri. Ioenium esse in omnibus putridis febribus venam incidere, verum quidem est: at
hoc remedium semper conuenire,non veru, duo ergo sunt inter sese plurimum diuersa. Vnurn est in omni putrida febre saluberrimum est sanguinem mittere: hoc axioma veritatem habet. Alterum vero, in omni febre pullida saluberti inum est semper sanguinem mittete: non verum . Modum itaque explicemus, quomodo utile de non utile sit in hiscepcbribus venam incidere. Febres omnes
putridae ab humoribus putrefactis pendent: hi putrefactionem adepti sunt, quia prohibita est evacuatio: prohibetur autem, quoniam adest obstri actio: quicunque igitur putridis febribus mederi voluerit, is quidem ad obstructiones Primum admoueat animum: hae enim statim remouendae sunt: sed inspi- to ciendae sutat obstructionum causae, quae in uniuersum sunt tres, multitudo, humorum visciditas, tertia, humorum crassities, qualip cernitur in melancholicis humoribus, aut etiam omnes inuicem complicatae. Hae causae diuersas in dendi rationes exigunt: multitudo evacuationem postulat per sectionem ve- nae, visciditas abstergentia medicamenta, crassities autem incidentia requirit.
Haec quae diximus, ut Caleni fide re testimonio confirmata sunt . ita sane chrent omni dubitatione, ut nihil sit Harius,& certius. Quamobrem his hoc modo constitutis, dicamus, in omni febre putrida aliquando conueniremissionem sanguinis: istud autem intelligendum est cum obstructio ab humorum multitudine ortum duxerit: aut quando complexus adsuerit omnium causa- 3 1 rum obstruentium: ut Galenus hisce verbis significauit libro via decimo M thodi: Nam ubi abundantia humorum est hos vacuabis, ubi crassi sunt,&glutinos, tenues eos de Ruxiles essicies: si plures causae aliquando coibunt, omnibus per contraria occurres: si quidem fieri potest, ut & coarctatum corpus sit, de exigui meatus densati, de multi simul ac lenti humores subsint: in eiuscem di autem causarum amplexu, si recte quae prius comprehensa sunt, memini;
mus , coepisse a sanguinis missione conueniet: ac abundantia vacuata, tirin ad extenuandos humores venire.J dc libro octauo Methodi idem asseuerat, ut
loco suo docebimus. Ergo quacunque existente febre putrida, si obstructio a plet hora fiat, semper mittendus est sanguis. Nihil in tertiana exqui sta(in qua alioquin tanquam pestis vitari debet, ut alias explicabo impedit, quin il
tim hac praesente obstructione sanguinem mittamus: idem quoque iudicium esto de quartana, a quotidiana febre; ita quidem sanguinis missionem indicat in hisce febribus, non putredo quatenus putredo est : sed eius putredinis proxima, de immediata causa, impedita scilicet transpiratio a multitudine, non autem generatim sumpta, a qua curatione ipsam exordiri conuenit. Si hoc modo Caleni sententiam interpretamur, nihil reliquum est quod facere dubitationem possit. Alter etiam est exponendi modus, nempe ut statuamus in omni febre putrida quaecunque ea tandem sit, saluberrimum esse sanguinem mittere, cum scilicet illa in corpus plethoricum inciderit. Qiud enim vetat, corpus sosanguine copioso abundans febrem pati tettianam, quartanam,"idi nam intermittentem nihil quidem,atque in hoc casu salubertimum est sangui
nem mittere praeseruationis,&praecautionis causa quoniam vereri opus est, ne in magnos morbos eiuscemodi febres terminentur. Quod autem utraq; e positio conueniat Galeno, ex eius verbis colligendum est: nam is causim ex- - es ponens
130쪽
bonens propter quam generosum hoc praesidium conferat, dixit: Exonerata enim natura, eo quo veluti sarcina premitur,tac. J haec verba manifesto declarant, intellexisse Galenum incorpore adesse plenitudinem: quoniam grauitas signum est plenitudinis quo ad vires, ut secundo libro docuimus, omnino ins parabile. Sed satis de hoc negotio.C A p. X. Qua ratione abi vicem et dictum in trias ebribus venam esei cidendam,sicet non sit necessat m. DEMONsTRA TvM hactenus est a nobis, non conuenire venae sectioneni .n omnibus putridis febribus atque quo modo Galenus debeat interpretari, qui in curulis admittere id rcmedium videbatur. Nunc explananda est Auia cennae sententia, qda significauit in putridis mittendum esse sanguinem, licet non sit necessarium. Non erit hoc multi laboris negotium, quando quidem ex .s iisqtiae supra diximus,facile admodum constare potest quid pro loci huius e
planatione sentiendum sit: cum eadem conueniat huic explanatio Avicennae contextui, quae sententiae Galeni conueniebat. Dicam tamen hic quaedam di- ii lucidioris doctrinae gratia huic proposito no mediocriter seruientia. Indicationum itaque Curatiuarum nonnullae sunt communes, nonnullae proprim Nuncupentur communes, quae ex communi quadam proficiscuntur natura, non magis uni,quam aliis conuenienti. Proprie vero desumuntur ex propria natura
rei, conueniuntq; illi, ita, ut aliis eodem modo conuenire non possint. Rem in febribus de quibus alioquin proposita tractatio est dilucidemus. Quae indicationes sumuntur ab humorum multitudine, aut ab ipsa cacochymia, aut a virtute communes illae quidem statuuntur omnes: quia non modo conuenire possunt febri, sed etiam caeteris morbis a materia procreatis. Verum sumptaea febre, ut febris est,illius propriae statuuntur: quemadmodum etiam illae, quas suggerit natura putredinis, quatenus putredo est, conuenire dicuntur proprie o putridis fiebribus. Porro venae sectio non est remedium febris, quatenus fiebris est,quia omni febri conueniret; neque est remedium putredinis, ut putredo est, qui a b c sanari non potest venae sectione, ceu quae alia remedia desideret: pr pterea exactae putredinis remediti est expurgatio facta per inferiorem aluit, aut Per vomitum, aut per urinas, aut per sudorem, aut etiam per omnes hasce regiones si mul. Si vero putredo exacta non fuerit illius remedium est concoctio; atque libera transpiratio, ut ex Galeno docuimus libro de febribus. Quamobrem phlebotomia non est necessaria indicatione petita ab iis, quae propria sunt putridarum febrium. Vndenam igitur emergit illius necessitas 3 ex plenitudinc corporis. Quandoquidem si haec adfuerit allectio, curare tuto non li-
Q cet putredinem, neque causas illius proximas remouere, nisi prius ipsam multitudinem vacuaverimus: alioquin multo magis impingeremus obstructiones.
In synocho putrida id contingere Galenus declarauit in libro undecimo M thodi. capite decimoquarto, in quo, postquam venae sectionem fieri debere fi-x gmficauit,addit quod misi sanguine,si nihil aliud adesset in corpore, nisi mul-
.re titudo ea vacuata ,homo protinus cinitati foret restitutus: at quia adest obstructio de putredo, quae sanari non possunt per venae sectionem, idcirco accedet dum postea ad illorum affectuum curationem: ex quibus illud certissime colligitur, phlebotomiam exerceri in synocho putrida indicationi sui via a muliatitudine, non ab essentia febris, aut putredinis. Quae si vertaiunt, ostendunt .so hoc remedium originem habere a communibus indicationibus, non a propriis, atque hac de causa non esse absolute necessarium, licet utile existat saluberari munique remedium,indicatione sumpta a totius corporis plenitudinet Quam rem animaduertisse mihi videtur Galenus in quarto Methodi medendi, capite sexto, ubi docens quando vena sit incidenda in ulceribus, & quando votendum purgatione, dicit, remedium utrumque non conuenire viceri, qua-