장음표시 사용
81쪽
de Crisibus, & libro primo Aphori si horum, cum inquit: Magnitudo, A vel id, mentia febris duo sunt apud Medicos usitata nomina, ipsaq; saepe de eadem re
pronunciant.J nihilominus id animaduertere dc bebant,quod magnus morbustabusive quidem pro vehementi sumitur, non proprie. Idcirco Galenus inquit, quod saepe de una re usurpantur, nec dixit semper; differunt enim inuicem,tanquam commune a particulari, ut genus aspecie. Siquidem omnis morbus vehemens magnus est, non tamen omnis magnus vehemens, quam rem illorum
etiam sententia facile probare possumus. Morbus magnus est,qui a mediocrit te plurimum excedit, quod tum in genere, tum sigillatim veritatem habet. At morbus vehemens est qui validum habet velocemq; motum ex quo possumus sic ratiocinari contra eos homines. Illi allectus inuicem differunt, quorum diuersae sunt definitiones, magnus itaq; morbus a vehementi disteri. Quis enirn
diceret, omnem magnum morbum velociter moueri de valide 3 Quis ad miti rei moueri, dc mediocritate excedere, idem ege rursus vero quis diceret moribum magnum & acutum esse idem Iam si magni morbi notio illa vera est,quo modo acuto conueniet erit in specie magnus morbus, ut ephemerasquat lana, quotidiana, hectica, quibus acuti morbi rationem conuenire non possie multo
certius est, quam quod hoc loco debeat explicari. Morbi (inquit Galenus singuli ex sua quidem natura magnitudinem quandam possident; melius enim sic est dicere claritatis gratia: At si hoc veritatem habet,quod illi pariter admittunt, Tmerunt ne singuli morbi vehementes & acuti Quin Hippocrates etiam distinxit
morbum acutum avehementi, cum .derat. viei. in morb. actit. ait: in acutis
morbis sanguinem mittens, si vehemens videatur moi bus, floruerit aegrotanti aetas, de virium adsuerit robur,J atq; hic primus illorum error videtur mihi. S cundus est multo maior . quando dicunt, magnum morbum pro vehementi tapro acuto sumptum, indicare venae sectionem: Nam si indicatio huiuscemodi
sumitur a morbo acuto ac vehementi: omnis utiq; acutus morbus 5c vehemens
indicabit hoc generosum praesidium, quod enim indicat id, pro sua natura indicat; quod pro sua natura indicat, id semper indicare scribit Galenus nono M
thod. medendi Sed cholera acutissimus&vehementissimus morbus,nunquam 3'venae sectionem indicat: morbus a turgente materia concitatus, acutus est, huic tamen conuenit purgatio, Hippocratis &Galeni testimonio, minime autem v nae sectio. In vel ementissimis doloribus admonuit Galenus i. Aphoris. 23.a hibendam esse distinctionem, an purgare, an venam incidere oporteat, praete mitto alia a nobis alio in opere explanata. Quin assirmare, morbum magnum absolute sumptum etiamsi non si matur pro vehementi Ae acuto: indicare venae
sectionem error est; nunquam illi ostendent, Galenum id pronunciasse. Nam locus hic, cuius interpretationis causa tot a nobis dicta sunt, quam parum illis faueat, ea manifestum faciunt, quae in explanatione primi capitis dicta sunt a nobis: &quae rursus diximus, dum affectus prosecuti sumus vacuationem po- ostulantes per venae sectionem. Quae vero ex quarto Methodi, capite sexto proferunt, contra Menodotum Empiricum dicta, sanguinem esse mittendum citra plenitudinis affectum ostendunt, ubi eo indiguerimus remedio, tanquam rhuulsorio praesidio, quoniam morbi magnitudo a sanguinis, aut multitudine, aut motu semper phlebotomiam indicat, vel tanquam vacuatiuum, vel tanquam reuulsivum praesidium: unaque magnitudo morbi absolute sumpta, non ad phlebotomiam modo , sed etiam ad purgationem desideratur. Caeterumcum de secunda significatione magnitudinis morbi in relatione ad vires disputant, mihi etiam non mediocriter displicent: primum, quia ut exposuimus, virium relatione grauis morbus haud recte dicetur magnus, sed maior. Deinde vero, io quod hoc modo sumi a Galeno putant, cum in quarto Methodi, de alibi in gnum morbum esse scribit, ratione praecipue partis, aut malignitatis, siue caco cthiae. Hic enim multiplex apparet error: Quis aliquando intemseriem chrebri , iecinoris, cordis, testium, aut earum partium, quae magna cum illis ast nitate coniunctae sunt, aut etiam quae exquisitum sensum habent, vocare aud
82쪽
bit morbum magnum in relatione ad ipsas virest Iam illud citra omnem controuersiam constat, quod desperata est omnino salus, ubi morbus supra vires magnus extiterit. Quis igitur,aut ex dolore, aut ex intemperie illarum partium liberabitur 3 Deinde mala materia i cui ratio conuenit cacoethiae quotidie circa praecipuas partes inhaerescit, aut ad illas attrahitur, aut gignitur citra labem. Cor putridos humores per febres, humores malignos Matros per palpitationes Iecut biliosos humores, cuiuscunque speciei extiterint. Cerebrum pituitam sal sam, bilem quinetiam ipsam gencrat, ac recipit citra damnum aliquando vllum,aliquando vero exiguum,aut certe non lethale. Praeterea in hoc etiam aba o errant, quando dicunt, morbum in uniuerso genere magnum sic a Galeno nuncupari in relatione ad vires. Nam si hunc virium respectu magnum dicimus, qui erit magnus. suapte naturar collatione inquam facta ipso in genere ad id, quod mediocre est Proponant illimoibum magnum in uniuerso genere, illlico percipient, non semper magnum dici illum rei pectu virium, sed natura sua,
quae consistit in recessu a mediocritate morbi, cuius recessus causa magna conuentulit remedia, a quibus liberantur. Amplius morbus magnus non debet mensuraria naturali mediocritate, siue statu secundum naturam, ut illi dicunt,
quandoquidem regula de mensura magnitudinis morbi sumi debet ab eo quod mediocre est, sed non a quocunque, verum ab illo, quod existit in eodem ge-ao nere. Opus est igitur collationem fieri ad mediocrem morbum, non ad mediocritatem naturalem , aut ad sanitatem. Rem in hunc modum habere, haec
ratio demonstrat. In eodem genere Continetur medium, in quo extrema continentur , iam quidem in hac re duo sunt extrema, ut, Paruus morbus, ma nusmoibus: medium igitur, cuius collatione hic paruus, ille non magnus dicitur, in eodem genere morborum contineri debet. At naturalis mediocritas, siue status naturalis est alterius generis. Rursus illorum etiam testimonio, morbus , T magnus dicitur, qui mediocritatem excedit 1 paruus vero, qui est infra mediocritatem. At vero nunc supponamus, collationem fieri debere ad statum n turalem, quis erit quaeso status morbi parui infra mediocritatem naturalem so quod somnium narrant mihi, dari morbum infra sanitatem nonne hoc subuertit uniuersae medicinaeptincipia 3 Admitto in illorum gratiam libenter, morbum magnum dici, qui plurimum distat a naturali mediocritate, sed hoc illis negandum est, naturalem hanc mediocritatem esse metrum, regulam, mensuram, ut cum Galeno loquar, qua moibi magnitudinem metimur. Quid fuerit naturalis ille status, cum Galenus primo ad Glauconem scribit, ad tantam magnitudinem morbum peruenisse, quantum unusquisque a naturali suo statu recessit. est inquam mensura, qua cognoscimus remedii quantitatem, quoniam tot debemus alterare gradibus, quot fuerint supra statum naturalem adaucti, ut
diximus in Methodo medendi. Adde, quod neq; protinus sequitur, quod ubi
Ao morbus a naturali statu multum recedat, ibi viret morbo imbecilliores existere. Nam illud multum recedere, latitui inem quandam habet, quae magis acta minus continet, quemadmodu supra dicebamus, docentes, quomodo magnitudo morbi quantitatem phlebotomiae indicabat. Postremum addo, magnitudinem morbi in relatione ad vires nullum omnino usum asterre in medicina 'quandoquidem omnis morbus perquam exiguus mortalis esset, ut puta seni- . bus decrepitis & puerulis aut alia ratione imbecilli,corporibus, quodaMedicos non debet considerari. Magnitudo enim morbi magna indicat praesidia in suo genere, ut, vel phlebotomiam, vel pharmacum puigans, vel potum frigidae,vel cauterium, vel sectionem, vel ustionem, vel quid aliud. At magnus virium re isso speinu eius cemodi indicationem non profert: quia nulla ad morbum,aut certo admodum exigua vertitur curatio omnis vero ad vires diligentia sit adhibenda, si modo spes aliqua salutis futura sit. Haec&alia quam plura insequuntur hanc opinionem absurda. Caeterum quod attinet ad illorum rationes, quibus contendunt demonstrare, Galenum sibiipsi non constare, neque docere, qui morbus sit nugat , arbitror me iam manifestum fecisse,illos tota aberrasse via,
83쪽
dum praesertim demonstrauimus,qua ratione Galeni sententiae,quae diuersae debantur, sint interpretandae. Illud nunc subiicio, Galenum tu quarto Meth
di medendi, cap. 6. docuisse, omnem magnitudinem morbi indifferenter se ha bete ad venae sectionem re purgationem. Nam siue fuerit magnus morbus rhtione formae,siue ratione materici,siue ratione symptomatum, phlebotomiai dicabitur , modo existat ex illorum numero morbus, qui curari & sanari valeat venae sectione. Contra indicabit purgationem, si fuerit ex illis , quibus opitulitur pharmacia, reliquas rationes sigillatim non persolvo, quia ex supradictis facilem explicationem habent. Atq; haec de magnitudinemoria.CAp. v I.
io Suitassignis magnitudo mo id prehendatur, ex quarum obsieruasione mitte dum aut non mittendum esse simu nem,cognoscimus ex aliorum sentenim
Discv TtRNDv M proponunt recentiores Medici doctissimi quidem vita,
quibus signis magnitudo morbi deprehendatur, ex cuius indicatione mi tendum esse sanguinem colligimus et de quare in hunc modum elegantissime scripserunt. Morbus autem sue factus omnino, siue incipiens, siue impendens, magnus dicitur, aut ex se, aut ex sua continenti causa, quae in humoribus coni tostit aut ex symptomatis cuiusdam saeuitia; Ac primum quidem magnus veli mensj intelligitur ex suo genere, nam cuiuscunque partis sit phlegmone , grauior deteriorq; censetur, quam simplex eiusdem intemperies. Deinde ex par cis usu atque praestantia: si ex principum partium est ordine,ut cor,ut cerebrum,&iecur, aut si contra inter partes abie stas & ignobiles censetur. Praeterea ex ipsarum situ, nam aliae principibus assinitate iunguntur, ut pulmones, latera, ventriculus de lien. Aliae vero longiore interuallo disiunctae sunt, ut intestina, renes, vesica, artus, aliae T in extremo corporis positae. Ex ipso denisue partis semila, qui aut acer, acutusve est, aut hebes. At cauta magnitudo ex humoris, qui in affecta sede congestus est, S continens, fit morbi materia, conditione, re na-tura spectatur, quod nempe benignus sit, vel vitiosus, vel putridus, vel pernici
se qualitate contaminatus, isque aut multus, aut paucus. Hinc enim quicquid perniciosum est atq; malignum, magnum etiam nuncupare consuevimus. Ex vasorum etiam de viscerum, totiusq; corporis plenitudine, vel exinanitioneo recedentis causae magnitudo deprehenditur: itemque ex humorum ibi conceptorum puritate & vi lio, Pinplomatis magnitudinem ex vehementia, aut remissione eorum, quae incidunt, metimur: nempe doloris, sitis, languentis appetentiae, vigiliarum,dc caeterorum,quq vires imminuunt de attenuant. Ita 3 si praua quaedam morbi species, veluti inflammatio,iecur, cerebrum, vel palles cordi vicinas atq; connexas occupauerit, cuius vis late se fundat, sitque humor putri- odiis de venenatus, quali re corporis vasa conserta appareant, adeo ut inde m ira concitetur corporis agitatio, mala appetentia, sitis,doloracerbus,&vigiliae, me prosecto in maximorum grauissimorum iu morborum numero repon mus, cui re maxima conuenit vacuatio. In quo autem morbo diuersa compar ant omnia, is certe pro leuissimo minimoque ducendus est, dc qui fortasse nullius euacuationis indigeat: inter hos non pauci interiecti sunt medii ordines, qui pro maioris minorisque ratione, aut abunde, aut parce vacuandum denum
Sui magnus morbus iniucet te Dionem ex genti ementia.
Haec quamuis tum eleganter, tum considerate dicta videantur nonnihil t
me ingerunt mihi dubitationis: Quandoquide morbi magnitudo vencs ctioncm
84쪽
alonem indicans non est absolute sumenda sed prius supponit, morbum ex eorum esse numero, qui vacuationem postulet per venae sectionem: verum quia non protinus in eiuscemodi affectu ad remedium accedimus, propterea scopi consulendi sunt, inter quos unus est morbi magnitudo, magnum auxilium postulans in eo genere auxilii, quod indicat morbi natura. Rem prius ex Galeni verbis explanemus. Hic enim dicit in libro huic tractationi dicato, statim in principio oportere eum, qui de sanguinis emissione speculari voluerit, unum sibi primum i proponere, nempe ut quae corporis affectiones evacuatione indigeant, consideret. Ac deinde alterum, quaenam ea, quae sanguinis fit detractio io ne: nam multi sunt affectus, qui alia quapiam euacuatione quidem indigeant,
sed non sanguinis missione. J Vides hic, quod primum habere suppositum d
beat qui de hac tractatione agere voluerit. Verum contemplatio de scopis hanc non modo subsequitur, sed ultimo fere loco ponitur a Galeno, sic enim ille inquit: Porro hac quos speculatione absoli ire succedit de scopis, seu intentionibus oratio, quibus videlicet quis animii attendens, vacuationis mensuram coniectura queat assequi.J hac de re egit Galenus de scopis in cadia . illius libri.Hoa ita is primum est, quod in hac ipsa contemplatione animaduertendum est cognoscere, num curandus affectus postulet vacuationem , Secundo,an exigat vacuatione in pervenae sectionem. Quibus cognitis, magnitudo morbi postea est a. o perpendenda qua posita,statim ponitur,ac qua remota remouetur indicatio de sanguine mittendo. Sumus infra multo diligentius explanaturi, quae ad hoc argumentum pertineant: interim vero non est pr termittendum , quod si in omni morbo magno sanguinis mittendi vigeat indicatio in cerebri, iecinoris, cordisque intemperie quaecunque sit, conueniet remedium: quod absurdissimum esse, nemo est qui nesciat. Quis praeterea in partium affectu, quae consentiunt cum principibus, quis in omnibus exquisito sensu praeditis, quis in omni putredine, quis in omni vehementi cacochymia, quis in malignis humoribus venae sectionem consuleret Adeo enim male consultum foret humano generi,si hoc admitteremus. ut nihil peius. Neque putandum est, doctissimum illum virum so haec prccepisse, nulla adhibita distinctione: ut eius verba fgnificare videtur illis, qui attento animo non legunt: quia tum insuperioribus capitibus id manifestis simum fecisse videtur, cum docet, quae humorum vitia phlebotomia vacuet ex venis: tum praesertim hoc ipso capite, quando sic inquit: Cuicunque affectui conuenit venae sectio, ea protinus adhibenda, si magnus is est, vires s consentiunt.J Caeterum hunc non distinguere morbum magnum earatione, qua Gai nus distinxit, multo notius est, quam quod debeat explanari. Vtra vero potior sit distinctio, aliorum sit iudici u. Quaenam igitur est ratio magnitudinem modibi cognoscendi i dicet fortasse aliqui si si ea usque quaque non placeti ea (inquam) est magnitudo morbi perspicienda , quae sanguinis abundantiam (si va- o cuatio proponaturi aut sanguinis fluorem sit reuulsioni incumbere statuimus i plurimum urgere demonstrabit: id vero accommodatis fiet signis, quae vel pi thoricam dispositionem, vel sanguinis fluentis impetum arguent: sunt sane illa in superioribus libris explanata: haec vero,cum de reuulsione sermo erit institu-
magno maris cumpa rapisitu me venas is contumat.
DICE AAM v sin superiori libro, venae sectionem indicari ii plenitudine magna: nunc quaeritur, an eadem vigeat indicatio, si plenitudo aliqua sit par ua, morbus autem magnus. Causi dubitationis est, quia Galenus solam magnitudinem morbi, tanquam indicatricem huius remedii admittere videatur, in libro de ratione curandi per venae sectionem, ut praediximus i ta quarto Meihodi medendi, capite sexto dicebat: quod si magnus fuerit morbuscum virium robore, nemo utique est, qui sanguinem non mittat, qui fuerit in artis operibus
85쪽
exercitatus. J Haec si vera sunt, nostris aduersantur principiis, cum dixerimus, a magna plenitudine hanc desumi indicationem de sanguine mittendo. Ad haec
vero diximus, idem esse, dicere magnum morbum,& magnam plenitudinem: quod verum non esse constat ex Galeni verbis libro de venae sectione, qui surponens magnum esse morbum,inquirendam postea praecipit quantitatem plenitudinis, ac no protinus in omni plenitudinis affectu hanc exerceri debere vacuationem Quod ad hanc difficultatem pertinet, duo veniunt dicenda: Prinasieli, magnum existere morbum, exiguam vero plenitudinem videri mihi qui- demi inpossibileMoibus enim magnus ille dicitur,quia magna concitatur causa: luemadmodum e contra paruus,qui a parua. Quamobrem dicere aisectum ibali quempiam esse magnum, causam vero concitantem exiguam , implicare non mediocrem contradictionem videtur mihi. Nisi fortastis dixerit quipiam, non ratione plenitudinis, sed propter vitiosum affectiam nuncupari in
gnum quod quemadmodum ad:n illo, sic etiam illed asseuero, duplicem ait
dia existere . tum scilicet plethoricum, tum cacochymum, qui quoniam specie inuicem dii seruia diuer a etiam indicabunt remedia: plenitudo quidem venae sectionem,uel ut rectius dicam, vacuationem:cacochymia vero, mali succi expurgationei quae duo diuersis aliquando fiunt remediis: dixi aliquando i quia non est inconueniens cum uterque a Cecius fuerit exiguus, frictionibus, munctionibus digerentibus , balneis, inedia, aliisque id gcnus sanari poste: at cum roadeo magnus fuerit,ut vacuatio leuioribus luice praesidiis tentata,proficere ni- hil potest maioribus utendum, phlebotomia.& medicamento purgante. Quod si unus ali ius fuerit magnus, alius vero paruus, magnum adhibere oportebit remedium pro magni extirpatione, leuioribus interim praesiuis contenti pro exigui curatione. Quae res in proposito accidit casu: in quo magno existente morbo non a plenitudine cautato , sed a cacochymia nulla ratione conueniet phlebotomia,sed purgans plormacum protinus erit exhibendum,quo vero postea exiguam illam extirpemus plenitudinem, satisfaciet frictio mollis, aut cibi paucitas, aut inedia, aut digerens inunctio, aut balneum, aut soluta aluus, aut etiam fortassis nihil horum, cum natura ipsa ex se possit sussicere. Deinde vero dicendum est,plenitudinem exiguam posse nuncupati magnam in relatione ad vires quae ferendo non sint, tuncque si forte suspicabimur tendere illam ad co ruptelam , antequam id accidat incommodi, venae sectio poterit administrari, aut ante pharmacum,aut post pharmacum prout fore neces larium Medicus ii diciosus existimauerit: secus autem abstinere omnino debet ut praediximus. Constat ex his morbum magnum a plenitudine genitum easdem proferre indicationes, quas habet magna plenitudo. Haec licet absit morbis actu,eadem est indicationis ratione cum magnitudine morbi in potentia. Etenim indicare morbi magnitudinem venae sectionem, notissimum est: sed haec indicatio fita morbo praesenti, ae futuro, ut iam docuimus. Porro Galenus nunquam admist omagnum morbum ab exigua plenitudine: verum quod ille dicit, hoc modo h
bet. Posita plenitudine tanquam basi, sine qua ad hoc generosum accedere non licet remedium,inquirendum est, an semper phlebotomia conueniat: tuncque inquit administrandam, cum morbus adfuerit magnus aut expectetur: Neutrum autem continget nisi plenitudo a statu digna fuerit. CAp. IX. Cons maris ex mena uicenmi, eorum, quae dictasunt. VER v M vr haec, quae diximus, omni careant difficultate, potitit naum apud eos Medicos, qui nisi aduocatis testibus fidem aliquam adhibent,conii memus ea,tu Galeni, tum Avicennae sententiis. Atq; in primis hunc campii ingrediatur Galenus Is itaque statim in principio libri de ratione curaudi permis.sionem s. inguinis, proponit haec rerum capita se inuestigaturum circa propos tam disputationem. Horum primum est, ut cognoscantur affectior et , quae eu cuationem desiderant. Deinde vero alterum succedit, nempe, qui assectus po- stulent
86쪽
'ulent missionem sanguinis. Tertio autem diiudicare oportebit. quae corpora
hanc euacuationem ferre possint. Demum, ex qua vena sit necessarium miti re sanguinem. Postreinum vero caput docciscopos&intentiones, quibus u bitis conueniat sanguinem detrahere, & an semel repente i euacuandum: annutem partiri euacitationem conueniat. Cum haec igitur in hunc modum se habeant , unumquodq; caput expediens Galenus, docensq; a lectiones, quae vacuationem exigunt, omnium meminit, quae tum a plenitudine, tum a cacochymia originem habent: mox autem explanans astectus, qui curantur venae sectione, mentionem duntaxat eorum facit, qui concitantura sanguinis abundanio tia aut iluxione, tum ratione vacuationis, tum ratione reuulsionis: quae res cla-
. rissime apud omnes patet legenti caput quintum &sextum libri de ratione curandi per misssionem sanguinis, quo loco proponit venae sectionem tanquam euacuatiuum praesidium. & confirmatur: quoniam sequenti capite docens missionem sati guinis, non modo praesentibus morbis, sed etiam futuris utilem esse,
inquit: Sed illud prius videndum, quid sit id, quod id illis aceruetur, siquidem
nonnullis amarae bilis succus plus caeteris colligitur,quibusdam bilis atrae,aut pituitat,aliis ex aequo omnes in quibus sanguis abundare dicitur: hos ergo omnes vacuabis, sicuti etiam podagricos Martiiticos Veris principio exhibito scilicet, aut medicamento purgante,aut sanguinis missione: Capite vero decimoquin-: to, decimos edito, ac sequentibus, explicans, quibus affectibus pro reuultione venae sectionem adhibere debeamus, eorum mentionem facit, qui cane a san- mguinis fluore originem habent. Ex his igitur Galeni opinio satis euidens vid tur. Sed alios etiam eius viri locos afferamus; libro quinto de sanitate tuenda tim. quit: itaq; etiam vere tales naturae maxime iis morbis patent, qui ex plenitudi- De oriuntur: quales sunt synanche, destillationes, quos catharros vocant, haemorrhoides, sanguinis profluuia, articulares morbi, ophthalmiae peripneum iniae, laterum compunctiones, reliqui deniq; omnes, quorum genus est phle- sinon quare etia in anticipare per Veris initium sanguinis detractione oportet, aut per incisain venam, aut scarificatis malleolis. J M libro sexto eiusdem operis et ait: Atii sanguinis quidem abundantiam corpus accumulauit, mittendus is est,sia vitiosum succum, vacuandus hic est medicamento, quod superantem humorem purgat i in Aphorismorum autem Commentariis,ut sexto Aphorismorum, Commentario quadragesimo septimo, eandem sententiam confirmat his verbis: Nos enim oportet, ut anticipemus euacua revere adueniente, vel per
venae sectionem, si plenitudinis passionibus subiiciantur: vel purgatione, si eis,
quae ex cot ruptione proueniunt. lac parum infra. Ven itaq; sectio inquit commune est earum, quae ex plenitudine fiunt dispositionum . purgatio vero ii quidem secundum genus inaudias, unum quoddam auxilium extitit, non tamen secundum speciem.&c. Pi tereatum pruno Aphorismorum tum passim alibi, o purgationem de niens, dicebat, eam deberi humoribus sua qualitate peccantibus, euacuatione aurem si quantitate peccauerint. Porro per vitium in qualita- te hominem intelligere malum succum , in quantitate autem plenitudinem, . ertius est quam quod explicari debeat. Asteramus in confirmationem ho- cum quae diximus, quomodo Hippocrates mulierem quandam tremore co
oris toti uvcorreptam per sanauerit. Ancilla Ei margo erat (inquit) cui a pue
perio puellae sanguis nullus fluxerat,matricis os ei cociet sumes adischia, doluit et turibus Iuxta rualleolu phlebotomata, valuit, de quidem toto corpore treme, bat .l Galenus vero hunc locum enarrans, ait: Quid iste aenigmatice aliud in-. inuet, quam quod alius tremorem, frigidum affectum rasus, sanguine calidoo existente eam non Phlebotomasset non enim in assectu calidis egente, quis piam sanguinem detrahere audeat: sed ausus, inquit, ego sum, re rationem reddit, dicens, ad causam veniendum est, re impetum ipsius, quod infestabat (inquiti noueram, dc causam molestiae sanguinis copia infestabat. Causa, uteri
monuer fio adllichiam quo mulicbria defecerant. Enimuero quem vacuari ian .guinem oportuit, non vacuatu , sed corpore purerrans erat naturae onerosus,
87쪽
Quamobrem sanguinis copiam esse tremoris causam, cognoscens, & cata tae im-retum uteriai festionem: ad haec plenitudinem indicationem euacuationis dare locum aute affectum, unde sit euacitandum demonstrare: his ambobus iun-Ts vena pedis secuinptilebotomiam quide, quod singuinem vacuare volebat
a dede quod maxime assiceretur uterus. Quod autem redundante sanguine, ut detrahendus sanguis, censeo cuiuis esse apertum, cu a venis sanguis complect
tur ex his quidem colligendu est: Primum,in affectioniblis frigidis quatenus
et existunt: non conuenire sanguinis missionem: Deinde, quod nun-
ouam accedere ad phlebotomiam oportet, nisi fuerit sanguinis abundantia. Postremo, plenitudinem indicare missionem sanguinis, quod sane venit intel- .ligendum, cum fuerit plenitudo astatu digna, cuius causa magnus aliquis ino bus factus fuerit, aut immineat, ut iam declarauimus, quibus addere est, hanc non esse uniuersalem plenitudinem, sed particularem , nempe solius utem Al- - tet est etiam locus Galeni in Methodo medendi, quo optime nostra opinio confirmatur, sic eniim ait: Memineris vero mihi ad ea, quae dicenda sunt, etiam
quorum causa venae sectio petitur: nam quoniam h xc sanguinis euacuandiuratia adhibetur; sanguis autem utilis naturae est, utiq; probe hanc administrare conueniet, sic, ut quod inutile naturae sit, V mittat: fit autem sanguis natura inutilis bifariam. vel cum propriam qualitatem ad unguem non seruat, necam plius nutrire, sicut prius, cum utilis esset Potest: vel ita multitudine crevit vimux vires premat aut tum venas ic arterias vel distendat, vel findat, vel obstruat; Ae . in his quidem missio sanguinis utilis est ceu vacuantium praesidiorum una, in .liis autem ceu quod humorum vehementiorem impetum ad diuersas partes
reuocet, vel propinquas derivet. J Huc etiam pertinet, quae libro quarto dei nitate tuenda de languinis missione hisce verbis conscripsit: Ubi paululum vel
citra sanguinem restitutum, vel ultra progressum est, audacter mittendus Lai miis est ubi plus consideratius agendum: ubi plurimum in his nullus mittendus est , inspicere vero ec quantitatem conueniet, ut verbi gratia, si bonus sanguis p. exiguus sit, reliquus vero succus plurimus, utique in his abstinendum a deci ctione sanguinis est: sin is quidem exiguus, sanguis verocopiola; audacter m- 3 eidenda vena est. J Haec ille. Quae nobis demonstrant sanguinem non esse mittendum ubi mali succi abundauerint quod est in ipsa,vi Grtici dicunt,cacochy- .mia Postremum vero idem auctor libro de ratione curandi per missionem sal quinis , explicans praecipuos scopos in sanguinis missione obseruandos, dia os recensuit, dum sic loquitur: Primum vero scire conuenit, dum proposuit pi huius praei dii augentur, maiorem indicari euacuationem: dum vero oluuntur, tantum detrahendum de sanguinis missione quanto illi minores eu serint. Morbi itaque magnitudo cum virium robore, primi erant mittendi
sanguinis scopi: ille quidem, quae facienda sunt indicans, hic, tanquam illum haud prohibens:id quod contraindicare iuniorum Medicorum quidam appel-
lant.J Ex hac verborum serie euidentissime constat, unum solum esse,quod im licat missionem sanguinis: Nempe morbi magnitudinem. Velum non posse . ssumus non simpliciter magnitudinem astectus intelligere, quandoquidem ut ex osuimus priori libro, haec nihil aliud de se indicare potest, quam magniam dicesidium: addere igitur magnitudini oportet,quod solam indicet venae emo nem: quid vero hoc est, quod in praesentiarum addendum sit causam nempe a dua sit morbus magnus in hunc modum: Magnitudo illius morbi, qui hi, sin uinis plenitudine,aut fluxu perpetuo indicat missionem sanguinis : magii
tudo morbi a plenitudine tanquam euacuatiuum auxilium : a fluxu vero, tan-cuam reuulsivum dc derivativum praesidium ; sic quidem interpretandus est s, Galenus, ut supra diximus, atque sic nullam penitus dissicultatem habent eius
verba. patet in , quod unum perpetuo unum indicat , prout fuerit natura eius
quod indica Postremo hic afferri volo quaedam ex libro Galeni in Hippocratem de humoribus primo, in quo nostram opinionem apertissime confit mat eius verba sic habent: Si enim morbus valens sit,viresque agroti robuit
88쪽
hemo erit, qui in medicina facienda sit exercitatus, cui, non esse mittendum sanguinem, videatur. Acquemadmodu sanguis propter ipsius copiam Minor-bi magnitudinem mittiturisic purgatio propter alterius cuiuspiam humoris r dundantiam ,& vitium robur adhibebitur. J & parum infra de purgatione ait Haec autem opus habent aegroti, non modo quia humorum redundantia, quae noxia est, expurgetur, sed etiam ut auertatur,d evacuetur.J Ttia hic colli v-num, purgationem non deberi multitudini sanguinis. Aliud,purgationem viriuum robur exigere Tertium, purgationem adhiberi ratione reuulsionis. Ouae tria non admittunt Medici quidam nostri temporis, quorum opiniones suprato reprobauimus. Rursus, eodem commentario ait: Hoc igitur nobis consilii dat
Hippocrates,ut purgemus, ac redundantem humorem vacuemus,M gite modo sanguinis detractione, si is vincit caeteros humores et modo medicamento puta.gante, cum aut statia, aut atra bilis,aut pituita redundat, praesertim vero, si malistia humorum adiunctastJS nonnullis interpositis inquit: Quocirca statuet dum est, purgationes esse perutiles, d cum morbi magni sunt, ae cum q uibus permagna eli humorum iuncta redundantia. Haec calenus. Ex quibus videotiam satis superque explicasse, quod plenitudo modum excedens, aut magnus morbus a plenitudine lidem enim sunt haec inter sel indicat missionem sanguinis pro euacuatione facienda, partem vero affectam a sanguinis fluxione.
eto aut motu, aut magnus astrictus a sanguinis motu indicat reuulsionem, aut deis Duationem per sectionem venae. Nunc vero reliquum est,ut Avicennam eat
dem opinionem habuisse ostendamus. Is igitur in quarta primi capite de pillebotomia sic ait phlebotomia est evacuatio uniuersetis, quae multitudinem e uacuat: multitudo autem est augmentum humorum supra aequalitatem ipsorum in venis ita paulo post declarans,quibus debeatur vena secari,addit:Mnemo quidem est phlebotomandus, nisi unus duorum: unus est eorum, aegri iudinibus praeparatus qui, cum ipsius tinguis multiplicatus fuerit, cadet ineas, alter est cadens in eas. id est,nemo quidem indiget euacuatione persectionem venae, nisi aegrotus fuerit propter sanguinis multitudinem, aut vereamur, noso propter sanguinis copiam, aut fluorem facile in morbos incidat, verum quia multi sunt Avicennae loci, quibus videtur asseuerare, phlebotomiam conuenire in cochymia, eos quomodo debeant interpretari, docebimus sequenti libro. Descopinqui vere indicat missionem sanguinis, haec suificiant.
NVN c veto quod generatim hactenus prosecuti sumus, id ipsum particularius doceamus, inductione facta in singulis morbis, q uibus venae sectio de- o betur. Horum enim explicatio manifestum faciet hoc generosum praesidium nunquam adhibendum esse, nisi aut sanguinis abundantia, aut eiusdem fluxio morbos procreaverit. ergo primum omnis in ammatio, quam Graeci phl gmon vocant, tuto sanguinis missione curari solet. Sic profecto ea felicissime statur in phrenitide, in hepatide,nephritide, pleuritide, parotidis, peripneum
nia angina, ophthalmi aurium in ammatione, atq; in uteri, pudendorum,in- guinum, alarum, brachiorum, crurum, articulorum,&omnium tam internarum,quam externarum parti uphlegmone. His addere est, cum euidentes caulae fluxionem proritant,ut contusio dolor, ardor, atq; eiusdem generis allic: Capitis dolor, lethargus, vertigo, morbus attonitus, epilepsia,non tamen semper,so sed cum a sanguine originem traxerint, venae stastionem postulant, S Cordis quaedam palpitatio: Postulant autem idem remedium, Carbunculus, furunculus, scabies, omnis humor, omnis is rubor per corporis summa ei orescens, aequicunque ad istorum naturam conditionemque accedunt. Omnis praete ea sanguinis violenta eruptio, eodem curatur auxilio, ut ipso Ruente ex nati bus, auribus, maliseis, utero, intestinis, aut aliis partibus inflictis vulneribus ac tim G
89쪽
aliis causis venis ipsi ruptis, vel exesis, vel apertis. Quod autem pertinet ad se bres, iam quidem illud citra omnem controuersiam patet, omnes synochos tam biliosis, quam sanguineas putridas, atque non putridas, curari per sectio nem venae, quandoquidem in omnibus sanguis supra mediocritatem abundat, siue ipsa vasa distendendo, sue vires grauando. At vero in reliquis febri bus siue continuis, siue intermittentibus abstinendum est a missione sanguinis, non quod is aliquando salubriter non mittatur in hisce febribus: sed eo sane consilio abstinendum, quod quantum sit de harum febrium natura, sanguis
minime redundat, nec ad aliquas particulas vehementer agitatur, ac mouetur, saluberrimum tamen in omnibus fuerit secare venam, cum cacochymiae ple- ia nitudo permixta est, aut cum veremur, ne symptomatis cuiuspiam ratione
sanguinis plenitudo fiat, aut fuerit sanguis confluxurias: sed haec infra dilige tius docebimus. CAP. XI. euidcontraindicet missione anguinis.
I A si quid missionem sanguinis indicet hucusque. nisi fallimur, diligenter e
plicauimus. Nunc vero superest, ut doceamus, quid contraindicare venae sectionem dicatur. Igitur vires ipsae dicuntur contraindicare tam priori , quam posteriori cori traindicationis notione intellecta; virium autem nomine omnes intellignatas facultates naturales,vitales animales. Atque idcirco illi perperam tradiderunt, qui dixerunt soli pulsui tanquam signo minime fallaci attentos esse de virium robore indicaturos: id certe magnum quippiam, at nondum satis esse iudico, quandoquidem pulsus fere inconstans, incertusque est,&externarum complurium rerum interuentu perturbatur, mutationemq; suscipit. Deinde ingens, copiosaque euacuatit . alias vires non minus, quam vitalem concutit, atque earum occasu haud secus emorimur, atque ii vitalis intercideret. Quare videtur aliarum etiam facultatum obseruatio ad vacuandum nece saria, si quis enim vehementi , de diuturno morbos ut lienteria, atrophia, marasmoue extabuit, huic profecto uo fuerit sanguis mittendus, etiam si nunc existit 3 plenus, de validus; quocirca non unius, sed trium vagarum,& influentium facultatum. neque harum solum, ut recte concludit Galenus, verum etiam instarum quibus actio vitae continetur ad ipsam evacuationem, quae fit permissi nem sanguinis validitas ae infirmitas obseruada est. Si enim validae fuerint,co traindicare dicentur ea significatione,qua dicebamus idem insinuari, modo i men contrario, quo ab indicante suggerebatur, qua significatione usus est Galenus libro de ratione curandi per missionem sanguinis, nam admittunt, neque repellunt sectionem venae non eo modo quo affectus pro sui curatione indicat, sed modo contrario pro sui conseruatione, curatio enim dc conseruatio contraria sunt, quemadmodum morbus S sanitas: morbus indicabit euacuationem Ppro sui ablatione: virium robur eandem indicabit modo contrario, quod est contraindicare, pro sui scilicet praeseruatione. At vero si vires fuerint imbeci lae contraindicabunt,quia non idem indicabunt, ostendentiae, sed potius comtrarium, ut quia morbus postulat vacuationem, & inediam; vires postulant refectionem, de victum, itaque cum illius contrarium indicent, non poterunt admittere sanguinis missionem: hae igitur primo loco dicentur hoc auxilium cor traindicare, at secundo quodam loco anni tempus, regio coeli status, vacuati nes modum excedentes, quaecunque fuerint, maxime autem sanguinis,de alia
id genus quamplur de quibus instasigillatim tractabimus. CAP. XII. ad D trium nomine sit intesi gendum.
. Vo N i A M hic multa sese offerunt dilucidanda,oper pretium est, ut de illis differamus, ne videamur in rebus maxime serus iunioribus medicis, qui-
90쪽
u liaee potissimum seribimus, defuisse. Primum vero explanandum occia rit . quid nomine virium intelligere oporteat, deinde, quae vires statuendae sunt validae atque imbecillae aut absoluto sermone, aut secundum quid. Quomodo sat aeterea differant vires per oppressionem imbecillae, ab iis, quae languidae sunt per dissolutionem, & quibus signis cognoscendae, haec alia id genus explanabimus plurimum huic tractationi necessaria. Aggredior itaque ad primum. Facultatum substantiae, quibus corpus regitur , atque gubernatur, est secundum
Caleni sententiam, totius corporis temperamentum: aut, quemadmodum alia
serit libro de plenitudine, cap. tertio, quaedam ipsius temperamenti proprietas io Eius dictio in hunc modum habet. At in libro de Elementis iuxta Hippocratem ostendimus, substantiam eorum omnium quae generationi, re interitui obnoxia sunt, aquatuor qualitatibus immutari per totam, humore, inquam, siccitate, calore, S frigore,&ex harum certa quadam temperatura, omnium corporum substantiam , S proinde etiam virium earum , quae corpus nostrum gubernat,constare quippe quae non sit nisi ipsus temperamenti quaedam proprietas. J Rursus in libro primo de simplicium medicamentorum facultatibus dicebat. Quare Sc nos, quia in libro de Elementis, secundum Hippocratem ex calido, frigido, sicco, dc humido cum aliorum omnium corpora, tum animantium constare ostendimus, has effectricium facultatum essentias, ,o tum in aliis omnibus,tum in medicamentis statuemus. J Quod etiam tum libro primo tum secundo depraesagione expulsibus apertissimum fecit, re aliis locis quam plurimis. Cum vero temperamentum dico, nihil aliud audio, quam tum similaritim partium, tum organicarum optimam constitutione, licet disti , ctionis gratia, similarium temperies statuatur illarum natura, quemadmodum instrumentalium dicatur natura ,&substantia, accommodata earum forma ecfigura ad functiones obeundas accommodata. At quoniam hic locus ambiguus est, amplius aliqua distinctione indiget. Temperamentum sumitur aliquando medicis pro tota substantia, ex qua corpus constitutum est: aqua cum actiones prodeant, illa dicetur facultas corporis, tanquam facultas aliud non 3o sit, quam proxima actionum causa; aliquando hoc nomine utuntur pro dispositione accidentaria ad formae introductionem accommodata, quae existit qualitas quaedam. Illius quidem tum Aristoteles, tum Galenus, tum lexander Aphrodisaeus, tum multo antea Hippocrates mentionem fecerunt i atque ut ab hoc exordiar, in libro de humana natura primo,adeo clare docet temperamentum esse naturamcorporis, ut nihil clarius dici possit; & Galenus huius imitatione calidum innatum vocat naturam, primo Aphorismorii, commentario i . Philosophus autem libro primo degeneratione, & corruptionet, in contextu S .sic inquit: Videnturenim ea quae miscentur, prius ex separatis conuenientia,&possibilia separari rursus. J In quo asserit, miscibilia esse quae
o proprie separari possimi,&per se subsistere: nihil autem subsistere pet se potest nisi substantia, idcirco pastiones inter se nequeunt separari nec passiones cum subiectis misceri non possunt, cum a subiectis eadem de causa misceri posse sunt, neque rursus formae substantiales miscentur, cum per se a materia sub stere non possunt: neque praeterea materiae misceri dicuntur, quia nunquam sunt in actu sine formis: ille duntaxat substantiae ad mixtionem veniunt, temperamentumque constituunt, quae per se subsistere &locum occupare pocsunt: qualia sunt naturalia corpora ex materia, ormaque constantia, ut 'rbel le Alexander Aphrodisaeus libro de mixtione explanavit. Galenus certe frequenter sic temperamenti nomen usurpauit, ut cum primo de usu partium, chso pite nono dicebat, temperiem esse causam omnium actionum, dc esse partium ipsarum essentiam, unde caro est caro, scilicet ob certam quandam quatuor elementorum temperiem: sic neruus est neruus, atque aliae partev id sunt quod sunt, ob certam temperiem. Hoc adeo frequenter in eius libris scriptum inuenies, ut fere nihil frequentius.Sed ex multis locis unum praetermittere non pol sum huic tractationi maxime accommodatum ex libro undecimo methodi ca.