장음표시 사용
131쪽
ii s HORATII A vGENII O B. IIII
tenus ulcus est, sed affectui cum ulcere complicato: quasi quod dicere voluerit , Venae sectionem remedium esse multitudinis, purgationem cacochymiae,
atque omnium affectuum,quatenus originem ducunt aut a vitiosis humoribus, aut aptethorica dispositione, & non conuenire viceri, qua ulcus est:sic mihi in praesentiatum Avicen nam interpretanti liceat dicere, phlebotomiam non esse necessarium remedium putridae febris, quatenus putrida est; sed duntaxat utile ac saluberrimum quatenus coniunctam habet multitudinem. Sane hanc explanationem adeo veram esse arbitror, ut nullam excogitari posse veriorem profitear.
Num ob causam Galenus octatio Methodi ve pectionem'rvsuerit in
curatione ebris maris ab ob buctione.
Loc us est Galeni libro octauo Methodi medendi, in quo prosequiturr
tionem curandi febres diarias ab obstructione genitas, qui videtur maxime . . opinionem communem confirmare, quod scilicet in omni febre putrida sanguinis misso conueniat. Verba Galeni in hunc modum habent: At siquidem vel puer, vel senex sit,sanguinem detrahere non licet. inter has aetates v bi robur aegro non deest, secanda vena est, etiam si plenitudinis signa non adsunt, prae, tostat enim vitios succi maiori parte emissa ad detergendas obstructiones acce dere, cum alioquin metus sit, si obstructionibus liberandis priu quam vacuaueris studeas, ne ipsas magis sinpingas. J haec Galenus vi qui supponit obstructi nenia viscidis humoribus factam, anguinem tamen mittit; quomodo igitur haec cohaerere possunt cum iis principiis, quae supra posuimus Ego quidem, quamuis non me lateat, quam plurimos esse, qui putem Galenum a contradictionis nota vindicari non posse. Hanc arbitror sententiam bene, quemadmodum decet intellectam, minime nobis contrariari; atque nullam habere dissicultatem. Sed anteaquam de hac re dicere aggrediar, primu quaedam volo sup ponere, quae lucem non mediocrem sunt allatura huic dissicultati et horum sonum est Galenum in eo capite docere curationem Diariae febris ab obstructione, cuius varias constituit differentias a varietate causarum. Etenim si obstructio sit exigua, facile soluetur febris: si maior, maiori sanabitur dissicultate: at si maxima fuerit, fieri omnino non posse profitetur, eam febrem in numero Diariarum consistere,sed in eas terminari febres, quae plurium sint dierum, facta scilicet in putridas, vel synochos degeneratione. Hoc Galeni suppositu hicce verbis scriptum legitur in principio capitis quarti. Etenim si propter obstructionem aliquando tui dictum est j morata transpiratio est, si parua ea sit,
qui recte deterserit, secundam fore accessionem vetabitat in his verbis primam differentiam, siue gradum febris huius explanavit; alium vero quando dicit: DSin momentanea non postis ita promittere.J Tertiam vero maiorem dissere tiam . quando dicit : Quod si & inulti de crasti, deglutinosi impacti succi sint, quae hos excipit febris,fieri non potest,ut intra fines Diariarum consistat: qua do ex necessitate huic in mali succi naturis, quae ex putredine humorum succo decJ Aliud etiam sapponendum est, obstructionem eiuscemodi in corporibus malo succo praeditis ex necessitate putridam concitare febrem, quemadmodum proxime dixit:at in aliis corporibus synochum febrem procreare, quando scilicet quod transpirare solet halituosum , de benignum sit: ut hisce verbis in nifestum iacit Nam in aliis saltem Temperamentis, quae in sequentibus exponam, excitari ex tali causa potest citra humorum putredinem aliqua con- sotinentis febris species.J Postremum sit, Galenu venae sectionem admittere non in omni Diaria ex obstructione: sed solum in Diaria ex multorum , crassi rum&viscidorum humorum copia procreata: qui acerte in huiuscemodi causarum complexu a venae sectione conuenit exordiri, ut idem author testatur
undecimo Methodi medendi, capite sexto. Maiori siquidem indigentauxilio,
132쪽
ut accommodata fiat transpiratio: maius vero nullum proportionem habens cum morbo ipsa phlebotomia inueniri potest. Ex his colligo explanationem loci huius,&disti cultatis dilucidationem.Nam Galeni propositum non est curare simplicem febrem Diariam ex quacunque obstructione ortam, sed ex magna
obstructione, atque ex omnium caularum obstruentium complexu: idcirco venae sectionem proposuit tamquam remedium magnum proportione respondens omnibus caulis,illarumque masnitudini .Quam vero conueniat haec explanatio, verba superius posita apertissimum faciunt, Ac quae etiam in unu
cimo Methodi,&passim alibi docuit. Nos vero superioribus libris eiusdemto veritatem patefecimus non semel, potissimum ostendentes plenitudinem se pum esse phlebotomiam indicantem. At vero fortassis hic dicet quispiam, G leni verba huic explanationi refragari, quia vidctur admittere, adesse obstructionem ex solis viscidis humoribus, citra aliquem allectum plenitudinis, quia dicit. Etiam si plenitudinis signa non adsunt.J Dico de asseuero maxime e roneum esse in hac materia putare Galenum in febre Diaria ex obstructione sanguinis missionem consuluisset citra affectum multitudinis i quandoquidem verba, superius a nobis explanata, contrarium ostendunt, ratioque ipe id, quod illi dicunt admittere non potest. Nam si maiori auxilio est opus ut tra spiratio fiat sique haec impedita est a multis crassis, viscidisque humoribus, pamto ua obstructio esse non potest, neque imaginari citra multitudinis affinum. Quid igitur sibi vult in iis verbis Galenus e vult inquam proponere, quod e iam pallim alibi docuit, multitudinem non esse scopum indicantem Languinis missionem: quoniam citra plenitudinis affectum sanguis mittitur, ut proposita reuulsio est. acetiam quia non semper praesente plenitudine sanguis mittemdus est, cum aliquando suffciant imbecilliora remedia. Dicamus itaq; Eanc sententiam a Galeno fuisse prolatam contra Menedotum, de contra Empiricos qui numquam accedendum esse ad missionem sanguinis considebant, nisi praesens svndromes illa plethorica fuisset: qua excludebant plenitudinem quoad vires , de motum sanguinis, ut multis explicatum est a nobis superioribus libris.s o Galenus itaque dicit, mittendum esse sanguinem in obstructione a viscidis hi motib. facta, si adfuerit plenitudo quoad vires, etiam si non adsint signa plenitudinis quoad vasa: quam significabant Empirici per syndromen illam cong
riernq; signore. haec expositio admodum cirridet mihi, de consona videtur Galeno : quoniam passim, ubi de sanguinis missione pertractat, contra Empiricos uiuehitur admittentes hoc auxilium duntaxat conuenire in multitiadine quoad vasa. Porro hanc ego interpretationem affero, ut ostendam Galenum sibi ipsi constare, ae de una eademque re vatia non conscripsisse: quomodo enim aliter interpretabimur si verum est,quod passim Galenus tanquam axioma nobis inculcat, obstructionem a viscidis humoribus sanari abstergentibus: ab humorib crassis incidentibus:a multitudine vero sectione venae Erit igitur quoddam commune auxilium ad omnes obstructiones sanguinis missio quod quoniam nunquam a Galeno traditum est, ego sane recipere non possium: Coe- rum meam hanc explanationem confirmant quae dicemus,dum explanabimus Galeni verba in quarto Methodi, capite sexto.
s, D vRsus autem in cacochymia citra plenitudinem phlebotomiam esse ne
1 cessariam contendunt recentiores Medici, quia causus ardentissima quidem febris missionem sanguinis postulat. Nos vero ut ostendamus, neque hoc ipsum, quod asterunt , nostram opinionem subuertere, primum docebimus, quid nomine iis intelligendu sit, deinde quid alii sentiant: Postremo autem loco propriam opinionem afferemus. Nomen causi est ex eorum numero, quae
133쪽
tat HORATII AVGENII L I B. IIII
vere aequivoca sunt, cum multis sebribus conueniat,quae inmunem naturaim i .
non habent. Primum quidem hac voce significamus febres intermittentes, quas putredo bilis concitat, ut Galenustum libro de febr.differ. tum commentario quarto in librum de ratione victus in morbis acutis, atque passim alibi ci rissime offendit, sed haec est nimis impropria appellatio, multo autem magis videtur ad naturam affectionis accedere ea significatio qua pro continuis duntaxat quibusdam sebribus nomen causi intelligitur, hae febres duae sunt, comtinua ex gaua bile , dc ex phlegmate salso: sed illam non solum proprium cat sum nuncupabimus, sed etiam exquisitum: hunc vero proprium quidem, qui situm tamen minime, at spurium,¬hum. legitimus igitur est causus, oui io ex statiae bilis putredine iit, multis autem modis exquis tum hunc causum ii ri contingit. Primus,cum bilis ad paruas venas prope cor existentes attrahitur, aut ab aliis partibus ad easdem expeti tur, & putrescit: appello autem in praeseu
tia paruas venas prope cor, venas ventriculi de eius ollii, venas hepatis . pulm nis' ieiuni intestini: hoc vero contingit cum hae venae nimium exsiccarae fuerint , atque praeternaturam affectae. Alter etiam fit causus, cum saligui, b l. osus expellitur,aut attrahitur extra venas ad carnes venti iculi, hepatis re putri - 'nis in quibus erysipelas,vel phlegmon, quod erysipelate participet concita Hi duo causi sunt ex assectione unius determinatae particu ae, quam breu. merito particulares nuncupandi sunt. Siquidem alter etiam est vii uer alis cali- sus, qui scilicet ex putredine concitatur bilios sanguinis in omnibus venis, aut certe maioribus, quae sunt inter alas, dc inguinae differentiae autem huius sunt
duae, nam hic sanguis in illis venis putrefit, vel quia ab illis attramis, aut ab liis partibus ad illas expulsus est: atque hic causus habet accessiones, quales e iam habent alii superius dicti. altera vero longe diuersa est ratio. cum sanguis tenuis acrimonia participans in iis venis abundans totus simul putrefactionem subiit. praeterquam quod ab illis fuerit, vel attractus, vel expulsus; atque hic non solum verus, relegitimus est causus, sed inter legitimos praecipuus nunci patur hic est synochus illa putrida, quam Raua bilis essicit,omnique accessione, de circuitu carens: unam duntaxat a principio ad finem usque accessionem con- 3 otinens. Porro haec quae de causi appellatione ae significatione hucusque dixi- mus, supponenda sunt: quoniam in nostra tractatione de febribus diligentissi me comprobata sunt, ad quem locum lectorem relegamus. Cum haec itaque se habeant, accedamus ad explicationem cius, quod secundo loco proposui
mus. petrus Apponensis cognometo Conciliatoranquit, quod regulariter op rando & frequentissime in causo non competit venae sectio. Demum vero afdit. quod aliquando per accidens tamen conuenit, ut cum materia fuerit furi o sanguini commilia: utrumque autem probat, re primum sane duplici ratione, quarum una est quod phlebotomia est evacuatio uniuersalis plenitudinem euacuans,at in causo non est multitudo, quamobrem curari non potest peri sctionem venae, sed medicamentum postulat colagogum, vel phlegmagogum, cum scilicet fiat assauabile, vel a phlegmate salso. Altera ratio est: in causo non competit id auxilium, quod ipsum magis exagitat commovetque: at sanguinis missio hoc equidem facit: nam euacuato sanguine, qui dicitur esse s aenu chi
Ierae haec facile turget violenterque mouetur.&non me locre periculum uri.
minet ne ad partes nobiles appellat. Quod velo rarissime,& per accidens ccnueniat hoc auxilium, comprobat quia cum fit causus cum quadam sanguinis abundantia, vel cum corruptione sanguinis, dum scilicet transmutatur pars eius tenuior instauam bilem, tunc utique euacuando sanguinem, partem edu- .cimos humorum peccantium: de quia tum rarum admodum est, tum pera so Acidens.quod fiat hoc modo causus, idcirco per accidens dicitur conuenire sanguinis missio. Haec quidem Conciliator. Sed multa sunt, quae mihi parci admodum satisfaciunt, dc primum, quia cum causi nomen tam late pateat,is non distinguat de quo sermonem habeat, alterum vero, quoniam conclusiones falce sint,nam prima, quae inquit, ut plurimum non esic neces Iariam sanguinis mi - -
134쪽
sonem, in vero Minquisito cauta falsissima est ut ostendemus taltera vero non est magis vera, cum ait, quod per accidera; conuenit venae sectio: cum potius contrarium dicendum estet, nempe quod per accidens hoc auxilium non conuenie Quod vero ad rationes pertinet,nihil quidem.quod nobis id persuadere possit, inuenio. Nam quamuis assumptum sit verum, falsum tamen cit quod causus omnis nat mali sicci viso. Nam ut demus hoc in aliqua causi dissereniatia contingere, ut in ea, quae fit a salso phlegmate, id tamen in omnibus euenire, omni ratione caret. Deinde autem, quod dicat singuinem esse semium cholerae, & eo euacuato vereri oportere ne bilios humores turgeant, ae in furi-io am (viloquar illius consuetudine agitentur, simplicitet sane verum non est de quare infla loquemur, cum Aui ranae sententiam interpretabimur: Alii vero
putant, Galeni sententiam in Aphorismis de missone sanguinis in ardentibus febribus usque ad animi deliquium, non esse intelligendam de febribus biliosis, sed de iis quas putrescens concitat sanguis, quae synochi dicuntur: nam is author in Methodo medendi, quo loco harum curationem prosequitur in eandem opinionem venit, euidentissimum indicium utrobiq; de eisdem febribus loqui. Quamobrem debet exeludi febris ardens aflauabile: in qua nulla
ratione conuenit, quantum sit merito sui venae sectis; hoc confirmant verbis Avicennae in curatione febris ardentis, dum ait: & non phlebotometur, forta fio se enim instaminabit eos. & alibi, ac summopere tibi cane, ne aegrum ad v- nam duarum perducas rerum, scilicet humorum cholei icorii ebullitionem, restigidorum cruditatem.JHaec illi.Caeterum, haec opinio mihi nunquam satisfecit. Prim2m,quia in Adentibus febribus ut mox dicam, conuenit semper sanguinis missio: quamuis non in omnibus. Demum vero falsum est, per febres a
e dimini teli isse synochos ab ipso tanguine. non enim dixisset sadhibita distinctione quoniam in sanguineis non oportet distinguere, an expediat sangui nem mittere, an autem uti medicamento purgante, ut euidentissimo patet ex nono Methodi medendi, in quo purgationem praetermittit, solam admittens missionem sanguinis, tum frigidaerea igitur verba manifeste indicant so opimius huius falsitatem Praeterea, falsum est,quod synochus a sanguineardens tebris nuncupari debeat, quam rem quoniam alii antea explicarunt,hoc loco minime docebo.
RE L IQv v M est modo, ut explicem, quid sit pro ipsa veritate sentiendum i
quod ut commodius fiat. eam per capita dilucidare conabimur. Horum i- o gitur fit primum. In febre ardente qtiatenus febrem intermittentem significat, non conuenit sanguinis missio. Cuius rei causa est, quia humores extra venas continentur, atque sunt a sanguinis natura plurimum distincti, idcirco hoe re-
. medium nunquam conuenit intermittentibus febribus sua natura. Id autem diruxi,quia Ex accidenti conuenire potest ratione alicuius annexi, ut puta plenitudinis: aut ratione cuiusdam saeui symptomatis inflammationem minantis, ut contingit in veherinentissimis doloribus capitis, tunc enim vel ratione praese uationis,vel ratione reuullionis hoc auxilium necessarium est. Secundum: In
causio noto, qui fit ex falsi phlegmatis putredine, venae sectio non conuenit. Neque videtur mihi habere aliquam dissicultatem, quod dicimus muta natura hii Io moris, a quo concitatur , indicationem praebet viendi medicamento purgante salsam pituitam: haec enim longissime distans a sanguinis natura exigere no potest phlebotomiam Tetrium caput st. Causus qui fit venulis tempore aestiuoa-retactis, ac ad sese biliosas humiditates attrahentibus, sanguinis detractionem minime admittit. Si quispiain voluerit diligenter contemplari modum genera-Imnis huius febris, inueniet hanc omnino existere ex numero intermittemium
135쪽
vel continuarum, quae circuitum habent; fiunt enim haec et humotu attracti ne, expulsione, generatione, & receptione, quandoquidem ratio periodicati nis pendet ab una ex dictis cau sis, ut declaratum est a nobis in tractatione de se, litibus ex Galeni sententia,libro secundo de febrium differentiis. At certe non conuenit venae sectio in omnibus periodicis febribus, praesertim in iis, quae fiunt venis inanitis, quo in numero causus hic continetur. Nam Hippocrates dicit, ventilis arefactis & exinanitis. At quo humore exinanitae sunt illae E eo inquam humore, quem continere debent secundum naturam, re cuius causa a natura sunt institutae; is autem humor sanguis est. Ergo si inanitio sanat ut plenitudine, haec vero inanitione, qua ratione persuaderi possit venae sectio, non iovideo. Hac de causa factum putauerim, audiorem illius libri ne verbum quidem fecisse huius remedii neque etiam Galenum in Commentariis, maxime in eo commentario, in quo summam curationis harum febrium prosequitur, ubi haec habet verba: Praetermissa itaq; videbitur praecipua causorum sanatio, frigidae scilicet potus, quo causos perpetuo curauimus, nullo ex his moriente, quibus frigidam propinavimus in tempore opportuno,J & parum supradix rat: Nempe horum duorum de necessitate in causo fit, si persecte solui debeat: nam biliosi humores vel persecte vacuabuntur, vel extinguentur.J Petierit autem hoc loco quispiam, quid agendum sit, inam paruae venae prope Coi existentes, ut in ostio ventriculi, in ventriculo ipso, in stomacho, in pulmonibus, in te. t
iuno intestino exinanitae,5 praeter naturam excalcfactae, tenues & acres humiliditates ad sese attraxerint, aut ab aliis partibus transmissas receperant, vel cum
carundem partium carnes erysipelas, vel phlegmonem erysipelatis participem patiantur, dicerem in utroq; se saluberrimam esse poste venae sectionem, si in
toto corpore adesset multitudo. In priori quidem, ratione vacuationis totius de praesecuationis, ne maior fieret affetis,ad eiuscemodi vacuationem acced remus et vereri enim oportet, ne quemadmodum acres humiditates Se serose a trahuntur, ne pariter attrahatur sanguis abundantior, quam partis allectae conditio ferat. In altero autem contienit, quia iam praesens est particularis plenitudo, ae valde pertimescendum est, ne maxime adaucta fluxione adaugeatur: at 3 osi hoc non vereamur, nullusq; adiit in corpore plenitudinis affectus, omnino abstinendum confiderem. v ides igitur,quantum haec conueniant nostris principiis. Postremum, quod mihi in hac materia dicendum suppetit, est: In causo exquisitissimo semper incidendam esse venam, ubi enim sanguinis ei ferii scentis adfuerit plenitudo, acutissimam procreans febrem, saluberrimum est sanguinem mittere, atque etiam si idipsum usque ad animi deliquium feceris, modo vires consentiant, utique id faciendum adhibita semper conuenienti distinctione earum rerum, quas scias. Causus enim hic ex numero est febrium synochorum, nuncupaturi Galeno, ut praediximus synochus biliosa. Causa
vero propter quam semper in hac febre conuenit, sanguinis missio est, quia nonunquam consistit haec febris sine plenitudine, ut Galenus libro de ratione curandi per sanguinis missionem aperte significasse videtur. Cap. XIIII. icrudorum humorum copiasanguinem mittere expediat HVM o R i v v s crudis, vel in venis,vel in ventriculo, aliisq; partibus existentibus aliquando sanguis mittitur, aliquando autem minime. Tunc enim mittitur, cum a sanguinis natura parum distiterint, tunc non mittitur, cum plurimum, cum vero medio modo se habent inter parum S plurimum, mittitur so quidem, verum maiori adhibita cautione. Haec, quae hoc loco tradidimus, ex Galeno desumpta sunt, libro de sanitate tuenda . Eo autem pertinent, ut ostendamus, Galenum sibi ipsi minime contrarium esse, cum aliquando consulat, in crudorum humorum copia mittendum esse sanguinem, aliquando autem minime. Atque idcirco nostris principiis non opponi eius sententiam, quibus
136쪽
confecimus non esse mittendum sanguinem citra plenitudinem Quid aliud significat in crudorum humorum copia secandam venam, si parum a natura sanguinis distiterint nihil meo iudicio aliud, quam crudos humores cum cinguine in venis dominari,atque illos ita crudos ege, ut parum absint a sanguine sed si haec vera sunt,ut putantur, hoc nihil aliud est quain una plenitudinis disserenti quemadmodum nos ex Galeni placitis secundo libro declarauimus. Quid igitur in mentem venit Iacchino, 3 aliis iunio tibus Medicis, dum consulunt in magnis morbis pituitae copia genitis, perpetuo venam esse incidendam cum Galenus hoc clarissime inhibeat quarto de sanitate tuenda : & alibi passim i-io dem explicet. Admirorque plurimum hominem hunc Galeni doctrinam profitentem in re omnibus apertissima aberrasse. Nam in libro duodecimo Methodi medendi,agens de iis qui crudorum humorum copia febricitantes in syncopen incidunt, non vult mittendum esse sanguinem,aut purgandum. ibi enim se ait: Ergo febricitare incipiunt nonnulli, ubi magnam crudorum succorum
copiam, una cum oris ventris cruditatibus, vel alia quopiam occasione congesserunt;J curationem vero parum postea proponens dicit: Nulli tamen talium sanguis mitti sine magno dispendio silet, cum tamen vacuationem desiderent: verum nec sanguinis missionem, nec purgationem sustinent,ut puta quos sine his syncope subito adoritur. J Rursus in libro de ratione curandi pet et o sanguinis missionem, idem aperte confirmat his verbis: At ubi crudi succi exuperant anteaquam morbus inuaserit, caute vacuabis, sed ubi iam febris ipsa corripuerit, ut antea monui, nequaquam. J Dcbebat haec accurate perlegere, qui pronunciare volebat,secundum Galenum in omnibus morbis magnis a pituita conuenire venae sectionem. Quomodo quaeso ille contrarios hosce locos interpretabitur,si absolute sic pronuntiat nullam habet interpretandi rationem accommodatam. Verum, si nostra vera sint principia, de quibus hae enus erimus , hi loci contrarii nullam patiuntur dissicultatem. Nam duplex sese ostere explanatio ex Galeno petita, una, ut dicamus, in Methodo medendi locutum fuisse Galenum de abundantia crudorum humorum citra aliquem assectumeso plethoricae dispositionis: qui crudi humores praecaeteris negocium faciant ostio ventriculi, ex quo oriantur Syncopes. At quando in crudorum copia vult sanguinem esse mittendum, supponit illos adesse simul cum sanguinis a undantia. Est explanatio alia, ut scilicet dicamus, cum humorum crudorum copia adesse posse febrem, & abesse: cum adest ab omni vacuatione astatu digna abstinendum: cum abest, vacuandum, sed magna adhibita praemeditati ne, de cautela: in hoc autem potissimum praemeditatio consistit, ut considere mus, an humores crudi a sanguine distent, vel non distent , atque an plenitudo
An in apoplexi vertigine, o morbo comitiali comveniat
AF F E R v N et praeterea pro confirmatione recentiores Medici, quod Galeonus libro de ratione curandi permissionem sanguinis, praeseruationis causa in morbo Comitiali, de vertigine, atque etiam pro apoplexia curanda v nae sectionem consulat. Maximum quidem, si illis credimus, argumentum, quod in omni morbo magno a figidis, viscidisque humoribus genito mitteret so sanguinem expediat. verba Galeat hoc modo habent: Iis etiam si nullum in corpore symptoma extiterit,ineunte tamen vere sanguinem mittere expedit: similiter qui prompte mor bum comitialem aut apoplexiam incurrunt.J Vetum homines isti ad pauca respicientes facile enuncian ta nam si ea quae eodem capite Galenus consei ipsit diligenter animaduertissent, hac praua haeresi spreta, vetitatem cognouissent. verba Galeni asterenda sunt, quibus res ipsa clarissima
137쪽
euadet, quae in hunc modum habent: Sed illud inprimis videndum, quid sit it
lud, quod in illis aceruetur, siquidem nonnullis amarae bilis succus plus caeteris colligitur,quibus laria bilis atrae,aut pituitae, aliis ex aequo omnes, in quibus sal guis abundare dicitur. Hos ergo omnes evacuabis, sicut etiam podagricos Mattriticos veris principio exhibito,videlicet aut medicamelo purgante, aut sanguinis diminutione. Haec Galenus. Ex quibus profecto patet, quando his a sectibus conueniat sanguinem mittere, & quando minus. Regula enim est, quam non licet praeterire: quod mittendus est sanguis, si plus caeteris abundauerit: Purgandum autem, quotiescunq; vitiosi adsuerint succi . itaque cum pilepsia &vertigo in corpore aduenerint plethorico,aut cum a multitudine ori- r oginem duxerint, secure venam incidito: alioquin abstineas. idem quoque ii dicium sit de morbo attonito, qui non solum fit a pituitoso humore, confestim omnes cerebri ventriculos replente, sed etiam generari solet a sanguinis abundantia , quemadmodum Galenus testatur, libro de ratione curandi per venae
sectionem, de in commentario primo libri Hippocratis de humoribus. CAP. XVI. Verborum mystcratis, quarto uro A ratione et ictus in moria
IN ev i r Hippocrates, libro quarto de ratione victus in morbis acutis: In a
cutis morbis, si vehemens morbus videatur, florueritq; aegrotanti aetas, & virium adfuerit robur,sanguinem mittens.J Quae verba satis videntur aduersari rumnosi rorum opinionem confirmare. Sed antea quam doceamus, quomodo haec verba interpretari debeant, videamus, quid alii sentiant. Recentiores
quidam Medici contendunt, eam sententiam Hippocrate dignam non esse, quia non utitur propria dicendi grauitate, & quia improprie admodum loquituri si enim omnis acutus morbus est magnus, ut passim Galenus testatur, cur autor eius libri inquit, in acutis morbis sanguinem mittes, si vehemens morbus videatur. Sed leuissimaeli horum hominum opinio . primum, quia Galenus in sqeius loci commentario sententiam admittit, tanquam Hippocrate dignam,admiraturq;. cur eam inter Aphoristicas sententias non reposuerit. deinde autem falsum est, quod omnis acutus morbus sit magnus aut vehemens, quoniam v riae sunt apud omnes antiquos acuti morbi significationes mam aliquando idem quod breuis affectus denotat, aliquando vero idem cum magno morbo est.
Quamobrem optime quidem ab ipso Polybio, aut ab altero eius maximi nominis discipulo factum est, cum admonet, mittendum esse sanguinem in acutis morbis, si vehementes fuerint, quasi quod dicat: in solis magnis id genus auxilii necessario adhibendii esse. Nos igitur, qui admittimus, hanc tanquam dignam maximo Hippocrate sententiam, quid dicemus, aut quomodo interpretabi. 'mur, ut nostris principiis minime videatur opposita ostendemus profecto facilem esse loci huius expositionem, S non solum nobis non opponi, sed etiam in xime suffragari, quam rem pauci admodum animaduerterunt. Hoc igitur docere aggredior. Proposita Hippocratis propositio veritatem habere non potest, nisi uniuersalibus quibusdam Theoremati, praesuppositis. haec vero uniuersalia Theoremata sunt: sanguinis missionem nunquam exercendam esse, nisi mo bus originem habuerit a sanguinis multitudine vel motu. Quicunq; enim voluerit citra errorem hoc generosum praesidium adhibere, is primum contemplari debet,quinam sint ii affectus,qui secta vena curantur: quo habito, ne is statim etiam, ut perbelle Galenus admonuit, accedere oportet, sed tunc quidem, P . . cum vehementiam habuerit morbus, & vires fuerint validae, vehementia mo bi necessaria est, quoniam plenitudo non semper postulat missionem sanguinis, neq; etiam qualiscunq; sanguinis motus idem exigit, sed tunc sane id fieri praestat, cum illa de hic fuerint astatu digna. Leuis enim plenitudo, iis, quae leuiter euacuant, corrigitur: leuis autem motus, iis, quae leuiter auertunt ac derivant.
138쪽
Ergo qui ab Hippocrate scopi proponuntur,non sunt venae sectionem indicantes: cum unus duntaxat id ciliciat, nempe vehementia morbi a sanguinis multitudine vel motu : sed connexi sunt ex vere indicantibus, atq; ex contraindicantibus: ut optime Galenus noster interpretatur. Hinc colligito errorem M
dicorum nostri temporis, qui ex hac indefinita propositione uniuersalem faciunt: quod scilicet in omnibus magnis morbis citra eam , quam supra dedimus distinctionem. misso sanguinis conueniat: cum in quibusdam facere id expediat, in quibusdam veto minime.
modo Galensententia, quartol bro tamethodi medendi, c pites,iniit interpretanda.NV L L A inueniri sententiam Galeno potest, quae magis Matthati Curtii Maliorum opinionem confirmet, quam scripta reperitur libro quarto Methodi medendi, capite sexto, in quo sic habet: Neq; hoc dico propterea quod purgatio vacuatio sit, quam redundantis sanguinis concursus non indicet, sed quod etiam, tametsi redundantis sanguinis concursus non adsit, ad ipsam tamen sanguinis missionem interdum sit confugiendum. Quando si valens ino et e bus sit cum virium robore, nemo est, qui sanguinem non lintrat, qui utique in artis operibus sit exercitatus.J M parum infra addit: Ex quo patet, non es le hoc quod mittendum sanguinem indicet, sed magnitudinem morbi ta virium tolbur, exceptis tamen a sermone pueris. Verum, neque eiuscemodi verba illi fi uent, sed contra potius nostram opinionem confirmant. Quam rem explanaturus, prius docebo scopum Galeni in iis verbis, ex quo reddentur omnia maxime dilucida. Opinio fuit Menodoti Empiricae sectae cultoris, venae secti nemindicaria plethoricasyndrome, id est, a concursu signorum, quae plenitudinem, praesertim quo ad vasa indicabant,atq; hae de causa nu quam accedendum este advenae sectionem in aliis affectibus. Huius opinionem Galenus eos o loco reprobat hac ratione usus, ut priori libro tractationis huius manifestum fecimus. Sanguis mittitur citra plenitudinis affectum, ratione reuulsionis: non semper sanguis mittitur inconcursu plethorico, ut si plenitudo fuerit exigua, quae scilicet mitioribus sanari possit remediis. Igitur itidicatio de sanguinem ittendo non sumitura plenitudine. Haec summa est demonstrationis Galent. Reprobata in hunc modum opinione Menodoti declarare postea voluit, quid venae sectionem indicaret: Dixit i, hanc indicationem sumia magnitudine motabi & a viribus, ab illa quidem, ut a praecipuo indicante, ab his vero. via contra- indicantibus. Magnitudo morbi praecipuam habet vim indicandi, quia non omnis plenitudo sed quq magna fuerit,neq; omnis motus sanguinis,sed aifatu dido gnus,hocgenerosum praesidi uin indicat. Ex quibus patet, magnitudine mombi non sumia Galeno in communi, ac nulla adhibita distinctione, sed in particulari, nempe pro magnitudine morbi causatia sanguinis vel multitudine vel motu. Rem sic habere duo persuadent, quae in eo seria capite ab illo dusta sunt quorum unum est: Magnitudinem morbi atq; virium robur esse scopos, indira ferenter indicantes venae sectionem ae purgationcm: aliud vero, quod in fine eiusdem capitis aperte admodum docuit, quibus in morbis magnis vene sectiota quibus purgatio conueniat, cum dicit: Alias (inquit sanguinis detractionem adhibebis, cum videlicet is vincit: alias pharmacum,quod ad bilem flavam, vel
atram, vel pituitam educendam vim habet, dabis.J haec ille. Quae saneao multo sunt dilucidiora, quam quod amplius deceant a nobis explanari. Hactenus de Galeni & Hippociatis sententiis dictum sit.
139쪽
uacontrai uicennam obiici solent, quod moressilio vacuationes Iaper venasec tonem, non e seruessant.
Quo Ni A M vero in biliosorum humorum abundantia venae sectionem eis
e niecessariam contendunt,& Avicennam erroris insimulant,dum admonuit cauendum esse in ipsa emissione sanguinis, ne deducamus aegrotos vel ad bilio sol um humorum effervescentiam, vel crudorum abundantiam. Nos qui supra, quod ad biliosorum humorum copiam pertinet, atque in uniuersum ad malos succos, opinionis huius falsitatem ollendimus: doceamus quomodo rix Avicennae sententia veritatem habeat: sed in primis videndum, quid ccntra Avicennam afferri soleat. Primum igitur, quod misso sanguine Raua bilis non effervescat,aut inflammetur, persuadet, quoniam in febribus ardentibus id in xime contingeret, in quibus ad animi deliquium usque sanguinem mittimus,
contra tamen fieri videmus, cum ex tali opere nulla penitus ei seruescentia in s quatur. Ad haec vero omnis venae sectio refrigerat, quoniam simul cum sangui- .ne,deflauabile,calor etiadis luitur,dc totus corporis habitus refrigeratur, nihil
autem est in morbis biliosis, utpote calidissimis, quod ipsa refrigeratione magis conueniat: quam rem Galenus testatur tum libro nono Methodi,tum primo Aphorismorum. Deinde si in venis continetur biliosus humor sanguini permi- to stus, qui fieri potest facta vacuatione omnium simul effervescere bilem rellia quam cum eade proportio sit in venis post vacuatione quae antea praefuit ipsius bilis: quae nam igitur hic afferri posset causa et feruescentiae bilis, cognoscere maxime obscurum est.&dissicile. Amplius in crudo iam humorum copia sanguis mittitur, ut ex Galeno iam diximus: qua igitur ratione potest flaua bilis ecferuescerer Postremo phlebotomia, licet non sit necessaria, illius aut horitate adinin istrata in putridis febri b. iuuat: at iuuare non posset, si bilis fer rorem in duceret. Recensere autem oportet hoc loco quid de hac materia scripserit et gantissimus Fernelius libro secundo Methodi medendi Incisa inquito vena, idque patente satis foramine continendi facultas nequit obliquis fibris tam arcte sos anguinem continere,ac in hibere,quinis aperta via decidat defluat j. immo si
forte conetur auidius complecti, atque supprimere, contractis venis hunc uberius e vulnere profundet: emanat autem non quemadmodum in purgatione seorsum hic, illeve humor sed sanguis uniuersus, qualem invenis haberi commemorauimus atm tametsi moderatus aut etam paucus sit, motu tamen imp tuque suo prorumpit, nihil aut minimum protrudente natura. Neque per ino bos,in quibus vitiosa est humorum constitutio natura potest sic opus moderari, ut aperta vena id solum quod vel redundat . vel vitio contaminatum est, ei n- dat. in cris fatear nonnunquam infestum humorem concoctione praeparat utri ab aliis segregat ac tandem per vias idoneas excludit: at nihilominus,si tum ve- nam incidere contingat, per eam minime possit tantulo tempore vitiatum humorem secernere atq; exigere: Itas quod huicennas vetuit,ne secta vena aeger, vel ad bilios brum esseruescentiam,vel ad pituitosorum cruditatem petr lucatur,
si de permistis venarum humoribus id protulit, falsissimum est, atq; inconsiderantiae plenissimum.Neq; enim serum prius quam bilis, neq; haec prius quampituita vel melancholia,ne minutilis,aut deprauatus humor, anteaquam integer de familiaris elabitur,quemadmodum quotidiano euentu manifestum est. Haec summatim dicuntur contra Avicennaeiententiam,de qua nunc agamus.
Reprobatio opinionis laim, qua ostenditur licto sis humores ex me sic ne intempestiua e erustra. CETERvM non debebant contra Avicennae sententiam disputare de in dubium reuocare illius mentem :quandoquidem apertissima quide illa est,
140쪽
nulla s dissicultate praedita, quam rem nunc breuiter demonstrabo. Avicenna ig tur venae sectionem recte administratam nunquam dixit flauam bilem
gitare, mouere, ac veluti furentem edicere: at eam duritaxat id praestare contendit quae non recte fit: Quando scilicet adhibetur remedium, quod nulla ratione debebat adhiberi. Eius dictionem afferre placet in medium, quae hoe modo habet. Et ad summum melius est ut phlebotomiae vices lint multae.quam ut ipsius quantitas sit multa. Et phlebotomia quidem curn non est necessaria, choleram rubeam ebullire facit, repostea aduenit lingua: siccitas, Si quae ibi similia sunt. J Haec ille. Quae cum ita habeant, debebat Fernelius animaduerteio re, qualis esset horum verborum sensus, atq; nihil certe offendisset (nisi tamen meum me fallit iudicium j nota dignum. sic certe tutiaepe diximus amice sunt
interpretandae veterum sententiae, eorum praesertim, qui nihil line magno iudicio scripserunt, in quorum numero unu esse Avicennam reponendum , semper sum arbitratus. Accedamus ad explanationem litus sententiae. Vetissimum est, id non protulisse Avicennam de humoribus permistis cum sanguine quia Raua bilis sanguini mixta in venis retusta, si antea non feruebat sanguinerresso, amplius ei feruescere non potest, eadem omnino proportione in venis ipsis permanente. Nam ut exemplo rem doceamus si sanguinis libraequatuor in ipsis insint venis, & bilis librae duae, vacuata hora portione per venae sectionem, dici eadem prorsus remanebit proportio, ut sanguinis libra una, de bilis libra semia, si ita contingat: quomodo igitur quispiam potest imaginari bilem effervescere. Absurdum itaq; fuit arbitrari, magnum Medicum peruersam hanc opinionem coneepisse. Quid igitur sibi voluit verendum este, ne humores biliosi in ptimis venis contenti sanguine intempestiue missis attrahant ut in venis, ae in illisei eruescentes maiorem phimosin faciant. Haec ea est ineruescentia, quam v retur. An fortassis eam vereri non debemus 3 An erit impossibile attrahi illos
suapte natura, maxime mobiles tenuissim: sq; Cur turgente ventriculo,naesenterio, iecinore ob stauae bilis, aut vitellinae, aut aeruginosae, aut alterius conditionis copiam accedemus ad phlebotomiam. atq; si temerarie id fiet, non moti se bitur illa ratione vacui attracta advenas 3 non inflammabit uniuersum sanguianem e vidi non semel sanguinis missionem in exquisitis tertianis factam ardenatissimam concitasse febrem, aqua nullo postea artis benescio potuit aegrotus recreari. Non est, quod dicant, humores hosce trahi non posse in venis: primum quia experientia id non semel testatissimum fecit. deinde quia natura v nulae arefactae attrahunt ad sese biliosas h umiditates, aestiuo praeserti in tempore: at multo magis fiet eorundem attractio, si in calido sicco o coeli statu contigerit magnam acris huius perniciosque humoris, de aliquando etiam venenata qualitate praediti copiam in primis venis contineri . at quid contingere quaeso arbitrabimur, si cum eiuscemodi circum stantiis quispiam venam incidere temere o ausus fuerit Z Post emuin, quia humi res crudi vi icidiqite,quales pituitosi sunt, in eisdem sedibus reconditi venae sectione adhibita, in venas attrahi postunt, ne veto id contingat Galenus non esse incidendam venam praecipit: quod si ve rum est, quam ob causam non poterunt tenuissimi , calidissimi, acerrimiq; hu-
moles in valis attrahi Zarq; si, ut necessarium est, attrahentur cur non erunt in-
de magna extimescenda pericula Quq hic de crudis hisce humoribus diximus, ea confirmare volo in obstinatorum Medicorum gratiam, Galeni verbis. Nam in lib. s .de sanitate tuenda haec habet: Quibus bonus sanguis exigiturum est crudi
autem humores plurimi,his sanguis mittendus non est; nain incisa vena bonum sanguinem emittit lis nempe facile fluit malum. qui in primis maxime venis, so ieci coli g tur, in totum attrahitur corpus. J Haec ille. Ex qua verborum serie id manifesium est, humores permissionem sanguinis agitari atq; mox ri, cupotissimum illos, qui in ventriculo. vel in messenterio, vel circa iecur consistunt: quod ii de crude crudis humoribus, qui viplurimum viscidi simiae tenaces, ae sua natura ad motum inepti, hoc Galenus contendit, quid putemus tandem . sentire, ubi biliosi humores inprimis venis recondantur His hoc modocon,