장음표시 사용
151쪽
tantum vacuare sanguinis, quantum fuerit illius incrementum supra veteretis proportionem: hoc ignorato incremento, particularis etiam quantitas illius v cuationis omnino ignorabitur. Deinde pone sciuisse aliquem naturalem quam litatem in aliquo corpore, non poterit certe in omnibus indiuiduis eandem cognoscere: quoniam illorum particulares naturae exacte cognosci non possunt: neq; etiam dabitur aditus cognoscendi indiuiduale incrementum: quoniam, quorum circumstantiae infinitae sunt, ea quidem aliqua comprehensione intelligi non posse, certis si inum est. Quamobrem statuamus relatione sanguinis adaucti nn possibilem esse exactam notitiam sanguinis detrahendi. Est etiam im- postibilis ex alia causa,quae vires ipsas respicit; quia non solum tantum sanguinis r et exhaurire debemus, quantum fuerit adaucta supra s atum naturalem illius copia, sed etiam quantia in vires ipsae ferre possunt: quia non instequenter contii git, morbi naturam postulate insignem vacuationem, vires autem non admi tere. At vero quis aliquando fuit ex omnibus Medicis, qui ipsarum virium cc ii stimam haberet notitiam 3 Si propria hominum natura cognosci non potest,ux Calenus non semel dicere consueuit, quis tanta erit praeditus temeritate, qui audeat affirmare indiuidualem virium statum exactissima scientia cognoscere 3 Cum igitur quantitas vacuationis a duobus pendeat. ut praediximus, tum aquantitate lapsus,tum a quantitate virium; assequi autem neutrum certo possin hinc fit, neminem certam exactamq; silientiam de vacuationis quantitate ha- 2
bere posse: sed hanc ipsam, ut in principio libri huius dicebamus , existere mmnino coniecturalem: proptereaq; certo scire non posse,an librae sanguinis sex, an quinq; , an una, an dimidia vacuati debeat. Hac de causa, cum Galenus de hac materia edisserit, dicere consueuit, duo potissimum esse, ob quae maxime coniecturalis essicit ut euacuationis in hoc auxilio quantitas, laborantis natura qualis sit, quam utique ad amussim nouisse non liceat, Mambientis temperies, qualis sit a misi , sanguine futura . Nam cum febrilis calor multum sanguinis digerit, atq; abstinentcr laborans victitat necessario breui illum nutrimentum ex unguine destituit, interim is virtus exolvitur. Quapropter unum definire vacuationis modum in omnibus non licet i idcirco sunt, meo iudicio, nominet 3 re meritatis arguendi, qui in omnibus, nulla adhibita distinctione, continuo ma- nam sanguinis quantitatem esse perfundendam, significarunt. in quibusdam fatebor id conuenire quando vires fuerint validi tarnae,morbusq; a plenitudin* maximus, in aliis vero abstinendum, quia illi ferre possunt magnam vacuaso nem, & sortassis usq; ad animi deliquium ; in qua tamen re aberrare pollet Medicus ex ignorantia propriae naturae, huici contingere, ut pro animi deliquis mortem inserat, ut Galenus contigisse commemorat, & nos etiam aliquando obseruauimus. Quantitas librarum sex maior est, quam Galenum usurpasse a bitror, non tamen in omnibus est admittenda: nam alii fortasse animo linquent quatuor vacuatis libris , aut etiam tribus; alii vero, ne quidem si septem sucrint . , exhaustae. Sic de Galeno dixi, quia quantum ex ipsius operum lectione obiec- uari licuit, maioris quantitatis illum fecisse mentionem non inueni. Vt igitur illila maior absolute quantitas esse non debet, sic profecto, neq; libra semis ei it minor: quoniam expedit aliquando minorem vacuare quantitatem, idq; non ii frequenter contingit, cum proposita reuulso est viribus existentibus imbeciliatis. Caeterum, non possum non vehementer mirari, cur ab illis dictum fuerit, Calenum in hac materia non fuisse distiniste locutum: nam ego nihil habeo quod possim desiderare: vellem locum indicare mihi, in quo appareat, illum aut sua non seruasse principia, aut parum recte fuisse locutum. Concludo igitur, hanc de quantitate sanguinis vacuandi notitiam exactam non esse, sed vere coniecturalem, quomadmodum est omnis de quantitate aliorum remediorum pertractatio: propterea Medicos facile aberrare posse,quq res ne fiat in hac vacuatione, quae fit venae sectione, multo magis expedit partire illam,vicesq; mulutiplicare, quam semel S confestim educere, ut infra diligentius docebimus: cum de iteratione sermonem instituemus.
152쪽
. C A P. VIII. - mo vacuario si cum tuenda sit; atque tremviramitas t
EX iis, quae proxime dixi, colligo, bonas atque suilicientes (quantitatis ratione: vacuationes dici, triplici habito respectu: unus est ad humorem : alius ad virtutem, tertius ad utrumque. In relatione ad humorem semper debet, quoad eius fieri potest, obseruari regula. Nempe, ut non modo talem vacue musto humorem, qualis debet vacuari, sed etiam ut in tanta quantitate educamus, quantum naturae limites excedcre cognouerimus. Si enim libraequatuor sanguinis excesserint mediocritatem, indicatio est, quam ob oculos habere debet artis peritus, vacuare pariter libras quatuor, neque plures, neque pauciores: de haec sane vacuationum omnium perfecti ilima censebitur, si tamen aliquis estiqui hanc consequi valeat. Siquidem tui ingenue fateari id impossibile cum ducam, eum non hominem arbitrabor esse, sed diuina quadam natura praeditum,ac omnino supra conditionem hominum, qui tum exacte laesum cognoscere itum pos ea in artis operibus exequi valeat eiuscemodi indicationem. Quod vero pertinet ad ipsam virtutem, eam dixerim sussicientem, quam virtus ferreto possit. Si enim quatuor sint sanguinis librae vacuandae, vires tamen videantur multo imbecilliores, quam postulet talis inanitio: si duas vacuabimus libras, stave subito, siue alternatim, iam videbimur satisfecisse nostro muneri: quod nim reliquum est, natura facta validior exonerata prementi sarcina, vel concoquet, vel expellet. Verum si utriusque adfuerit consenses, nihil adesse potestiquod temoretur actionem, ut supra dicebamus. validissimis enim existentibus viribus, morboq; maximo quid poterit esse impedimento, quin id statim atque subito exequamur, quod indicatura morbo, re a vitibus admittitur 3 sunt haec perpetuo memotia tenenda et,qui voluerit non hoc modo generosum p - . sidium inculpate ad ininistrare, sed etiam in aliis exerceri, qua: fient multo ape so tiora in iis, quae postea dicam. Haec supponantur, tanquam fundamenta si quentium. Porro quaeri solet, an vires ita posti ni imbecillae inueniri, ut tanti l . Iam venae sectionem non ferant. Plerumq; enim in magna virium deiectione vacuationes sponte, salubriter euentu i selici experimur prorumpere. Dei de unicuique virium ordini quaedam vacuationis quantitas proportione reddi. potest: quandoquidem non est credibile, uncia aut semiuncia sanguinis estula, vires etiam prostratas offensum iri. Quod si ita est, cur virium robii obseruandum est 3 aut cur veteres tantopere in viribus imbecillis venae sectionem,alias is id genus vacuationes negarunt 3 Hunc nodum sic dilucidarunt antiqui scripto res Florentini, a quibus postea recentiores elegantissimi mutuati sunt. Evacu- o auonum quaedam sunt utiles, quaedam sunt inutiles: utiles censentur illae, quae
aut totam materiani suprabundantem, vel saltem maiorem illius partem educunt, protinusque morbum tollunt: aut quae aliquam portionem affatu dignam euacuant, qua morbus diminuitur, illa debetur vacuatio viribus omnino integris: haec vero validis secundum quid. Inutilis autem censetur vacuatio, quae morbum, neque in totum, neque in partem tollere potest. Quamobrern vires prostratae nullam ferre possunt vacuationem utilem, quae moriram aut minuere, aut omnino curare possit. Hac de causa Galenus virium robur ad hoc exercendum praesidium desiderat, nunquam admittens viribus imbecillis venae sectioncm conuenire, quia praeterquam quod, vis, diximus, vires labefactat, morbum etiam
153쪽
duid indicet et amationem et adanimi deliquium; ita uerrasi rationes contra Hippocratem O Galenum declaratae. Recentiorum etiam comtra eosdem opinio prope ita. QUA N D o igitur maximus morbus fuerit, atque simul vires validissi mae e
citerint, auxilium maximum adhibendum est. Nullum vero maius potest excogitari Inter euacuantia prcsidia,quam vene sectio usq; ad animi deliquium. Extremum hoc remedium cum sit, nunquam conuenire potest, nisi extremus fuerit morbus,ut Hippocrates in Aphori sinis docuit. Diximus, unde sumenda 'indicatio sit de hac vacuandi ratione. De qua vacuatione Hippocrates primo Aphoris orum , commentario vigesimotertio locutus est ; de Galenus, tum in commentario, tum in nono Methodi, re alibi frequenter meminit. Hanc tamen Auerroes acerrimus Medicorum stimulus redarguere validissime con tui : idcirco meae videntur partes, ne in hac Methodo dest aliquid, opinione illius asserre in medium, & rationes dilucidare: mox vero explanare, quid pro veritate sit sentiendum, illiusq; rationibus satisfacere. Averroes itaque contra Hippocratis & Galeni opinionem inuehitur his verbis, septimo collectaneorum suorum libro, capite octauo. Et Galenus hic dicit, quod quando natura fortis est, extrahamus usq; ad syncopen: dc dicit, quod propter hoc corpus re- a 'frigerationem habebit, re possibile est, quod cholera abiiciatur per patiem superiorem aut inferiorem, & dicit, hanc medicationem in hac febre esse necessariam. Ego autem dico, quodhaec quantitas vacuationis artificialiter non e istit: imo valde est erronea; eo quod haec ars imitatur naturam: Ac nunquam fit crisis laudabilis, per euacuationem sanguinis usq; ad syncopen perducentem: imo haec prouenit a critibus malis, in quibus virtus expulsua plusquam conueniens est, expellit. Adhuc non est intentio vacuationis, in quantum est vacu tio, nisi ad remotionem superflui sanguinis peccantis quantitate, de ad conse uationem quantitatis naturalis. Ergo, quomodo potest sanguis vacuati usque
ad syncopen, nisi cum detrimento sanguinis naturalis 3 hoc impossibile videtur, I' .
de Galenus non intellexit per hoc, nisi subitam corporis refrigerationem: ergo haec medicina accidentalis est periculosa: unde melius est, ut aliquantulum ex calore remaneat extraneo, quam calor naturalis diminuatur. Adhuc non est credendum, ut in tali corpore, quale est istud non sit putrefactionis alicuius humoris praeparatio; ergo si diminuis calorem naturalem, corrumpitur humor, Muirtus diminuetur,&non erit, qui huius erroris faciat correctionem .l Haec A- uerroes, qui mihi videtur quatuor potissimum rationibus Medicorum opinio nem refellere: prima est, quod natura nunquam crisin facit vacuando sanguinem usque ad animi deliquium, neque igitur eam facere ars ipsa debet. Secundi, ea censeri debet bona vacuatio, quae humores educit superuacaneos, deintus continet humores bonos, at vacuatio facta usque ad syncopen, tam malos, quam bonos humores educit, euacuari bonos hinc constat, quod animo delii quunt. Tertia, ea vacuatio non est admittenda, quae periculum minatur,&ex
accidenti id facit, quod quaerimus. Nam dicebat Galenus libro duodecimo
Methodi, capite primo: Esto terminus, quem non transibit is, qui ex arte generose contra moi bum pugnat, ut tuto medicetur, ei vero, qui dolores mitigat, ut viros custodiat, ubi ultra pergitur, crudelis Medici officium facit, qui una cum morbo vitam quoque homini aufert.J At periculosiim esse, hanc vacu tionem euentus declarat, cum in manibus Medicorum quidam mortui su rint; demum quia non potest fieri sine magna imbecillitate virtutis, quae ubi ei. Si iam leuis accederet occasio extrinseca, prorsus dissolueretur. Quod vero exa cidenti id efficiat, quod quaerimus, manifestum est: quia ex vacuatione sanguianis accidit refrigeratio, quae per se ab alterantibus, non ab euacuantibus rem diis fieri deberet. Quarta ratio sti ea non est admittenda vacuandi ratio, quae
corpus ad putredinem praeparat, atqui euacitatio facta usque ad animi deliquium
154쪽
quium ad putredinem praeparat; ergo non est admittenda: minorem probat eo undamento, quod putredo tunc potissimum accidit, cum calor naturalis red-clitur imbecillus; est enim ipsa putrefactio corruptio quaedam Oaloris naturalis, re eroptii. Hae sunt rationes Averrois. Quibus Id ieremias Triueritis addit, primo Aphorismorum Commentario vigesimotertio, hanc rationem: Absurdum est,aegrotum tum ad eum Istatum deducere,contra quem perpetuo pugnaredebet Medicus: atqui perpetuo pugnat contra syncopen,ut patet ex Caleno, duodecimo Methodi.&primo ad Glauconem. Addunt etiam postremo alii: quod non videtur consi stere posse, fieri vacuationem usque ad animi deliquium , dcxo hanc qgrotum vacuationem tolerare: si enim animo delinquit,quomodo Hippocrates dixit, facile ferri r videntur sane contradictoria: animo deficere, de
NV N c vero explanatis iis, quae contra Hippocratem&Galenum dici poselent, doceamus, quid in ancipiti negotio sentiendum. Sed prius Graec rum quorundam nominum significationem aperiamus, quae huic tractationimo magnum sunt usum allatura. Supponemus ira is nomina existere quatuor apud Graecos,quibus solent significare affectus fere eosdem; differentes tamen in eo,
quod magis ac minus: nomina sunt: ' MN, , Moxo ure, x-- es, omni i leuissimus est affectus; in kait. Huic succedit, '- .e,S Mim a. Postremus innium vehementissimus est, Emm. Nuncupabimus Latine, animi exolutionem,oritq; principium h m mi vel illius dispositio quaedam praenuntia: ita ut putem aberrasse illos, qui animi exolutionem idem es ecum animi deliqui dixerunt. Dis lingui inuicem, declarant Hippocrates Galenus, & Paulus aegineta. Nam senex dicit, lib. p. Aphoris. 8.-; . -- ,- -
, s m, quod est: Ex tuberculi introrsus eruptione exolutio, vomitio, Sc ani-3o mi defectio contingit. Galenus in comment. . si xiae bis. - , ιν , ψ 21 Ii m . Omniu porro linquit eruptionum
communis est virili exolutio & animi defectio propter spiritus vitalis una cum ipsis factam excretione, quemadmodum alibi demonstrauimus.J Multo autem apertius distinctionem affert Paulus ut ineta lib. s. suae medicinae, cap. 3 . in hunc modum scribens: Aa
rix, in ,-- thiarim quod est: At cxconsensu assectum,& ex cerebro, & hepate,& ore ventris, tristitia is ac timore, ec aliis pluribus animi concisionem, syncopen appellatam inducit, quae coh o ceruata virium collapso existit;&exolutionibus &animi deliquiis, S pulsuum paruitate,&extremarum partium perfrigerationibus&exsudationibus cognoscitur.J Ex iis igitur pateat, animi exolutionem proprie nihil aliud existere quam dispositionem quandam praeuiam ad animi defectum, quamuis me non fugiat, authores hoc fuisse nomine aliquando abusos, ut Galenus primo libro ad Glauconem ex aliorum Medicorum opinione docet, capite decimoquarto, cum ait: nam consueuere Medici de una re haec duo nomina dicere.J satis de ipsa coin. . Nunc de reliquis dicamus: Hieremias Triueritis pii tat, di tetre ab ipsa rimi imb; quod illa significet Graecis animi defectum: haec autem defectionem animae. Est enim nomen deductum, rura, oem, quod ei hi so linquere siue deficere: mi Latine animo. 'im: vero Mur istic O,l Latine anima. Sed hae Grammaticorum, non Medicorum obseruationes videntur milai; idem enim utroq; nomine significari apud Medicos, certissimum faciam. Hippocrates primo Aphorismorum et s. utitur nomine lipothyntiae: de idem significans, lib. I. Aphorismorum octauo utitur nomine lip
psychiae, ut supra adnotauimus. Quod etiam fecisse Galenum scio. Nam dii
155쪽
decimo Meth.capite quinto, animi defectum exprimit voce lipo thymiae at pria
mo ad Glauconem, capite decim,quarto,utitur vocabulo lis opsychiae.Quonibam igitur et allectus idem,sunt causae eaedein, parum omnino referat, sui equis animi defectum aut animae dixerit. Distat hic alfectus ab exolutione, quia emi lutio est leuior affectus: grauior vero animi defectus: est is adhuc grauior syncope. Inter syncopen,& exolutionem medius es animi deliquium. In quo ii que prorsus omnes vires concidunt, collabunturque, neque ita leuiter afficiuntur, ut in et Mn. Sed incipiunt amittere vocem, refrigerari , sudare, adhuc pulsu existente valido his pallescere magis incipit facies, motus hebetior si ri, virtutis tenore minime collabente. Differentiam Pncopes ab ipsa lipoly- rsini a Galenus pulcherrime docet hisce verbis: Quippe crudi succi nutri: e priusquam sint concocti nequeunt, iidemque cum multi sunt gratiant.Si vero spiramenta , quibus perspiratio agitur, obstruant, calorem extingia unt: quod si Vccobstruant, nec onerent, syncopen ii certe non inserunt, sed animi deliquia, quae lipopsychias G rcci vocant: siquidem resoluuntur eiusmodi aegrotantes,nisi irequentius nutriantur.J Idem etiam in primo ad Glauconem dixisse, capite decimo quarto, in commentariis in eum locum declarauimus.
C A P. XI. Ait pro teritate hiam di stationissentis Abeamus.
SE o iam propius ad quaestionis dissolutionem accedamus. Duo igitur statu- .enda sunt: primum in ipsis vacuationi b. nunquam ad syncopen ducendos esse aegrotos: deinde autem licere aliquando perducere usq; ad animi deliquium: virumque breuiter docebimus. Nunquam expectandam syncopen esse, dum vacuamus,res ipsa docet. Nam si est syncope praeceps omnium virium lapsus, erit etiam proxima imago mortis; a qua aut nunquam, aut certe admodum raro datur recursus ad sanitatem, esset munus Medici crudelis, hominem petaducere ad syncopen . quam enim tunc habituri sumus certitudinem, aegroturn
recreari posse quid sperare boni possumus,ubi ad extremum vires languescant' sonunquam sunt,dicebat Hippocrates,vacuationes ad extremum ducend c, id est, ut ego interpretor,ad syncopen ipsam. Aliud vero de animi exolutione,& delf-quio iudicium seri oportet: cum enim sit morbus maximus, viresque sint vali dissimae initituere proportionatam utrique scopo vacuationem debemus; quae licet cum aliqua fiat iactura virium nihilominus id magis eligendum est, quam statim mori. Methodus medendi postulat, ut quando in curandis morbis duo immineant mala,quorum alterum eligere debeamus, ut eligamus,quod minus malum est.Supponatur sanati non posse aegrotum, nisi magna fiat vacuatio animi inserens deliquium, quodq; si haec forte praetermittatur, sit omnino necessa rium interire, quis non magis sipothymiam eligeret Equae licet imbecillitatem et inserat, nihilominus adhuc virtus potest facile recreari,atque in pristinum statum reduci, acetiam facile, quae reliqua sunt propellere per vomitum, per aluum, aliasq; vias. Certe si fieri posset ut sine aliqua virium iactura aegroto sani- . talem induceremus id faciundum esset ; at cum ceri non posui,cogit necessitas ut id velimus,quod possumus, ut inquit Comicus.
C A p. XI. ua obseruariones tenendae, ne pro animi deliquia, s cepe
sciendum es , oportere morbum esse maximum, non tamen absolute, sed ex eorum numero, qui venae sectione sanaeti solent, huicque inoibo vires validissimas proportione respondere s deinde cum vires piae vacuatione inanil
ste faliscunt, de vacallant, iamque principium adest defectionis aui mi, proti-
156쪽
umis cohibenda vacuatio est ne ad extremum perueniens pro animi deliquis mors inopinata succedat, ut malis quibusdam Medicis contigisse ex Galeno de monstrabimus. His aliud addito praceptum; quo scire cerio poteris, quando vacilbent vir'. Pulsuum permutationi mentem, animumque adhibeto: cum civim ex magno paruus, ex aequali inaequalis, ex vehementi debilis, & obscurus fit, illico sanguinis fluorem compescito. Rursus certior redderis si statim regroti colorem mutari videris, si oculos caligare conspicias, si frigidiores fieri partes extremas, atque si vocem emittere cum maiori imbecillitate noueris Horum omnium praeceptorum meminerunt, qui de hoc argumento pertra
x o ctarunt: praesertim vero Galenus libro de ratione curandi per venae sectionem; quo loco de obseruatione a pulsibus sumpta, hoc modo scriptum reliquit:
Novi enim ex iis quosdam ex animi deliquio necessario refrigeratos, ac tot to corpore asiluentibus madoribus, re aluo rupta, celerrime morbo liberatos. Utile est autem pulsuum diminutionibus animum aduertere, tangendo eos sanguine etiamnum fluente, sicut in aliis omnibus, dum sanguis mittitur, facere consueui: ne videlicet nobis nec opinantibus pro animi delio uiri mors occupet, quod sane tribus euenisse Medicis noui. Venam secabat eorum unus
mulieri febricitanti : aliorum uterque viro, sed ad tantum animi duxere deliquium, vivires recuperare non possent.J Suumque postea concludens propositum addit: Proinde satius est tam copiosis evacuationibus abstinere, nisi magna incumbat necessitas.J Regulas hactenus docuimus, quae sunt a prudenti, generosoque Medico exercendae , atque perpetuo, ut norma Polycreti memoria commendandae, ut tuto venae sectionem ad animi deliquium usque possit, admittere, atque prudenter decernere, quando sit ab euacuatione desistendum. Nunc reliquum est,ut exponamus,qui affectus postulent hanc euacua
Membiri ibus venam incidere liceat ti iste ad animi delevium. OV A M P L v R E s sunt affectus, in quibuq conuenit usq; ad animi deliquium
evenae sectione adhibita vacuare, potissimum veto tres: unus est veli mentissima inflammatio, cuius causa dolor concitetur maximus, quemadmo dum contingit in carbunculo , ut Galenus testatur libro decimoquarto Methodi medendi: idem etiam accidit inpleuritide vehementi, in qua idem authoc Hippocratis authoritate praecipit educendum esse sanguinem eo usque, donec mutatio coloris appareat, scilicet pro rubeo niger esiluere videatur: hoc enim signum est, contentum in phlegmone sanguinem fuisse vacuatum: quae res contingere non posset nis vacuatio fieret admodum copiosa, quam si aegrotus ferre non posset, iubebat Galenus libro de ratione curandi pervenae sectio- nem, phlebotomiam esse iterandam, ut docebimus parum infra in tractatione de phlebotomia iteranda. Ratio vero ob quam conuenit tanta in hoc affectus enere vacuatio, est, quia cum existat magna fluxio, magna indigemus reuul iione multaque ob insignem plenitudinem vacuatione, hanc sane facere non potest venae lectio exigua. De hac locutus est Galenus primo Aphorisinorum, commentario vigesimotertio, cum ait: in vehementiisimis doloribus nullum inuenisse maius praesidium, quam usque ad animi deliquium vacuare adhibita distinctione an purgare, an venam incidere expediat. Secundo conuenit infebre synocho tam putrida, quam non putrida, tum quia a plenitudine ducit originem atq; ea quidem quo ad vasorum capacitatem:de qua vacuatione locutus oes Galenus nonoMethodi, capite quarto,his verbis usus: Optimum factu visum est, venam incidere, anteaquam putredo inciperet: aufero itaque ab homine de industria eo usque sanguinem, quoad animo linqueretur. Maximum plane, ubi valentes vites sunt continentis febris remedium: id quod tum ratione, tum experientia didici. Primum namque in contrarium statum corpus redigitur ex animi defcctione refrigeratum, hoc vero nemo inuenire potest. neque
157쪽
quod ipsis aegris, neque quod naturae, quae animantes gubemat,iucundius, ut liusve sit. Postmodum in eiuscemodi corporibus necessario superuenit alui deiectio; nonnunquam vero bilis vomitio. Quas res statim a toto corporesud res madoresque excipiunt : quae nimirum omnia, cum huic quoque contigi sient, protinus febrem extinxerunt, sic, ut quidam ex iis, qui aderant, iugulanse me febrem per iocum dicerent, unde omnes risimus.J Haec Galenus. Ex his manifestum esse omnibus potest, Galenum nunquam consuluisse, mittendum esse sanguinem usque ad syncopen sed usque ad animi deliquium quocum adhuc vires validae consistunt. Etenim animi defectio non est praeceps omnium virium lapsus, sed status quidam corporis, in quo oculi obtenebrari in- i ocipiunt,sed adhuc vitales,& naturales virtutes optime consistunt: quod docenteilectus, qui postea sequuntur hanc vacuationem, ut bilis vacuatio per inferiorem aluum, per sudorem, per vomitum: quomodo enim quaeso hae fierent,sivi tus adhuc non seruaretur valida , Hoe ioco unum obiter adnotabis, naturam post hanc copiosam sanguinis vacuationem Crisim optimam facere, exonera do sese eo tempore ob omnibus excrementis biliosis per diuersas corporis regiones : hoc dignum est adnotatione, quia natura non semper per unam dui laxat viam bene euacuat,cum aliquando per plures vias oppositasq; exinanibtio sequatur accommodata. Igitur cum vel him, a vires consistere validas locus ille Galeni demonstrauit. Alter etiam non minus id ostendit nono Me- acit hodi,capite decimo,cum inquit:Quippe aliqua eiuscemodi pr dita sunt faciliatate, vi,si immoderate,aut intempestiue utare, vitam adimant. Si quidem in sanguinis missione (quam usque ad animi defectum faciendam esse paulo ante Q. ximus, quo flamma incontinentibus ex meatuum clausula febribus extingueretud non parum merito subsequetur incommodum, nisi opportuno tempore, aut debita mensura fiat. Duos namque in ipsis Medicorum manibus perite vidi, qui postquam animo linquerentur, nunquam reuixerunt. Multi vero etsi non protinus, at postea propter virtutis imbecillitatem perierunt, quos si quis citra eius resolutionem vacuasset,minime periissent; quin etiam aliqui in morbos in- .ciderunt longos, postquam immodica inanitione resoluta naturalis vis fuit. Alii ocum immodicae vacuationis noxam sarcire non potui fient, in omne reliquu vitae tetmpus totius corporis temperamentum redditum est frigidius.J Haec ille.
Hisce duobus casibus,quibus venam incidere expedit usq; ad animi deliquium, addere tertium etiam oporte cilicet lassitudinem tensivam,& phlegmonosam in qua eandem vacuationis quantitatem esse perutilem Galenus declarauitan libro quarto de sanitate tuenda, capite decimo.C A p. XIII.
Maxim ericia amesse vacuationem Manimi de quium puragante medicamento. DDI x i,s v s hucusque quomodo liceat vacuare usq; ad animi deliquium secta
vena: nunc vero doceamus,an pariter eadem ratione purgare oporteat voque ad animi deliquium. Putant recentiores quidam Medici in utroque vacutitionis genere conuenire extremam hanc vacuationem: sed ut ego sentio, res existit plena dissensionis, duplici de causa. prima sumitura medicamento pu gante: alia vero ab ipsa virtute. Medicamentum purgans, ubi validissime pu gauerit, non subiicitur nostrae potestati, ut eius actionem cohibere, de impedire liceat nobis, ubi placuerit. Ponamus aegrotum in animi defectum incidere vi purgationis, quam adhibebimus(quaeso)diligentiam,vi non sequatur syncope, s' de tandem ipsa mors Fortassis(inquies medicamentis utemur adstringentibus, re vim purgatoriam hebetantibus. Id certe faciendum est,sed quam habere ce titudinem possumus, quod haec suo munere fungantur: aliquando enim adeo est nitant medicamenta,ut nullo praesidiorum genere possint re inari. Res
profecto videtur mihi nimis periculosa,&crudelis,(virectius loquat) homine
158쪽
eommittere alicui remedio, cuius euentus sit periculi plenus, ut in pharmaco purgante contingit: secus omnino res habet in phlebotomia, quam ubi volu rimus sistere, statim possumus digito imposito; idcirco dicebat Galenus, quod exhibito purgante medicamento omnia contingunt fortuna administratrice,libro de venae sectione aduersus Erasistratum. Accedit huic virtutis consideratio, quoniam quando indigemus medicamentis purgantibus, corpus ut plurimum malis humoribus refertum est, a quibus vires haud paru imbecil lae fiunt. Quomodo ergo sperabimus eas citra maximum illarum detrimentum usque ad animi defectum vacuationem ferre possessiac de causa continuo suspecta fuit eius. cemodi purgatio: quam rem ut innueret Magnus Avicenna in quarta sectione primi libri,capite tertio, sic scriptum reliquit: Ideoque minus detrimentum sequitur,aliquid superflui relinquere, quod euacuatione indigeat, quam exquisito
vacuare, aegrumque eo perducere, ut vires exoluantur: natura enim illud residuum saepisti me resoluit.J Ex quibus patet purgationes usque ad animi deliquiseum non esse ducendas,nisi tamen aliquando contingat aegrotum animo defice re ob humorum acrimoniam, aut malignum aliquempiam vaporem.
Dabitationum explicuitia, qua contrarium ex Dinocrate, O Galenopersuadent.
CIE TERvM Galeni sententia primo Aphorismorum, vigesimotertio, non
mediocrem dissicultatem faciunt: verba enim sic habent: In maximis v ro doloribus nullum praesentius noui remedium ea vacuatione, quae ad lip thyiniam usque fiat, cum ea tamen distinctione, ut intelligatur phlebotomiane, an purgatione ad defectium usque animi uti conueniat, quam rem demonstrauimus in commentariis, quos de phlebotomia conscripsimus. l lis verbis dicere videtur euacuationem pharmaco fieri posse usq; ad animi deliquium. Adaugent dissicultatem Hippocratis verba in eo Aphotismo, in quo sic dicit: Deiectiones non sunt multitudine aestimandae,sed si talia vacuentur, qualia vacu ri debent,& facile ferunt: atq; etiam usque ad animi deliquium ducendum est, ii vires ferant.J Certissimum est loqui Hippocratem in eoAphorismo de vacu tione,quae fit medicamento purgante: quia dicit si talia purgetur,qualia. Quae verba semper intelliguntur de cacochymia dc depurgatione, ut constat ex Galeni verbis libro primo Aphorismorum, commentario secundo. Rursus, hoc verbum, Deiectiones, i idem manifestum facit: quia nomine deiectionis sanguinis vacuationem complecti non possumus; addens postea usque ad animi deliquium vacuandum,videtur rem apertissime pronuntiasse. Equidem fateor, hosce duos locos plurimum urgere; quibus tamen in hunc modum satis ac- , commodate satisfieri potest. Quod attinet ad Galeni sententiam, dicere pocsumus, ut aliis etiam placuit antiquioribus, illius verba non esse intelligenda nisi de vacuatione per sectionem venae, etenim in vehementissimis doloribus conuenit aliquando sanguinem mittere usque ad animi deliquium , aliquando ne i remedium conuenit neque modus vacuationis, propterea est adhibenda distinctio, utrum purgare,an sanguinem detrahere conueniati, ut libro de phlebotomia demonstrauit. In quo nullum verbum fecit, purgandum fore usque ad animi deliquium, sed conspicuam dit inguendi rationem docuit, an hoc, an illo utendum sit generoso remedio. Confirmant explanationem nostram,quod haec Nerba in commentario a Leoniceno posita: Ad defeetum usq; animi l in , quibusdam antiquis codicibus non leguntur, ut alios etiam antea animadue
tisse scio. Ad Hippocratem vero quid respondebimus Nempe in Aphorismo
partes adesse duas, quarum prior depurgatione intelligitur posterior autem de venae sectione, quae tamen pars proposita est in virtute prioris partis quand quidem conserte, Sc facile ferre, non solum debet intelligi de qualitate hum rum peccantia, sed etia de quantitate,ut omnibus esse manifestissimu arbitror.
159쪽
Dici etiam posset, si volumus veteres hanc admisisse vacuarionem extremam, id illos faciundum raro consuluisse, atque inaflectibiis maximis, in quibus melius erat aliquid agendo periclitari, quam nihil agendo aut procrastinando periculum augere aegrotantis; quod si fiat, ordinaria non critcurati insed coacta ob melioris cuiusdam boni rationem instituta.
REsro NDEAMus modo sigillatim rationibus Averrois. Ad primam itaq;,
cum ille dicit artem imitari naturam, atque idcirco nunquam ad animi de feeitonem usque vacuandum pro responsione primum obiicio Averroi. Natu ra in principiis morborum nunquam bene vacuat: at vero ars ipsa aliquando id optime facit, ut quando turgentem materiam, aut humores venenagos et lucit. In aliquo tempore naturae motus est aliquati do pessimus,letlialis m, hunc si faciat ars ipsa, salutaris erit, quam rem Hippocratis confirmat sententia in quarto Aphorismorum, cum ait: Deiectiones nigrae, qualis est sanguis niger, siue sitie febre, siue cum febre venientes pesti me, de quanto colores plut crum sae- .rint, peius, cum medici mento vero mei ius, & quanto colores plures f ierint,t 'noni qui Q molio igitur statuemus artem in his imitari naturam Ars equidem ipsa aliquando na om operantem imitatur, aliquando naturam imbeci iam au iuuat, in qu ndo ipsa per se operatur tanquam architectonica, in qua re evadit ars longe superior natura. Siquidem luxatos artus reponit,vulnerisque distincta labra adducit, venam incidit, secat, urit,&in aliis non paucis curati nis praecipuam administrat partem, quam minime aggredi potest natura. An plius illud etiam obseruandum est, attem imitari naturam tum in iis, quae facit natura, tum etiam in iis, quae non facit. In iis quidem quae facit natura, dicitur ars ipsa dupliciter imitari naturam: uno modo cum illam adiuuat non perfecte propter imbecillitatem operantem; hac ratione purgationes instituit per eas regiones, per quas natura tendat: curn alioquin periculum sit, ne morbi r liquiae temporis progressu faciant recidiuam. Alio modo naturam imitatur, quando illa nihil mouet, ut quoniam natura concoctam solet expurgare mat riam, iamq: apparentib. signis perfect cococtionis, nihil illa moueat,tunc olim cium est Medici mouere hora motus naturae. Porro in illis etiam,quae nunquam facit natura, eam imitatur Medicus in hunc sensum, quia eo modo res facit, procuratque, quomodo natura faceret, si opus illud eniceret. Ars domunis cit ad imitationem naturae non quod haec aliquando domum fabricet, sed quia si faceret domum, eodem modo fabricaretur, ut inquit Averroes. Scinditura Medico superstua caro, eandem exscinderct natura, si posset. Ars in Teiano P prouocat febrem, eandem prouocaret natura, si liceret. His ita positis facilis est ad priorem rationem responso. Nam ponamus verum este,naturam nunquam ad animi defectionem usq; vacuare: non propterea sequitur, quin idipsum v gente necessitate facere aliquando ipsa ars debeat; nam si natura id facere consueuisset ad illius imitationem actio artificialis fuisset excogitata: rursus, quia non fit a natura, ad illis exemplar factum dicitur opus, si natura id posset efiicere: deinde falsum esse dico, nunquam naturam ad animi defectum usquc vu-cuare; nam aliquando bolias vidi Crises per vomitum, alias per insuliorcia
aluuin factas usque ad animi defectum, quarum causa agi oti fuerunt ianitati restituti. Haec ad ' soprunam. I meus
160쪽
Dum ramalas sit multipliciter, non dari vacuatiemem, quin educantat boni humores, aut dirum dissoluantur, rati
AD secundam ratiocinationem dicimus, quod humores, qui vacuantiar,
non sum simpliciter boni ,etenim malus humor dupliciter dicitur, vel qualitate, vel quantitate,iam sanguis phlebotomia vacuatus imalus est multitudine. quia vereri oportet,ne aut suffocet calorem naturalem, aut vasa nimium distentivo dendo rumpat: aut ne subito ad nobilem aliquampiam appellat partici amithunc solum vacuamus. Secundo etiam respondetur, admittendo aliquam v euari a nobis portionem humoris boni; quod non est propterea eiuscemodi vacuatio culpanda, sed si ex duobus malis id perpetuo eligendum est . quod minu: est malum, hanc vacuandi rationem usque ad antini deliquium Consulto eligemus,tanquam multo minus malum,quam ipsa sit mors. Dc inde sciendi in est, nullam excogitari posse vacuationem,quae non educat aliquam portionem bonorum humorum, aut spirituum,&tamen haud eas detestamur, detur ieiter a liquid spirituota substantiae, de bonorum humorum vacuari, non debet prati rea culpari Medicus ratione huius quantitatis.Ad tertiam respondemus pera re cidens, sanguine mi sto totum corpus refrigerari: adh beri tamen debet, atque necessitate urgente exerceri, non ob eam causam, scd ut ingentem multitudinem vacuemus,quae sua natura,vbi leuioribus praesidiis nequeat educi phlebi tomiam indicat. Supponitq; hic Averroes unum,quo omnium iudicio falsum esse constat, nempe vires ex hac vacuatione in tantum debilitari, ut de caetero non possit humores reliquos euincere, atque superare: nam nos ipsi cela semus vires adhuc validas adeo conseruari, quod postea crisin faciat vacuando illos pet vomitum, per inferiorem aluum,& per sudorein, ut ex Galeni historiis pertum est nonoMethodi relatis,capite quinto.Decipit Auertoem,quod differentiam ignorauit inter animi deliquium . & syncopen. Ad rationes Hiere, o mi ae Triuerti quid attinet respondere constat enim nullam habere dissiculi tem , nunquam ad syncopen aegrotum perducemus: ad animi deliquium aliquando urgente necessitate. Postremum vero licet animo delinquant aegroti: tamen virtus ferre potest hanc vacuationem. Quia non tantum dissipantur, quantum in syncope,idcirco vires adhuc existentes validae reliquias humorum
CAP. XVil. Dibus de ratisis venias a sit repeten vita o N i , M hactenus demon stratum est a nobis, licere Medico generoso,
ac in artis operibus exercitato,sanguinis detractionem admittere usque ad animi deliquium, de qui affectus tantam vacuationem exigant, quave ratione Averrois argumentationibus satisfaciendum sit. Nunc teliquum est,ut doceamus praecepta advenae sectionem rei terandam opportuna. In primis vero explanandum venit, quibus de causis venae sectionis iteratio sic instituta: mox de reliquis agemus. Tres inuenio causas huius instituti, una est, ut revulsos cilior, certiorque instituatur. Alia, ut vires imbecilliores eam tutius ferre possent, tertia, ut sanguis extra maiores venas in habitum corporis iam spatius ad eas deducatur, ipsa postea iteratione vacualidus. Cum euacuatio reuulsiva proposita est,qua humores consitientes debent motu contrar o acetiam in contra ' bo tiis partib. moueri,quanto magis ipsam venam frequenter secuerimus,tantos cilius assuescent humores motu contratio, atq; haec sane vera est reuellendira tio,quam qui in artis operib. non exercent, nunquam possunt aliquid affatu diis gnum pro curatione reumaticorum allectuum moliti. idcirco statuatur comis mune, atq; indubitatum axioma in arte medica, fiuxiones a languinis impetu concitatas, nulla tutiori sanari posse ratione, quam repetita venae sectisti: De