장음표시 사용
161쪽
Qua inuenio a Galeno sic fuisse scriptum libro huic tractaraoni dicato. Proinis
satius est tam copiosis vacuationibus abstinere, nisi magna incumbat neceturaliqui n&reuulsionem non leuem dc ipsum auxilium,quodq; saepe secta adhibetur vena quanto maiorem in numerum particulares auxeris detractiones tanto e scaciorem effeceris.J Graecos vero authores, qui post Galenum de hac eadem materia tractarunt, Oribasium, Aetium, Paulum Actuarium; deinde vero Arabas omnes, praesertim vero Avicennam horum praecipuum,&maximum leni imitatorem, eodem fuisse usos axiomate in reuulsione perficiunda multo certius est,quam quod debeat hoc loco explanari. Porro instituitur etiam repetitio venae,dum sola vacuatio proponitur,ut quando imbecillior aliqua ex parte iovirtus est,quam quod ferre possit vacuationem simultaneam, hancque vacuat di rationem me non infrequenter obseruasse viderunt quamplures in iis, in qui .hus,aut in toto corpore, aut in primis venis pituitosorum humorum inerat copia simul cum sanguinis abundantia, nam pauculo sanguine detracto protinus mel rosiaceum Euccarinum exhibeo cum Oxymeliis , aut acetato syrupo simplici addito decocto aliquopiam incidenti ex origano, anetho, menta,amaraco aliisque id genus: ac ita quidem rursus sanguinem diminuo nonnunquam e dem die si affectus urgere videbitur: interdum tertio die atque tum postea rudi sus incidentibus, detergentibusque utor: posteaque, si oportere iudicauerim, denuo sanguinem minuo, donec totam plenitudinem euacuatam fui fle probabiliter cognoscam. Quod si crudi humores non sint, sed praui, expurgo illos,
mox autem copiam sanguinis minuo ; rursus eosdem artis beneficio praepalato pharmaco purganti educo, & secundo multitudinem vacuo, hacq; contempe ratione tutissimam Medendi rationem dc rationalem instituo. Caeterum tertia causa huius consili est, quando ex carnibus ad maiores venas attrahere voli mus sanguinem, atq; lassitudinem illam grauissimam, de maxime periculosam sanare instituimus. Magna existens in carnibus copia sanguinis per culaneos meatus tota expurgari non potest, atq; etiam si posset, id tuto non fieret, quia longiori tempore indigeret ad eiuscemodi opus, quam morbi vehementia po- stularet. Praestat idcirco vacuare multitudinem,& interponere tempus aliquod mutvenae exinanitae sanguinem ex paruis venis carnium, de habitus corporis attrahant ad venas maiores. Hanc medendi rationem Galenti instituisse constat, quemadmodum supra manifestum fecimus. Ex iis colligendum est, nullum morbum vacuationem per se indicantem, si lassitudinem hanc phlegmonos excipias postulare iterationem. Quorsum enim si semel dc confestim liberare potes,procrastinandum duceres ' extremis morbis extrema remedia debentur,atu: in acutis eadem die medicari oportet , nain tardare malum est. Quamo rem tota ratio iterationis fere ab hisce duobus pendet, scilicet a virtutis imbecillitate,aca morbo Rheumatico,a quibus indicatio eluseemodi sumitur. Quae ad duo pertinere videtur mihi, nempe ad quantitatem,& ad modum vacuandi. Iam respicit ob vices multiplicatas, niimerum i, cuius causa ad quantitatem refertur discretam. Hunc vero respicit in relatione ad vacuationem, quae subitore confestim fit. CAp. XVIII. De inter 2 in ipsa iteratione obseramnaeo, dubitationes.
mT ACTEN vs iterationis necessitatem inuenimus; nunc de interuallo et octandum est, circa quod haud exiguae adesse videntur milii dissicultates. Nam Galenus Oribasius, Avicenna, & alii antiquiores, quaedam praecepta re diderunt, quae postea in artis operibus minime exequuntur. Proponunt enim saetae die repetendam venae sectione, si vacuationis gratia adhibeatur: at si reuullisionis, posse usq; ad tertium, de fortassis etiam quartum diem extendi, de proriboari. At neutrum exequuntur. Namq; cum proponit sibi Galenus euacuarepte nitudinem cum humorum crudorum copia consis lentem, tertio etiam die ini
guinem mittit, prorogat busi in illum diem. Locum hunc supra Eequentet
162쪽
eitauimus ex libro de ratione curandi per venae sectionem, atque sumus etiam interpretati. Deinde vero dum reuellit, aliquando eodem die ter, ta quater v nam incidit, ut infra docebimus: contrarium faciundum admonuit libro qui imio de sanitate tuenda, quando curationem prosequitur ex instituto suae tractationis lassitudinis phlegmonota,ubi dat praeceptum,prorogandam iterationem in tertium usque diem. Quod vero ad ipias attinet rationes apparet in vacuatione posse tutissime prorogari interuallum. Quoniam si iteratio sit propter imbecillas vires, diem unum, aut alerum intermittentes accommodatum habemus tempus illas instaurandi, quo videmur omnino destituti, si eodem die repeta-r o mus vacuationem. Rursus in corporibus vacuandis nulla sese osteri tantae celeritatis necessitas; cum enim sanguis uniusnodi existat, in venis eade perman bit proportio post illam detractionem, quae permanebat antea: praesertim vero id urget, si sanguis bonus fuerit, ut in habitu athletico contingit, & in iis omnibus in quibus mittitur ratione praeseruationis. Ad haec vero crudelis Medici munus videri posset in casu maxime ancipiti,& acutissimo, in quo celeriter lac
currenti indigemus auxilio pro reuulsione facienda accommodato, prorogare illud in diem tertium aut quartum. Quis enim fluente sanguine ex utero,ex naribus,ex mari scis, ex vulnere, ex thorace, aut aliunde vel ac menti fluxione exi
flente in tertium tardabit remedium Z Nam certe tunc nullum habebit locum, xo atque frustra medicina tentaretur. Idcirco multo conuenientius videri posset pro ipsa exercenda revulsione primo die bis,ac tertio,&sopotiuerit quarto v nam incidere, quam in alios inutiliter prorogare dies. re ipsa vero euacuatione contrarium exerceri poterit, cum parum in illa eiuscemodi tarditas obesse pocst . Amplius noua quaedam diebus hisce nostris inuasit haeresis, quae parum dicit reserte,quod interuallum adiit: siquidem non modo in principiis morborum, sed etiam inaugumento, quinimmo vigentibus morbis tuto repetitionem hanc fieri posse asseuerant, probabili quadam, imo lsi illis credimus n
cessaria ducti coniectura ex verbis Galeni sumpta. Quandoquidem docuit ili non este numerum dierum obseruandum,ut quispiam tuto venam incideret, 3 o sed robur vitium, de magnitudinem morbi, quibus praesentibus scopis, etiamsi vigesimus sita morbi principio dies, remedium conuenire. Ita quidem illi putant in venae sectione repetenda nullum certum de interuallo dati posse praeceptum. Hac ducti ratione, ubi morbum ingrauescere vident,nullo amplius adhibito respectu ad unam venae sectione tanquam ad sacram anchoram confugiis uni, quasi quod generosum aliud, dc magis accommodatum pro morbis ipsis profligandis inueniri non possit remedium. Haec si quis fuerit oscitantius & negligentius tui a nouatoribus fit Medicis nosteri temporis contemplatus,occasionem passim inueniet arguendi Galenum, quod de una,eademque re varia ad modum praecepta tradere videatur, suaque non observet principia. Hoc certe o facile tolerari possit, cum homo fuerit & pro omnium natura communi potiae rit etiam aberrare. Sed certe ferenda non est a nobis perniciosissima haec humano generi opinio, non quod Galeno contradicat, sed quod omni probabili ratione careat, sitque excogitata in perniciem mortalium. Hac de causa, quoad eius fieri potest funditus extirpanda est, nullo habito(nostra consuetudine permsonarum respectu . Ad hanc igitur explanationem accedentes docebimus ina Mine utilia praecepta, principio in hunc modum desumpto.
circa lateruallum obseruari deberet praecepta gram vaccari nu, ex gentisin cntra.
FVN D AMtNT vM huiusce nostrae uethodi fuit, duabus duntaxat de causa
venae sectionem fuisse inlli tutam: una luit euacuatio: alia reuulsio. Doceamus prius prccepta in euacuatione obseruanda, mox de reuulsione nostra transget oratio. Primum itaque sit praeceptum. Venae sectionis repetitio ratione
163쪽
praeseruationis instituta, potest usque ad tertium, aut quartum diem retardari. Supponimus in sanguine nullam adesse labem praesentem, quia sanum non e set crepus sed minari malum ob sanguinis plenitudinem praesentem, aut etiam
suturam. Hic nulla adest necessitas,quae nos cogat remedium accelerare,cumque vires imbecilliores existant, ferre non postunt simultaneam vacuationem: idcirco repetitione indigemus, & in interuallo aut vires nutrimus, aut crudita tes detergimus: simul utrique succurritur, imbecillis viribus ob interuallum,& nutrimentum plenitudini,repetitione. De hoc praecepto locutum fuisse C lenum profiteor, quando modum docet vacuandi plenitudinem cum humorum crudorum copia. De hoc etiam locutus est Avicenna, cum inquit: Exiv. ira iramentis vero secundationis est quod phlebotomati virtutem cum persecutione suae vacuationis, quae est necessaria , conservat. Et melius quidem secunda tionis terminus est, ut duobus, aut tribus tardetur diebus.J Secundum praec pium sit. Sanguine existente putrido prope phlegmone contento repetitio e dem die facienda est. Huius prccepti ratio est in promptu. Supponimus enim bonum existere in venis maioribus sanguinem at illum qui in paruis venis continetur esse omnino deprauatum. Cum igitur hic debeat vacuari, ae non possit, ob vires imbecilliores prima vice permanebit ille corruptus mixtus cum bono, que pariter coinquinabit,&ad putredinem ducet nisi statim vacuetur. Est hoc praeceptuin Galerii quarto de sanitate tuenda, dum ait: Vtile est post primam 1 in detractionem tantisper intermittere,du aliquid eorum, qui in corpore sunt humores, remigret ad venas, quod tamen,quoniam committendum non est,ut in his maneat, utpote ex dimidio corruptum, sed potius plurimum eius eripellatur,
idcirco detractionem sanguinis etiam secundo die iteramus.J Adnotanda sunt haec verba, quia statuit terminum iterationis, quod lammum esst, die sequenti suturum, cum tamen antea admonuisset eadem die fieri debere. Eius oratio in hunc modum habet .ltaq; nec cunctari, nec parum detrahere conuenit, sed Minature educere, de nisi quid aliud vetat, ad animi deliquium usque, optimum vero fuerit bis eodem diesi fieri potest, letrahere.J Dixi adnotanda melle hanc
Galeni sententiam contra imperitos quosdam nostrae aetatis Medicos, qui in ira Pleuritide ex eodein latere sanguinem mittente; in principio inflammationis: postea vero, si morbus non cedat remedio, in quinta, sexta, septima aliisve deinceps diebus vera et sectionem repetunt. Haec egregia est illorum medendi ratio.in qua ut ego lsentio peccant grauisti me. illos enim certissimum est institu
re hanc rationem curandi, vi sanguinem in phlegmone contentum euacuent,
non ut confluentem reuellant, atque quoad eius fieri potest, in clam partici Iam a fluxionis impetu liberam reddant. Dixi id ceruilinium elle quia si reuulso filisset illis proposita, distantiores partes elegissent, ex quatum venis sanguis profusus potuisset accommodatam facere in contrarium humorum attractionem quia vero proximas eligunt venas, propterea derivationem sibi ipsis pro posuerunt, qua potissimia cum aliqua reuulsione sanguis vacuatur in phlegm ne contentus,ut ex Galeni verbis colligitur,quae sic habent libro huic tractati ni dicat capite decimoquarto: In quibus autem iuxta sectam venam phlegm ne est ingens, optimum est sanguinis , dc in colore, de in consistentia mutati nem expectare.J Sunt haec verba si uxta sectam venam phlegmone est ingensi etiam atq; etiam animaduertenda; quia cum Galenus praecipiat vacuandum esse sanguinem in phlegmone contentu, non eligit venam distantem, sed eam, quae iuxta phlegmonem existat ingens, ta magna hanc tundere praecipit vacu tionis facilioris gratia. Supponantur haec in praesentiarum explicanda a nobis,
post ea diligentius libro de reuulsione, qui erit septimus huius Methodi. Haec tia I gitur cum sic habeant, lucta causam illi mihi dicant, propter quam eo te die aut
saltem secundo nollent remediu repeteret Cur tanto tempore maxime nece satium remedium prorogenti Si Galenum, Avicennam, alios o clarissimosai thores imitari nolunt, quam ob causam non admittunt saltem rationem, pluri
reum vigentem quemadmodum sentio ab eodem Galeno propositam: Ratio
164쪽
vero eluseemodi est. In lalli rudine phlegmonosa celerrime vacuand si esse prae
cepit, quia veretur,ne sanguis semii natus,&ex dii nidio putridus ex habitu cor. roris attractus in venas, corrumpat sanguineam massam: rationabilis quidem iuspicio. At quid continget postea, si humor multo magis corruptus, in phlegmone consistens, in venas attractus, non educatur statim Cur non coinqui; nabit Linguinem Semimalus potest eum coinquinare, malumque reddere non poterit idem esticere sanguis omnino malus,atque corruptus. Sanguinem in phlegmone contentum magis putridum esse: quam sit in lassitudine phlegmonosa, mihi videtur a itissimurn : at ii quis non credat,obseruet duo, unumto in lassitudine, de qua ibi agit Galenus, nondum adesse febrem, quamuis maximum periculum minetur, necito acutissima adueniat, ut ille scribit quarto desinitate tuenda, in pleuriride vero se biis putrida actu homine fatigat. Alterum quod multo maior adest meatuum constipatio,&obstructio cuca imitam
nem, quam circa colporis habitum, Ac propterea multo maior esse debet putredo in particula phlegmonosa quam in Lilitudine. Possum ego indubitata fidetestari me non raro obseruasse multos ex hac petueto medendi ratione vitam cum morte commutasse, toto venarum sanguine coinquinato, & sordida putredine affecto, ob diuturnam moram putridi sanguinis attracti, ex phlegmone in venas. Quid igitur, dicet fortasse aliquis, agendum est, si non licet, unica viceto inpleuritide tantum sanguinis vacuari, ut in phlegmone contentus educature Reiterandam e se (inquam venae sectionem eodem die, aut semel, aut bis: ac rursus subsequenti semel, aut bis: hoc modo res erit in tuto: Galenum imitabimur : Rationem ducem sequemur: nullum tandem aegrotis adueniet incommodum Quamobrem hoc firmissimum sit in praesenti materia praeceptum, te minum iterationis eundem esse diem aut quod summum sit, polletum ubi proponitur vacuatio sanguinis in lassitudine phlegmonosa contenti, aut in aliquapiam instammatione. Addamus iis aliam regulam. Si quando in omnibus venis putridus humor contineatur, hunc g; confestim vacuare non liceat, parum reis feri,si eodem die non repetatur venae iectio, modo tamen hic celerrime vacue-3o tun veritas regulae pendet ex iis quae proxime dicta sunt. Nam, si ubi magnum imminet periculum, eodem die medicari expedit, cum tardare sit malum,ubitantum non adest periculum, poterit virium causa prorogari curatio. Iam sanguis putridus continetur in venis neq; aliunde attrahitur, ut iam diximus de laclitudine,& depleuritide, factaq; priori euat iratione eadem remanet pori io humorum invenis,ex qua nullum maius imminet periculum: idcirco si vires non permittunt eodem die fieri vacuationem, repetemus secundo, aut etiam tertio die semel, aut bis, prout necessarium esse indicabitur.
Uraecepta et obseruanda in iura renesam, reuu si nuram. Evacuatione satis videor dixisse,nunc de reuulsione pertractemus pro quasi te perficiunda opus est diligenter animaduertere, qualis existat fluxionis conditio, cuius magna est ut superioribus libris dicebamus, in eo quod magis,
ac minus latitudo. Pone maximam esse fluxionem, tunc tenere hanc regulam oportebit. Quanto citius iterationem feceris, tanto magis proficies. Regulam declarauit Galenuu&exemplis no raro confirmavit. Dicebat enim ven lecti nem adhibitam gratia reuulsionis, quanto maiorem in numerum auxeris, tanso to magis fore proiluam: licebit igitur eodem die bis, re si videbitur opporti
num tertio repetere, M sequenti die similiter bis, donee sedatam fuisse fluxio nem cognoueris. Pulchram hac de re Galenus commemorat historiam libro quinto Methodi medendi iuuenis cuiusdam, qui ex refrigeratione in hume torum respirationis incidit in sanguinis reiectione, huic primo die sanguinem bis detrahendum curauit. Rursus sequenti die bis, ita ut quater fuerit sanguis ri s
165쪽
iso HORATII A V GENII L IB. v.
missus duorum dierum spatio. Hunc ego imitatus sum admodum frequenter in artis operibus, praesertim vero diebus prcteritis cum nos ra haec tractatio imprimi coeperat. Incidit Ioannes Baptista Ralterius, vir nobilis, de amicus meus singularis, in sanguinis consimilem reiectationem, cui primo die bis, alio semel, tertio die similiter bis sangitis missus fuit magna illius utilitate, Ac certist ima Q-curitate: Hic non doceo, quot vicibus certo debeat repeti eodem die venaes ctio; quia hoc neque dici, neque scribi potest ut puta constitutum in manu prudentis Medici. Non tantum ab re fuerit putare maximam fluxionem sisti debere citi sti me iterata phlebotomia, spatio dierum quatuor, aut quinque, aut sex: quemadmodum obseruaui Galenum fecisse in libro ec ratione curandi per v sonae sectionem capite decimoseptimo cuius verba sic habent . Sentit autem circiter horam quintam, ac prima protinus detractione tres sanguinis libras exhausit deinde hora nona aliam.J Recordor ego invehementissimo fluore sanguinis ex utero, me eodem die quater sanguinem misiste ex cubito, prima vice ad libram, aliis aduncias octo, ac deinde secundo dic ter sanguinem misiste tanta felicitate, ut quae a suis Medicis nobilis mulier tanquam deplorata solo progii stico fuerat relicta, tandem magna omnium admiratione scinitati fuerit restiti ta. Alia regula. Si fluxio non fuerit vel, emens, secundo, aut etiam tertio diet
iterationem exercebimus. Hoc praeceptum ex rei natura deducitur, quand quidem celeritas auxilii ex motus celeritate morbi originem habet, cum vero Totanta non mouetur celeritate, procrastinatio inutilis esse non potest. Galenus
quarto de sanitate tuenda agens de curatione lassitudinis phlegmonosae dic bat. in tertium diem remittendam esse iterationem, si proposita reuulsio fuerit. Quod certe nullam omnino habere veritatem posset, si fluxio plurimum urgeret: neque etiam Galenus posset a contradictionis nota vindicari, ut capite sequenti docebimus.
Demo vos eruando in iteratione. Ad quot dies debeat insummum muniuite ratio: Locorum filium in Galeno, es altasa
HI e quinque regulis addendae sunt aliae prioribus haud minus frugiferae,
Quarum una pertinet ad modum: quem cognoscere oportet, ne aliquid . incommodi in hac materia contingat. Sit igitur regula: Prima vacuatio copiosi, or sit secunda,lertia i sit minor secunda. & sic de reliquis. Huius ratio in promptu est. Nam si validiori existente virtute copiosior semper decernenda vacuatio est, cum primum sanguinem mittimus, vires musto validiores esse constat, quam progrediente morbo. Hoc tamen praeceptum non est ita uniuersale, quin aliquam exceptionem patiatur. Nam cum vacuationem instituimus in 'phlegmonos a Iallitudine, prior sanguinis detractio minor est, quam secunda: quemadmodum Galenus hisce verbis signis cauit. Optimum autem fuerit bis eodem die, si fieri potest, detrahere: ac primum quidem ita mittere expedit, ut animi deliquium homo non adeat: secundo autem,ne defectus quidem ipse est
reformidandus. Causa vero cur sc faciundum sit,alia non est,nisi quia vult vacuare eum sanguinem, qui in exilibus venis carnium continetur, quae res fieri semel non poterat ob distantiam sanguinis phlegmonosam lassitudinem concitantis idcirco prima vice eum ipsum sanguinem in venas magnas attrahere voluit: posteaque iteratione facta vacuare: quia non expediebat in illis diutius contineri semimalias & semiputridus existens, ut idem significauit, renos supe- soriori capite explanavimus. Porro non conturbent nos verba Pauli Aeginetae libro sexto suae medicinae, capite quadragesimo quibus dicere videtur, primam
vacuationem parciorem aliis adhibendam. Dictio illius sic habet; Iam vero, si magnam vacuationem res postulet, vires autem sint inualidae, distribuenda erit inanitio, ac primum parcius detracto sanguine, denuo idem auferetur, si res etiam I
166쪽
etiam exigat tertio.J Etenim illud ac primum parcius.J non est reserendum ad subsequentes detractiones, quasi quod illae maiores esse debeant; sed intelliis genda sunt in relatione ad corporis plenitudinem. Rem sic habere declarat G tenus libro de ratione curandi per sanguinis missionem, ubi inquit: ubi ergo
multa vacuatione est opus, vires autem sint imbecilles, in his vacuationem partiri expedit,ut cum parum sanguinis detraxerimus,lterum, ac si lubet, tertio eundem mittamus.J Quibus verbis apertissime culmodum docet, parce vacuandum tam in prima, quam in aliis deinceps subsequentibus vacuationibus: idemq; Oribasius ae dilucidiissime Aetius libro decimoseptimo testatur, licens: o Hos caute inanire oportet primamq; sanguinis ductionem ita imperfectam relinquere,ut secunda, actertia quoq; suppleat, si expedierit.J Sed de hoc praecepto satis. Addo nunc aliud. Terminus iterationis non transeat diem quartum. Pro huius dilucidatione sciendum est,magnam hic sese offerre discordiam inter antiquos artis huius magistros,& recentiores quosdam medicos. Hoc enim praeceptum intelligitur ex veterum sententia, qui nunquam in hoc opere perficiundo eum diem transiuerunt; quinimo raro admodum obseruaui Galenum ad quartum iterationem fecisse. Nam ut plurimum non t ansit diem tertium,ut manifestum fecit libro de phlebotomia capite duodecimo, cum inquit: Nam pauculo sanguine detracto, protinus melicratum exhibeo probecoctum , cum incidentium medicaminum quopiam,veluti hyssopo origano de interim etiam nepita, aut pulegio, aut certe cum melicrato oxymel aut Oxyglycii, ac si rursus
sanguinem minuo, vel ipso eodem nonnunquum die, interdum die postero, in quo rursus exhibito propositorum medicamentorum quopiam iterum de sanguine quid aufero: ac rursus tertio die similiter bis. Ex hisce verbis colligimus trium dierum spatio quinquies sanguinem detraxisse: semel primo die, duobus sequentibus bis. Neque tamen haec verba opponuntur iis, quae scribitidem author in capite vigesimoptimo, dum dicit: iteratae autem detractionis tempus, in quibus simpliciter quidem vacuare conamur eadem die esto, at in quibus reuellere, si vel duobus deinceps fiat,melius fuerit. J Idemque dixerat e dio iam in capite decimosexto. Atque Oribasius libro septimo, capite tertio, de s xto,in quo eisdem Galeni verbis utitur. Nam quomodo debeamus eodem dio ratione vacuationis repetere , quomodo in posterum remittere supra satis dilucide, nisi fallor,videor explanasse. Et nunc quidem illis addo Galenum in capite duodecimo non proposuiste sibi ipsi simplicem vacuationem, ut in capite viget-smoptimo, in quo dicit, simpliciter vacuare.lsed vacuationem proposuit cum praeparatione crudorum humorum. Propterea distulit usque ad secundum, tertiumque diem. Hac etiam de causa in capite decim exto addit: Eodem die filia expedire videatur. l Quid sibi volunt haec verba An quod non semper expedit eodem die id facere ob virium imbecillitatem, ideo cogimur in secundum,
o de in tertium reponere iterationem. Hoc autem praeceptu esse quoddam com- mune patrum decretum, dc traditionem quandam uniuersalissimam profiteor, cuius rei aliud as erre testimonium nolo, quam quod ex multa illorum lectione diligentique obseruatione scriptorum,nunquam licuit mihi inuenire contrarium. Legere oportet Paulum Aeginetam, qui Galenis mi anuncupatus est li- ibro sexto, capite quadragesimo, Oribasium, libro septimo. capite secundo, te lio , de septimo, Actium, sermone octavo, capite sexagesimosecundo, Alexa dtumTrallianum libro septimo,capite primo,Galenum, locis iam explanatis,ac praeterea in capite decimoseptimo,tum libro sexto Epidemiorum,sectionete tia, commentario vigesimonono, quinto methodi medendi, ac passim alibi.
a o Quid hic Avicennae, Averrois, Rhasis, atq; aliorum testimonia proferam radeo sunt euidentissima, ut in re hac immorandum non esse ducam. Nunc ad aliorum explanationem progredior.
167쪽
isi HORATII A v et E N II L i g. v. h
C A p. XXII. . tam omni temporeuniuersit facienda iteratio sit. ne Eem verum perpetuo incidere oportrat, vel apro alias
sub lanienda.HA N et tamen nostrorum patrum traditionem Nouatores quidam Medicininime admittendam censent, putantes, quemadmodu praedinamus, nulli Ium esse tempus, in quo tuto eiuscemodi repetitionem exercere valeamus, quae
res non modo in aliis morbis, sed etiam particulariter in putridis febribus ex quantur, in quibus in statu unii tersali volunt iterationem conuenire. Hanc vi- x deo consuetudinem ita apud illos vigere, ut si quis eam non admittat medendi
rationem,hunc tanquam in artis operibus parum exercitatum contemnendum
esse ducunt. Deberem certe hoc loco eiuscemodi opinionem refellere, quoad eius fieri potest diligenter,cum videam,esse maxime absurdam: sed cogor hanc
disputationem in locu remittere commodiorem, ne tractationes inuicem confundantur : magis enim propria tractatio haec pertinet ad eum locum, in quo ex proposito edisseram de tempore secandi venam, quod fiet libro Methodi huius nostrae octauo. Non patiar tamen, quin studiosi hoc loco non consequantur, quid nos ipsi sentiainus. Nullum tempus est in quo non liceat commode venam incidere, si scopi sint praesentes, qui hanc vacuationem admittant, si vigesimus tot fuerit a morbo dies, illi is tandem viguerint, protinus detrahendus sanguis est,
at o si non liceat per vires tantum vacuare, quantum morbus ipse postulauerit, facienda est iteratio , quocunq; tempore contigerit illius necessitas, obseruatis interea regulis ad ipsam iterationem necessariis. Verum, oportet meam hanc a sertionem ita quidem accipere, tanquam ex suppositione quadam veritatem
habeat, non autem absolute ac simpliciter. Suppositio est, si vigeant scopi mo bo prorogato. Hoc autem num habere possit veritatem suppositum discernere non est cuiusuis hominis, scd maxime iudiciosi, ta in artis operibus exercitati csimi, qui m etiam circa propi iam aegroti naturam decipi nulla ratione aut disim culter positi. Qitamst hoc difficile, ea demonstrant, quae insuperioribus d cta sosunt a nobis quae passim etiam a Galeno dicuntur, accerte ego indicantes se pos adesse fortassis admitterem, ut plenitudinem aliquam corporis magnitudine morbi concomitatam, sed contraindicantes, aut raro, aut tui rectius loquar nunquam vigere in tanta morbi prorogatione contendo.Non fit veri sectio si la praesente magnitudine morbi, sed conspirantibus in unam indicationem duo bas illis scopis praecipuis magnitudine morbi, virium i robore, iis omnino dic sentientibus , omnino est impossibile, ad eiusmodi opus accedere, ut praedixisinus. velim hoc perpetuo animaduerti, quia totius institutae disputationis su damen tu est: hoc autem sentio in putridis febribus augescentibus, minus etiam, vigeme morbo, vires generosum hoc remedium pro dignitate morbi, aegrotim Outilitate vix ferre posse. Cur sic sentiam, explicabitur loco suo diligentius. Cinterum, quod accedant ad venae sectionem,ob metum noui morbi, aut etiam, ut quidam arbitrantur praesentis, videntur probabilem quandam afferre sui ope ris excusationem, quae recipienda ab omnibus est si morbus eius fuerit natura; qui superuenit ut venae sectione perfecte curari, aut certe aliqua ex parte emem dari possit. At si neutrum fieri potest, res est controuersiarum, & periculi plena, cum vires citra leuamen aliquod possint extremam, ut aliquando contigisse vidi,imbecillitatem incurrere,a qua nunquam aut vix recreatos vidi. Praetermis sa hac disputatione, rectius quaesierit quispiam, an in repetitione eandem semper incidere venam debeamus an autem aliam illius loco substituere. Quaestim soni breuiter in hunc modum satisfacio. Vigentibus eisdem indicationibus, ex eisdem venis perpetuo sanguis detrahendui est. Easdem vocare venas placet, di Ilici nomine . tum quae praecise tales existunt, ut si primum iecoraria secta fuit, anc eandem secundo incidamus tum etiam, quando easdem non liceat petitiatus incidere, quae illis proportione respondent, pro eisdem accipiendae sunt. In cubito,
168쪽
Lubito, ut explanabimus postea, tres magnae inciduntur venae, interior, exterior, media: quae licet singulae propriam habere videantur utilitatem, tamen vanam pro alia commode polle substitui, tum a patribus nostris traditum est,tum a nobis non infrequenti experientia confirmatum. Sed si venae tantundem non
pollunt, una pro alia nequit substitui, certe ab hoc munere abstinetidum. Hoc dico propter eos Medicos, qui in morbis diuturnis venam incidunt saluatellam, aut etiam venis haemorrhoidalibus duas, aut tres hirudines applicantes, putavi se optime suo muneri satisfecisse. Perversum hoc decretum esse censeo, re humano generi perniciosum. Quandoquidem saluatella, aut nullam, aut ad-a o modum exiguam ferre utilitatem potest: neq; hac ipsa putauerim, Calenum aliquando ex propria sententia usum futue, quinimo nunquam meminisse, nisi aliorum decreto, ea manifestum faciunt, quae scripsimus in primo Tomo epistolarum medicinalium. Ferri tamen potest, si quispiam inchoante morbo eam secauerit, at consistente, de fortassis etiam declinante, inde sanguinem exhaurire, mihi sane videtur absurdum. Quid vero de ipsis haemorrnoldibus aperiissentiendum sit, in propria de illis tractatione disseremus. Finem imponerem tractationi de iteranda vena nisi recentiores quidam Medici in Auicennam maxime contumeliosi me interpellarent, de quibus iam transigendum est pro institutae methodi absolutione. E R v M, quia Medici quidam recentiores acerrime Avicennam insectatio cur in iis, quae ille de iteratione dixit, praesertim Leonardus Giacchinus Emporiensis in omnes Arabes contumeliosissimus, operae prctium est, me hic sistere gradum, ae antiquos tueri, quia nollem incautam iuuentutem hominis huius aut horitate decipi , proptereaafferre volo in medium, quae ille dicit, at
so illis sigillatim respondere. Cum igitur legisset Giacchinus iste, Avicennam di
centelia: ad summum melius est, ut phlebotomiae vices multae, quam ut eius quantitas sit multa J putauit, hanc sententiam non esse veram, neq; rationi, u que Galeno consentaneam,quin nec ipsimet Avicennae,ut qui alias horum im inemor, integram vacuationem suaserit. Quae nimirum(inquit monstrant, nihil ratione duce scripssse eum, verum phanaticorsi more aliena loqui, sibi profecto non intellecta. Quod igitur verum non sit praeterquam casu aliquo, ut mox dicemus: ipsa docet experientia. Sed de Galenus multis monstrauit exemplis, ta citas fieri, & tu tas sanitates,dum vires valeant,aetas consentiat, sitq; mo bus magnus, si affatim semelque corpus vacuetur. Nec interim ratio deest, quampluries tetigit Galenus. in contrarium (inquit Galenus j statum agit ut
corpus celerrime refrigeratum, is ebris namque calor est.) Porro ea ratione re
focillata natura, promptius ac celerius, quae reliqua sunt, morbique solutionem oggreditur, ut Galeni exempla declarant, quae libro Therapeutices nono p sint. Herus cnim illico (qui citra putredinem febriebati seruus autem ad primam septimanam liberatus est. Neque id mirum: quoniam non sola vacu tio febres finit, quae ex putredine sunt(inquit Galenus libro undecimo. Non
igitur perpetuo verum est, detractionum numerum augendum esse, verum cum revulsionem excogitamus, aut cum minus vires valeant: ita enim nos G
lcnus docuit. Quod autem revulsio hoc exigat, ea est causa, quoniam scilicet aguescit natura illuc sanguinem transnittere cum per temporis interualla,quai ste uocata, saepius sanguinis quadam attractione extiterit: ubi vero vires labuntur poterunt intermedio detractionum spacio refici. Quare de tunc, non ideo i set cundo detrahimus quo sic expediat magis: sed quoniam non omnia ita se hahente aegrotante ad votum peragi postunt, haud scilicet consentiente virtute. Audi igitur Galenum rem hanc hisce verbis declarantem: Caeterum, ubi se
Leavare machini de iterandave sectione, aduersus uicennam
169쪽
uescentis sanguinis copia adest, acutissimam accendens febrem, subito ac mmul vacuare expedit, vel ad animi deliquium usque, virium modo inspecto
HS c ille in Avicennam multo verius blaterauit, quam scripsit: Quam rem
nunc facere manifestissimam volo. Inprimis autem illud coni ei, Avicei nam venae sectionem simultaneam,&ad animi deliquium usque admisisse, ut etiam concedit Giacchinus, tunc vero potissimum id conueni re putat, cum a sanguinis multitudine magnus procreatus fuerit morbus, de vires validae extit rint: idcireo non es terroris insimulandus, quod vel hanc ignorauerit vacuationem, vel quod praetermiserit. Eius itaq; sententia hunc habet sensum: Melius
esse, in phlebotomia multiplicare numerum, non ratione eius morbi, qui simul taneam ae copiosam postulat, consentientibus viribus, vacuationem, sed rati ne virium, quae copiosam illam vacuationem ferre non possunt. Vbi ergo suspicati fuerimus,uires non esse ferendo vacuationis quantitatem a morbo indic tam , aut quod manifesta ligna sese osterant nobis imbecillitatis virium, vel e iam quod incognita sit nobis propria, & particularis aegroti natura, melius est, atq; tutius consultum, in vacuando infra subsistere, quam quomodocunq; v cuare; quandoquidem ubi supra, quam oporteat, fuerit vacuatum, id resarciri non potest, at si infra restiterimus, reliquum succi superuacanei ipsa iteratione cum magna commoditate vacuabimus. Quamobrem praestat, ut Galenus ait undecimo Methodi medendi, aliquid sanguinis ad curationis totius spactu relinquere, ne postea citra necessitatem nutrire cogamur. Itaq; uniuersalissima est illa regula Galeni, atque rationi maxime consentanea. Illud etiam praeterea confirmat regulam, quod in tota tractatione de venae sectione, quam ille in cap.ro quartae sectionis primi libri inseruit,iterationis mentionem faciens loco suo, do ruit, ad eam nunquam esse accedendum, nisi aut cum reuellere fuerit coit Ilum, aut vires fuerint imbecillae. Omnes Medici obseruare debent,&accu- sorate perspicere hanc regulam,tam qui in arte parum profecerunt, quam qui ma- xime in artis operibus exercitati sint: illi, ne pro animi deliquio afferant mo rem, quod a nonnullis Medicis factum fuisse, Galenus tum libro de ratione cu randi per venae sectionem, tum nono Methodi docuit, re nos aliquando coni gisse obseruauimus: hi vero, quando cognouerint vires non esse admodum validas , tum etiam, quando propria aegroti natura fuerit incognita. Haec enim ea est, si e qua mensura vacuationis haberi non potest: At vero, propriam nati ram ad amussim cognoscere, maximam dii sicultatem semper habuit. Galenus 'quidem fatetur, sese non habuisse illius exactam notitiam: quid ergo aliis continge Huiu ipsius causa, Ars medica in actione dicitur esse coniectatrix: at dconiecturae fallunt non raro ipsos artifices. Haec si vera sunt quis audebit in ancipiti casu ad extremum vacuationes promouere Quis non melius esse dux rit, aliquid naturae committendum, quam totam semel exhauriendam peccantis humoris quantitatem Ergo, qui propriam aegroti naturam minime nouerit exacte, ab eius cernodi vacuatione abstinere etiam atq; etiam debet. Deinde vero in eo error est, quod putat non esse adhibendam iteratione, ubi ad alii mi d liquium usq; vacuamus. Quam rem Galeno contradicere,eius verba manifesta faciunt,lib. de sanit. tiaenci . cap. 1 o. quorum supra mentionem fecimus. Amplius in eo decipitur,quod synochum putridam curari semper venae sectione usque. ad lipothymiam arbitretur. Nam certe in hac re Galeno contradicit adeo soaperte, ut nihil apertius: quemadmodum Galeni verba ostendunt, in II. M thodi, cap. I . ex quibus constat, Galenum in synocho putrida haud semper sanguinis missionem ad animi deliquium usq; consuluisse. Itam concludimus, Ciacchinum dum videri vult acerbus Avicennae, omniumq; Arabum reprehensor, turpi admodum errore detineri, quoniam unum potissimum Calenum
170쪽
reprehendit: dogmaticumque praeceptum subuertere conatur. Idcirco volo concludere, longe tutius esse, in phlebotomia excercenda multiplicare num rum de vices, quam totam simul quantitatem vacuare.
CAP. XXV. et novacuandi mensuram ipsem vere decem
Dos T in A M omnia videor prosequutus, ad quantitatem huius remediuto x pertinentia, tam continuam,quam discretam: Nunc dilucidioris doctrini: grana, ut coniecturalem hanc notitiam magis conspicuam habeamus, docere volo signa, quibus Languinis vacuandi mens iram ipso in opere decernere valeamus. Proponemus autem pro thesi nostrae tractationis Galeni verba, in libro de phlebotomia,quae sic habent: Nam cum incisa vena sanguis esiluit,mutati ni eius, 3c maxime cum adest iam in phlegmone, labescentiso fluxionis robori, potissimum vero pulsuum mutationi, tanquam signo haudquaquam mendaci animus diligenter attendendus est, continuoq; quiescendum pulsu alterascent aut in magnitudine aut in q uauis inaequalitate: nam de mutatione in obscuritatem quid attinet dicere Didicisti enim in hac qualitate certam fieri discre- tionem firmarii, infirmarum i virium. Jhaec ille; breuistinus verbis multa complexus est, de quibus sigillatim agendum si tamen admonuerimus,ex tribus hic indiciis, duo praesertim videri aliis de causis posse contingere, quaalalamitasone sanguinis: nempe sanguinis labescentis robur, dc pulsus alteratio. Deci rare itaq; oportet, quomodo distinguendum, an a venae sectione, an autem aliis occasionibus contingat. Tribus de causis aduenire solent eius modi symptomata: una est aegroti ingens timiditas: alia est morsus oris ventriculi Graeci voccant in . . : tertia est imbecillitas vitalis facultatis. Si timor metus is adfia rit haud aegre cognosci poterit tum scilicet ex allidentium relatione, tum vero maxime ex verbis ipsius aegroti, qui renuerit multum executionem remedii. At
o si ex morsu oris ventriculi contingat, notitiam habebis ex duobus potissimi, signis: nempe ex praesentibus dispositionibus,pr cedentibusq; ut si aegrotus ca dialgia laborare consueuerit,si morbus ex eoru sit numero, qui ventriculo fac re soleat negotici atq; si aliis facile in eum incidere affectu fuerit assuetus. Confirmabunt praesentia symptoniata,vt nausea singultus & vomitio. Iam quidem,s ex liis e duabus causis, aut in pulsu mutatio, aut sanguinis imbecillior motus appareat, non impedit remedii usum, sed duntaxat retardat, donec fuerit illis occursum. Qui; vero sit ratio succurrendi non est hoc loco docendum,quia infla dum loquemur de corporum ad hanc vacuatione praeparatione,sermonem de hac re sumus habituri. Tertiam solum causam intelligit Galenus, cuius ratio- , ne,si fieri contingat mutatio in pulsu, aut etiam sanguis non libere profluere u let. protinus est ab ipso opere cessandum. Caeterum vires defecturas non hisce modo signis cognoscemus, sed ex pallidiori faciei colore, ex oscitationibus Mi andiculationibus crebris,oculorum suffusionibus aurium tinnitu. Si quando igitur haec adfuerint omnia, aut hora maior pars, firmam tunc habebimus coniecturam ab opere desistendum,quia si ultra progrediemur, adeo reddentur in becillae vires, ut nulla pqstea valeant ratione in pristinum statum restitui. Det hisce omnibus signis, dc aliis, videtur mihi etiam luculenter scripsisse Avicennain . sect. prioris libri, cap. 2 o. cum ait: Vigore igitur fluxionis inclinante, aut coloris sanguinis, vel pulsu immutato, praesertim ad imbecillitatem, protinus si supprimendus est. Similiter si oscitationes, pandiculationes, singultus, nausea, vel aliud consimile accidens iis superueniat, quod si cito color aut impetus in retia r, attente pulsum obserua, ctri maior in hoc fides habenda est. Ad haec aniami desectio in multis vacuationibus terminum obtinet. J Haec ille: qui mihi maxime diligenter omnia videtur prosequutus ad hanc mensuram decerne
dam opportuna, quae postea in subsequentibus maiorem fidem habebunt.