장음표시 사용
171쪽
CAp. XXVI. asi uetuimmutatiocirca colorem, O consistentiam remi ri iubeo in panicula phlegmanesi e . INC r P r A M v s igitur sigillatim docere, quae aliquam nostra industria diluc udationem exigere videmur, principio sumpto a mutatione coloris, de qua Galenus haec scribit: In quibus autem iuxta sectam venam phlegmone est ii gens optimum est sanguinis,& in colore solum consistentia mutationem e pectate, sicut indicauit Hippocrates in libro de acutorum victu, quando depleuritide verba facit,alius enim est,qui in phlegmone es sanguis, quam qui secundum naturam,utpote plus excalefactus. Nam si antea crudior erat,rubidior
mulio& ssauioressicitur. Sineiuscemodi prius fuerat,adat redinem vergita ustione. Proinde Hippocrates depleuriticis in hunc modum setipsit: Secanda
vero in cubito vena intern nec verearis mustum detrahere, si rubrior flauioij multo fluat aut pro puro,aut rubro liuidus. Utrumque enim euenit. Siquidem
signum constitui assumpti in sectam venam ex ptilegmone sanguinis mutati nem in eo apparere.J Dixerat ipso sectionis tempore tria esse,a quibus sumebatur de idonea mensura sanguinis coniectura, illius inquam mutatio, fluxionis ciusdem conditio tertium vero pulsus alteratio. Egit de duobus hisce postremis, utpote communibus omnibus morbis, nunc diligentius agere instituit de pria id mo, de quo duo dicit: unum, qu x mutatio in sanguine sit expectanda: aliud, an semper eam expectare debeamus, haec summa est. Porro duplicem proponit in sanguine mutationem, unam in colore, aliam vero in consistentia. triusq; mutationis causa est alteratio a calore, quae in parte phlegmonosa contingit. Fit nim phlegmon ex confluxu sanguinis uberioris in affecta particula,quam illi site . v su. Nam maiores venae ubi aut multitudine, alit mala qualitate cierint lace sitae sanguinem expellunt in minores venas,liae tursus in alias, neq; finem habet eiuscemodi motus, donec ad eam deuentum fuerit partem, quq ob imbecillit tem amplius propellere non possit,tu extra venas prolabitur in spatiu illud inane quod inter carnes, inusculos is continetur, ibi, cum in loco sit calido sanguis i iocalidius de humidus existat,dc dispari non possit putrefit, quia caliditate, hum res praedita omnia, cum non dissiantur, putrefieri ne ire est. Hinc,tum sui
statiliae tum coloris mutatio sequitur: substantiae,quia aliquando tenuior, &aliquando crassior euadit sanguis: colore, quia fit multo rubrior, multoq; stati or,aut pro puro, aut rubro liuidus. Pi linum,st rubrior, atq; stauior, quia sanguis primo effaens tenuior est, magisq; ad flauae bilis naturam accedit, mox autem crastescens,litiescit,tandemq; ad natura conuertitur atrae bilis. utrumq; autem contingere admonuit Hippocrates ; quae verba duplicem habent sentana, unus est in se usu coniumsto ut scilicet dicere velit, in omni vacitatione sanguinis mutationem apparere quoad virum scolorem: alius est in sensu diuiso, quod v- otcumq; contingat alternatim,modo hoc, modo illud. Posteriorem hanc explanandi sententiam adinis erim multo libentius, quandoquidem citra omnem dissicilitatem constat pleur: tidem pro maiori parte concitati asanguine tenuio
ri, aut saltem nullam esse pleuritidem, quae biliosum sanguinem non contio cat, viam praeparantem crasso, &viscido sanguini, neque enim aliter potest ima inari, a melancholico, aut pituitoso fieri pleuritidem. Inchoante itaq; hoc affectit sanguis circa phlegmonem consistens,tenuis est,& biliosus, utpote maxime excalefactus, progres ta vero temporis, crassior omnino redditur. Hinc mutatio circa substantiam, re colorem duplex, una quando sanguis tenuior esiluit, alia quando crassior una quandossauior,ac rubidior, alia quando leuidior, atq; ni- sagrior. Rem sic habere, atq; hoc modo in artis operibus obseruandii. verba Hippocratis manifeste demonstrant, quae sic habent: Si rubidior, flauiorque multo fluat.J Hoc sane pacto possumus ratiocinari, quando sanguis fuerit multo si uior,eo magis est tenuior,ad bilis o flavae naturam vergens: at dum sanguis mi titur in pleuritide, apparet sanguis multo stauior, cums talis apparuerit, supprimendae
172쪽
menda vacuatio est. Mutatio itaq; in substantia sanguinis in phlebotomia ob. sertianda est, quando sanguis ex substantia temperata ad substantiam tenui, rem mutatur. Conficinatur praeterea explanatio ex Galeno securido de febri uni
dister. cap. p. de secundo de Crisibus, quibus in locis agens de pleuritide, Languinem, inquit, in inflammationibus mutati in bilem flavam. de in melancholiam : pinguior, & tenuior, & calidior pars in flavam. crassior in melancholiam degenerat, sed prior est degeneratio, quae fit in bilem: posterior, quae fit in mei choliam. Id etiam exspuitiones manifestum faciunt; nam educitur prius Rauescens sanguis, liuidior postea. Hoc sane voluit Hippocrates significare, xo cum dicebat: Si rubrior flauior o multo iluat,) hoo est, dum sanguis mittitur,
obseruandum est,emuere primum sanguinem in consistentia, & in colore temperatum; postea vero educi multo rubidiorem, multo flauiorem, utputa magis calefactum, multo tenuiorem biliosioremd;. Hinc aliorum Medicorum colli gito' errorem, qui dicunt, mutationem in substantia exspectandam in phlebotomia esse, cum sanguis extenui aut temperata substantia crassior apparet. Neminem hactenus in operibus artis contrariu sentientem cognoui dc certe magna admiratione dignum videtur, cum Hippocratis contextus adeost dilucidatus,adeo apertus, ut qui veritatem non inspiciat, is mihi coecutire videatur. At quia contextum Hippocratis profero 3 cur non etiam rationem Galeni pro illius si dilucidatione propositam, tum lib. t. acutorii, tum hoc loco affero in medium, quae veritatem apertissime docebit. Verba Galeni sunt: Nam si antea crudior serat, rubidior modo&ilauioressicitur. Sin eiuscemodi prius fuerat ad ali edinem vergit.J Locum hunc hoc paelo explanandum duco. Pleuritis fit aliquando a sanguine crudiore, qualem pituitosum esse dicemus; aliquando a sanguine bilioso. Pituitosus sanguis in phlegmone contentus maxime excalefactus, mutatur in sanguinem biliosum; alter vero in meiancholiam ille igitur attenuatur, alioquin in Quam bilem transmutare non posset naturam; hic vero assatione incrassatur Libro secundo de ratione victus in morbis acutis, comment. Io. hisce verbis idem author nostram explanationem confirmat. Quicquid igitulso sanguinis in phlegmone continetur, id caloris abundantia color e permutatur; reliquum autem in partibus omnibus simile manet. Eam ob causam sanguine, qui in totu in spargitur corpus, pituitosiore existente,ru bidior cane erit,q ut in eo, quod phlegmone obsidetur, latere continetur: quod si sanguis in totum corpus dii usus rubidus fuerit, is procul dubio, qui ad phlegi nonem est adustus, ac salusq; in nigrii permutabitur: liuidus autem ex ea, quae sua rubido, ad nigrum transmutatione medium obtinet. J Haec ille. Ex quibus colligo, quod si plei ritidem fecerit sanguis ad pituitam vergens, quo totum abundauerit corpus, mportere sanguinem in phlegmone contentum magis excoctum excalesviumq;tenuiorem fieri, at si fiat ex temperato sanguine, aut etiam crassiore, mutatio.
. o nem fieri ad nigrius, crassiorem is substantiam. Haec secundum explanationem leni. Qui avero huic nostra addiderit explanatio, alii iudicabunt.
Abiratiotaevisatio, qua contra enuntiam apocratas ct calenti rgit.
SE n quomodo ex phlegmone tinguis assumitur in venis, qui nulla ratione in
ipsis remanere potest Sic enim Hippocrates libro tertio de morbis tradi dit: Quemadmodum, ubi quis vehementer percussus est, sanguis subplagam so subtercurrit, nimirum in venas a plaga vacuatis: postquam autem carnes veli ii spongiae fuerint impletae, non amplius remittunt, sed continent in seipsis, di nec in loco aliquid ex seipsis vacuatum fuerit: cum enim collectus fuerit sanis suis, prae copia viam intercipit. J Haec ille. Quae si vera sunt, qua ratione hic dictum elia Galeno, S libro secundo acutorum, commentario decimo cdiis matura,sanguinis missionein et phlegmonis loco humorem vacuare t Respoi
173쪽
deo, me imaginari non posse, extrauenatum singuine a calore naturali destitii tum ae iam crassiorem redditum, secundo in ipsa venis remeare posse. Hunc e- nim arbitror, vel per insensibilem transpirationem dissolui, vel in pus conue sum abscessiam facere, aut sudoris instar percolari: at a venae sectione vacuari posse non credo, ut recte traditum est ab Hippocrate. Porro si fuerit admodum tenuis & paucus, non lucoactus, nec in particula Secta tenaciter inhaeresce , . . id impossibile non esse putauerim, quamuis admodum raro contingat. Neque propterea fit, ut arbitrer, Galenum non recte sensisse; nam animadueriere portet. posse nos dupliciter locum interpretari: primum, quod sanguis inflammationem ediciens,non solum in loco inflammationis continetur sed etiam ex communi omnium consensu in proximis venis, a quibus e luit postea incapacitatem propriam. Ergo, qui extra venas continetur sanguis, amplius non potest in venas attrahi aut remeare. Atqui adest in venis, turn proxime in locum pii legmonis confluxurus educitura sectione ven . intelligamus igitur per plitesmonem non modo particulam continentem languinem extra venas: sede iam totum tumorem cum venis illum circumamb.entibus et a s hoc modo nullus amplius erit contradictionis locus; de nota pro confirmatione opinionis huius, quod in Graeco codice manuscripto, qui est apud me, legitur, orac ---,iquod est, pi ope aut iuxta phlegmonem.J de quamuis hanc lecti onem in Aldina
impressione atq; aliis non obseruauerim, veram tamen esse arbitror, tum quia torationi consona est, tum quia eandem etiam admittunt lectionem Germani
quidam scriptores, in Graecis literis versatissimi, quos gratis sic transtulisse contextum minime putauerim. Secundo etiam dicendum est, posse aliquando sanguinem in venas regredi, cum tenuis fuerit de paucus , atq; nondum inhaec scens partibus,aut crauefactus. Hippocratem vero locutum finita de multo iam guine, de inhaerescentei Galenum de pauco& tenui .
semper exsectandas muratio in eo re. O in cre lentia, inpleati-Dis, omniis instim unc . , D Oct R E nunc superest, an semper sit exspectanda eluscemodi mutatio, ecquando apparente mutatione cessand um. Diximus,duabus de causis ab se perequiescendum non exspectata eiuscemodi mutatione: una est, quando vires imbecillae sunt: alia est quando phlegmon praue sit disposita. Quod vires imbccillae copiosam vacuationem prohibeant dictum est in superioribus, Mabunde hactenus explanatum. Iprauitas autem phlegmonis, quam hic nominamus, est, cum nihil illa quidem remittit suscepit sanguinis; non remittit autem, cum maxime impactus fuerit,ae fortiter in affecta particula constrictus; tunc e-nun, licet vires validae sint mutatio exspectanda non est, sed tunc venae sectione Diterare oportebit, quam semper adhibemus duplici nomine; tum propter vires imbecilliores: tum quia non potest sanguis semel vacuari; quando vero neutra .
ex hisce causis impediat, exspectari mutatio debebit, praesertim si aeris admetit temperata constitutio. Sed circa mutationem coloris dubitari posset: quonam tempore,ubi mutari contigerit confestim ab opere cessandu sit num scilicet st timat sincipit, an autem postquam diu processerit mutatio. Respondeo quod
non debemus statim supprimere vacuatione sanguinis,cum incipit: malus enim corruptusq; sanguis contineretur in venis: Sed catenus in vacuando progredi endum est quatenus iudicatu a nobis probabili coriiectura fuerit, iussiciente suisse q uantit ire vacuatam: nam si aliqua portio adhuc remaneat, eam tamen sit ioperabit natura, aut per insensibilem transpirationem aut per sudorem. H c vero sigillatim confirmat Galenus hisce verbis: Non tame omni ex parte haec e phctanda est veru est, ubi tanquam existat, cessare conueniat: idq; duplici nomine, ob infirmas videlicet vires, aut phlegmones prauitatem. Interdum enim nihil abracmittitur,sed inibi fortiter coinci eius est. Si inino vires exsolui euacuata
174쪽
ne nondum videantur id quod ex pulsu scies, de si cui sua guis mittitur, aetatest florent j expecit in laeti mutatio, praesertim si aer sit temperatus. J Quam vero ob causa in ille dixerit, praesertam si aer sit temperatus,t libro tertio demonstratum a nobis est.
De aliorum erroribub circasanguinis co remo con entiam.
EX iis, quae dicta sunt, multa colligemus maximi alioquin momenti contra
liorum Medicorum sententiam. Quorum primum est hoc,venae sectionem et o in pleuriti de fieri Hippocratis praecepto, ex eodem latere, ut vacuetur sanguis inphlegmone contentus, non autem ut fluentem sanguinem reuellat. Quam rem videtur mihi parum recte animaduertisse Curtium &Martinum Achachiam, atq; alios eiusdem opinionis fautores, qui revulsione si inpliciter dictam in principio omnium inflammationum necessariam cum deriuatione i ulpi admodum errore confundunt. Verum,quod hic dico, multo fiet illustrius apertiti di cum de reuulsione septimo libro pertractabimus. Colligo praeterea, hoc praeceptum
de mutatione coloris fuisse praecipue scriptum propter infliminationes ut sanguis in illis contentus vacuatus esse cognoscatur idcirco in aliis morbis non haubet ita locum, ut in phlegmonosis partibus. Dixi non ita labere locum, quia vxo mutatio coloris est aliquando in aliis morbis obseruanda: quomodo autem v-trumq; locum habeat. explanabitur a nobis, proposita prius Cornelii Celii sententia, quae sic habet: Cum sanguis profluit, colorem habitum is eius attendere oportet: nam si is crastus de niger est vitiosus est,ideoq; utiliter effunditur: si iubet Si pellucet, integer est, eaq; missio sanguinis adeo non prodest, ut etiam noceat , protinus is supprimendus est.J Hanc sententiam adeo ducunt obseruandam Medici quidam nostri temporis, ut nunquam profundere sanguinem v lint, si rubetis lucidusq; eQuxerit, quod citra distinctionem prolatum absurdiscsii mim e sse constat: neq; etiam Celsus eam,ut uniuersalem proposuit, quemadmodum iudico . tum quia praecipuus Hippocratis fuit imitator, tum etiam, quia so satis patere arbitror, illum ae phlegmonosis dispositionibus fidisse locutum. Ex pendamus tem diligentius. Si praeseruationis causa sanguinem mittimus, quia
tune nulla in sanguine Iabes existit, mutationem aliquam in colore atque consistentia facere non potest. Solam enim plenitudinem euacuare propositum est, aqua eiuscemodi morbi imminent, quoru praeseruationis causa remedium adhibetur. Hac ratione nullam omnino expetestabimus mutationem in canis cor.poribus. Addo, quod neq; etiam in synochis febribus citra putredinem: nullam
praeterea in putridis febribus intermittentibus, quandoquidem in illis mittitur sanguis ratione praecautionis, venis nihil patientibus, ut in tractatione de febribus desuperioribus libris me abunde arbitror demonstrasse. Est autem animad- o uertendum, in quartana abstinendum a phlebotomia, quando sanguis appareat rubeus: si enim niger effluxerit, vacuandus est, quia a singuine nigro quartana ducit originem. Si quando igitur contingat,nigrum sanguinem vacuatum esse, postea vero tenuis flavusq; subsequatur, protinus ab opere abstinendu est: quod si nem niger etiam appareat, nunquam vacuandus eis Galeni testimonio. primo ad Glauconem, capite de curatione quartanae. Ridendae iligit ir consuetudo Medicorum quorundam nostri temporis, qui in omnibus morbis hanc exspectandam esse mutationem dicunt. intelligunt vero mutationem . quando sanguis ei duit primum niger, mox autem in rubetam desinit. Sed certe id ego in xime erroneum esse ccnseo: nam accidit primu sanguinem aperta vena es di so entem nigricare aut putridum este; cum saepe fuerit obseruatum pii: una illum, sincerum is vacuari, prout illius fuerit condicio. Nulla fit tu tac s gregatio partia sanguinis, at confusus dc permistus foras proiitit. Putare igitur, ut illi dicunt, prouidam naturam statim sanguinem malum emittere ad proprii si emissarium, segregarecb illum statim quodam admirabili modo a bono sanguine es omnino contra experientia uationeinq;. Idcirco mutatio caloris in phlegmone ac
175쪽
fectis partibus ea debet obseruari, quam supra ex Galeno demonstrauimus; in
aliis autem morbis, aut nullius usus est eiuscemodi obseruatio, aut admodum exigui. Sunt praeterea, qui venam secantes, ubi viderint sanguinem rubetam perlucentem i, statim volunt, supprimendam esse vacuationem, quae res uniuersaliter pronuntiata omnino est falsa. Quid enim, si quispiam praeseruationis causa ab ardente febre vere sanguinem mittat 3 Cur non habebit pro sumnia gratia sanguinis huius ardentissimi vacuationem 3 Talis enim vacuatur, qualis in corpore consistens,&adauctus facere morbum solet: ideo illius vacuatio in ximum usum afferre poterit. Sed de mutatione circa illius colorem&co sistentiain satis diximus, relinquitur, ut de aliis tractemus. i
'uo signum erus cientis vararat ionis, sumpto indicio afanguine , Niparticuli phlegmone minime Aborauerit. ER c o,si nullum certum a colore signum sumi potest,quando particula phl gmone obsessa non est quod haberi signum poterit huisicientis vacuationis Quomodo cognoscemus statim supprimendam inanitionem 3 Duo signa sunt: unum est . impetus sanguinis labascens: aliud vero pulsus mutatio. Est virum scertum . at secundum multo certius. Animaduertendum est circa modum sanguinis e luentis, ne fluere desinat, aut ob timorem, aut ob sect onem a chirur- 'go haud benefactam: nam utrunq; contingere solet: aberrantque non mediocriterquam plures Medici, statim hupprimendum esse sanguinem putantes, ubi viderint illius impetum firmari. Quid agendum , si ob timorem contingat, e planabitur loco suo: at vero si ob incuriam chirurgi adueniat, id aliis docendum relinquo : neq; enim hoc meae Methodi institutum est. Di in taxat hoc admoneo, videri mihi signum satis euidens ac certum, virtutem validam existere, si aperta vena sanguinem valide profundat; si enim non adesset in ipsis venis,aut maior copia quam deberet adesse, aut malaquc iam sanguinis dispositio expultrix facultas haud ita valide ad expellendum insurgeret.Sed certe segnius sineret
profundi sanguinem .Mutationes vero, quae apparent inpulsu,adeo certe termi num huius vacuationis denotant. ut nihil chlius inueniri possit, modo tam eri
absint affectias animi, ut praediximus; si ex magno paruus, si ex aequali inaequalis, ex robusto imbecillus euadere incipiat quis non statim vacuationem cu primendam esse duceret praesertim aliis accedentibus signis supra commem ratis Caeteris hil regulae videntur certam prae se ferre coniecturam supprimendi sanguinem, quando tacta fuit vena vacuationis causa. At si reuulsionis adhibendae causa hoc fuerit admissum remedium, nihil horum continget ; qui an que maxima quantitate singulis vicibus profunditur; neque etiam aliqua circa pulsum, aut faciem aegroti, aut sanguinis motum apparere possitiit signa imbecillarum virium, nisi certe admodum raro, ut cum ex aliquo errore, aut Medis ci, aut aegroti, aut assidentium inopinatus quispiam casus contigerit. Quis enim imaginabitur, virtutem ex repetita venae sectione labefactari Idcirco nihil est, quod in ipsa repetitione terminum quaeramus vacuationis huius, facta ratione
reuulsionis,ex signis supra postis. Quid igitur ab euacuatione abstinendum significabit 3 nillil sane aliud, quam ubi fluxionem destitisse viderimus. Id vero
tunc potissimum cognoscemus, cum symptomata fuerint mitigata morbi naturam consequentia. bed quia videntur haec sussicienter explanata, nunc ad aliorum dilucidationem nostra progrediatur oratio.
Da anguis mittitur, nonsitum Fus mutationem in remitatem, aut equa ratem dia etiam in magnitia nem eum
DIrri citi A maxime videntur haec Galeni verba: Continuo quiescet dum pulsu alterascente, aut in magnitudine, aut inquauis inaequalitate. JNam
176쪽
mincerte, quomodo si pulsus ex paruitate in magnitudinem mutetur, signum cile possit, vires existere imbecillas, ita ut suppii incre vacuationem debeamus, maxime ambiguum videtur; nam eius cemodi mutatio nullam indicare potest imbecillitatem, quin potius robur adesse magnum. Quamobrein si protinus a sanguinis vacuatione desistendum, cum vires fuerint rinbecillae . hic non potest indicari vacuationis terminus,viribus existentibus validis. Haee mihi videtur magna difficultas, quam Germani loci huius enarratores. atq; alii nostrae nationis minime obseruarunt. Respondeo, ab ipsa vacuatione protinu, desiliendum, tum quando virtus adeo imbecilla est. vi copiosiorem ferre inanilioremio non postit: tum etiam, quando virtus ad pristinum statum reuersa es . Signum imbecillitatis ex pulsus mutatione cognoscitur in patuitatem, aut inaequalitae tem, magno antea existenteae valido, de qua mutatione dixit: Nam de mutatione in obscuritatem quid attinet diceret didicisti enim, in hac qualitate fieri discretionem firmarum infirmaruri 3 virium.J Signum vero, virtutem ad priorem statum fuisse reuersam, est mutatio ex paruitatem magnitudinem. Procuius rei dilucidatione meminisse oportet eorum, quae superioribus libris a nobis dicta sunt de virium imbecillitate. Namque duobus modis imbecillas diei statuebamus: tum quando erant per dissolutionein substantiarum languidae: tum quando erant per oppressionem: illae non ferum vacuationem: hae admittunt, io &aliquando etiam copiosam: propterea haud possum nuncupari imbecilla absoluto sermone. Cum itaque vires opprimuntur a sanguinis multitudine, protinus vacuationem instituere oportet, cuius vacuationis terminus erit, quando videbimus pulsum mutari ex patuitate in magnitudinem quia tunc certi erimus, vires amplius non opprimi a multitudine. Idcirco natura tunc non postulabit vlteriorem vacuationem. Pulsum vero ab eiusdemodi causa paruulo fieri certum est. 3o
HORATII A V GENI IA MONTE SANCTO,
C A p. I. De eiusmin hac tractatione agendumsit. Icret hactenus videar omnia ad quantitatem pertinentia
prosecutus: nonnulla tamen adhuc supersunt, quorum explanatio pro tractationis institutae absolutione perquam n cessaria est. A nobis enim, tum saepe alias, tuin in hoc etiam opere dictum fuit, aetatem, corporis habiti rui, anni temPUS, suprauenientia symptoma a. mulierem utero gerentem aliaque eius generis, non habere vim contra iudicandi venae s
ctionem, sed quantitatem duntaxat limitandi. Idcirco videtur ope saepietium,so vide illis disseramus, quatenus praefinire possunt huius remedii quantitatem velum, quoniam de indicatione, quam suggerit aetas primo libro abunde con
traiecentiorum quorundam consuetudinei D,& fortassin etiam veterum disputauimus. de aliis vero in eo, qui hunc sequebatur, tractatio instituta fuit , quando de coindicantibus,& secundo loco contraindicantibus ferinonem habebamus, mulieribus utero gerentibus praetcrumilis, propterea nunc reliquum via
177쪽
detur, ut de illis traia figamus, atque doceamus, quoad eius fieri potest,diligeri
ter: an ut cri gestatio prorsus inhibeat venae sectionem, an autem quantitatem mensuret. Scio dilficile hoc esse negotium quia Hippocrates de Galenus videntur prorsus negare hoc generosum remedium. Admittunt alia ex parte Cornelius Celsus,& Averroes. Experientia magis his quam illis fauet. Recentiores praeterea Medici in varias opiniones distracti de hac re quotidie litigant, cum unus mittendum ei Iesanguinem, alius omnino abstinendum contendit, ita ut arbitrer ego, hanc ipsam contem plationem controuersiarum plenam existere. In re igitur admodum difficili enitar veritatem docere, antiquorum sententias, tillas quidem satis superque ambiguas) dilucidare, ut quod ad me roipsum pertinere posse iudicabitur,omnia videar in studiosae itinentuti; gratiam, re pro utilitate humani generis praestitisse. Sed ne ordo dest, quoniam duplex sei e offert in hoc mulierum statu contemplatio; una est, an liceat illis graui, Macuto morbo obsessis, venam incidere ; alia virum idem conuenire possit remedium, ut ab ipso praeseruentur abortu. Propterea dehisce duobus pertractabiamus,a priori contemplatione sumpto in hunc modum principio.
Vte rogerentiis conuenire et ea sectionem acuto mo
boo es . ara AC v et o morbo de graui obsecis venae sectionem conuenire primum e
monstrabo ; mox autem rationes afferam in medium eorum, qui contra
rium persuadent. Sed praestat antea pro dilucidiori explanatione quaedami petere principia breuissime, quibus rei huius declaratio potissimum inhaeret Vbi affectus adsuerit magnitudo a plenitudine concitata, aut motu, semper vi gere de sanguine mittendo indicationem,iam satis superque demonstrauimus. Verum non semper,quod ab indicante suggeritur,in opus deducitur; quoniam fieri potesst, ut contrariarum indicationum vis atque potestas multo sit maior, quae indicatum adhiberi prohibeat. At si in unum indicationes omnes conspiraue tint,nihil est, quod eius cemodi possit actionem remorari. Duo igitur sunt sola, atque praecipua ad quae omnia rediguntur, affectus magnitudo re aegro-
tantis vires,quae in unum si conuenerint, primum ac statim ad venae sectione in accedimus: at minime conspirantibus abit inendum est. Iam vero utero gerentes, morbo acuto posse molestari, nemo est qui nesciat, hacque de causa adesse
aliquando indicationem de secanda vena certius est quam quod monstrari de beat. Sed quid poterit esse impedimento, quin vires validae sint. Foetus idipsum facere non potest: quoniam ubi ipsa adfuerit in corpore multitudo, superest sanguis copiosior, quam sit pro foetus nutrimento necessarium, quo cer te exonerata natura, multo reddetur validior. Sic obseruatum est a nobis fic- quenter, quod ubi pleuritide, angina,continente febre, aut alio eius generis anfectu prehenduntur, ingenti utilitate citra foetus aliquod periculum subueniri solere missione sanguinis. Quam rem Cornelius Celsus eximius alioquin Hippocratis imitator, esstatissimum reliquit his verbis: Antiqui primam ultimam ab
aetatem sustinere non posse hoc auxilii genus iudicabant; persuaserantque sibi, mulierem grauidam, quae ita curata esset, abortum esse facturam. Postea vero usus ostendit, nihil ex his esse perpetuum, aliasque potiores obseruationes esse adhibendas, ad quas dirigi curantis consilium debeat. Interest enim non quae . aetas sit, neque quid in corpore intus geratur, sed quae vires sint. Firmus puer, re robustus senex, ac grauida mulier valens, tuto curpiatur. J Haec ille. Quibus soadde, quod si debemus in utero gerentibus materia turgente purgans adhibbere medicamentum, ut Hippocrates admonet, cum ait: utero gerentes, si materia turgeata quarto usque ad septimum, purgandae sunt.J multo quidem securius sanguis mitti poterit. Primum videntur in hoc uno, conuenire phlebotomiam, eae purgationem, quod ambo vires validas exigant, ut quarto m
178쪽
hodi medendi a Galeno dictum est. Sed in multis longo distant interuallo:
Quae phlebotomiam tutiorem est e medicamento expurgante faciunt, horum primum est quod delet etiam pacultatem habens pharmacum, tota substantia infestum est,inimicum smetui: at non habet hanc malignitatem sanguinis mici o. Deinde illud excrementa deorsim praecipitans potestabortum tacere, haeci sum attrahens, humores is ab utero reuellens, ab hoc periculo reddere nos
tutos videtur. Postremo, non est in nostra potestate situm, ubi purgans medi-C 'men cum exhibuprimus, apposita manu, violentam, si ita contigerit sconting t autem frequenter)illius actionem sistere, aut saltem remorari: deinde vero uiceiti sumus,quod suo munere perfungatur medicamentum. Contingunt enim,ubi pharmacum semel fuerit exhibitum, omnia fortuna: ipsius administratione, ut Galenus inquit,at vena incisa in nostra situm est potestate,eam vacuares anguinis quantitatem,quam voluerimus, sumus licerti sumi secta vena sanguinem emuere. Quamobrem multo tutior iudicari debet venae sectio, quam ruigatio: quod Galenum olim obseruasse primo libro demonstrauimus. Plaeterea mem missi: oportet Hippocratis tempore, quod medicamenta purgantia. quorum frequens erat usus, omnia calidissima erant , vehementissimeque pud rabant, ut peplium, colloquimi da,lapsia, helleborum utrumque,ac id genus a-iai memineris etiam corum, quae a Galeno dicuntur libro de ratione curandia oper missionem sanguinis, antiquiores copiosis ima sanguinis missione fuisse vasos. Quid igitur nobis secundum artis praecepta operantibus obesse poterit, quin abstinentibus , de a validis medicamentis, ae 1 copiosa vacuatione, promo: bi praesentis conditione, utroque utamur praesidio, lenientibus scilicet medicamentis, Si sanguinis missione exigua Amplius si verum est, quod naturae legibus ars medica sit consentanea, utpote quae ad illius imitationem inuenta, excultaque est, arbitror ego, naturam docere nos propositae quaestionis dissolutionem. Haud enim infrequenter obseruatum est grauidas mulieres plenitudinis morbo vexatas, vacuatione facta ab ipsa natura, pei fluorem sanniam s. e natabus,ex haemorrhoidibus, atq; etiam ab utero citra aliquod discrimen sc 3o tus, fui se liberatas. Cur igitur non licebit etiam nobis ad illius exemplar, De cessitate urgent aut pro vacuatione, aut pro reuulsione, sanguinem secta vena vacuare
POs TetvAM mittendum esse tinguinein constitit, doceamus quas vena,
a incidere oporteat, quo tempore,quibus mulieribus,&affectibus conueniat. Illud etiam atque etiam cauere oportet, quemadmodum diximus, ne pro hoc M opere perfici undo venas eligamus inferiorum partium, ut malleoli aut poplitis: haec enim foetum praecipitarent : quae igitur in cubito eligendae fiant vellaei sed non equidem omnes, verum illae potissimum, quae cuin utero minorem habuerint consensum. Interiorem hac de causi maxime suspectam habeo, quia maxima illius est cum utero societas : multo minorem habet exterior:com-runis vero medio quodam sese habet modo. Idcirco, qui medicinam me facientein aliquando viderunt, ii possiunt attestari, nunquam iussisse interi rem, saepit timet vero exteriorem secari. Sed si virtus fuerit imbecillior, quam quod ferre videatur tam generosum remedium, illius loco substituantur Cucurbitu e scarificat spatulis,&dorso,ex quibus tenuiori vacuato san guine ni Q gna sequitur refrigeratio totius corporis. Reliquum est, ut doceamus, quo tempure hoc auxilium tutius administrari possit. Sunt qui contendunt, quod quemadmodum a quarto usque ad septimum utero gerentes purgandae sunt
ii materia turgeat, lic etiam, ubi sanguinem expediat mittere, eisdem mensibus exerceri debere praesidium. verum ( ut libere dicam longe decipiuntur: iis etiam temporibus tutius exerceri potest praesidium , qu ibus maior adest
179쪽
anguinis ubertas, minorique alimento indiget scelus; at pii mis mensibus , tu non multam attrahente, nolor adest sanguinis abundantia. quam interme diis mensibus. Hinc fit, ut ego arbitrer, multo secutius primis mensibus mitti sangu:nem quam intermediis. In quibus tamen minime interdico mistionem sanguinis subi necessitas maxima adfuerit sed certe non pari securitate praesertim vero foeminis octi inestribus, quae acuto morbo superueniente vix liberari possunt, vi Aristoteles author ei libro septimo de his oria animal. capite quarto. An igitur in victo gerentibus secanda sit vena d:ctum est: neque vero proportio ilia de medicamento purgante ad missionem sanguinis, aliquam habet necessit. tem et quia purgationes deorsum trahunt, sanguinis minio sursum. io Illae sane deleteriam quandam facultatem babent idcircoque periculum scin-pet afferunt i haec vero nullum habet periculum. Quamobrem tutior eliante quartum, quintumue mensem, neque propterea reprobanda aliis in mei sibus adhibita venae sectio , urgente eadem necessitate. Caeterum, non sunt omnes mul eres ad hanc vacuationem perferendam accommodatae. Quae enim exiguum sanguinem trabe ut Si quibus venae sunt exiles . non ferunt phlebotom am; aut livrgeat magna nivetellitas, pro venae sectione oportebit uti ii a-rificationibus , sic enim sanguinis tenuioris multitudo citra aliquod, vel saltem exiguum vitium detrimentum, vacuari poterit: eoque minus abstinendum a ic medio, si malos humoies coaceruare in corpore consueuit, quales potissi-Lomum sunt l, lios, At melancholici. His etiam addete oportet morbi acuti Pr pilain iraturam neque enim in omnibus acutis temere accedendum est ad eiuscemodi auxitum, si vera tamen sunt, quae nos primo libro disputauimus. Hic profecto ellices terror quorundam medicinam facientium, qui in omnibus febribas volunt evacuare sanguinem: nam dupliciter aberrant: primum, quia mittunt sanguinem, ubi mittendus non est,&quem in corpore conseruare expediebat. deinde citra necessitatem alimentum dei ratiunt fortui. Cur enim . quispiam in tertiana exquisita sanguinem vacuandam consulet cur ut in vutia uerium dicam hanc promouebit vacuationem iniciatoribus morbis e Non semel obseruaui ex sanguinis detractione intempestiua, quam plures utero ge- Ior rates non soluan fecisse a hortum sed parum pallea subsequuto maximost uoti
sanguinis obuisse. Quamobrem non est temere in grauidis accedendu ad phlebotomiam. sed magnam semper adhibere praemeditationem oportet. Sanum contilium fuerit,ut qui in artis operibus admodum exercitatus nota est,aut pr Priam aegrotae natu iam non cognouerit, abstineat a remedio tantisper, donec cassionesti nactus fuerit consultandi cum aliquo ex praecipuis Medicis,cuius doctrina d obseruatione innixus pollit postea citra damniti iritum aegro T, tum scelus, tum suae famae remedium exercetc.
'uae contra hanc opinionem obiicissent, es eorundem explicatio.
i D sentiendum sit iam diximus: nunc doceamus quomodo satisfaciei
'um sit dubitationibus nostram opinionem pluriniu urgentibus. Qui e g olunt in uterogeientibus sanguinem detral ere, Hippocratis sententiam proponunt in libro quinto Aphorismorum, tragesimo. ubi inquit: Mulier v- tero gerens sanguine misso ex vena abortit, de magis sit foetus fuerit grandioni Haec ille. Et non absque ratione. Destruitur crum fietus alimenti uefectu : ac vero deficit illi alimentum duplici de causa : tum quando sanguis mittitur: tum etiam quando longiori utatur mater inedia vi haud ab re longiore dixi, quo Somam exiguam fortassis ferre potest, ut infra dicemus, ipsaque docet expetae tia i licet maxime sit periculosa, ubi acuta febre teneatur: quae sem per minari solet mortem, ut Hippocrates inquit hisce verbis: Mulierem ab aliquo morbo acut Ocapi lethale est.J Addunt praeterea multo tutiorem esse inediam utero gerentibus, quaru vacuatione sanguinis, quam tem experientia fecit manifestissi-
180쪽
diam. otidie quam plures videmus, quae adeo ingentem habent a v ni Ib, ut primis fel e mensibus usque ad quarcum, non pollini quicquam degustare alimentorum : foetum tamen illae 'stant usque ad maturitatem. Signum hoc videtur satis euidens, quo facile posset persuaderi, tutissimo ferre posse inediam aliquorum dierum: aut saltem, si non hanc, victus rationem aliquampiam tenuiorem qua sensim omnis multitudo potest discuti citra foetus incomm dum. Haec obiici solent contra opinionem nostram, quibus sigillatim satisfiaciundum est. Quid igitur ad Hippocratis contextum respondebimu , quo admonuit mulierem abortire misso sanguinet Quid inquam, respondebit miro hi idem author, si aduersus eam sententiam alterum ei uidem oraculum protulero 3 Admonens utero gerentem singulis mensibus expurgari poste quamuis dicat foetus imbecillos nasci Quamobrem abortum non semper facit expia gatio ab utero: neque etiam faciet venae sectio. Ii, qui iudicium in Hippocrate nullum adhibent, hosce putant Gordianos nodos, quos ego in hunc modum extricare soleo. Abortum pacit mulier sanguine misso, cum Langia me exiguo praedita, pro veterum in hoc exercendo consuetudine ingentem quantitatem exhauserit Medicus: eritq; id periculum certius, si venas inferiores aperuerit quae ad infimas partes praecipitato sanguine, metu una praecipitare possent. Neq; tamen id ipsum perpetuu est, de usquequaq; necessarium, cum indies obserue-
'mus malas quas da feminas procurare,ut aperiatur saphena, ne utero gerere co-
tignoscantur, minime i sequatur abortus. Porro quae copiosum habeant sangui- nem positant statutis mensibus primis potissimum ex utero purgari utilitate inii ni me conte aenda sic enim exoneratur sanguine natura,quo veluti sarcina premebatur,atq; de caetero reddita potentior foetuin optime conseruabit. Raruinest quod altis mensibus contingat: quandoquidem grandior foetus, ut plurimum solet abundantem sanguinem absorbere. Quod si accidat, nisi adistinis gens plenitudo, fortus infirmiores proprio destitutia linen tot redduntur. Quae res aduenit similiter, ubi exigui sanguinis mulier propter imbecillitatem continentis facultatis uteri singulis mentibus reiectauerit sanguinem. Quod hie3o seribo id ipsum me obseruae e profiteor non semel , cum viderim singulis mensibus usq; ad quintum expurgata nulierem foetum tamen salubrem edidisse, qui aduc vegetus, ec incolumis vivit. Vides quomodo neutrum verum proprium: quod optime admonuit Celsus. Cum itaque haec sic habeant. quia
mirum si abortum non facit euchyma mulier sanguine misso ex venis culi ti, cum acuto aliquo morbo premitur, si neque sequitur abortus, ubi singulis mensibus ab utero purgamenta fluxerint Explanatio, qua sumus hactenus usi, verissima est, & in artis operibus executhoni perpetuo demandanda: quamuiqhaud plene videatur Hippocratis mentem referte: nam ille quidem absolute negat venae sectionem in utero gerentibus, propterea dici poscet, hanc senten- o tiam intelligendam esse comodo, quo aliae quae ad rationem praecidendi spe erant. De qua extat eodem libro Aphorismus a nobis supra citatus: Mulierem uterogeientem capi aliquo acuto morbo lethali.J Non autem ob id putare portet, omnes moi ituras, sed magna ex parte id euenire: sic etiam neque sanguine na: isso omnes abortum passuras, seu magna ex parte. Propterea sere eun dem scopum esse, atque fere pares vires indicandi habere putato eum, qui sumitur ab aetate, eum qui a conceptione. Diximus enim in si perioribus libris, scopum ab aetate sumptum non esse praeeipuuin, sed secundo loco denotare auxilium, aequantitatem vacuationis magis indicare. Cum itaque mulier in vi ero gerens sese osterat, conceptus ipse non indicat abstinendum ab hoc re- o medio, sed limitandam quantitatem. Quemadmodum aliena est media pueri sic aliena est utero gerentibus; atque ut illis temperata conuenire potest ad aliquod tempus, sic utero gerentibus aliqua potest decerni vacuatio, ut supra
ex Cornelio Celso demonit raui inurum. Neque postremo valet ratio sumpta a cibi fastidio. quo utero serentes afficiuntur. Fert quidem non raro natura sinisi licem a lectum, cui ualius superaddatur, intolerabilis fiet. In moibo ita tua