장음표시 사용
181쪽
acuto, ubi tot sunt quae scitum persere pos Iunt, si victu simul priues, nihil in
rum so Gine inteificias. Consulit igitur in re tam dubia virio accommodata medendi ratio; piovidendum scilicet esse ali victus ratione instituta quae nulli aperte nocere valeat. Quod si fieri non possit, quin aut mater pereat cibi copia, aut metus inopia, satius iudicabitur prouidere matri: quippe fortasse in
fans ea ratione a periculo euadet, quod mortua matre nequibit. Idcirco hanc instituere victus rationem consuevimus, ut optimorum alimentorum exiguam iquantitatem sepe dantes ea coi rectione ac praeparatione, quam morbus ipse postulauerit, matrem & foetum conseruantes, moi bum neque etiam augentes, aut quanto minus fieri potest, vacuationem sanguinis ex cubito moliamur, re- ibpetitam duabus aut tribus vicibus citra aliquod incommodum. C A P. V.C et erogerentespraecaum nefac talarium. Diss rationu ordo expotatus.
DE priori dissicultate haec lassiciat dixissse. Aggredior nunc ad secundan
suae maximis implicita est dubitationibus; quandoquidem elarissimi quidam nostrae aetatis Medici summopere digladiantur,auxilium nonnullis admi tentibu ,ne praegnans abortum faciat, aliis vero omnino contradicentibus. Di si, lucidaturus lianc dissicultatem, prius explanabo, quae supposta ponat haec tractatio ex recentiorum opinione; mox rationes eorum asseram in medium, qui non conuenire sanguinis missionem dixerunt; tertio loco causas abortus verasci necessarias ei iumerare conabor. Postea vero demonstrabo, saluberrimum
cste, pro hac praeseruatione singuinem euacuare, siue sanguis ex utero fluat, ue non filiat. Postremo, rationibus illorum satisfaciam.
C A P. VI. u ut positaponat hactractatio ex alam nuntia. SC R. r P s i et quidam nostrae aetatis Medicus admodum illustris, hac de redi
putationem satis longam . cuius hoc loco summam breuissimis recensebi mus, ita tamen ut nihil necessarium nos praetermissuros polliceamur. Is itaque, primum asseti causas abortus ex Hippocrate, Galeno ,re recentioribus Mediacis : mox autem quibusdam in medium ali 1tis fundamentis conclusionem eluccemodi ponit, sanguinis millionem utero gerentibus pro praeseruatione abo ius fluente,vel no fluente ex uteri vasis quibuslibet sanguine multo, aut exiguo in primis,vel in mediis, seu in ultimis mensibus nullo modo facienda fore. Pio-bat opinionem rationibus multis quas anteaquam alteram sigillatim, volo prius hominis huius hypotheses ferre. Quantum ad Hippocratem pertinet, refert illius opinionem ex lib. I. de morbis mulierum . in quo dicebat, quod si alicui foeminae utero gerenti caput pituitosum fuerit, eaq; pituita in ventriculum d scendat cum necessum sit ad id consequi, nonnullos cordis affectus p taetern turam fieri sibortum. Sic etiam de ingenti inedia, M in ciborum fastidio perici tum est, ne abortus fiat: hoc idem volebat fieri in largo ventris fluore, si onus liquod graue gestauerit, si percutiatur, si saliat, ii non comedat, si aliqua animi perturbatione vexetur, terreatur, si fortiter clamet, si febriat, sic etiam si crapuletur. Si uterus ipse plenus fuerit flatuoso spiritu, caulaeit, ut partus eiiciatur sic
si densus valde, si magnus , si paruus sit uterus ipse, si aliquo alio magno morbo, vel dolore laborat, & potissimum lumborum. Sunt etiam causae quaed .m, quae so
elum eiiciunt, ut siquid acre asperum, vel amarum praeter consuetudinem comedant vel bibant, potissimum primis mensibus. Ita etiam si ea comedantur de bibantur, quae valde ventrem mouent. Ex superfluo tem exercitio seu i bore, ex maxima ventris constrictione sequitur quom nonnunquam abortus.
At vero in quinto horismorum libro multa de causis abortus docui: Nam
182쪽
dicebat, quod in primis, &vltimis mensibus vetenda citet grauidis purgatio, tanquam de facili valens abortum prouocare, & in Aphorismo subsequenti
dicebat, quemlibet morbum acutum seu cum febre seu citra febrem adueni-- entem utero gerentibus lethalem sore, utpote tum fortunii, tum matrem perimentem. Et in alio clarissime dixit, sanguinis missionem ex vena, causam ab ortus existere: cuius causam Galenus in eius loci commentario in medium a Vilit, addit salui profluuium facere abortium et x in altero contextu, lectarans signa abortus dicebat, si mammae utero gerenti repente fiant graciles, abortit.J
Calenus autem inconamentario redden, causam dicti Hippocratis in Aphori-- smo a flerebat, no propter aliud signiscari abortum ex manimarum gracilitate, quam propter alimenti defectum, qui alimenti defectus sequitur tum ad ine iam , tum ad sanguinis paucitatem, quae in venis communibus utero, ae mammis adesti Rursus erysipelam in utero grauidis fore lethalem signiEcat. Aphorismo autem quadragesimoquarto ait: De his quae praeternaturam tenues eic istentes utero gerunt necessario abortum pati, anteaquam metus in lucem prodrat,aut crassescat. Sed in alio inquit: Quaecuncti praeter naturam crassae sunt, . non concipiunt. Vetum in Aphorismo quadragesimoquinto fatebatur causam abortus in primis mens bus in corporibus mediocribus absque alia causa manifesta semper fore mucorem nimium, acetabula uteri replentem, at ex pondero is ea disrumpentem non valentibus si pradictis acetabulis propter dictuin pon-
diis foetum continere: huiusq; opinionis fuisse Galenum seribit in sexto delo. eis affectis, libro decimoquinto de vis partium,&libro de dissectione uterui Prosequitur deinde eodem capite recentiorum Medicorum opinionen, de causis abortus: interim non explicans quos fuerit hac re imitatus recentiores, quom m alioquin maxima est turba igo non affero quid de his ab illo scribat ut quia in Hippocraticis sententiis omma quidem, aut itiaior illorum pars, vii tute saltem continentur. Sed non praetermitto conclusionem ex Galeno factam de causis abortus, dum ait : Communis autem omnibus iam dictis allectibus ipsa est uteri ostensio,at; huius ipsius triplex est causa,aut moles nimia,aut poms' dus aliquod, aut morsus. moles, ubi amplius distendi uterus non valet; pondus cum supra vires eius sit, quod continet; morsus ubi vel humos, qui prius in membranis continebantur ruptis in ipsum uterum sunt ei fusi: vel etiam totus partus corruptus, re putris, ac in noxiam salilein dissolutus, uteri tunicam eius occasione irritat, & mordet. Posteaquam autem de caussis abortus disserui ita sibi visus est diligenter, quarto capite suae tractationis, sex faeit hypotheses. Primam sanguinis mi ilionem duos habere praecipuos scopos: aut enim fit pro eu
cuatione tantum eo tum succoruna, qui invenis continentur, aut cuni aversione cum euacuatione tam ad longinqua, quam ad proxima, siue sat ratione cu
rationi ,siue ratione praeseruationis.Secundam quod praeseruatio quam Graeci o prophylacticen vocant, vera, ac sincera, ut dicebat Galenus libro de constitutione artis medicae, M in libro an ars tuendae s miratis pertineat ad medicum,uel Gymnasticam, ta libro tertio artis medicinalis, proprie pertinet ad effectum, siturum fieri prohibendo eum, quamuis nondum sit incorpore, tamen quia imminet periculum, ne quam primum fiat. Hoc autem perficit artifex d iens ac auferens eam causam, ex qua affectus ipse praeternaturam, primum futurus est fieri,& non eam ex qua sensibiliter morbus gignitur: nam illa, quae hanc aufert causam, inon est sincera, tapura prophylactice cuni sit pars quaedam artis curatricis. Dicitur autem aliquo modo prophylactice, seu praeseruatio quia causam, quae morbum creat,adimit,ut voluit Galenus libro undecinio 'so Mcthodi medendi. Tertio supponit, quod sangui his millio Scienda propra:
seria itione abortus, potest dupliciter intelligi: vno modo nullo adhuc apparet te fluore sanguinis ex utero, siue fuerit ex venis, quae in eius cauitate ter inantur. siue ex venis, quae ad certi icem committuntur: alio modo possumus i
qui de ea appa leniet aliquo sanguinis fluore ex quovis supradictoriani locorum fuerit. Quarto notat, quod diuidendo tempus foetationis in tria tempora
183쪽
praecipua postumus loqui de supradicta sanguinis minutione facienda , aut ita 'primis tribus mensibus, aut in mediis, aut in ultimis. Notandum insuper est requinto,quod cum loquimur de supradicta sanguinis missione facienda proprPseruatione abortus, de ea non aliter loquimur, quam indicatione tantum sumpta ab ea abortus causa, quae licet ipsum no coepit facere, tamen facere potest in futurum. Ita quod per ipsam sanguinis missionem foetum praeseruando prohibemus, ne abortus in futurum fiat, & sic loquimur de vera& sincera praeseria tione, Si non loquimur de supradicta missione sanguinis, prout posset in utero gerentibus curare nonnullos affectus praeternaturam, qui in ipsis gignuntur ac fiunt. Postrema laypothesis est, quod sicuti perpetuo opt imum est, tuto cu- x erare, ut volebat Galenus decimoquarto Methodi medendi, quod consistit in tribus, videlicet in consecutione intenti finis, aut saltem, ut quem curas, non laedas: & tertium, quod non facile vitium reuertatur. Propter quod praecipi bat ipse duodecimo libro Methodi, quod terminus Medici, qui contra rno bum pugnat, quem nullo pacto transire debet, est, ut tuto medicetur. i ta quoque in prophylactice seu praeseruatione prosequendia incit, quia cum in ea Medici intentio iit causam auferre, quae posset aliquem praeter naturam affecturi futurum efficere svi prius dictum est j debet id prosequi omni coisuiu, tam per
alterantia, quam per euacuantia, cum cis, quae maxime tuta sunt, & cum quibus iam certus est, non pol se aliquam noxam corpori inferre. Hoc idem vole- tbbat Hippocrates primo de morbis vulgaribus, his verbis: Te ad hoc exerceto, morbis ut prosis, aut, ne quid noceas.
Raetiones, ditarerentiores' rotare conantur asorsum profiterinen posse venasectione .
Qv A M o v R E M his in hunc modum suppostis, ad confirmationem suae pinionis rationes asteri, quarum prima cc habet: omne illud quod est per se causa facien , ortum,no potest prae seruare ab eo, sed sanguinis missio est per sose causa facien ortum: igitur non potest praeseruate ab eo. Maior patet,quia si non sequetur, quod idem simul ac semel esset per se causa abortus, & praese Daret ab illo, quod est falsum S impossibile. Minor est Hippocratis, Aphori
simo u igesimo primo, quintae particulae. Secunda ratio: Ex quacunque causa per se foetus destruitur, ex eadem nullo pacto potest praeseruatim conseruari, ed alimenti defectu per se scelus destruitur, igitur ex eo non potest con seruari Maloi patet. Alinor est Galeni in commentario citati Aphorismi. Tunc a guttur sic: Ex canguinis missione utero gerentibus facta per se sequitur desectio alimenti foetus, ut patet per Galenum in eodem loco; igitur ex sanguinis missione nullo modo potest foetus ipse in utero conservari. Tertia ratio, si de quo mi et nus videtur non inesse,& inest: ergo de quo magis. sed minor noxa videtur, quod foetui inferatur ex inedia, re tamen ea est causa abortus (vt patet per Gai
num in comment. trigesimoptimo&trigesimoseptimo, quintae particulae: e go magis sequetur ex sanguinis missione, cum maior noxa foetui inferatur. Maior clara est apud omnes logicos. Quarta ratio: Si ex alui profluuio periculum est, utero gerentes abortire solum ratione vacuationis, ut volebat Galenus in comment. Aphorismi trigesimi tertii, quintae particulae, quaeeuacuatio est ali rum humorum a sanguine, quanto magis ex evacuatione per sanguinis missionem, quae sanguine euacuat ex quo sanguine foetus nutritur re per consequens magis ei alimentum subtrahitur. Quinta ratio probans, quod nullo modo pro sopraeseruatione abortus primis mensibit; conueniat missio sanguinis, est ista. Dictum est supra, praeseruationem fieri per ablationem causae, quae posset in futurum, quam primum aliquem affectu praeter naturam in corpore gignete. Tunc argumentor sic: Quaecunque corpora mediocria absque occasione manifesta abortiunt in primis mensibus, eius causa est plenitudo mucoris in uteri acet
184쪽
bulis, quae dicta acetabula disiumpit; sed languinis missio nul imodi, potestta
Irin causalia auferre ac prohibere, ino potius augete: igitur imito pauo lip i-
inis mensibus ea facienda est. Et si diceretur, quod possunt nonnulli alii ai eius sensibiles, manifesti, aut occulti praeter naturam in dictis primis mensibus abortum facere, qui affectus praeternaturam curari possent pcrmissionem sanguinis,& ita abortus praepediri: tunc dico, quod ea sanguinis missio praecipue fit pro curatione dicti affectus praeter naturam. Quo casu non est nostra intentio de ealoqui: nam (ut diximus supra: loquimur hic de sanguinis missione utero gerentibus facienda, prout pi incipaliter de per se posset ab abortu pr. xseruato te, de non per curationem alicuius assectus praeter naturam,in quos possent praet- .gnantes incidere, de curati forsan per sanguinis missionem. licet per eam sui voluit Hippocrates citato Aphori sino triget imoprimo quintae particula: semper noxa foetui inferatur, dc praecipue si aliis auxiliis curari non valeant: nam eo tempore licet per languinis missionem noxa immineat foetui ut diximus de intentione Hippocratis) tamen quia alia salutis ratio non es , quam ea, etsi sitiei iccum periculo, tentanda est, ut dicebat Galenus in his casibus, decimo Methodi medendi ex Thucydidis consiliq: eius tamen quantitatem minuens. Qii d si
affectus ipse prater naturam ex ea curetur Sc abortus non se litatur, hoc crit per accidens, tum ratione quantitatis, non qualitatis missionis languinis .cum ra-io iione sui semper habeat abortum facere, nisi a quantita elab actetur. Tum quoque, quoniam ex tali sanguiniis missione malus sequitur coin modum quam incommodum auferens peream maiorem abortus causam v& hoc quoque di cendum eis erit, si aliquando in mediis ec ultimis mensibus piaecipiatur angui- nis missio alicui gerenti utero, dc abortus non fiat. Sexta ratio ad idem: Humo . .ribus crudis seu vitiosis in ventriculo contentis, nullo pacto facienda est sanguinis missio, ut Galenus docuit libro de ratione curandi per sanguinis missionem,&nono Methodi medendi: sed utero gerentibus scin per, vel ut plurimum tales humores inventriculo continentur: igitur in eis non est facienda sanguinis micrsio. Quod autem utero gerentes vitiosis humoribus de crudis in ventriculo ab so undent, Galenus declarat libro primo de symptomatum causis, capite septimo.Quod autem postremis atque intermediis mensibus non conueniat sanguinisilai stilo, probat: quoniam iis temporibus foetus cum indigeat alimento copiosiori: sanguinis autem missio idipsum maxime diminuat, periculo cateie non . videtur. Postremo argumentatur a loco ab authoritate. Mirum esse dicunt, quod conueniente ipso in casu phlebotomia,nullus Graecotum hac de re neminerit, ut Galenus, Hippocrates, aut alii ricentiores Graeci . Quamobrem clim hoc praesidium sub silentio praeterierint, non est dubitandum, ipsum non es necessarium, atq; omnino in factitanda medicina, tanquam stim inopeie petauciosum fore ab omnibus Medicis praeter miliendum. Hinc cane accusat eos, quino volunt pro abortus praeseruatione utiphlebotomia, nomine ignorantiae &t meritatis,&imprudentiae, Merroris maximi, appellat i similiter hosce Medicos Empiricos, de nullius iudicit. Hunc sane in modum habet illius sententia. CAP. VIII.
uibus de causis abortum fieri contingat. EGo vero, cui ab ineunte aetate hoc fuit maxime propositum, proprio Iab te, vigiliis, atq; diligentia aliis omnibus prodeste, cum hanc opinionem fuit
sem diligenter contemplatus, at vinuenissem existere illam erroribus plenam, io continere me quidem non potui, quin eam, quantu in me esset, validii limis rationibus funditus euerterem. Quam rem nunc praestitutus, exordiri volo dissu-lutionem qu stionis a causis abortus: qiuoniam, etsi de eisdem egit etiam ille, tamen nullam obseruare Methodum, tanquam purus transcriptor mihi visus est, ut praetermittam,quod causas quasdam abortus Millas quidem necessarias prv- termittit. Hac de causa, tuin vero piissimum, quia multum confert nostiae t.
185쪽
aationi, de his paulo diligentius tractabo. Dicimus itaq; abortum fieri, vel ab
euidentibus cautis (- - craeci vocanti vel ab internis. Causarum ex, trinsecarum triplex est ordo. Nam quaedam abortum faciunt. quia acetabula in utero existentia distatuunt, per quae capescere alimentum foetus consueuit: in quo genere continentur quam plures particulares: violenta scilicet exercitatio,
potissimum primis, ultimisve mensibus facta; & quae praesertiris lumbos fatig
re solet: ad hoc genus pertinet saltatio quas xliis concutitur, violenterque ab- rumpuntur acetabula, equitatio quaedam durior, aut vectio: oncris alicuius grauioris gestatio, quae fieri non potest, nisi regio lumborum summopere exe ceatur, ex quorum lassitudine uteri vi ncula dii luta, metum necessario praeci- iopitare faciunci Referas pariter hoc loco casum violenter concutientem , vel tris ictum,quo scelus contunditur Quaedam vero, tuon iam cibum, alimentum- . que proprium subtrahunt steti,abortire mulierem faciunt. In hoc ordine causae multae insunt: inedia diuturnior illa quidem, & admodum exquisita, siquidem obseruaui non infrequenter, utero gerentes aliquando inediam temper tam satis commode ferre posse. Alui filior abortum facit,sed qui fuerit immode . ratus: nam quorundain dierum exiguus,utilitatem 1gerre,tum nos ipsi experientia cognouimus,lum etiam alii scriptis mandarunt. His addito sanguinis illi rem. Hic notabis duo: primum cum dico quorem intelligereme sanguinis impetum confestim, subitoque factum, quando cognouimus lente fluentem ex ipso etiam utero quibusdam diebus citra incommodum perdurassic: quamuis e iam Savonarola multaeexperientiae Medicus olim obseruauerit,neptem domini Pros docimi de Comitibus p gnantem,a qua exilierunt in duodecim diebus librae plus quam sexdecim per nares,s et usq; Ianus cxiuit,mulierga morbo euasit,vixit i; puer. Sed id profecto admodum raro contingit ; quia eum sanguine nutriatur foetus,ubi copiosast illius vacuatio,confestim, ac subito per quascumque partes contigerit, alimento multum diminuto, necesse est fortum abortum . experiri. Alterum etiam adnotabis, quod quamuis omnis fluxio sanguinis praecipitare foetum faciat, tamen quae per uterum accidit, id praesertilia e licere consueuit. Adhaec vero ex liaemorrhoidibus es tuens: tande vero sanguinis mis isto ex poplite,aut saphena, aut vulnus illarum partium non exiguum: exsupernicia aut e partibus idem facit,sed maiori difficultate. Addito b his, quod sta rit,m to magis incurrit hoc ipsum periculum, cum fuerit grandior, quo scilicet te m-pore sanguine copiosiori fruitur,quam cum est exiguus.Tertius est ordo earum causarum a quibus foetum mori contingit. Porro enecatur duplicitetivel ab ais, quae manifestis qualitatibus id faciunt, vel ab iis, quae toto genere extirigmi t. Primo loco syncope continetur,quae cum sit praeceps omnium vitium lapsi ii,facit foetum destitui spiritibus vitalibus, calore biniaco influente, hi ncm opus est illum omnino mori. Timotide tristitia huic additur causae,a quibus spiritus daesoluuntur,dis flanturq;. Nolim hic intelligas timorem omnem atque tristitiam, 'sedeas palliones audito, quae modum excedant, diuturnaeque fuerint, quemadmodum neque animi deliquium leue potest aborium facere. In secundo complectuntur ea, quae sussa tuenecant foetum vel odore, aut venenata substantia, aut ammoniacum, asta foetida, sabina, helleborti, uterq; filix, galbanu, iuniperus,ungulae asini, ireos,vitis alba,lupini,nasturtium,&si quae sunt eius generis
alia. Iani vero causae niternae multiplices. Morbus acutus, uteri affectus mali,ut ulcera humiditas nimia, hystericus affectus,& abae affectiones: uteri acetabula. humiditate multa referta: cibus mali succi,ab hocque nata cacochymia,imin
deratus cibus, de pleihora. De acuto moi bo dixit Hippocrates in Aphorismis: Mulierem vieto gerentem capi ab aliquo acuto morbo lethale es .i Galenus sqautem in commentario, non absq; ratione (inquit siue enim sit cum febre mombus,necesse est ipsum habere febres continuas: talis enim est morbus acutu', re hic duplex periculum: unum quidem propter febrem ipsarn statu occidentem alterum autem, quod ex longo interuallo cibum dantes, ex alimen desectit fortum
186쪽
tum destruemus. Si vero,ut seruemus hunc, non verebimur crebro cibum exhibere , febres continuas victu intempestiuo augentes, muliere grauidam occitidemus. Sic etsi absq; febre aliquis alius acutus morbus fiat,veluti morbus comititialis, morbus attonitus, quem Graeci apoplex iam vocant, conuulsio, distentio propter magnitudine morbi, de acutiem impossibile est laborantem euadere. Velim hic obseruari, quod epilepsia haud necessario facit abortum nisi cum fit erit vehemens&crebra; nem facit ratione alia,quam vehementia conuulsionis. Vidi ego multas hoc affectu detentas, quae foetum usq; ad perfectionem maturitatemq; portarunt. De affectionibus uteri sic locutus est: Si multet is grauidc in o vieto sit erysipelas lethale.J obseruatione dignum est,quod Galenus assietuit in commentario, quod facto in utero erysipelate, metus ex necessitate morietur, si quidem & febres acutae aliquando sine inflammatione foetam interficiunt. At vero si patiatur affectuin proprio nomine inflammationem appellatum,an possit aliquando foetus vivere, dignum esse dicit inqiii sitione. Ego autem minime quidem dubitauerim, quod inflammatio pariter abortum faciat. Estoni muterus pars quaedam, maximam obtinens societatem (licet sit frigidus cum omnibuspraecipuis partibus, ut aliquando idem author in epidemiis disseruit cum tradat, ex uteri phlegmone fieri febrem synocharia propter grandes venas de a terias, in ea parte consistentes, nisi dixerimus, poste fieri naturalem partu, cum xo exiguafuerit inflammatio, sed tunc, meo iudicio, eadem erit dubitandi ratio de
exiguo erysipelate. Rursus de hac re sic locutus est libris de morbis mulierum i Quae mulieres concipiunt quidem, sed foetum gestare non possunt, quod ipsis
in utero corrumpatur tertio aut quarto mense in his uteros male habere, humectos messeniiniuria aut duros, aut resecatos, aut malo aliquo premi oportet.J Contendunt hoc loco recentiores ex Galeno, quod quae corpora abortiunt secundo aut tertio mense, habeat originem abortus ab acetabulis mucore plenis, idq; semper usu venire commemorant. Sed certe non est ambigendum, rem siculiquando se habere, cum Hippocrates in Aphori sinis admonuerit: Quaecunq;
mediocriter corpora habentes, abortiunt secundo aut tertio mense, sinc occaso sione manifesta his acetabula plena mucoris sunt, re non possunt ex pondere foetum continere, sed disrumpuntur. J At vero,quod hoc ipsum semper contii gat, id habere veritatem nequit: cum huius rei, neq; Hippocrates in contextu, neq; Galenus meminerint. Falsum igitur tribuant Hippocrati de Galeno. Duo sunt equidem veritatem huius negotii persuadentia: primum, quod abortus
ex viros authore cause multiplices adstat, quas illi sigillatim recensent: alterum, quod in citato contextude affectionibus mulierum meminit huiusce catita, non tanquam semper necessariae atque communis, sed tanquam propriae reparticularis. Nam inquit: In his uteros male habere, nimium bini mectos esse, aut duros, aut resiccatos, aut malo aliquo premi oportet.J Sed quorsum, si hic o mucor semper concurrit abortum tertio aut quarto mense, hic author meminit duri de resiccati uteri, aliorumq; affectuum Hic duo notanda sunt, ne iuniores, qui haec nostra legent, aliquando ambigant; unum est, quod acetabula, Graecis invi inrit, nuncupantur, qua voce intelligunt quaedam venarum capita ad uterum tendentia, ex quibus foetus idoneum fugit alimentum, alterum quod perinucum intelligenda est pituitosa materia,crassia atq; lenta,quam Graeci tam vocant, hac ratione Philotheus interpretatur hunc locum, his verbis:
videlicet pituitoso de lento humore, de hic molles debilest fiunt; praeterea vero , re vis uteri contennua humida, de pitui ., tota materia plena debilis fit.J Cibi autem malum succum generante, non pocsunt alia de causa facere abortum, nisi genitis iam primum ipso in corpore malis humoribus, quorum causa coinquinatus sanguis, redditurum nempe acrior, calidior, tenuior, aut alia quapiam praeditu; qualitate mala, potest facere abortum. hinc vitio totius corporis; inam in cacochymia talis affectus censetur maturi
foetui contingit. Eadem est ratio de cibis optimi succi de chyni is, a quibus ge I
187쪽
nerata plet hora, tam quo ad vasoru capacitatem, quam quo ad vires potest se
tum irruens in utero affatim suffocare, aut saltem longiori tractu temporis pedidere H qc sane una est causa,in qua admittenda omnes fere conueniUnt, tamentioribus illis duntaxat exceptis,qui nolunt hanc recipere. verum, profecto hic ego non ambigo, quoniam quemadmodum sanguinis inopia potest scitum citra controuersiam perdere, sic arbitror, copiam repente irruentem suffocare: neque multum est infrequens casus, ut aliquis fortasse putaret, quando possum testari, me in hanc usq; aetatem obseruasle quatuor hoc periculum subiisse mulieres. Sed quoniam videtur hoc quibusdam dissicile controuersum, at impossibile factu, volo in studiosorum gratiam Methodo ipsa pro veterum consue- x citudine negotio perquisito, dilucidissimum reddere. Primum sane illud absurdum est negare, quod temere a quibusdam factum scio,mulieres non posse pie nitudinem pati, quandoquidem cum eadem proportione succos in venis contineant ; qua viri, atq; eisdem viantur causis plethoricis, imaginari non possu in quomodo in hanc opinionem peruenerim, quam certe sensus ipse manifeste redarguit, cum indies plethoricas mulieres ostendamus. Adde, quod si Galenum insequi ducem desideranti quem tamen unice imitandum sibi proposuerunt hic author ostendet illis opinionis falsitatem, utpote qui, tum certe passim alibi, tum vero moxime in libello de ratione curandi per missionem sanguinis,mulieres plethoricum habitum acquirere docuerit mensibus retentis. Hoc supposi to, quis habebit anceps iudicium, quin ubi toto corpore plenitudinet lanorent, primum omnium uterus sanguinis multitudine turgeat, a quo vitiner alis illa multitudo principio deduxit originem 3 Nam si totum corpus suppressis ab utero purgamentis copia vel gravetur, vel distendatur, quae venae de arteriae in ut ro cuiat, multo magis eum affectum patiuntur. Duplex afferri potest causa: una, quia sanguine ad uterum prolapso re non expurgato, venas illas tumefieri primum oportet, quibus plenis potest uniuersum corpus sanguine repleri: altera, quia cum uterus locus sit, per quem solet natura sanguinis multitudinem ex 'nerare,arbitrari debemus naturam mole succorum grauatam illam partem primum omnium replere, quae illorum vacuationi destinatur,&hic sane, quan- so quam non habuerit pleni ludo principiu a supprestis inensibus, uterus primum, aut certe maxime multitudinem continebit. Sed quomodocunq; res habeat,
ambigere non possumus, quin ipso in utero particularis plenitudo possit consistere. Quamobrem muliercs tum in uniuerso corpore, tum etiam in utero multitudinis affectum patiuntur. Sunt igitur omnibus iis obnoxiae periculis,quae ab una plenitudine fieri & concitari talent, haec sunt putredines phtcgmones, fluxiones variae, venarum ruptiones. & natiui caloris suffocationes, de quibus ego
in libro huic tractationi dicato abunde admodum scripsi. CAP. IX.
Vteragerentiplenitu ne praesente ratione vacarationis conuenire venasemonem.
PO N A M v s modo sic astectam concipere, quaero, an utero gerente muliere pericula eadem immineant, quae non gerente imminere docui. An maiora plethoricis causis propter mensium retentionem adauctis. Ita quidem mihi videtur: Nam adaucta multitudine adaugentur pericula. At malum est equidem, - ubi ingens adfuerit sanguinis copia procrastinari: quia bonum corporis habi tum, cum non postit proficere in melius, atq; sit consequens in deterius incid re, statun soluere debemus. Eiuscemodi soluitur habitus vena inci a profluente sanguine: neq; enim alia, quae multitudinem respiciunt auxilia, ad id sum ido- sonea,tanquam ea, quae idipsum quod quaerimus lente admodum efficiant, quod fieri confestim, subito, atq; statim oportebit. Temerarii quidem fuerit Mediciossicium, & hominis nullo praediti iudicio, remedium generosum praetermitte atque sinere, ut extremum aliquodpiam&immedicabile malum aduentur, iam socordia dc negligentia ductiis, leuioribus duntaxat insistens auxiliis, g
188쪽
herosa praesidia relinquit. Secta vena cubiti omnibus malis subuenit: ac tanta maiori iecuritate,quanta multo facilius imminentes morbos arcere dcpropellere talemus, quam praesentes curare: nam ut ille inquit iis egrius tacitur, quam non admittitur hos . Referamus hoc loco, quae passim Galemis memoriae prodidit, magnitudinem affectuum in sanguine mittendo considerandam, non solum praesentent, sed etiam futuram. Quis igitur tam exigui fuerit itidicii, qui utero gerentibus, dum acuto morbo premuntur, venae sectione consulat citra abortus periculum, hanc vero, dum morbus abest, deneget, maxima interim imminente de futurare pernicie, tam matris, quam foetus suspicione. Non faciet abortum aegrota mulier: faciet sana, nulloq; morbo adhuc obsessa. Optima est haec inedendi ratio, vel ut dicam, cum recentioribus Medicis praeseruandi ratio, qua certe non solum puer in utero consistens, sed mater simul communi periculo subiecti, ab internecione liberantur. Sed hoc loco dicet fortasse aliquis, quod metus non per se praeseruatur, sed ex accidenti, seruata videlicet matre. Deinde vero dicet, quod impossibile sit, a sanguinis multitudine suffocari sectum: quia dum hic iri
utero consistit, sanguis non attrahitur a puero, nisi paulatina.&vt sic dicam, suauiter, ali tantum, quantum pro alimento tuaicari potest necessarium. Verula iliae suspiciones sunt nullius momenti, veraq;. ut libere dicam, deliramenta. Pri-xo nium vero dicimus, morbora esle auxilium, quodcunq; dc quomodocunq; p
te si morbos propellere, siue id per accidens faciat, siue per se. Audi, vir bone, quid Galenus pro tua hac haeresi exstirpanda in medium si erat. Eae sunt auxiliorum inuentiones, ad quas quicquid conducere quomodolibet videbitur, id
fatendum est,ad curationem esse necessarium. Notes,quod inquit,quomodo libet: hac enim voce admonet nos, remedia minime praetermittenda,quae pocsint quomodolibet, siue per se,siue per accidens opitulari, hoc ex Hi ppocrate mdoctus, qui Teianum frigidum alioquin affectuin figidissimae inspersione cuiarauit. Quamplura sunt in hoc genere ab utroq; authore celebrata remedia, quae ut omnibus nota praetermittuntur. Deinde veto quis tandem docuit, non praeso seruari scelum per se, sed ex accidenti E quod enim eausa est abortus per se, illud ubi ausertur, per se causa est praeseruationis: at copia sanguinisve multitudo estaboctus causa per se, quemadmodii paucitas de modum excedens inopia, idem
facit Potest insitus ealor matris a multitudine lassicari,non poterit in utero ex istens tantillus, idem perpeti 3 inopia corrumpere valebit etiam 3 corrumpere ac perdere non valebit ingens copia 3 Sed dicit fortasse, Galenum non admisiste multitudinem sanguinis intercausas abortus. Duo hic respondeo: unum posito non admisiste, quid tum postea inquam siluit Galenus causam, igitur non est . admittenda causa Hic locus est certe ridiculus: quandoquidem subsilentio in uoluerunt multa praesidia Hippocrates atq; Galenus, quorum fortasse nullam o habuere notitiam, quibus tamen nos fris hisce temporibus felicissime utimur,vasum mannae, cassiae fistularis se nnae,&quorundam aliorum medicamentorum
expurgantium non scripsit Galenus, an propterea non est adhibenda fides posterioribus Medicist Hippocrates docere praetermisit multa, quae monimentis literarum mandauit Galenus, haecne igitur propterea deroganda est fides 3 Sie pariter haud erit credendum sibi, cum quam plurima scribis, quae Galenus non setipsit, atque neque etiam fortasse somniauit. Olim qui deni divi &anteat stati sunt quidam de Medicis rebus optime meriti, non perfecisse medicinam
Galenum: relictumq; locum esse posterioribus aliquid scribendi ab illo praetera
mitium: quia peradditamentum scimus, artes omnes atque scientias fuisse ad so pras perfectionem suam. Praeterea si hic author plenitudinem inter causas abortus non enumerauit, quaesiverim ego ab illis, an propterea negauerit aliquando E an hoc ipsum principiis suis minime conueniat Quamobrem non sequituc falsum esse, ex eo quod Galenus non scripserit. Alterum hic addo, quod uterque author, quin imo recentiores multi causam hanc receperunt: ostendam
rem sic habere, cum rationes persoluam. Porro quod addunt,non posse foetuni
189쪽
a nihltitudine suffocari, quia non attrahit alimentum nimis copiosum, inco siderantiae plenum est. Quandoquidem fluxionis non est unica duntaxat cai se, attractio scilicet, aut naturalis, aut praeter naturam: sed aliae ad rheumaticos 'assectus gignendos concurrunt, ut expulsio, humoris natura, loci recipientis conditio, & alia de quibus ex Galeni sententia diximus nostris commentariis, cum in librum secundum ad Glauconem, tum libro de ratione curandi tum
res praeter naturam. Pone igitur foetum tantum attrahere alimentum, quantum suppetit sibi: ubi tamen ingens adfuerit in venis copia, natura posset abundantiam per easdem vias exonerare, adiuuante potissimum attractione ascetu, resuccessione, loci recipientis imbecillitate, natura ad propellendum sangui- xonem, ac se exonerandam consuetudine per easdem vias, atque tandem inferiorri situ partis.
eresplenitudinis ectu Aborante osse utero concipere C E T E R. v xi haec, quae diximus, habere non contemnendam dissicultatem
videntur: primum, quia nos videmur supponere, mulierem elethorico habitu laborantem posse concipere: quod sane nunquam fortasse consisteret. Hippocrates enim asseruit, quod cum uteri vasa sanguine referta non sunt, sed vacua,semen ad se trahunt,foecusq; concipiunt: at plenitudine tum aliis in par- 5 tibus , tum ipso in utero existente, venis abundantia maxime turgentibus,conceptio fieri non valebit. Hippocratis verba sic habent: Concipere in ventro pluribus mulieribus necessarium est post menstrua purgamenta, ubi ab his exolutae fuerint.J Et libro de morbis muliebribus cum purgatae fuerint mulieres amensibus,maxime tum in ventre concipiunt,cum viro consuetudinem habentes' genitum ipsis corroboratur.J Atque alibi multo apertius. Mulier siquidem vacuatur a sanguine, in ventre concipit: si vero repleta est, non.J Ex qui bus colligere unusquisq; potest, repletas mulieres non concipere. Deinde vero controuersum est, ae plenum dissensionis quod nos diximus, mulieribus mul- titudine obsessis missionem sanguinis esse necessariam, quasi quod alia non adsint remedia pro corrigenda multitudine; secus quidem atque fuerit a Gale- . t.
no expositum, libro quarto Methodi medendi, aliisque locis sexcentis, re nos in libro secundo tractationis huius demonstrauimus. Priori difficultati respondent quidam,quod plethorica mulier,si talis euasit post conceptu retentis mensibus, quod nullum locuta habet proposita dissicultas; quoniam anteaquam
conciperet plenitudine non laborabat, quo casu loqui illos arbitrantur. V rum, si noS ante conceptum putemus, plethoricum affectum adesse, uterique venas sanguine plenas imaginemur, tunc impossibile esse huic conceptionem aduenire. Sed mihi non satisfacit opinio, quia non est absurdum, plenitudine affectas concipere, quemadmodum neque etiam absurdum est concipere il- las, quae malum coaceruare succum solent, ut in dies hoc modo contingere obseruauimus. Nam si habuerint semen prolificum habere enim semen hocq; ad generationem effective concurrere, ut semen viri,cum Galeno, atq; aliis Medicis clarissimisq; Philosophis illos credere minime ambigo: si instrumenta fuerint optime disposita, quid ei te potest impedimento quin concipiant 3 Eadem esset quaestio de plethoricis viris, an scilicet possint emittere,necne seme prolii
cum,cum tamen hactenus, quod ego sciam, dubitauerit nemo. Quamobrest
tuatur validissima ratio in hunc modum:Quaecunq; proli ficum generare semen valent, uterum i bene dispositu habent.ad conceptionem sunt idoneae.Possunt generare eiuscemodi semen plethoricae mulieres, itaq; ad conceptionem idin soneae sunt.Circa maiorem nulla est dubitandi occasio minor vero ipsa experientia euidentiam habet, cum observemus quotidie eus archas mulieres non modo concipere sed etiam frequentes partus edere. Si dixeris habere illas proli fi cum semen, non tamen habere uterii bene dispostum, quia plenitudo impedit expurgatione, hic inquam non es Phoc necessariu, quonia videmus plethoricas
190쪽
menses habere, aliquando multos, aliquando paucos pro conditione corporis, re quae menses habent mulieres, Concipiunt i adde quod non videtur maior ratio de plethorico habitu quam de cacochymia: at quis dubitauit malos icco praeditas non posse concipere ' si obstructionem facit multitudo: cur eandem non procreabit humorum crastities,&visciditas Quamobrem causa sterilitatis non debet necessario referri in multitudinem, aut in cacochymiam, sed in malam dispositionem uteri , cum in utroq; habitu possit uterus, quantu ad conceptionem perlinei,de bene de male sese habere. Ostenderem pluribus rem in hunc modum habere, verum quia in re apertis lima pudet me amplius immorato ri volo id tanquam notum praetermittere, simul s statuere plethoricas aliqua
do concipere. Si quis huic hypothesi non credat, is quidem sterilitatis causas
pervestiget omnes atq; sic veritatem inueniet. Ego quidem hac uti distinctione , Plethoricae mulieres, vel ex utero flatutis temporibus emittunt sangui- neni,vel minus,quet nihil reiectant sanguinis,aut nunquam concipiunt, aut ce te admodum raro: quia conceptus fieri non potest,nisi assi uente ad vi et iam pro foetus alimento,sanguine: hinc enim semen ubi siccum,&rugosum inuenerit v-lcrum foras delapsum, nullam facere conceptionem potest, de quare fuisse locutum Hippocratem constanter assirino. Nam ait: Quae siquidem vacuatura sanguine mulier,in ventre concipit: si vero repleta fuerit, non. Nam vacuis utexo ris &venis a sanguine factis,mulieres in se fortus concipiunt.JId vero multo eiu- . dentius,cum ait: Etenina post menstrui sanguinis purgatione mulieres inventrem concipiunt.J Haec ille. verum, quae aliquid emittunt sanguinis,sive multum,siue parum emittant,concipiunt eo tempore, dum vel ipsi essiorestere incipiunt menses,vel dum penitus ei potuere, ut Galenus hisce verbis testatur: Conceptionis tempus est, vel incipientibus, vel cessantibus menstrui xl Ac ruinas.
Concipere cur alio tempore, quam dum vel incipiunt vel cessant menses, mulieres nequeant, causa est, quod semen nequeat in vulva remanere: sed a con-Πuentis sanguinis copia eluatur. J Quarum igitur uteri venae ita sanguine rese taesunt, ut nullam aliquo tempore sanguinis illius copiam exonerent, hae non so concipiunt i quae exonerant, optime concipiunt. Qu5d vero tradunt, quae prius non aderat,generari plenitudinem muliere utero gerente ex purgamentis in utero retentis: id quidem verissimum esse constat, sed hae certe minus periclitamur mulieres, quam illae, quae ante conceptu plenitudine laborant. Nam fit plenitudo multo maior in illis,duplicata scilicet cauti: altera, quae prius a crat in toto corpore: noua altera genita retentis mensibus, quorum copiam tantillus foetus absorbere,& uniuersam in suam commoditatem trahere nou potest.
Vel si Iunem utero ferenti u couuentre etiam ratio-
HAC TtN vs docuimus, vacuationem per missionem sanguinis utero g
rentibus conuenire. Eadem etiam causa facit, ut pariter conueniat idem auxilium revulsionis ratione siquidem inter caulas quae rheumaticos facere asefectu consueuerunt, una est praecipua, multitudo quoad vires, qua onerata natura non exiguum periculum imminet, quin ex utero singuinis fluxione prouocata abortus consequatur. Prudentis autem fuerit Medici consilium,' iculum cauere anteaquam veniat, quod sane optime praestabit vena secta , quae in utroque casu iuuat, tam sei licet dum euacuationem quam dum revulsionem
so molimur quo aute id fiat a nobis tutius,& citra periculum, haec obseruanda duximus. Primum quod utero gerens optimo sit corporis habitu praedita, neq; dira stabilis, sed nigra carne,venasque latas habeat. Deinde vero tinguinem non ita
coiiteli rin mu tetinus, quemadmodum utero non gerente mitteremus, sed paulati in . multisq; vicibus, ut diebus continuis duobus, aut tribus ex cubito dextri
lateris usque ad uncias quinque, aut sex pro vice: Recordor, dum Auximi