Horatii Augenii ... De ratione curandi per sanguinis missionem libri 17. in duos tomos diuisi quorum prior decem, posterior septem continet ... Cum indice duplici vno capitum, altero rerum copiosissimi

371쪽

ssc HORATII AUGENII DE CvRATIONE

ne agendum Z postulante scilicet morbo vacuationem, viribus autem minime admutentibus p certe oportebit affectum relinqui omnino insanabilem: aut a- .li qua saltem inueniri debebit via, quae utrique conferat. Erit autem e luscemodi via, curatio per epictasin vocata, qua paulatim quod est vitiosum vacuamus, de paulatim etiam, quod salubre est, reponimus. Hoc maximum standamen- tum est totius artis de curandis febribus cum humorum corruptela coniunctis, quem qui ignorant, passim aberrant in artis operibus, praesertim vero in vacu tione, quae per sectionem venae instituitur. Causa quidem, propter quam iuuenta est venae sectio, alia quidem non est, nisi vacuatio sanguinis: ergo nunquam accedendum ad hoc generosum remedium ni si ipso in sanguine adfuerit rocausa. ob quam vacuari debeat: igitur quia sanguis naturae utilis est, ut puta. qui vires ipsas conseruat, totum corpus nutriat, augeat, de usq; ad finem conseruet, generosum hoc remedium probe exercere conueniet, ut aperta vena solum vacuetur quod inutile naturae est, statim ex hoc ingressu admirabilis Galeni ad hanc doctrinam duo deducuntur contra recentiores Medicos: quorum primum est, nunquam mittendum esse sanguinem citra sanguinis affectum, atque plurimum aberrare illos,qui duntaxat, ut refrigerent corpus, venam incidula quam illi phlebotomiam vocant euentativam: non enim intemperiei remedium est vena: sectio. sed sanguinis, quatenus naturae fit inutilis,ut parum postea explanabimus. Deducitur etiam aliud, nempe venae sectionem non indicaria trum magnitudine morbi uniuersaliter sumpta: quia infiniti propemodum sunt morbi magni, ratione partis, ratione essentiae, d cacoethiae, qui tamen a sanguine . minime concitantur, at causa, ob quam inciditur vena, est, ut sanguinem vacuet-mus, ac vacuare sanguinem nunquam debemus, si ille non faciat morbum, ut ex Galeno docuimus in ptimo Aphorismorum commentario secundo, ideor cte concludit Galenus hoc loco, ideo probe exercere illam oportit. Porro haec una est causa uniuersalis huius remedd; duae vero particulares, de quibus nunc agendum. Supposito igitur, sanguinem nunquam fore vacuandum, nisi quando naturae sit inutilis, docere voluit Galenta , quot modis id contingat, propterea dicit: sit autem sanguis naturae inutilis, si tamen, vel cum propriam qualitatem non seruat nec amplius nut rire sicut prius, cum utilis esset potest: vel ita multi tudine crevit. J sanguinem amittere propriam qualitatem bifariam contingit: vel cum in pranis qualitatibus mutationem suscipit, caliditate, frigiditate, humore, siccitate. aut incompositis, ex his, aut etiam cum secundae qualitates, ut tenuitas, crassities, lentor in eo inseruntur praeternaturae institutum consetu . ta tamen natura de forma sanguinis; vel contingit eiuscemodi transmutatio ire

qualitatibus, ut simul in substantia sanguinis, re in propria illius forma: quam . ec speciem, dc quat talem appellare consueuerunt antiquiores. Galenus hie non intelligit priorem mutationem sanguinis quae proprie alteratio est, quia sanguis eo modo affectus nutrire quidem potest agit autem de mutatione, qua Omunus mitritioni, impeditur: certumque existit, sanguinem nutrire non postecum in sua sibilantia mutatus est, ac idcirco dicit, nec amplius nutrire sicut prius, cum utilis esset, potest.J Fit praeterea inutili, naturae sanguis, cum multitudine ita creuit ut aut vires aggravet, aut tum vertis, tum arterias distendat, findat, obstruat. J quibus vel bis duas stipi emas dii terentias plenitudinis intelligit sparum autem refert, siue genera subalterna, siue species, siue disserenuas dixeris, modo rem teneas) qu rum una respicit vites, alia autem vat i nn cauitatem, sanguis enim aliquando. licet non sumpserit magnum increi Petillam, tamen quia natura est imbecilla aggravat illam, dicitur que multus,

illius duntaxat reditione. Aliquando adeo crescit, ut venas S a etias disten- io dendo. efficiat in illis tumorem praeter naturam, findendo, ac rumpcndo tunicas cominentium vasoruin, si uor sanguinis fiat: Denique obstiuendoca lorem naturalem suffocati atquedum appellit ad nobilem particulam , ut ad cerebrum, re cor, apoplex iam tumoresque praeter naturam eisicit . N syncopes

cui diacas. igitur sola multitudine, & quantitate sanguis hasce noxas inferre potest

372쪽

pER MISSIONEM SANGUINIS Lip. I. 3st

test corpori. Acin his quidem mi illo sanguinis utilis est.J Particulares causas

docet propter quas contingit mittere sanguinem: sunt autem in uniuersum duae: una est vacuatio, alia est reuullio, licet enim secemus venam sempcr, ut vacuemus Languinem: (a perta enim vena sanguis ei uit: non tamen propte ea semper vacuamus sanguinem, quod ob copiam vacuationem indicet: sed aliquando id facimus, ut vehementiorem impetum ipsius ad alias partes reuellamus, derivemusque. vende igitur sectio aliqcando eli remedium vacuati inina, aliquando reuulituum, atque hae solae sunt causae, ob quas aliquando cogimur

venam incidere. Galenus itaque dicit, in his quidem.J id est, inplet horis iamio dictis, siue quo ad vires, siue quo ad vasa, missio sanguinis utilis est, ceu vacuantium praesidio tum una: quia plenitudo indicat vacuationem; quae, si leuioribus fieri nequeat praesidiis, ad venae sectionem, ut ad sacram confugere opo tebit anchoram; in plenitudine quoad vires non protinus mittere canguinem oportebit, sed considerandum antea; quam robustae sint vires, atque alia pera pendenda sunt, de quibus Galenus abunde tractauit libro de ratione curandiret sanguinis missionem, ac etiam nos diximus libro secundo eiusdem argumenti: at vero inplenitudine quo ad vasa, protinus, praesertim si tensiva fuerit, ad hoe accedere oponebit remedium; Rectissime igitur a Galeno dictum fuit in plenitudine utraque, venae sectionem esse utilem ceu vacuantium prauiro diorum unam: addit autem postea, in aliis, ceu quod humorum vehementiorem impetum ad diuersam partem euocet, vel per propinqua dei luet.J Quibus verbis docet, cur conueniat aliquando venam incidere ratione reuulsionis. Causa autem est, ut vehementiorem impetum sanguinis ad contrariam partem attrahamus, vel per propinquas derivemus: duplex enim species reuulsionis est,quarum una diciti reuulsio absoluto quodam nomine, quae fit in pa te longinqua, alia localis appellata a Palladio, & Alexandrino explanatoribus libri Epidemiorum, a nobis Galeni imitatione, dicitur derivatio: utraque indicatur a particula affecta motu sanguinis. Verum, solet sanguis moueri dupliciter, uno modo leuiter, alio autem vehementiori impetu, venae sectio nons si semper adhibetur in omni sanguinis motu praeter naturam, sed solium ubi vehementior est impetus, quam qui possit remediis sanari leuioribus, quales sunt frictiones, balnea, cucurbitulae, deligaturae, ob id Galenus in contextu dixit, vehementiorem impetum. Ergo in his omnibus, qui vehementiorem patiuntur sanguinis impetum,aut a causa interna, aut ab externa, venae sectio est utilis,

ceu praesidium reuulsorium, ideo dicit, in aliis.J quod est dictum, in aliis allectis bus sanguinis ab ipsa plenitudine diuersis, quia sine affectu plenitudinis plerumque videmus vehementiorem hunc fieri motum, & sine plenitudine advenae sectionem peruenimus, ut in iis, qui ab alto ceciderunt, aut carnes vehementer contusas habent, usu venire dicebat Galenus libro quarto de Metho- .. do medendi, capite sexto, Si libro de phlebotomia, capite quinto: ita quidem admirabilis hic huthor quotiescunque dicit, mittendum esse interdum Languinem sine plenitudine,locutus est semper de venae sectione,ut depraesidio reuuiasiuo: quam dixit indiearia magnitudine morbi futura, quia ille motus in ammationem facit si fluens in corpore appellat ad aliquam particulam, at si quatextra corpus, parit summam virium imbecillitate; neq; enim omnino praesens, aut usq; quaq; factus morbus est, cum revulsio exquisita adhibetur, aut si sactus est, adhuc tamen est defluxorius, fluxione ipsa magnu illius incrementum minitante. Reuulsio enim potissimum instituitur, vel cum incipit morbus, vel cum suspicio est ne incipiat: quod animaduertens Galenus in libro de venae se-so ctione, capite nono, dicebat: Recte ergo admonemur in iis, quae adiecta sunt libro de ratione victus acutorum, sanguinem miriete, si magnus sit morbus, ac aeger florenti sit aetate, roburque adiit. Perperamque Menodotus in sola synodrome plethorica seruari venae sectionem inquit. Contra enim prorsus san- uinis mittendi scopi, primum in se plenitudinem non comprehendunt: sedentis (vt sic dicam passionis suspicionem J declarat postea causam, cur ita di-

373쪽

xerat, cum ait: Nam si eam magnam fore apparet, omnino sanguinem mitte mus,etiam si nulla existat plenitudinis nota. quod etiam dixerat sepra, capite octavo, statim in principio. Quod igitur Galenus de inMethodo & in his locis aetpassim alibi, dixit, sine plenitudine mittendum languinem, hic dicit sermone

longe perspicuo,atq; suam ipsius sententiam explanante, reuulsionis causi mi tendum propter ipsius vehementiorem impetum. Iam igitur, quia Galenisci tentiam explanasse videor diligenter, perlustremus reliqua.CAp. IX. Aliorum opinio circa explanationem capitis undecimi, Hrinam de t. i 'thodo medendi plantabrati nibus restantur. NVNc operaeprecium est,ut aliorum opinionem examinemus: arbitrantur docti quidam Medici, nullum sanguinis esse vitium, quale tande,&quantumcunque id fuerit, quod possit venae sectionem impedire: ac ideo dicunt in magna sanguinis mutatione a sua natura ob virium imbecillitatem non conti nite detractionem sanguinis: sed si magna mutatio facta non sit, viribus constantibus rectissime administrari: asseruntque, Galenum hoc ipso loco id cui dentissime confirmare nam proponens causas, ob quas sanguis redditur naturae inutilis, dicebat unam esse corruptelam ipsius,vel mutationem in suis qualitati-ι ebus: aliam vero plenitudinem: in his duobus affectibus venae sectionem convenire,ideoque quando Galenus dicit: ac in his quidem sanguinis misso utilis est.J intelligere utrumq; affectum, plenitudinem scilicet ac mutationem sal guinis, cum proprias qualitates ad ungue non seruat, profitenturq; ex illius sententia, sanguinis alterationem curari venae se etione, cum scilicet mala qualitate affectus eii: asserunt i Galeni verba, quae nos supra citauimus, quae non sunt hoc loco repetenda, satis enim si ostendere ex verbis eiusde auctoris, quantum illi a scopo abei rare mihi videantur. Nam certe dum hanc explanat ionem considero inuenio multa, quae mihi in hac opinione displicentiati primo loco illud approbare non possum, quod hanc Galeni sententiam, tanti alioquin mo stmenti, quanti fere non est alia, non asserant in medium eadem serie, ac ordine, ' quo disposita ab illo fuerunt, multa praetermittentes, quae alioquin manifeste illorum opinionem arguunt: ac inprimis omittunt causam, ob quam venae se ctio exercetur, quae causa est, ut sanguis vacuetur: ergo non conuenit venae s

ctio,vi sanguis alteretur; quia alteratio non fit vacuatione substantiae, sed mut tione qualitatum:& nunquam erit verum in Galeni doctrina, quod illi profitentur, unam prauam qualitatem sanguinis emendari venae sectione. Si enim prima sit qualitas , contraria qualitate prima alterari debet, si secunda, incidendus, in crassandus, detergendus. At vero fortassis intelligent per prauam qualitatem, facultatem aliquam piam deleteriam.& venenatam, ut alii nec ignobiles PMedici dicunt, ego vero id ipsum de illorum sententia non credo, ut qui sciam occultas hasce qu litates non libenter admittere. Verum, si explanationem recipiamus, adhuc viget dubitatio, quia huic non opponitur vacuatio, sed alexi pharmacum, quod illi totius substantiae dissidio contrariumst: nomine igitur qualitatum sanguinis non est accipienda, nisi eius forma, substantia, ut praediximus. Conclusio igitur sit, caulam ob quam exercetur venae sectio, aliam

non esse ex Galeno quam vacuationem sanguinis: aberrat igitur toto coelo, qui sanguinem vacuat,ubi sanguis vacuationem non postulat. Secundo displicent, quod haec praetermittunt verba: nec amplius nutrire, sicut prius, cum utilis ei

siet, potest. nam statim sequuntur ad haec verba, vel cum propriam qualitatem soad unguem non seruat.J illa autem verba necessario requiruntur in ea sententia, quia declarant, quid permutationem qualitatis in sanguine sit intelligendum quemadmodunos iuperiori capite declarauimus :& Inunc confiimo e planatione ex eodem auctore, in cap. IO eiusdem libri,nempe, quod eam intelia ligit mutationem,quam supra nomine corruptionis sanguinis indicati t. At vero

374쪽

pEn MissIONEM SANGUINIS LIB. t. in

qui dicit corruptionem sanguinis, hic non intelligit simplicem mutationem iii

qualitatibus,quam alterationem Galenus vocat eandem ei te hanc mutationem cum corruptione sanguinis, tu ea manifestum faciunt, quae ibi dixit, tum etiam verborum continuatio. Tertio praetermittunt etiam multa, ubi de speciebus

multitudinis agit Galenus. Sed haec potuerunt praetermitti fortassis (dicent eo quod certissimum est in affectu plenitudinis conuenire venae sectionem Sc ob plenitudinis unius vacuationem Medicum plerum madvenae sectionem accedere; quod si concedant,velint nolint etiam,concedant necesse est,uenc secti mnem ut vacuatiuum praesidium semper indicari a magnitudine morbi concitatii o 1 sanguinis copia, vel a futuro magno morbo propter plenitudinem: quod a me demonstratum fuit abunde lib. secundo de ratione curandi per sanguinis mi sionem. Postremo admiror, cur haec ipsa Galeni verba transcribere noluerint. Nam statim atque transcripserunt haec verba, in his quidem venae sectio est utilis j omnia praetermittunt quae subsequuntur verba, hac serie ceu vacuantium praesidiorum una: in aliis,ceu quod humorum vehetnentiorem impetum ad diuersiam partem euocet, vel propinqua derivet.i cum enim hisce verbis venae sectionem esse aliquando pro sola vacuatione institutam: aliquando pro reuulsone ac derivatione, debebant meminisse decreti huius, utputa quod omne omedio dissicultatem tollit: ac sane maxitne admiror cur eiuscemodi verba tran-xo scribere non curauerint: nec aliam inuenio causam, quam quod fortaste puta uerint, ad totius disputationis dissolutionem nihil conferre: sed utcunq; sit, ad explanationem propius accedamus. Interpretantur illi: In his quidem venes

ctio est utilis. scilicet in plethoricis dispositionibus, & in mutatione sanguinis aqualitate sua. Ego vero, ut verissimam esse explanationem profiteor,quo ad pri. mam partem, ut iam dixi: sic profiteor, falsissimam existere quoad secundam. Etenim cum duplici duntaxat de causa sanguinem mittamus, vel ob vacuati nem, vel ob reuulsonem, petierim ego ab illis, ut mihi dicant, quam ob causam conueniat sanguini mutato secundum qualitatem: non quidem conuenit quatenus vacuatiuum praesidiuum,quia nulla sanguinis adest plenitudo Galenis o testimonior. Aphorismorum, commentario i T. plenitudo enim venae sectionem pro vacuatione postulat. Neq; conuenit, ut reuulsuum, eo quod nullus adsit sanguinis motus, vehemensi impetus. Urget praeterea quod sanguinis quae amplius nutrire non potest, corruptio, minime potest curari venae sectionei quia quod omnino putrefactum est, quanto citius fieri potest expurgandum aut vomitu, si repat ad supel iores partes, aut per inferiorem aluum aut per sudores, aut per urinas: minime autem venae sectione indigere declarauit Galenus undecimo libro de Methodo medendi cap. 8. M nono, & decimotertio, adeo ce te ae dilucide, ut nihil sere certius. ac dilucidius dici possit. Hunc etiam locum examinabimus accuratius lib. g. Amplius id non conuenit remedium pro sa- o nando humore corrupto,quod potestatem non habet sanandi ipsum: atqui urant sectio non potest sanare humorem corruptum: quam rem Galenus aperti sesime docet libro eodem,cap. I . ubi dicebat, putredinem ac obstructionem sanati non posse venae sectione, ceu quae alia remedia desiderent, ut prius est d mon stratum: hunc locum examinavimus in libris nostris de febribus: ae in istis disputationibus quaedam dicam, cum de febribus tractabo. Item horum explanatio contextui Galeni repugnat; quia ille dicit,in his mittendus est sanguis pro vacuatione, ita indicante plenitudine; in aliis vero pro reuulsione. Quaesierim

ego ab istis viris quid intelligant per hanc dictionem, in aliis est enim certum non intelliget e plenitudinem: hoc quidem non habet discultatem et neque so potest intelligere sanguinem mutatum in sua qualitate, quia hic non habet vehementem impetum, quatenus in qualitate mutatus est quamobrem hic intela ligit humorum motum. Postremo dissicultatem faciunt magnam tum Hippocratis, tum Galeni verba, 6. de morbis vulgaribus, scin s.comm. s. qui dice bat: sunt quibus sanguinem auferre conuenit opportune in talibus i in aliis vero

quemadmodum in his non conuenit. Prohibitio a sputo sanguineo, a bile, ab

375쪽

, , HORATII AUGENII DE CURATIONE

mani tempore, a pleuritide. Galenus in commentario: Expeditati quibus ex his(dicebat sanguinem detrahere,quibus videlicet copiosior est,& nondum astatu dignam mutationem in alium succum ei fecit, minime vero auferre, quibusia:n mutatus est; praeeunte eo, quia viribus est,scopo,licet id omittatur aliqua .do in sermonibus, in quibus eas, quae ex affectibus solis proueniunt indicati nes recensemus.J Idem etiam uterq; author repetit libro tertio de humoribus,com. 3 r. haec si vera sunt , iam manifestissimam fidem faciunt, humore ita mutato, ut amplius nutrire non possit, ut prius, insignem adeo factam a natura propria mutationem in alium humorem, ut omnino venae sectione non indigeat. Ego itaq; ob has causas horum hominum opinionem falsam esse censeo. ve- rorum hic duae sunt dubitationes, quae multum urgent; harum una est, quod cum Galenus eo cap. II. noni de Methodo medendi, mutationis a propria natura tanguinis mentionem fecisset,&secundum nostram explanationem huic affectui non conueniat venae sectio, Galenus de insufficienti doctrina videtur argu- cndus , ut puta qui non docuerit, quo utendum sit remedio pro sanguine corrupto. Secundo diceret quispiam, quod Galeni sententia c. Epid. sect. 3. com. s. non est intelligenda, nisi propter vires imbecillas, quae semper adsunt cum humorum corruptela, atq; ob has ipsas non conuenire venae sectionem; quod facile confirmati posset ex verbis Galeni, qui dicit: Praeeunte eo, qui a viribus es h scopo, quae verba indicant, ob virium infirmitatem non esse tutum venam incidere, hanc explanationem ad hunc locum scio viris quibusdam nostraeaetatis eruditis, non mediocriter satisfacere. Confirmatur postremo idem ex e dem auctore, lib. s. de Methodo medendi, cap. 1 o. ubi ait, suspectam esse venae sectionem, si ex humorum corruptela accendatur febris, non ob aliam causam, quam quod plerumq; incidat cum viribus imbecillis, ideoq; consulit, exercendam esse curationem per Haec tamen non cogunt, quibus ego in hunc modum secundu Galeni doctrinam occurro. Et quatenus pertinet ad primam dubitationem, dico , Galenum huic satisfecisse: nam in extremo cap. r o. lib. s. proponens methodum curationis horum humorti, dixit, indigere vacuatione, , .ut per venae sectionem, aut per medicamentum purgans, quando vires validae te sunt, nam utrumq; remedium vires exigit validas: at si imbecillae adeo fuerint vires, ut neutrum remedium pro dignitate morbi fieri possit, opus es affectum , reddi insanabilem: aut si sanari potest, Medicum postulat egregium, de in artis operibus exercitatum, qui curatione per egere sanet, praetermittit ergo docere curationem sanguinis eo modo permutati, quia superius fuit explanata. Addo, quod etiam non fuit necessaria exactior tractatio, quia undecimo libro de Methodo medendi, ubi Galenus ex proposito agit de putredine, diligentissime de hac agit materia. Est autem hoc loco in iuniorum Medicorum gratiam explicandum cum humorum corruptela postulet vacuationem,uel per sanguis nis mi ilionem, vel per pharmacum expurgans, quando una, dc quando alia conueniat vacuatio: etenim Galenus non dixit semper conuenire venae secti nem, sed alternatiue loquitur. Dico, purgationem solum esse necessariam, bi humores ita corrupti sunt, ut iam omnino in alienam degeneraue rint nati ram, ut supra diximus ex Galeno, tum commentariis de humoribus, tum ad libbrum sextum de morbis vulgaribus: at humoribus non ita absolute mutatis in alienam naturam, sed corruptione existente in fieri (ut ita dicam qua cum adhuc propria humoris natura consistit, venae sectio est cum primis necessaria, talis accidit in synocho putredo , estque similis omnino ipsi vino acescenti eiuscemodi affectio: alia vero vino in acetum transmutato: lege Galenum libro secundo Aphorismorum, commentario decimoseptimo. Deinde velum non stest, humorum corruptelam semper cum viribus imbecillis consistere, quia v lidae postiant esse interdum, ut Galenus ait, primo Aphorismorum, commentatio decimoseptimo, ubi habet haec verba: Si vero cum humorum defectu, vel corruptione vires validae fuerint, tunc multos cibos atque multoties dabimus iis, qui ita laborauerint,l ita luitur sit satisfactum primae quaestioni. Se

cundae

376쪽

PER MIssIONEM SANGUINIS LIB. I. scr

cundae autem occurrentes dicimus,nos hoc loco minime disquirere, quid con reaindicet, sed solum quid indicet; rationalis enim Medicus prius cognoscere debet. quid unusquisque affectus indicet : postea vero considerandae sunt vires, an admittant, quod ab indicante suggeritur, ut Galenus libro de ratione curandi pet sanguinis millionem docuit, capite primo. Stante hoc axiomate totius artis communi, respondeo dubitationi in hunc modum: cum putant non mitti sanguinem in eo affectu, quia vires sunt imbecillae, dico id non omnino recte dictum, sed solum aliqua ex parte: nam possunt esse vires, quae ferant purgationem, aut subito confestimq; factam, aut paulatim, quae tamen vires erunt o imbecillae, quo ad aliquid, nempe in relatione ad missionem sanguinis, ad id scilicet opus, quod ab indicante non suggeritur, ideo vires vario respectu validae ae imbecillae in hoc ipso casu nuncupari post unt,ideo aberrant, putan tes non mitti sanguinem, quia vires non sint validae primum, quia cum aliqua humorum corruptela pollunt vires esse validae, ut parum supra dixi: deinde, ubi non ferunt sanguinis missionem vel purgationem, coactique sumus epicrassi uti, vires sunt validae ad eam vacuationem. Vera igitur cau ia est, quod non adsit in dicans venae sectionem, propterea non mittitur sanguis. Galerii verba in eo commentario s. quae habent, praeeunte eo, qui a viribus sumitur, scopo,J intelliguntur de executione remedii, quandoquidcm in inuentione illius primas eo partes habet morbus, ut constat, de Galenus etiam eodem loco innuere vid

tur: in executione autem contrario modo sese res habet, quia virium consid ratio praecedit, maxime ubi remedio vacuante, ac vires dissoluente utendum

Ad confirmationem ex nono Methodi patet ei supradictis in explanatione primae dubitationis, quid sit dicendum: nam omnino suppositum ipsum non semper apparet verum: quia vires aliquando sunt validae cum humorum corruptela. Sed satis dixisse videor de causa, ob quam vena inciditur, de differentia sectionis venae duplici, ac tandem conclusum, venae sectionem indicari a magno morbo propter plenitudinem, vel propter sanguinis motum nunquam conuenire in corruptela sanguinis, cum ita mutatus est, ut nutrire non postic: utilemq;

' tunc fore purgationem, aut subitam, & una vice fictam, aut paulatim, de per C, p. X.

Humorum talium quom a venae Nonem a utat.

OBri C i v N T nobis Avicen hae verba libro primo, sectione quarta, capite vigesimo, in quo inquit: His enim omnibus,vel propter sanguinis exsuperantiam, vel eius vitium, vel utrumq; sanguis detrahitur J haec ille. Ex quibus

verbis omnino conficiunt,venae sectione non semper indicaria sanguinis multi-

o tudine aut motu i sed aliquando a vitio ipsus hanc indicationem suggeri: atque ita etiam in affectu cacochymiae quocunq; (idem enim est cum humore vitioso modo vites valeant saluberrimum esse venam incidere. Hunc locum praesta itissimi quidam aetatis nolirae Medici aliquando considerantes, sententiam eius auctoris non omnino approbarunt, ego vero aliq uid me habere profiteor, quod non modo probabiliter, sed etiam vere dici posse putem. Nomine plenitudinis, seu exsuperantiae sanguinis, intelligit optimi sanguinis copiam in toto. corpore, secundum eam expianationem, quam nos ex Galeni placitis in libro de plenitudine dedimus; de qua tum libro secundo Aphorismorum, tum libro de multitudine locutus est idem author. Per malitiam sanguinis multa potes hso intelligere, ac primo sanguinem in aliquopiam loco conculcatum, qualis estiqui in phlegmone continetur; hic enim certe vitiosus est, quia cum transpirare . non possit, necessario putredinem sibiit, cuius cauia scbris i t. Deinde eius notamine intelligere potest sanguinem fluentem n uniti omni phlegmone adeste iam fluxio, quam concitat dolor & calor affectae particulae ; eli autem ad fluxi nem aptus sanauis, qui vitiosus est,nempe calidis limus, cerrimus, tenui simus,

377쪽

ssi HORATII AVGENII DE CvRATIONE

quem semper stuere ad omnes inflammationes efficiendas, vel ptimario, ut in crysipelate, vel tanquam viam praeparans crasso sanguini, rationi maxime con-s vitam eli: ergo, licet nulla adsit plenitudo totius corporis in phlegmone alicuius paniculae, sanguis fit vitiosus. Duplici igitur,ut dixi, te causa, tum ob vacua tionem sangumis in phlegmone contenti,tum ob reuulsionem fluentis conuenit venae sectio hoc tamen non tollit decretum nostrum; quia adest plenitudo particulae astectae, quae intumescit, distenditurq;, cuius causa phlegmon omnis vacitationem sanguinis exigit, ut Galenus dicebat lib. decimolettio de Methodo medendi, de libro de venae sectione, cap. i'. atq; etiam apertissime libro artis

medicinalis, capi est. Hunc sanguinem euacuare expedit, anteaquam in puris iona ura ta ansmutetur, vitiosum quidem, sed non ita vitiosum, ut omnino sit transmutatus in alienum humorem, tunc enim inaniter tentaretur venae sectio, sed partem incidere, de rumpere oportet, ut puri pateat exitus, ante vero scarificanda eli pars undis, ut scarificationes totum locum ambiant, Galeni placi io, libro artis medicinalis, de secundo curationum ad Glauconem, ac prius etiam ut qui contuletur in phlegmone sanguis vacuetur, incidenda vena est cum i lo phlegmone societatein habens,ac propterea vicinitate coniuncta En igitur quomodo indicante plenitudine vitiosi sanguinis, venae sectio exercetur. At vero, si postea consideramus eiusdem sanguinis fluorem, ac impctum, ex quo phlegmonos a pars in maiorem attollitur tumorem expedit venam secare ratio rum ne reuulsionis, vitios , existente sanguine in eum, quem proxime dixi, modum.

et illima esse haec, nemo nescit, qui vel tantillum sit in Galeni doctrina, de stam ut in artis operibus exercitatus, verum, qui adhuc de hac re dubitat, nostros legat commentarios ad Galeni librum de venae sectione, ae librum quartum nostrae tractationis de ratione curandi per sanguinis missionem,atq; nihil offendet quod facere illi dissicultatem possit. Caeterum sic interpretandum esse hune locum, Avicennae verba manifestis limum taciunt, quae nonnullis a iam citatis interpositis lienis, pro explanatione suae sententiae, hoc modo habent: sed re

inflammatione aliqua laboranti, ubi vereamur, ne antea quam resoluatur, ad suppurationem deueniat, vena secanda est, quamuis venae sectione non indi- iogent, nec ulla adiit plenitudo. Ecce quomodo Avicenna seipsum interpre- ratus,vit osum sanguinem intelligit. Verum quid sibi volunt haec verba Quamuis venae sectione non indigeat.J cur non indigent hoc remedio, qui patiuntur inflammationem, cum nullum magis existat de necessarium,&proprium Z in promptu responsio est consideranti, quae parum antea dixerat. Non indigent venae sectione, quemadmodum sani, quia isti iam aegrotant; illi vero aegrotatim iri sunt: siue quod habeant totius corporis plenitudinem, siue non habeant: ti lius enim dicebat imminentibus morbis quam praesentibus sanguinem mit timus. De Avicenna satis. Tertia illorum rati inquae innitebatur Galeni verbis octauo de Methodo medendi, capite quarto, quanti fieri debeat, demonstratu mihi fuit in propria disputatione. Quartam vero pertinentem ad fluorem sat guinis ex naribus, ex utero, ex mariscis,ex vulnere,iam explicatam habuistis in iis, quae supra de reuulsione diximus. CAp. XI.

amiaratur historia Pythionu, o enditurgeam maxim auere opimam nostrae.

E A, quae ex tertio Epidemiorum libro, sect. i. ex historia Pythionis dicuntur,

considerabimus hoc loco. Dilucidioris autem doctrinae gratia i fero prius soverba Hippocratis. mox autem in discursu, etiam quae in commentario Gai nus habet, recensebo, ostensurus utrumque nobis fauere. Sic igitur H pr

crates:

Pythion qui propter telluris aedes habitabat, coepit primo die tremor a manibus, febris acuta, nugabatur. Altera die cuncta grauiora euaserunt. Tertio eadem

378쪽

adem erant. Quarto, aluus pauca, mera, biliosa fuit deiecta. Quinto, omnia

grauiora euaserunt tremores manebant, somni erant tenues, aluus constitit

Sexto, sputa varia, subrubra. Septimo, os est distortum. Octauo, omnia iri gra- Uescebant tremores etiamnum permanebant. Urina a primo ad octauum usq;

diem tenuis, decolor, in qua suspensiones pendebant nubilosae. Decimo suda, uiti puta concoctiora iudicatus est urina circa iudiciu subtenuis. Quadragesimo ab iudicio die suppuratio circa sedem, & stranguriosus factus est absee iis Jhaec Hippocrates. Hunc ego dum considero casum, inuenio eo in ipso sanguinis missionem duplici nomine fuisse necessariam, tum propter vacuationem vo plenitudinis tum ob reuulsionem a sanguinis fluxione indicatam atq; propte ea falsissimum esse censeo, Galenum in ea historia caeteris omnibus neglectis indicationibus & cogitationibus (quemadmodum arbitrantur Medici recentiores) unam duntaxat morbi magnitudinem perspexisse: imo vero dico Maia firmo, Galenum tum alibi, tum praecipue in explanatione proposita, semper duos illos scopos considerasse, ac nunquam sine uno. aut alio, aut ambobus sanguinis detractionem consuluisse. Perpendamus diligcater, quid recentiores

dicant

Galenum solam magnitudinem morbi perspexile neglectis caeteris omnibus indicationibus deducunt illi ex sequentibus Galeni verbis: Oportebat, ait,

eo Hippocratem cum hominem animaduerteret in periculo esse, ad sanguinis mi issionem accedere, aut primo die, si nullum venter contineret cibum crudum, aut omnino altero.

Hoc certe non est sussiciens huius rei argumentum: primum, quia pericu-Iosum esse affectum non indicat necessario morbi magnitudinem de ac utiem et cum sint periculosi quamplures morbi diuturni, ut elephas, de cancer, &hydrops, & phthisis,& llectica. Deinde, quia certe acuti morbi ex Archigenis sententia periculosi sunt,quam rem Galenus admittit; at sunt cito periculosi,v puta, qui dierum quatuordecim spacio terminantur. verum, qui subitum non minatur periculum,nem breuem habet motum, acutus non est. Addo, quod so nes in omni acuto morbo dc periculoso vera sectio conuenit. Debebant meo quidem iudicio validiori argumento insistere, quale potissimum est, quod si initura natura morbi de causis, ob quas ille Pythion laborabat, ac diligenter nimaduertere, quae Galenus memoriae in eo commentario prodidit, quae quiniam ab illis non afferuntur, non grauabor ego in illorum gratiam dicere. Inprimis in eo commentario Galenus inquit, morbum fuisse inflammatimnem cerebri cum acuta febre, aut sane cerebrum fuisset oi sensum multa bile, quod statim prima die nugaretur,de tremorem pateretur,tremorisb causam exisititisse plenitudinem, copiam i sanguinis obruentem & fere suffocantem calidum innatum: afferamus illius verba,ne forte imponere aliquid videamur. In-

o quic: Quare si nugatus est Pythion, constat modice desipuisse. Despientiam

vero fieri cerebro ob inflammationem, vel copios imbitiosum succum, offensio, Ac acutam febrem esse putredinis humorum comitem, ac parum postea.. Cum itaque tremores cautam habent, ut ita dicam, continentem, virium imbecillitatem; illae autem imbecillae reddantur, aut per se, aut per humorum abundantiam grauamem, non existit tremor, qui virium sequitur offensam in principio morbi citra validam aegritudinem, aut famem aut lailitudines, aut vigilias, aut sollicitudines, ad haec immoderatam Venerem. Quorum,siquid fa-bu sit, omnino Hippocrates. ut solet meminisset. Quia igitur tale nihil eripsit, ires existimes sane opprimi plenitudine: ac paucis interpositis a t; tum veroso quod nugaretur homo,cerebrum etiam ipsum alique excipere biliosum hum rem indicio esset. J haec ille. Quae manifestiniam faciunt, omnino quidem in P t: Pone omnes adsuisse indicationes missionis sanguinis tum ipsa scilicet multitudo aggratians vires ac vehementer opprimens, lac indicante manus tremore, atq; cerebro vel initammatione assecto, vel certe flexione humoris biliosi haec ipsaindicant, venae sectionem fuisse duplici nomine necessariam,tum pro-

379쪽

ss HORATII A vGENII DE CvRATIONE

pter vacuationem ipsam ratione plenitudinis, tum propter reuulsonem rati ne fluxionis. Haec Galenus meditatur in eo commentario, de considerauit, ut

necc ssaria ad sanguinis detractionem. Quod porro dicat: Si quidem ille in veris suis operibus infestanibus magnis morbis semper missione sanguinis vii-tur. eo pertinet, ut doceat non conuenire generosum praesidium exercere, nisi magnus sit morbus, quia in paruis nunquam expedit. Quis enim hac de re dubitat vulgatiissimum enim illud esst, magnum remedium non coit uenirentii magno morbo, actu, aut potentia. Postremum argumentum a rationabus Galeni contra ipsum Menodotum petitis, quale sit in sequentibus disputationibus constabit. Hactenus itaque demonstratum mihi fuit, unum duntaxat e sco- ropum vere indicantem Linguinis detractionem, magnitudinem i licet inoi bi e praesentis, aut imminentis, aut incipientis a sanguinis multitudine, aut motu procreas, nunc de aliis scopis pet tractemus.

C A p. X. mps es copes primas, ac principes pro exeque et misi an as-guinis obserarandos.HAnreto scopo vere generosum hoc indicante remedium non statim ad

plum opus, re executionem accedimus. Fieri enim potest,morbum san-eto

guinis emissionem exigere laborantem tamen eam ferre non poste siue propter aetatem, siue propter anni tempus, siue propter regionis natura, siue ob ostium ventriculi vitiatum quod saepe per abusum, stomachum appellitant. Sed sunt etiam dicit alicubi Galenus, qui tametsi vel maxime quod ad morbum pertianet, sectione venae indigeant, ob totius corporis habitum ferre non queant. Huic igitur scopo addidit Galenus alium, quo posito, ponitur, de quo remoto, remouetur venae sectio, ita ut ex amborum praesentia statim admittendum sanguinem Sc ex absentia aut amborum, aut alterutrius, nunquam sanguis mitri possit hac de causa arbitramur hosce scopos executionis Sc usus rectisti me nuncupari poste, quemadmodum supra dicebamu . Scopus autem, quem Gale- 3 nus adiungit huic primario, esst virium robur, quamobrem duo erunt primi, ac principes scopi, magnitudo morbi, dc virium robur, ille tanquam indicans remedium, hic vero non prohibens illud, quod contraindicate dicitur, id est, remedium illud idem indicare, atque admittere, quod a primo indicante suggeritur, sed modo quodam contrario, nempe, ut vires conseruentur, quod quid per accidens conuenit viribus, ut Galenus dicebat trimo acutorum: c enim sua natura vires indicant alimentum,cibum potumque ut diu seruari possint, sed quia alimentum auget aliquando morbum, a quo grauatur virtus . haec si valida extiterit, admittit id remedium, quod morbus postulat. Vires validae statuuntur cum tres facultates corpus nostrum gubernantes, quae excere, obro,corde, dc iecinore prodeunt, bene sese habent, quod ex illarum operati nibus cognoscimus, harumque robur facultatum, vitalis praecipue in hoc ope re desideratur, ut a Galeno declaratum fuit libro 1. da composit medicam. Iocalium. De duobus hisce scopis locutus est Galenus in libro de Mohi do in dendi, cap. 6. cum ait: Quando si valens fuerit morbus cum virium robore, nemo est utiq; qui sanguinem non mittat Consideranda sunt haec ver a. nemo est viis, qui sanguinem non mittat. J siquidem in iis ipsis nemo non videt G num agere de actu de executione huius remedii: non autem de eo, quod ipsum primo indie. r: quia quod indaeat, non esst protinus executioni demandandum, ut praediximus idem scribit libro de mi ilione sangLiuis cap. ii .vb: horum dua- sotaxat scoporum meminit, quali totius operis conclusionem Nepilogum faciens ad scopos pertinentem, de quibus multa supra dixerat. Ac aperitissime eodem libro, capite nono, quo loci cos ipsos scopos, tum primos, tum etiam principes appellauit, quia ad eos alit propemodii in omnes referuntur: eius verba afferre placet, quia contra nouatores Medicos magni momenti videntur mihi. Caeteriam

380쪽

Caeterum primi (inquit: principes o mittendi sanguinis scopi sunt, magnitudo

morbi,& laborantis robur: &hanc est e primam, licendum est, syndromen nonplethoricam: in quo seruata sit sanguinis missio, in illa enim & haec compreher ditur, ut quae morbi magnitudinem adaugeat .l quasi dicere voluerit Galenurum, syndcomes, id esst, conci irsus omnium signorum indicantium sanguinem esse mittendum, non est plei horica illa Menodoti a nobis toties reprobata: sed sol lum sati facit ad obeundum hoc opus magnitudo morbi, ac robur laborantis: quia cum magnitudine morbi comprchendimus etiam plenitudinem, cuius causa morbi magnitudo adaugetur. Considerent, quaeso, hunc locum Medicito nouitores, ad pauca certe(ut libere dicam respieientes, ut cum Aristotele i quat ; nam si syndromes indicans usum de executior aena huius remedii est mo bi magnitudo, & virium robur, &sub ipsa magiritudine continetur plenitudo, utiq; Galenus significauit magnitudinem morbi a plenitudine, dum ibi loquebatur de phlebotomia, quatenus vacuatiuum erat praesidium, Menodoti consuetudine syndromen proponens: ergo semper, quando gratia vacuationis nos

ipsi morbi magnitudinem indicare dicimus detractionem sanguinis, complectimur plenitudinem. Quando autem gratia reuulsionis magnitudinem mo bi intelligimus sine plenitudine, factam scilicet a sanguinis fluore, ac vehementiore impetu,vel in corpore, vel extra corpus, ut iam dictit in fuit. Sed reuertor,to unde nostra discessit oratio. Si primi ac principes scopi solum duo existunt pe peram recentiores Medici contendunt esse tres, illis duobus addente aetatem florentem. id enim, praeterquam quod Galeno repugnat hoc loco, repugnat etiam rationi, quam explicauimus in principio capitis huius. Om nes enim Leopi, quicunq; hisce duobus adduntur, vel magnitudinem morbi. vel ipsarum virium significant robur: quod insequentibus, inductione in singulis facta, fiet mani seitum, atq; nunc volumus de quibusdam duntaxat loqui scopis, qui non

leuem complecti dissicultatem videntur. aetates duae non mediocriter comm uersae sunt: Senestiis, re pueritia. De utraq; ita sentienduin est: in senibus non conuenire hoc remedium statuit Galenus, quia omnes viles habent imbecilia , io ut scribit libro de missione sanguinis, cap. v. Sed haec . quia manifeste pugnant cum iis, quae eodem libro scribuntur, cap. 13. distinctionem adhibere conii nit, alioquin Galenus a nota contradictionis vindicari non potest. Senes aut sunt decrepiti, ae valde senes, aut in ptima senecta,aut in media constituti: cottinentur valde senes sub verbo virium , quia habent omne, facultates adeo imbecillas, de adeo pau's inest illis sanguis, ut non modo hanc. sed neq; aliam at mittere possint vacuationem: de iis intelligitur eius dictio loco citato Aqua

to libro acutorum, commentario is . Veram esse hanc explanationem non

solum quae sequentur clare indicabunt, sed etiam quae scribit libro desectis capite tertio de octavo, in quibus valde senes, ac multum prouectos senes, ab hoc o remedio generoso excipit: hosce locos examinabimus libro sequenti in disputatione demistione sanguinis in pueris. Ergo senectus secundum se tota non est ab hoc remedio excludenda, sed solum quoad unam particulam: cum duae admittant partcs. Neq; praeterea debet eiuscemodi aetas, quemadmodum neq; aliae cerus annorum numeris definiri. Nam sunt quidam valde senes anno sex gesimo, alii quinquagesimo, alii contra extenduntur usque ad octuagesimum, ac nonnulli usque ad nonagesimum: in iis omnibus abstinendunt a millione sanguinis languescentibus viribus; at si fuerint validae, botrii in q; corporis habitum habeant, pulsus validos, ferunt venae sectionem quolibet anno, ut septu gesimo: imo vero etiam vidi Benedictum victorium Faventinum Medicum

o magni nominis anno octuagesimo quarto, sibi gratia praeseruationis sanguinem mitis te. De hac re Galenus libro de sanguinis missione, capite decimotertio, in hune modum loquitur: Itaque & septuagenariis modo dicti adsint pulsus, s a s eius iubeat, venam secabis i sunt enim quidam, de in hac aetate multi sans giunis, viresque habent robustas, sicut alii sicci, de pauci sanguinis, de facile res crates quavis percussa parte: itaque non annorum numero silum modo h