Horatii Augenii ... De ratione curandi per sanguinis missionem libri 17. in duos tomos diuisi quorum prior decem, posterior septem continet ... Cum indice duplici vno capitum, altero rerum copiosissimi

401쪽

pER MISSIONEM SANGUINIS LI p. II. j si

gationem: ex quare clarissiune constat, Galenum non loqui de magnitudine

morbi in communi, sed solum de mat*riali morbo. Quomodo igitur si aut hoc

aut illud indicat rei natura, unam venae sectione semper indicare pror unctanti cur principium curationis magis a phlebotomia, quam a pliarmaco purgante faciunt necessiarium est, velint, nolint , discederet illosa communitate magnitudinis, de cominus accedere ad propriam aliquampiam magnitudinem,quq i

ta venae sectionem indicet, ut non purgationem, aut magis, quam illam: autM-trumq; remedium simul: nesciunt sese extricare ab hoc nodo . iii in Galeni doctrina parum versati sunt. At, qui in hoc clarissimo omnium disciplinarum fonto te, de medicinae solidissimo fundamento inhaerescunt, cognoscunt, venam duntaxat pro reuulsione esse incidendam, cum fluxerit sanguis: pro vacuationeau tem cum idem vicerit placet verbis vii huius admirandi hominis purgationem adhibendam, si fluxerit bilis, aut pituita, ant melancholia, aut serum. ergo in gnitudo morbi a materia semper vacuationem illius materiei indicabit . at vero speciem vacuationis indicabit species affectus; ut cacochymia, aut plenitudo: quantitatem autem eiusdem quantitas, ut Galenus libro de ratione curandi per

sanguinis missionem docuit: tic prosecto indicatio sumpta a

genere, non differt ab indicatione magnitudinis moi bi, nisi in eo quod magis aut minus. Magna profecto vis est veritatis; nam illi Methodum hanc diluci-xo dare conantes de indicatione magnitudinis viceris, ita dicunt. Itaque si omni iam primum secetur vena dextri cubiti,hoc pacto corpori uniuerso prospicitur, simulque retrahit ut humorum fluxio a parte laborante, tuae propterea redditur libera ab inflammatione , redolore. J dum enim ita seribunt, non amplius quidem considerant magnitudinem absolute&incommuni; sed solum magnitudinem viceris doloros, propter inflammationem a fluxione concitatam: huius ipsus causa conuenit venae sectio statim in principio, anteaquam fiat inflammatio, vel si fieri incepit, ne augeatur; in hunc modum fluxio, de magna fluxio. quoad remedium pertinet, non distant, nisi ut vacuatio a magna vacuatione, M reuulsio a reuulsione magna: sic idem est remedium morbi magni, de magnitu-3 o dinis morbi, quod est remedium ipsius morbi.Reuerior ad vicus. Posito, vicus solum existere sola siccatio illius remedium est magis ac minus pro varietate eius naturae. Si coniunctum cum fluxione, prius auertenda, ac reuellenda: atq; si corpus fuerit plethoricum, sanguine fluente sanguinem mittimus repetitis vicibus ex crure opposito: idem, remedium exercerem etiam si totum corpus non sit plethoricum,si tamen stuat ad particulam assectam sanguis. Si vero maliduntaxat humores fluxerint, pro diuersitate illorum purgandum est,ut Galenus do cuit libro quarto Methodi,cap. s. 3 6. Ex iis videor abunde ostendisse indic tionem viceris, re magnitudinis viceris, non differre, nisi in eo quod magis, ad minus. Et haec circa primum exemplum sint satis. o

Exemplo febris ardento ostenditur indicatione umptam a magnitu Me mors inon disserreas rationesumpta a morbo.SEc v N D v M exemplum est de febre ardente, de qua hac ipsa verborum serie

ista ibunt: Eebri ardenti quatenus pertinet ad indicationem suggestam a motabo intemperie calida remedium plane contrarium , ac proinde conueniens est refrigeratio, quae prorata portione caliditati respondeat: exempli gratia largior frigi lae portio. Si vero altera consideretur indicatio suggesta a magniti so duae, est inanitio & prouisio totius corporis, sine qua&aqua frigida de alia hu-. iusmodi accommodata remedia temere administrantur. Haec illi. In hoc exemplo non magis mihi satisfaciunt quam insuperiori. In primis, cum febrein ardentem afferunt, arbitror ipsos hoc nomine uti proprie, ideoq;

stipponere febrem acutam, magnam,&continentem, ac ut uno verbo dicam, sebi tu in omnium maximam, quaecum ita sint, non est alia inquirenda magnam

402쪽

quod isti aliam magnitudinem admittant. Porro febris ardentis natura duo continet: unum est caloris summa effervescentia, a qua ardens nuncupatur L tinis , si s. Graecis ab incendio perpetuo: aliud vero, humorum copia in venis omnibus, aut saltem maximis, quae sunt inter alas, S inguina, atq; eorundem bullitio, putredini coniuncta qui humores omnium calidissimi sunt ut bilis fia-ua.& sanguis tenuis,debiliosissimus. Huic duae indicationes insurgunt: a calore una, ab humore alia. Calor terandum percontrarium indicat: humoris co- pia, vacuandum. Refrigeratio vero de humectatio quatenus febris, indicatur, ut magna febris, magnam; ut maxima omnium postulat maximam refrigerati- icionem ; nulla vero maior nes magis accommodata excogitari potest, quam aquae ipsius frigidae ad satietatem potus. Videant hic progressum indicationum,

ab alteratione ad refrigerationem,dein ad magnam, pollea maximam. videant inlcationem a morbo deductam non differre ab ea, quae deducitur ab ipsius magnitudine considerata penes essentiam. Idem statuemus omnino de altera indicationis parte: nam quatenus haec febris ab humoribus dependet multis, tamaxime ebullientibus, vacuationem postulat: quatenus multi sunt,& multum agitantur, desideranx quae subito restatim vacuant, aut venae sectione,aut purgatione. hic etiam conspicuum est, indicationcm sumptam a morbo materiali, non differre ab indicatione magnitudinis eiusdem morbi materialis: in his qui-todem consistere Methodum curativam non ambigo.Cum igitur in febre arde

te alia nequeat excogitari magnitudo, atq; in iis consensus magnus adsit indic tionum, ut explicui. videre nequeo, quomodo illi aliam imaginentur maenitudinem: nisi fortassis ob complicationem aliorum affectuum, qui ex aceide ii componantur, cum hac febre magnitudinem definiant, ut de ulceribus superius dicebamus. Quod autem dicant,largiorem frigidae potum este indicationis a morbo petitae, materiam non admitto, primum,quia qui dicit, febrem arde

tem esse moibu hic quidem admittit intemperiem cum materia, aqua duplex remanat indicatio: una ab intemperie, aqua refrigeratio: alia a materia, aqua

vacuatio: falsum igitur est dicere, frigidae potum esse materiam remedii indica- ici 'ti a morbo: quia indicatur ab uno morbo,non ab alio. Deinde,quia largior potus a potu frigidae distat, ut magis ab eo quod minus: idcirco ad magnitudinem referendum. Illud etiam mirum videtur, ne falsum dicam, a magnitudine suggeri indicationem inanitionis: quia inanitio non est contrarium magnitudinis cuiusuis, sed eius duntaxat, quae fit ab humorum copia. In putridis omnibus f bribus indicatio vacuationis depromitur ab ipsis humoribus, ut a multitudine ..decacochymia. Haec quidem statim vacuanda per aluum, per vomitum, per

rinas per sudorem,Galeno auctore lib. t r. de Methodo medendi, cap. 8. dc p.dcis . illa autem venae sectione curabitur, ut idem ait lib. eod. cap. 1 o. & r . & lib. 8 .cap. Ergo pro vacuanda multitudine semper venae sectio si leuiora non sui dicient,administranda: procacochymia autem purgatio sufficienter adhibetur.

Coc o R. hic ego quaedam repetere, quae meis libris de ratione curandi perinlisionem sanguinis, copiose enarrata sunt, quo disputationis huius explicatio dilucidior euadat. Dico igitur ac profiteor, magnitudinem morbi mate- sorialis proprie, ac per se non indicare phlebotomiam, sed alternatim, aut hanc, aut purgationem, utra vero ex his eligenda sit, docere humoris affectum, a quibbus tota omnino pendet eiuscemodi consideratio, ut nunc exemplo febris a dentis, dolorum vehementissimorum inflammationis, hidropisque manis itum facere decrevi. Duorum esse generum ardentem febrem constat ex iis,

403쪽

PER MIs SIONEM SANGvINIS LIB. I. 38s

quae docui ex Galeno libris de febribus, nam quaedam ardens est unicam a celsionem habens:quaedam suos circuitus continet tertianarios,illa fit ex effeta vescemia putredini tunc a sanguinis biliosissimi, aut flauae bilis excrementitiae iii ixtae sanguini in venis maioribus consistentis, ideoque nulla est corporis pars quae non tu laesa, haec autem aecidit ex flauq bilis excremetitiae putredine in aliqua determinata corporis parte, quae vel attrahit, vel suscipit, vel generat, vel expellit excrementa. Utraque morbus est magnus ratione praestantiae partis, utraque magnus ob propriam esentiam, quia caloris magnati fere summa intentio est, non tamen in utraque semper adest indicatio de vena incidenda, in ' prioli quidem semper adest, in posteriori non semper: etenim synochus illabiliosi sanguinis abundantiam indicat, validasque vires cum nunquam in corporibus imbecillibus accidat Galeni testimonio undecimo libro de Methodo medendi. Tertiana vero siue continua siue intermittens, fit sine multitudine sanguinis plerumq;. ideo magis purgatio illi conuenit: imo vero quia bilis turis gere solet aliquando, ubi id contingat a sanguinis missione abstinendum pro sus fuerit. Adue etiam quod,ut fit ab excrementitia bile, sic etiam spuriam fieri a pituita salsa,ab Hippocrate scriptum fuit, Ar a nobis in artis operibus confirmarum, in qua febre saluberrimum duxerim abstinere a venae lectione, ac uti me- dicamentis expurgatibus pituitam, nisi fortatiis contingat in corpore plethori-io co, tunc permistam pituitam cu multo sanguine, quis non auderet aperta scalpello vena euacuare Sed de hac re in ultimo libro harum disputat onum,qumdam etiam dicemus huic argumento satis opportuna: Quod veto ad dolores vehementissimos pertinet, nemo ausus erit negare illos non esse aflectus magnos neq; posse sanari si ab humorib. fiant sine vacuat one affectu digna ouanivsque ad animi deliquium definiuisse Galenum scimus: sed quidem non debet

statim fieri secta vena, sed distinguendum iuxta regulas insuperioribus traditas, an mittes e sanguine, an purgare oporteat, quemadmodum Galenus primo Aphor. com. 1 s . declarauit hisce verbis: In maximis vero doloribus nullum maius noui remedium ea vacuatione,3 o quae ad typotomiam usque fiat cum ea tamen distinctione, ut intellig itur,phi botomia ne an purgatione ad defectum usque animi uti conueniat, quam rem demonstrauimus in commentariis, de phlebotomia J Haec Galenus de veli mentibus doloribus. Hic idem auctoreo in libro de missione sanguinis admodum aperte, & clare in ipss inflammationibus non semper phlebotomiam ashibendam, sed aliquando exercendam purgationem doc uit. Contextum ac omnia verba illius non grauabor afferre, quia funditus horum opinionem d struunt, ac etiam declarant, quae dixerat in ultima parte commentarii x s. Capite igtur eius libri octauo ita scribit: Eadem ratione in iis quibus pars quaepiam grauiter ista est, aut utcunque aliter incipientem habet phlegmonem, eam si

se in agnam fore suspicamunculatione ab inanitione auspicamur, aut purgatoriorio medicamine exhibito,aut vena incisa, prout nimirum alterum altei o magis

conuenire iudicamus J & parum supra eodem capite. Merito igitur (dixit) his

curandis scopus est non vacuatio, sed corporis totius r. boratio quamquam thmen curationis initium illis a missione sanguinis oriatur, ac si excrensenta prauam etiam qualitatem habuerint, una adhibeat ut purgatio Jhaec ille. ex quibus arbitror me iam docuisse incipientes inflammationes non semper venae secti ne in d gere, cuius rei causam videtur mihi tradidisse eodeni libro capite septimo, cum ait, sed illud prius videndum quod sit quod in illis coaceruetur,siquidem nonnullis amarae bilis siccus plus caeteris colligitur, qui bi Ham bilis atraes o aut pituitae, aliis ex aequo omnes, in quibus sanguis abundare dicitur. Hos ergo omnes vacuabis sicuti etiam podagricos,&artriticos vetis principio exhiliit videlicet atri medicamento purgante, aut sanguine diminuto. JProponebamus hydropem postremo loco, morbum equidem magnu tum ratione partis astectae,ium ob propriam essentiam, debetet semper vena incidi

404쪽

38ι HORATII A vGENII DE CURATIONE

aite generosum hoc adhibeat praesidium. Sed nemo unquam curare ausus est venae sectione, nisi fortassis hyposarcidem, quae in primo sit principio, atque talumxum originem habet a suppreita sanguine menstruo,ut Galenus dicebat

libro quarto acutorum com . m. ubi habet. Nempe solus hic cum incipit eget interdum sanguinis detractione cum scilicet ex reictione, vel liqmorrhoidum, vel muliebrium, vel ex quapiam quae ita pletholica sit causa inceperit.Tyin phialam vero &ascitem, nullus per sanguinis missionem sanare est ausus. J For- tallis dicent phlebotomiam non esse in hoc allectu conuenientem,quia vires

validae non sunt, ita enim mihi aliquando respondit Franciscus Gorocliui Ful- , ,

ginas Medicus citra omnem controuersiam praeclarissimus, sed hanc responsionem non admittit Galenus, qui libro quarto de Methodo medendi dicebat virium robur,magnitudinemque morbi desiderati in omni vacuatione tam per sanguinis millionem, quam per pharmacum expurgans. Porro nullum esset constat morbum,in quo vehementoria pharmaca exerceatur a Medicis quam hydrops, ut antimonium praeparatum,pitulae ex elaterio , ex euphorbio, acalia eius generis sexcenta.

Cur casenm in dicationem a magnitudine morbi tantiferint iam'

RE ST A N T duo mihi explananda, unum est, cur Galenus tam magnifice do

hac indicatione ab Hippocrate inuenta sit locutus,alterum vero,an recentiores dubitationi b. recte satisfaciant. De utroque dicamus. Cum itaq; Galenus Hippocratis diligentiam ac diuinum ingenium tantopere admiretur ac prae cuteris inuentionem scopi a magnitudine morbi sumpti, ipsum fuisse inuentorem dicat,quaerunt nonnulli, cuinam tanta conueniat admiratio,& commendatio. Respondent certe non conuenire indicationi, quae sumitur a morbo.nam quod

morbus magnus indicet idem remedium, quod morbus, sed valentius,censent per se esse euidentissimum, neq: aliquem fuisse ex omni secta, ac tempore, qui Soid nesciuerit, aut negauerit Etenim si quis intelligit ulcus indicare siccationem, quomodo non ille statim fateatur a magno vicet e magna indicari siccationem Quamobrem initentio, deex cogitatio huius indicationis alio quin apertissimq, de cui dentis limae, tanto apparatu &labore non indiguit, ne 'ta illustri praeconio debuit celebrari. Qualis ergo interrogam fuerit scopus ta adiri rabilis est qui proponitur a Galeno quarto Methodi c. 6. hisce ver bis. Nunc illud volo docere morbi, siue robur, siue magnitudinem, quis velit appellare,scopum nobis esse constituendum detractionis sanguinis, seu purgationis,& Hippocratem innanium primum quos scimus talem scopu inuenis te. Revera in hunc scopum omnia quadrant accommodate. Nam a magnitudine morbi indicari purgati nem vel sectionem venae, non ita facile videbatur recipiendum, dc propter rationes ta politas,& propterea,quia multi censeant huiusmodi vacuationes indi, cari dutaxat a malitia, vel plenitudine humorv. Quocirca iure,ac merito inuettio istius indicationis indiguit longa,& accurata metis indagatione,loga S assidua in reb. atq; operib. Medicis exercitatione, id quod prisco illo siculo,in quo Medicina adhuc rudis erat, nemo praeter unum Hippocratem praestare potuitJhaec quidem de inuentione indicationis huius recentiores scripserunt Medici. Ego vero in iis . quae ab illis dicta sunt de indicationis huius inuentione omnium

niaxime dissentio. Si quidem indicationum naturam eam esse censeo,quod magnam habeant cum iis quae sensit, nostris conspicua sunt,& cum communib.a- sonimi notionib. quas omnes perspectas habeat, affinitatem, ut puta quae statim cognita natura rei, a qua, ceu rivuli a fonte clarissime emanant. elucescant, sinet analogismo. siue ratiocinio, de sine experientia. ideoque Galenum rectissime scripsisse recordor libro de optima secta ad Thrasybulum indicationem

esse comprehensionem iuuantis , simul cum complehensione nocentis aduenien

405쪽

pERMISSIONEM SANGYINIS LIB. II. 18s

aduenientem, sine analogismo, de ratiocinio, cuius definitiones, quod pertinet ad postremam partem , causam videtur mihi idem auctor declarasse satis diligenter eodem libro cap. t o. Placet eius verba afferre in medium, ut studiosi inuenes assequantur ex admirabilis Galeni doctrina eius rei veritatem, quam

profitemur. Ita (inquill & iuuantia quidem per indicationem patefiunt, simul

enim cum indicanti b. obuiale fiunt, nulliusq; cogitationis ope indigent. Hanc. n.ob causam, ac animantia ratione carentia, aestum, algorem, semelque omnia nocere valentia,quoad eius fieri potest vitare conantur, simul videlicet eo quod iuuat, sese offerente Paxillo. n. aut aliquo alio in membrum defixo, nullus co- ' gitatione praemisi a reuellit. Quare quod in apertissimis,& sine controuersia concessis reperitur somnibus.mdemonstrationem transcendentibus mens nostra propter euidentiam assentitur, id nimirum, & in perceptis ex indicatione contigerit. Quaedam igitur proportio indicationi cum sensui, intellectulo

manifestis intercedit, quando.n. cum nocentibus iuuantia paritet occurrunt, tunc neque obseruatione, neque analogismo utendum, quandoquidem ipsa nocentia,quid expediant, manifestanti haec ille. Considerent modo docti viri quomodo possint haec Galeni placita cum illorum decretis conuenire, ita illi dicunt. Quocirca ac merito inuentio istius indicationis indiguit longa,& accurata metis indagation et Galenus verosc.Quaedam proportio indicati x φ ni cum sensui, intellectui quemanifestis intercediti ac rursus, quod in aperticsimis, ta sine controuersia concessis reperitur, id nimirum de in perceptis ex imdicatione contingit J acetiam. Quando. n. cum nocentibus iuuantia pariter occurrunt. J Praeterea conferantur haec illorum verba, indiguit longa, de ass-dua in rebus, atque operibus medicis exercitationet cum istis Galent. Tunc neque obseruatione,neque analogismo utendum,J ac rursus capite undecimo, dicebat esse comprehen one sine experientia,&ratiocinio,Jat cur excludenda est experientia, si inuentio indicationis petitae a magnitudine morbi indiguit longa dc assidua in rebus atque operibus medicis exercitatione cur excludere ratiocinium,&analogismum oportebit, si longam, dc alliduam mentis indag 3 o rionem postulaui t urgeo ad haec opinionem hac ratione demon strativa. Eslenatiae morbi cognitio non innotescit experientia no longa, de accurata mentis indagine et ergo multo minus indicatio, quae ab illa exhauritur. Noscuntur mo hi ex signis,sgna sunt euidentia de sensibus nota, alioquin non essent signa. At sto, obscura sit essentia, rationali Medico non praebebit indicationem aliquampiam sui, nisi postquam fuerit praecognita (non sit modo controuersus cognoscendi modus, neque id laboro, nec id facit ad rem) quacunque id ipsum accia dat ratione: statim succedit inuentio indicationis ipsius naturae,nulla metitis indagatione praecedente, nulla experientia duce, sed solum ex perceptione ipsius naturae. Experiantur, qui voluerint id ipsum in omnib.morbis, ac certe habere o semper veritatem Galeni hoc, imo vero commune omnium rationalium M dicorum decretum, inueniant. Non faciam inductionem in singulis, ne nimis curiosius videar omnia consectati, sed non possum prate r mittere,quod ad institutam disputationem pertinet exemplum,de quo etiam in superioribus pol state diximus, statuamus morbum materialem, hic nuncupo affectum concit

tum ab ipsa cacochymia, Ac a plenitudine, sit plane cognitus nobis generatim, quod ille negotium facit corpori , laeditque operationes ob materiae copiam. Uuis statim non cognosceneam materiam fore vacuandam ita Galenus ex hoc fundamento, vacuationis indicationem inuenit libro de phlebotomia, ac pacsim alibi: sit deinde morbus dependens a materia malae qualitatis, ex hacnat so ra insurgit indicatio, non vacuandi amplius in genere, sed magis speciatim, v euandi cacochymiam; sit tertio illa materia biliosa, indicatio magis particularis insurgit vacuandi bilem, hic nondum fine habet indicationu inventiomam non solum genus morbi, sed etiam disserentia considerare oportet supponito

morbum esse paruum, materiam exiguam.c. . tertianam exquisitam, cuius a

cessio sex horas non attingat, vacuationis indicatio redditur minor, quia pau-i h x x

406쪽

PER MIs SIONEM SANGvINIS LIB. II. 38,

Huic rationi, meo iudicio ex illorum fundamentis ita responderi posset. Motbum magnum habere unam naturam, sed non limplicem. (Dicunt enim fateri se, morbum magnum rem non esse simplicem (veru esse compositam ex pluribus: ideo considerari polle duobus modis: vno quidem, ut morbustitialtero ut magnus.Sed (nisi ego fallor est omnino extra rem eiusnodi explanatio, ut puta,quae minime satisfaciat argumento. Nam esto non sit res simplex, ergo indicationem proferet de sui naturano simplicem,iuxta Galent axioma. Quaero ex illis; ut dicant mihi, quaenam si illa natura, quia ubi hanc ignorauerimus, etiam opus est ignorari indicationem eiusdem, ignoratis autem iis, etiam igno-io bitur remedium. Velint igitur nolint, est necessarium, ut ostendant, natu tam propriam morbi magni, quatenus magnus. At mihi consideranti, quaesiit haec

natura, aliam sane minime inuenio, quam recessum magnum a statu nati arati, in unoquoq; morbi genere, circa quod magnitudo visitur: nam , ut recessus a naturali constitutione sensibiliter laedens, morbi naturam complet, sic paruus recessus, parui magnus vero magni morbi naturam complectitur. Haec* n tura omni magno morbo conuenit: quia itaque magnus recessus, magnum facit morbum,indicatio hui us natur magnum erit remedium huic recessu i proportione contrarium. Audierunt iam quomodo ego sic ratiocinari solea. Nunc

perlustremus,quid alii. Dicunt morbum magnum considerati dupliciter, tum iri ut morbus, tum ut magnus: fateor id ego quoque, sed hae duae considerationes non faciunt aliud,sed alteratum duntaxat, idem est homo Socrates puer di S crates adolescens, ac iuuenis . Idem specie morbus est magnus, qui antea erat paruus, quamobrem eaedem indicationes specie vigent in uno de codem motabo, duntaxat diuersae sola intensione,in eo quod magis ac minus,nam,si refrigerationem postulat morbus existens paruus, ut duo,ubi magnus euaserit ut quatuor, e g. adauctis gradibus, fiet necessarium augere ipsam, usque ad quartum gradum, refrigerationem. Haec ita consoria sunt ration ,principiis medicinae, Galeni doctrinae,ut plurimum admirer,viros hac nostra tempestate praestantes non animaduertisse, praesertim cum scribant omnes auctores huius argumentis o falli plurimum, de conniventes somno habuisse oculos, ut qui ignoraueritica morbo, dc a magnitudine, separatim certam, propriam, ac distinctam indicationem oriri, sed qui in hoc negotio tanti momenti aberrauerant, iudicabunt alii.

Videor ex his demonstrasse magnitudinem morbi absolute sumptam pro sui

natura, de magno duntaxat remedio indicationem praebere. Galenum vero cum magnitudinem considerat ipsam tanquam indicatricem, aut venae sectionis aut purgationis, non intellexisse quamcunq; magnitudine: sed solumo hi materialis de quo duntaxat id vere ac necessario enunciari potest. Propterea nostrum hoc fuit, ac vi sentio, indis'lubile argumentum contra Curtianam o de Giachinam hanc haeresim. Quodcunque indifferenter, dc alternatim sese habet ad duo diuersa praesidia, idipsium unum proprie ac certo per se ac semper ex duobus indicare non potest. Atqui magnitudo morbi a materia proficiscentis sese habet indifferenter, ac alternatim ad duo duiersa praesidia. Ergo magnitudo morbi proprie certo per se ac semper solam venae sectionem i ndicare non potest,ita scripsi longe ante Valesium, ac alios,libro primo tractationis meae Capite quarto, ubi etiam eiusdem argumenti plura, de quidem tanti momenti est noc argumentum, ut quamuis pro dissilutione a Medicis recentioribus excogitentur multa, nihil tamen inueniri hactenus ab illis potuit quod plane satisfaceret, ut ego sentio; singulorum respofiiones afferrem, sed pudet me in rebusso omni probaliter carentib. tempus conterere. Circa privium argumenturii satis

iecundum argumentum , t ab illis proponebatur, hoc plane fuit. Si contra

ria cotrariis curantur,quod est apud Medicos axioma vulgare. de minime dubium qualem contrarietatem licet excogitare inter magnitudinem morbi, de sanguinis missionem pstat vera, Ac mutua contrarietas inter sectionc ven ae, de

407쪽

mmconsideranti mihi locum hunc, alium non inuenio, quam in disputatii me aduei sus valesum: ibi refert primum sese ad ea quae iam diista sunt. Deinde addit: Morbum magnum duas habere indicationes; alteram morbi quam suggerit illius potis limum natura, atque essentia. Alteram magnitudinis, quae iu-Micat sectionem vcnae aut purgationem. Neque absurdum(inqui ut) aut mirum cst. magnitudinem morbi indicate speciem remedii, propterea quia indicatur tanquam remedium magnum, & ad omnes morbos accommodatum. Adiici iant magnitudinem non esse proprium quantitatis, sed magis ad qualitatem pertinere ea ratione qua dixit Aristoteles proprium qualitatis esse, ut recipiatio magis&minus,ut est maior & minor albedo, maior Et minor caliditas. Ac fortasse magnum, & paruum non est proprium quantitatis, ut idem innuit Aristoteles in Praedicamentis aut si proprium est quatitatis, ut visus est Galenus existimare, transfertur etiam ad qualitatem. forteq; dicitur aequi uoce. Nam cum dicimus magnam febrem, magnam apoplexia, non significamus quantitatem,&cxtensionem, sed qualitatem eiusq; vim,ac intesionem:&hoc pacto dicitur etiare medium magnum. Quamobrem de hac ratione morbi magnivido nimirum

qualitas qualitatem, de speciem remedii iure potest indicare. J Haec illi. Quae prolixius fortaste,qtiam quispiam desideraret,explicasse volui,quia senum hoc negotium, in quo scilicet, ut saepe dixi, de hominis agitur vita, ex huius fund

menti explicatione, magnam habiturus est lucem. Ollendo igitur hanc responsonem secundum Galeni doctrinam de Aristotelis non esse admittendam, un-mo vero tamquam rationi repugnantem omnino explodendam. In p. nis itaque cum illis conuenit mihi, non esse audiendum solum propriam , de exquisii istimam cotrarietatem,cum dicimus Contraria contrariis curari vi sed aliquando hanc aliquando alias, quae oppositiones, magis quam contrarietates appellauit cum Atiliqtele Galenus. Sed siue in qualitate, siue inquantitate, siue in loco,sue per se, siue per accidens contraria sint remedia, in

praesentia parum curemus: modo tamen statuamus oportere nos ex ipsi rerum natura inuenire contrarium: discernitur autem, ut cum Galeno loquar,ex hoc

so ipso quod contraria sunt, quae sub uno genere plurimum inter se distant. Ergo si in illo genere quod mediocre est intellexeris (nempe quod inter extrema est

medium infinitam quandam contrariarum rerum multitudinem quq maioris minorisq; ratione inter se plurimum dissideant, inuenies. Ex hac Galeni regi la sic in sto. Morbus magnus, de vacuatio nulla ratione opposita sunt; quia nul lum est medium, a quo aequaliter, aut etiam inaequaliter distent, ta cuius collatione nuncupari debeant contraria. At certe vera oppositio est inter pleone-xiam, aut repletionem,& inanitionem; quod respicens Hippocrates dicebat morbos a pleonexi a sanari vacuatione, dc morbos ab inanitione sanati pleniti di ne Horum enim naturae in collatione ad mediocre in eo getnere plurimum o distant. Est autem id medium, si humores in toto corpore sint mediocris quam litatis : quod multum excedit, quod multum diminutum est infra medium eo in genere contraria sunt.

Amplius contraria sunt, quae inuicem stare non postunt', nam sese inuicem interimunt, id quidem adeo verum est ut in omnibus locum habeat. At posito morbo magno in sui latitudine considerato (ita enim illum acci pium; vacua

tio non est illius contrarium: quis vacuatione omnes cerebi i morbo ,cisidis ac iecinoris, sanati dicet quis omnem intemperiem magnam quis omnem l rationem, vulnus, fracturam, sinum Nam certe quantumuis vacues, nisi propriam illorum contrarietatem adhibeas, numquam sanabis: hoc autem esse G I , leni decretum constat, qui in morbis curandis non solii in contrarium, de con- trarietatem obseruandam esse voluit, sed etiam propriam ad determinata contrarietatem inireniendam praecipit m libro undecimo de Methodo medendi c. secundo .quod etiam ipsum praestitisse in tota Methodo constat, maxime in undecimo libro ubi de putridarum febrium curatione agens omnes determinatas,ac proprias mirarietates antea notatas in capite duodecimo conclusit. Itena

408쪽

illud etiam falsum censeo, venet sectionem omnem magnitudinem morbi minuere, futuram inhiberere prohibere saepenumero. Qui potetit minui magnitudo citra materiam Qui minuetur magnitudo a magna siccitate si minuetur, cur non omnino tollet morbum Si morbus sit exti a venas,quomodo poterit sanari aut minui venae sectione.Sit dolor colicus, sit iliacus sit affectus venti iculia statuoso spiritu, a pituita vitrea, quam utilitatem iis ipsis praebebit venae sectio inauditum, &irrationabile, visentio, decretum. Sed quaeso, si contraretas est accomodata inter magnitudinem morbi, de venae sectionem, explicent iniis hi,quae nam sit ista contrarietas: non est exacta, de propria ut confitentur: ergo

erit aliqua ex tribus oppositionibus ab Aristotele declaratis. at nulla proi sus est oppositio. Quod inductione facta in hunc modum ex Aristotele persuadeo libentius, quod sciam eos viros doctissimos illius lectione plurimum delectare Quadrupliciter opponi alteru altero dicitur, vel ut ad aliquid, ut patet filio, Dominus seruo, unum simile alteri simile; nam hoc ipsum, quod sunt aliorum esse

dicuntur. velut contraria siue mediata siue immediata ut scientia, ignorantiae Virtus,vitium, calor, si igus, album, nigrum, ac alia eius generis. Vel ut priuatiue opposita, ur formae, ac formae priuatio. vel postremo, ut affirmatio, Mnegatio, quae appellantur Aristoteli contradictoria. Magnitudinem morbi, revenae sectionem non esse ad aliquid adeo certum est ,quam quod certiis inurn. x Quis praeterea ambigit non existere priuationem, ac formam i assit malionem, de negationem quaenam igitur erit hcc accommodata apud Medicos hortam duorum contrarietast Dabitur ne fortassis contrarietas aliqua sne nomineZ aut Medici in hac materia dissentient a philosophis, quibus maxime concordes existere, nemo profecto nescit Ego autem cum Hippocrate, Aristotele,Gal no, nulla existente oppositione inter magnum morbum, de venae sectionem, dico veram cotrarietatem essein hac materia recipiendam eamq; inter magnum morbum a sanguine.&venae sectionem reperiti profiteor. Nam sic dicit Hippocrates libro secundo Aphorismorum. Qui a plenitudine morbi sunt, vacua tione curanturi S qui ab inanitione proficiscuntur, sanantur plenitudine, cae- δ' terrarumque contraria sunt remedia. J De sanguinis motu quid erit dubium, motus sursu opponitur ei qui est deorsum intus,extra,ante, retro a dextris ad sinistras, e contra Aristoteli autem haec etiam ipsia esse contraria, quis ambiget etenim contraria sunt, quae simul stare non possint, quaeue sese inuicem cohrumpunt, de quae in eodem genere maxime distant. Plenitudinem, dc euacu tionem este eiusmodi adeo certum est, quam quod certissimum.Galenus porro hanc eandem nouit contrarietatem, cum ita scribit libro undecimo de M thodo medendi : si copiae contraria est vacuatio, defectui contraria sunt alimenta,atque quod exuperat, sanat ablatio: quod deficit adiectio. Ergo longe melius est hanc contrarietatem certam admittere, quam imaginariam quT 're. Praeterea, sic insto ex Galeni principiis. Absurdum est, aliud curari,aliud vero indicare curationem, ut ait libro tertio de Methodo medendi statim in principio.Sic absurdum est, aliudvacuari,aliud indicare vacuationem. Atq; in semguinis missione euacuatur sanguis, aut multus, aut fluens, seu fluxuriis. Ergo sanguinis multitudo pro vacuatione, sanguinis motus pro reuulsione insigne hoc indicabit remedium. Hanc rationem ex Caleni princip:is petitam, si quis non credat, is legat, quae scribit libro nono de Methodo medendi capite undecimo. Ad haec in eo recipere opinionem nequeo, quod dicunt duas simi indi, cationes a morbo magno : unam a morbo, quae exhauritur ab illius essentia, ranatura: aliam a magnitudine; quis enim quaeso hoc admitteret, dari sciliceti dicationem aliquampiam quae a morbi essentia, Ac natura non sumatur ' Galenus passim in Methodo medendi profitetur omnes indicationes sumi a rei natura passimq; in libro ad Thrasybulum de optima secta idem astetit: quodcumque indicat ait: pro sui natura indicat. Hoc principium omnes recentiores admittunt tamquam axioma medicum. Gauasset tus Patauinus, Sebastianus A gemus cognomento Papuella meus consobrinus, ac alii. Hoc si tollas emedio, prin-

409쪽

PER MISSIONEM SANGUINIS LIB. II. 33

brincipium funditus ruit tractatio de indicationibus sed quid hoc dico cur noMaagis dicam, fund: tus ruere medicinam rationalem huic principio inhaerentem indicatio quae sumitur a magnitudine morbi, si non exhauritur1 rei natura Nessentia, a quo potetit exhauriri, sic certe haec opinio mihi videtur parum consonaveritati. Amplius accipio mihi rationem Galeni contra Asclepiadem qui dicebat parum referre,quodqiuspiam sumat pharmacum, siue bilem flauam siue pituita, siue melancholiam vacuet, quia pharmacu mutat, vertit, alie-hat, corrumpit (hunc in modum habet Galeni dictio) in sui naturam, qualist, o cunque fuerit is humor, qui trahitur. Deinde non illam, quae sequitur utilita . . tem in humoris noxii purgatione fieri ait, sed communi ratione vacuationis rrefellit hunc quod si qui moibo regio laborat, sumpserit pharmacum purgans pituitam maxime laedet ui ;contra maxime iuuabitur sumendo pharmacum bilem purgans sic si leucophlegmaticus potauerit pharmacum ducens bilem, no xam contraheti, iuuabitur, si phlegmagogum biberit. Addito quod si medicinae purgantes sola ratione vacuationis iuuant, cur non secamus venas omnium hominum, siue sint tenues, siue crassi, siue morbo regio, siue atra bile laborent FHqcratio vetere illos validissime videtur: na si venae sectio iuuat omnes morbo magno oppresses non ratione propris ac determinatae contrarietatis. Omnib.citra discrimen adhibenda esset phlebotomia: frustra exhiberentur medicamenta purgatoria, frustra corporis habitus consideraretur, ac frustra tot disti nctiones in hoc remedio adhiberetur, quot Galenus prccipit. Ergo sanguinem mittemus ipso sanguine peccante, aliis autem humorib.a sanguinis natura,& distanti b. de separatis purgante utemur pharmaco, quod particularem humorem attrahena divini habeat Galeni testomonio libro de Meth. medendi c. 6.Postremo,quae de magnitud ne morbi dicunt ostendentes magnitudine morbi non tale quantitatem, sed qualitatem,ac ita etiam magnum remedium qualitatem vocat : si que qualitas qualitatem, & remedii speciem indicabit. Hoc inquam aut fauet plurimum mihi, aut non consequor quid sibi animo conceperint. Nam sio morbus magnus est qualitas; remedium magnum est qualitas,ergo morbus magnus indicabit magnum remedium, sibi contrarium, quod nos in hac disputautione profitebamur. Videant interim hanc esse indicationem inutilem in a tis operibus, quia nos non sinamus morbum magnum in genere, sed hunc in specie atoma constitutum. Ars Medicorum rationalium non debet in solis unia uersalibus 5e communitatibus insistere, ut faciebant Methodici, sed diuisuis Methodi beneficio debent progredi a summis generibus ad infirmas species,at que inuenire proprias indicationes, contrarietate sq; determinatas, ut insuperioribus diximus. Sed haec de praesenti disput

tione atque de secundo hoc libro dicta

sint satis.

410쪽

PER MIs SIONEM SANGUINIS LIB. III.

Recentioram optat ouis rationes.fundamentas explicantur.

SI quae ab illis scrip a sunt, lil genter intueor,in eam opinionem peruenisse videntur mi hi, Dagis ex mala verborum quorundam Galeni intelligentia,qua exeu: denti aliqua ratione ducti. Nam solis inhaerent verbis,quae suo etiam modo interpretantur.

Primum maximam vim putant inesse in iis quae tradita sunt ab auctore quarti libri de ratione victus in morbis acutis quem illi nomine Hippocratis sem- ' percitam nam textu decim onono de hilae tribus scopis, &: praeclare & dili, genter agit, nullam adhibens dist nctionem: quem sermonem admiratur Ga-icnus,cur inter sentent a, apboris licas minime reposuerit. Secundo ex Galeno idem probant, qui libro quarto de Methodo medendi

capite sexto, ita luculenrer scribit. Si valens sit morbus una cum virium robore nemo est mariis operibus exercitatus, qui non sanguinem detrahat exceptis tamen a sermone pueris lacrursus libro de sanguinis missione capite nono. Recte(inquii admonemur iiiiis,' u devictu acutoiu proposita sunt,ut sanguinem mittamus, ubi morbus sit magnus, aeger florentis aetatis, de illi robur non desit J atque iterum. I i ta sunt (ait) quae continent digno tionem mittendi san- ' guinis. moi bi magnitudo, aut praesens aut imminens, aetas vigens, de robur virium J Haec(inquiuni firmisi una sunt,atque apertissi ma, ut nullis sophitharum argutus redargui possint. Tertio dii Diunt exempla ex Hippocrate& Galeno ad exercenda nouitiorum ingenia. Ex Hippocrate quidem Historiam Pythionis initio libri te itii de morbis vulgaribus,quam enarrans nullam venc sectionis mentionem facit.Galenus autem in commentario asserit, id remedium fuisse necessarium: propterea detractum Pythioni fuisse sanguinem, licet in enarratione omiserit. Nece statem vero illius remedii ex duobus colligere videtur primum quod Pythion morbo laborauerit periculoso,deinde quod infestantibus magnis morbis sem- ' per Hippocrates missione sanguinis utatur. Amplius in eo etiam nobiscum disputant, an venae sectio remedium sit praeseruariu um,an curatiuum,contendentibus nobis semper praesei uatiuum esse, cum Galenus eam admittit ob sola magnitudinem morbi citra plenitudinisa sectum ulli vero asseuerat essem per a sola magnitudine morbi indicari, tu curatiuam, tum praeseruatiuam sanguinis missionem esticiunt. Quinto, quia nos contendebamus plenitudinem magnam indicare sanguinis mistionem ratione vacuationis: Plenitudinem vero futuram, aut morbum magnum futurum, a plenitudine particulari, disputant accerrime,contra futu- o ram Plenitudinem asserentes mei umexillere figmentum,&numquam fuisse a Galeno excogitatiam. Sexto in morbo magno duas indicationes constituunt, quarum una sumebatur a morbo, ut morbus: alia , ut magnus. Illam sumi a natura rei S essentia, de causis morbi: hanc vero non abessentia, sed a magnitudine. Atq; hanc perpetuo,dc per se indicare sanguinis detractionem: fuisse ab omnibus,qui hactenus de hoc argumento scripserimi praetermissam, ec ex huius ipsius ignor itone turpiter admodum aberrassi: omnes.

Amplius de plenitudine disputant longe aliter quam nos ipsi scripserimus

libro secundo de ratione curandi per sanguinis missionem. Solum admittentes illam indicare venae sectionem quatenus indicatura causa morbi; id est, ut morbum facit; hunc tamen considerando ut magnum, praebere indicationem de sanguine mittendo, nulla plenitudinis affectus sectas' mentione. Addunt etiam alia,quae conli

Dent ut virtute in superioribus.