Raccolta d'opuscoli scientifici, e filologici. Tomo primo cinquantesimoprimo 16

31쪽

grandi est,tam anum turpem, rugo-Lm, edentulam, deliram, aversantur, respuunt, derident, exsibilant, inseactantur. Quid litteratorum hominum

Conventus, quas Academias vocant,

nullo non in Italia angulo instituti num, nisi ad italica recitanda atque audienda, celebrantur Ecquem jam Italorum non propemodum pudet latinum aliquid in ejusmodi Conventus afferre e Libri vero si qui eduntur non-ne plurimi sunt italico, vix aliqui latino sermone conscripti Quin etiam permulti Italorum sunt, sui itali cel lina ipsa perscribunt quique ob eam rem modo videntur latinam linguam didici e ut latina scripta perditunheant, me omnino nos latinis ullis literis indigeamus, imo ne discere aut unde aut quae didicerunt ipsi

possimus. Nam quo illa tanta nonnullorum latinos veteres, eos sertim, quorum es frequentior in Gymnasiis usus , ita lice interpretandi eura studiumque pertinet, quidve est tandem tactura i nisi ut paullatim latina scripta, tanquam minus jam necessaria, negligantur iisque neglectis ex quibus omnis latina lingine co- u

32쪽

3a Hieromymi agorear ignitio petitur , olim homines latine

nescire cogantur erat vero quantam

perniciei putatis Iuventuti Latinit, iis studiose, quantam industriae moram esse allatam quantam desidiam animis, quantamque securitatem istis istorum interpretationibus, ingener, tam Qui si id agunt, ne sint otiosi, ne omnino nihil agant, pergant, et me licet, latinorum scripta Italiceri terprerari edant etiam interpretationes istas suas, si volent. Inepto libros, modo emere non cogaris, edia suis auctoribus ferre animo aequo possis Verumtamen eo negotii sui fructu contenti sint hanc extare otii ii rationem satis habeant nihil praeterea petant, nihil sibi arrogente neque putent, se quicquam vel latinis. literis non nocere, vel italicis interpretandi ista ratione prodesse. Namque hanc scitote, Florentini astetri tum ab istis Interpretibus, tum a reliqiris Italico, non Latino sermone scribentibus causam, cur id faciant: quod nempe plurimum & homines It licitalicis scriptis adjuventur, Italicum nomen italicis quamplurimis scriptoribus il Iustretur. Nam latina qui-

33쪽

dem , inquiunt, ignota sunt Italis, neque vero nisi, longo tempore . multo labore nota esse possunt Cur non igitur potius latina ista italice hominibus Ita tis proponamu , atque ita eos labore discendi latinam linguam levemus celerius ad doctrinarum Cognitionem ducamus An

Latini graece latinis hominibus scribebant An-non graeca in latinum transferebant An non plane id agebant, ut graecis literis non indigerent An- non Graecorum omnem doctrinam ad se transtulerunt An .non ita immo talem sibi gloriam compararunt, pr clare de literis ac de iteratis meriti, qui quidem non modo suos, verum nos etiam praestantissimas quasque facultates suo, hoc est, noto sermone docuerunt. Cur non idem Italis permittature Cur non ita Scriptorum4 mulsi titudine praestantia Italicum nomen possint Latinorum exemplo illustrare e Iam est apertius, quam ut testificatione mea indigeat, Florentini istos, qui haec loquuntur, latina linguae non

decus, sed caput, ut ajunt, petere .

34쪽

Latinis contenti essent exempla commemoraria quasi vero, ut hoc primum causa firmamentum labefactare incipiam, aut ita Latini sua adamarint utramca contempserint, aut ita latina perfecerint, ut eadem Graecis non

indigerent. Quod si unquam Latini contenti suis esse potuerunt, ait id certe per ea tempora, quibus Tullius, Virgilius, Horatius, aliique praestantissimi Scriptores floruerunt, quorum tum doctrinae tum sermonis elegantia factum est, ut illorum illa aetatem auream nominaremus. Atqui Tullium

ad Demosthenem, Virgilium, ad Homerum, Horatium, ad Pindarum, alios item ad alios ex graecis Scriptoribus. totos se contulisse scimus: eosdemque Romanis ac Latinis hominibus fuisse

auctores, non Xemplo modo , ve rum etiam voce, ut Graecorum volumina diu noctuque sibi putarent manu esse versanda. Erat jam Eneis iuta , divinum hominis opus, toto LM tio vulgata, Latinorum omnium te stimoniis quorum nonnulla consignata literis ad nos usque pervenerunt iudiciisque comprobata . Ex Homeri

tamen, tanquam fluentis haurire affusus,

35쪽

hisus suos necessaria Latini Poetae non desistebant. Aspice moniden eorum ingeniosissimus atque elegantissisnus

denci a quo, ceu fonte perram, alum Pieriis ora rigantur aquis. Exacta autem aurea illa felicique aetate , cum Latio nihil deesse videretur, quod quidem ad liberales quasque disciplinas pertineret, quod non ab suis ipsorum Scriptoribus Utractatum&perfectum esset, graeca tamen studia a Latinis non modo non negligebantur, verum a prima usque pueritia diligentissime colebantur. Ex quo illud est Quintiliani b Rhetoris sane doctissimi sermone graeco puerum incipere malo .... quia disciplinis Poque Graecis prius iustituendus est , unde in nostra fluxerent.' Mirari igitur satis non queo, potui se Italica lingua amatoribus idoneos videri Latinos, quorum exemplo Itali ad latinam linguam negligendam ,

& suam modo frequentandam uterentur: cum illos tum quoque, cum sua satis multa eaque perfectissima haberent, graecis tamen esse usos videamus.

36쪽

Nam illud, opinor non dicent, me liora facta esse ab Italis latina, quam ab Latinis, ea sint facta . Quod si dicerend quis non eos risu potius

quam oratione esse refutandos put .ret At certe, inquiunt, multa Graecorum in latinum Sermonem mani homines convertebant. Primum nescio, an tam multa ea fuerint, quam putatis, quam multa sunt ea, quae vos ex latino in Setinonem Italicum convertistis . Sed fuerint sane . Quid tandem id ad rem pertinet j Num, si quando hoc fecerunt, non utilitatem. aut suam, aut suorum sequuti sunt, sed graecarum literarum interitum quod vos de Latinis in latinis convertendis, cogitatis desuetudinem inducere

voluerunt Quaedam e reco sermone Cicero in Latinum transtulit; Arati phoenomen , Xenophontis OecO- .nomica, Platonis Timaeum; eaque asino dum adolescens, annos vix tres

Qviginti natus. Qua quidem exercitation id consequi modo voluit, quod se quoque adolescentem alia quadam non dissimili si assecutum L. Crassus apud eumdem Ciceronem libro primo de Oratore testatur. γ

37쪽

ustus adolescens , ut summorum ratorum secas rationes explicarem φιibus lectis hoc assequebar, ut, cum a , quae legerem graece , latine re derem , non solum optimis verbis ut rer,' tamen usitatis , sed etiam e primerem quadam verba imitando 'quae nova nostris essent , dummodo. essent idonea . Idem plane Christi num illum Ciceronem , Paulum e-gnerum cujus hominis non mea tan tum, sed omnium Doctorum Sententia, quo similiores, eo meliores Italioratores evadunt, tantumque ab sum ma persectione, quantum ab Segneri imitatione recedunt idem , inquam, spectasse arbitror Diatiem Ciceronis in Verrem rationes septem, quas habemus, non modo multum

& saepe legisse, atque adeo descripsisse, sed etiam Etruscas fecisse memoria proditum est. Eodemque consilio usum praestantissimum Poetam To quatum a sitim Virgilii fineidem italice reddidisse id quod scriptum apud nonnullos video . existisnare debe-

inus.

Hoc ego non reprehendo . Italice stri,

38쪽

seripturis utile est , quemadmodum

olim latinis latine graeca convertere,

si iis horum latine scripta, Italica interpretando facere. Neque vero insis modo, verum iis etiam , qui latine nesciunt, est id vehementer utile: Cujus similem utilitatem, si qui latine olim graeca interpretati sunt, sibi et

iam proponere potuisse, non nego Verum tota haec ac talis interpretandi ratio, quam vim tandem habet Numeam, ut parvi eum sermonem faciamus, qui est in alium interpretatione comversus 'Immo eam, ut magni eos ipsos sermones aestimemus, in quibus comvertendis, sive ad suas, sive ad suorum utilitates, doctissimorum In te pretum industria elaboravit. Quantum igitur ad negligendam latinam linguam valere debet, quod isti dicunt latinos homines fuisse latine graeco rum scripta interpretatos quasi ea re illi Italis licentiam dederint, Italicis suis solum interpretationibus, omissis latinorum scriptis, utendis' Quid c Illa ni utrumne valent Nimium claborem in latinis addiscem dis, tempus impendio cui incommodo Italicis literis occurrio Videte

39쪽

quantum inter meum atque istorum judicium intersit, Florentini Ego enim sic statuori multo esse ad diuturnitatem longius, multo ad laborem , molestiamque gravius, si vernacula lingua , quam si latina, ctrinae artesque tradantur. Etenim si hoe fiat, satis est latinam linguam ab literarum studiosis perdisci id quod labore certe aliquo , at non admodum improbo , at non sane diuturno consequi non hebes, neque indiligens quivis potest . Fac autem in earumdem literarum tractatione a singulis

quibusque gentibus linguam usurparivernaculam. Proh Deus Immortalis lQtiis tanta mentis aciei ditiis reperietur, qui non animum plane despondeat, a studioque doctrinae deterreatur, ubi sibi siquidem velit eruditionem etiam peregrinam, atque exterorum hominum doctrinam non ignorare praeter vernaculum, graecum etiam, Latinum, Hebraicum, Illyricum, e sicum, Po Ionicum, Sarmaticum, Anglicum, Scoticum Hybernicum, Batavum , Germanicum , Hispanicum Gallicum, Italicum, omnes denique omnium Scriptorum sermo hes esse co

40쪽

η γ Hieronymi aramar ignoscendos intelligat Certe, qui MI

ipsos Latinos graece, non latine scripsisse mallent, ut homines studiosi unam modo linguam, non duas, tonunc fieri necesse est discere cogerentur id optant, quo multum profecto humani ingenii imbecillitati, in

hac vitae brevitate consuleretur. Isti autem misericordes homines, atque humani, ut nos labore latinam Linguam discendi levent, tum latinam. ipsam nos discere, tum reliquos omnes praeterea cogunt . Quid quod majorem etiam , quam nobis, laborem posteritati, atque onus imponunt pVere enim ait Horatius ut Sylvae foliis pronos mutantur in annos Frima

cadunt ita verborum νetus interit aetas,

iuvenum ritu forent modo nata Dgentque. Quod sane ita esse, latinae linguae, atalicae ipsius, denique omnium, quae sunt, aut fuerunt, tam multis vicissitudinibus, quas non longis annorum intervallis contigisse con stat , Iane omnes intelligunt. Ergo, si Italica quoque , quae nunc viget quamque isti nos unam discere ne alias cogamur, volunt, confectis alia attot Saeculorii cursibus, obsolev