장음표시 사용
211쪽
habet ese diminutum , puta esse cognitum, vel volitum . Vnde relatio quae habet terminum habentem esse diminutum , non potest vere dici realis, quia relatio nunquam habet vinus euse, quam terminus ad quem est. Alio modo potest dici rationis. quia ter munus eius est nihil ut est de relatione quae est inter contradi toti . . Te tio modoIotest relatio dici lationis, quia est fabricata per aetum collatiuum . Relatio tendentia non dicitur relatio rationis, quia erminus eius stillatis sciat patet, obiectum enim in esse cognito non es nihil, cum sit summet obiectum cognitum . . Nec
icitur relatio rationis tertio modo. Tum quia relatio rationis tertio modo non est nisi inter extrema, quae ambo snt cognita: quia talis relatio causatur ex comparatione extremorum , di comparatio extremo i uni nequit fieri,
nis ambo extrema sint cognita; sed
ista tendentia est in actu praecedente comparationem , ergo non est per comParationem . Tum qiua ista relatio tendentiae necessario sequitur
suum fundamentum, idest notitiam, quod non est dicendum de aliaua relatione causata peractum intellectus. Relinquitur ergo , quod dicatur relatio rationis primo modos quia scilicet
terminatur ad obiectum cognitum :& ita esset realis, si non deficeret sibi
una conditio relationis realis. Notandum tamen, quod in notitia abstracti uae ne dum possumus. ponere relationem tet minatam ad obiectum, quae sit relatio rationis primo modo . Sed etiam possumus in ipsa ponere aliam
relationem terminatam ad obiectum, quae dicatur lationis tertio modo,quae
relatio causatur ex com Paratione notitiae ad obiectum, & obiecti ad notitiam .' Vt quum intellectus intelligi t actu recto rosam in hyeme, potest postea actu tectexo cognoscere illam cogia itionem, quam habuit de rosa , ac illam conserie ad Iosam cognitam a& ex tali comparatione relinquit, stucaulat in illa cognitione cognita peractum reflexum, Et in obiecto cognito, quandam relationem rationis. Ex
his ergo patet, quod in notitia, tam
inmitiua , quam abstractiva ponitur quaedam relatio, quae vocatur tendentia formalis, vel activa, qua tendentia notitia dicitur formaliter tendet e
in aliud, sicut actio de genere acti nis est qua agens dicitur formaliter agens : tu talis tendentia est relatio
necessario insurgens inter extrema ex natura extremorum, & non inest extremis per actum comparatiuum s ,
vel per alium actum intellectus. Sed hic insurgit difficultas. An scilicet ista tendentia sit relatio primi, vel secundi, an vero temj modi relativorum . Huic dissicultati postumus respondere tripliciter. Vno modo nullam ponendo relationem realem,'uel rationis in obiecto cognito ad ipsam notitiam 3 sicut quidam nullam ponunt relationem realem, vel ra. ionis in Deo ad
creaturam . Secundo modo ponendo in obiecto cognito relationem rationis ad notitiam intuiti uain, vel abstractivam; qualem relationem quidam ponunt in mensura ad mensura bile I.3Tertio modo ponendo rei tionem realem in obiecto cognito per notitiam intuitiuam, in obiecto vero cognito per notitiam abstractivam ponendo relationem, quae dicatur eodem modo relatio rationis, sicut dictitur illa, quae est in notitia abstractiva ad obiectum . Si ponamus nullam
esse relationem in obieceo, vel si aliqua ineli, quod illa tantum sit relatio rationis. Sic dicendum est tendetati esse relationem tertij modi. Si autem in obiecto ponimus relationem aliis quam ad nomiam, quae sit realis, si illa quae est in notitia est realis; vel sit rationis, si illa quae est in notitia fit rationis. Sic dicendum quod tendentia est relatio primi, vel potius secundi modi relativorum . Sed quid se
212쪽
obie- et ion is dilutio. In tertio modo re
tia , seu concipian sit relatio mutua
cundam veritatem est tenenduno γDico quod si volumus tenere tertium modum relati uorirna esse praecise rei tionem mensurabilis, seu mensurati ad inensuram ; sic dicendum . Quod cum relatio tendentiae non sit relatio mensurabilis, nec mensurati ad mensuram, vi ex.q.i3. quot. Scoti, & ex supradictis patet, ideo ista relatio tendentiae non erit in tertio; sed in secundo modo relati uoi um; reducitur enim ad modum illorum relativortim, quorum relationes in dantur super potentiam aliuam, & passuam, quia tendere videtur quodammodo agere, & intendi videtur pati. Tuncque secundum hunc modum dicendi, ponenda
esset mutua relatio tendentiae inter
actam, & obiectu no. Quod si obij-cias quia relatio secundi modi est re iis, sed tendentia, quae eli in notitia abst activa, cst rationis relatio, Ergo non potest esse secundi modi. Dicitur, quod relatio secundi modi dicitur re iis, quia non est causata per actum intellectus: cum hoc tamen stat, quod possi dici rationis, quia erus fundamentum , vel terminus habeat este diminutum. Si autem tenere volumus, relationem teriij modi non esse praecise relationem mensurabilis, ac mensurati ad inensuram: sed quod in hoc
modo ponarur etiam quaelibet relatio creaturS ad Deu, ut ait doctor. I. d. 3 o. q. 2. nec non quaelibet relatio actus,&habitus ad obiectum terminatim mos quod multi assimant. v.met. sic diacendum , tendentiam esse relationem tertii modi. Notandum quod hic t quor de relatione actus, & habitus ad
obiectum terminatiuum , quia actus habet ad obieetum motivum, ut tale, relationem causati ad causam, quae r ponitur in secundo modo relativoru .
An vero tendentia, seu concipi de quibus idem est iudicium, cum realia ter dicant eandem relationem ) sit rotatio mutua, vel ne λ Dico quod duos inuenio modos dicendi de relata uis terti j modi. Quidam, ut Ocham. f. Inter re iad.3 o. dicunt i relativa terti1 modi dici latiua ter ad conuertentiam, sicut, & relatiu a iij modi aliorum modorum, & ita in tertio mo an sit inudo ponunt mutuam relationem rea, tua rei
lem, sicut in alijs modis. Alii dicunt. tio. quod tertius modus per se diti inguitur ab aliis; quia in duobus primis est mu-
tua relatio realis, &in tertio non est mutua relatio realis. Et tenentes hanc opinionem diuersificantur inter se. Nam quidam dicunt in tertio modo relativorum non esse mutuam relationem, nec realem, nec necessario ra tionis . Cuius opinionis viaet doctorem esse. I.d. Io ibi enim respondet
do ad primam quae1lionem dicit. Quod
propter relationes cieaturaru ad Deli, non est necesse ponere aliquas relatio-
nes in Deo ex tempore: qisia in relati uis tertii modi alterum praecise rese tur ad reliquum, sed reliquum no refertur, Ied tantum est aliquid eius, ideli eius terminus. Et nota i ene lypraecise , quia propter illud vel bum videtur doctorem nec realem nec rationis relationem ponere in aliquo relativo. Quidamvero ali , ut Ant. And.
V.nact.q. I 1. dicunt, inter relativa te
iij modi non esse mutilam relationem realem, sed bene est mutua relatio, sic intelligendo, quod scilicet in uno e tremo sit realis, & in alio rationis. Si volumus tenete primum modun dicendi quem tamen Scoti sis negant dicendum est tendentiam, ac concipi in notitia intuitiua esse relatione is imutuam realem. In notitia vero a
stractiva est mutua relatio rationis; non tamen causata per actum intellectus. Et iuxta hunc modum dicendi forte loquitur doctor. .mct.'.Xj. cum ait. Relationem intelligibilis, &intellectus esse in utrociae realem. T nendo autem secundum modum diacendi positimus dicere, quod in actii est relatio tendentiae in obieetum; sed in obiecto nulla est relatio tendentiae ad actuno. Quod fi quaera, tuo mu- A a x Vo
213쪽
do ergo obiectum dicitur intentio ,
seu conceptum, ac cog uittin λ Diaco quod sicut Deus dicitur creator ii quantum terminat relationem creatu-Le ad se ipsum, & non per aliquam relationem existentem in ipso , ut multi dicunt. Ita obiectum dicitur intentio,. dicitur cognitum, ac conceptum , ii quantuin tei minat relationem tendentiae. Et lucundunt hunc modum dicendi videtur doctorem definire conceptum m Theorem. curn ait. Conceptum esse,quod actum intelligendi terminat. Similiter videtur Triaretum loqui secundum hunc modum dicendi , cum super primum de anima. q. I. t. a. sub. 2. ait. Quod esse cognitum nil aliud est quam res cognita . Et in
Isse coia fine solutionis illius dubitationis di-onitum cit, quod illud esse cognitum non est
euid. intellectio , sed res cognita , quae te obiectu minat intellectione in . Etiam Sc habetesi tu S.q. 3.quol. art. 2. dicit. ' Peractum se cooni co itionis obiectum habere esse coiatum per glarium a. Si autem tenere volumus actu co- vltimum modum dicendi. Sic dico, uitionis quod in obieeto ponenda est mixtam relatio rationis, qua resertur aci adium: talisque relatio appellatur tendentia passiua, seu obiectitia, dicitur etiam
concipi passilium, ac re litio passiuae
cognitionis, qua relatione obiectiundicitur formaliter in tenetio , dicitur etiam conceptum, ac cognitum. Hunc modum dicendi videtur Franc. de Mai. tenere . Nam in primo sente tiarum. q. x. Prologi , &d. 22. q. r. dicit
uda esse cognitum potest accipi vel
ormaliter, re sic est ens rationis, ac euitu: diminutum. Vel sundamentaliter,&inio iunii fices Obiectum. Dicit ulterius quod .. obiectum ut cognitum est tantum ens rationis, licet quod cognoscitur saepe fit ens reale, ouam esse cognitum ait
ipse in dicit relationem passiuae cogni-
Nonas. S'.q. a. prologi dicit. Obiectum in esse cognito quod vocatur conceptus secundum via ana conceptus acceptionem elae quoddam conum tum ex ente reali, & ex ente rationis , quia obiectum quandoque est eras reale, & hoc quod est esse cognitum estens rationis. Hos tres modos dicendi tangit doctor in Theoremat. petitione. 6. Ubi declarando quid est obiectum esse in intellectu , ut actu cognitum, dicit. Hoc non esse, nisi obie- Obiecisietum habere relationem actualem ad esse in in intellectum; vel intellectum habete , tellectu , relationem actualem ad obieetuita; vel ut actu Vtrunque ad utrunque . Huius di- coSnitus unetitiae prima pals videtur intelli- quid. gendam esse de i clatione actuali reali.
Et lita tangit primum modum dicendi
ponentem relarao nem realena in obiecto ad aetimus. Secunda pars illius disiunctivae ii velli endae it cum prae cisione, aliter non differet ab aliis duabus partibus. Et ita tangit secundummo lum dicendi. Tertia pars non debet intelligi, quod utrunque reseratur ad utrunque relatione reali, sed quod unum reseratur telatione , quae non sit causam ab intellectu , alterum ver o reseratur relatione caulata ab intellectu : Et nota quod doctor ibi supra accipit intellectu pro intellectio: Intelle. ne, & non pio potentia ita ellectitia: ctus quo quia relatio obiecti ad potentiam im inplicistellecti ualia est in secundo modo rela- teristi uoraim, cum sit relatio mouentis ad mobile, vel activi ad passivum , ut di
cit docror. 3 . q. pi ologi sententiarum. Vide ad hoc Zertuam primo met. q. t a.&.s .met.q. I 8. Nec etiam per relati nem mouentis, ad activi oniectum dicitur esse in intellectu, ut acrii cosnLrum,S doctor ubi supta loquitur deis Intentio relatione, per quam obiectum dicitur obuia is
esse in intellectu. ut actu cognitum . icu
Hic sorte aliquis dubitabit , an hoc cognitu, conciri passuum, seu hoc esse cogni leucocitum sol maliter sumptum, seu illa ten. passiadentia Passilia, vel obiectiva sit relatio uuan sic
rationis fabricata per actum collati- rem ro-inim intellectus. Dici potest,' uo cau nis causa fatur per actum coparativum; nec eius ta P actu caulatio pretiipponit actu coparatiuu. collativu
214쪽
uplex. Probatur, supponendo, quod obiectu non dicatur actu cognitum, nisi per relationein rationis actualem existentem in ipso. Hoc supposito sic arguo. Actus per quem prius intelliguntur
obiecta, quam comparentur, praecedit actiun comparativum, quia non possunt comparari obiecta, quae non praecognoscuntur. Tunc quero,an in illo
prioli obiectum sit cognitum, vel ne psi dicas quod sic, ergo in illo priori inest obie to aliqua relatio rationis,quq non erit caulata per aetum comparatiuum, s ed per illum a tum rectum, quo cognoscuntur obiecta. Si dicas,quod in illo priori non e it cognitum, ergo nec in polleriori signo poterit comparati ad aliud obiectum, vel ad cognitionem ipsam. Item relatio rationis causata per actum comparatilium in tellectias non fundatur nisi in obiecto Prius cognito,ut declaratumest in uniuersalibus Scoti; ergo si esse cognitum dicit relationem causatam per actum comparativum intellectus, aliud esse
cognitum pr cedit hoc esse cognitum, sic procedendo in infinitum. Quod
non videtur esse verum . Dicendum ergo, quod esse cognitum, seu tendentia obiectiva, leu concipi passivum est relatio rationis causata per actum roetum,& simplicem. Non nego tamen uin detur etiam esse cognitum, quodi per comparationem intellectus,c parantis obiee tum cognitum ad aetiim cognitum actu reflexo , quod esse co- enitum videtur doctorem ponere i
igi vir ex his , ouod duplex est esse cognitum , quoddam eli causatum peractum comparativum intellectus, de tuo doctor ubi supra loquitur. Quodam est causatum per actum rectum,&simplicein, de quo loquitur Io. de Bal
loqui de hoc eodem,cum ait. Esse intellectum non est ab anima fabricatum sicut entia ficta sunt autem entia fiet is udum i phim, entia causata per actu
comparatiuurn led forte est quoddam. derelictuin. Item Io.Anglicus, de B netus videntur ponere concipi passivuesse derelieitam, seu causatuni per ac si rectum, de simplicem. Quod patet indefinitione iptius concipi passivu min, posita abringlico in suo lioelio deprimis, e secundis intentionibus,qui. definitio conuenit etiam tandemiae ObI
eitue sumptae, ac esse cognito formaliter sumpto. Ait enim concipi pastiuum ene ens rationis passive derelictum in obieeto per attactum,vel contactum vigorosum potentiae intellecti- 4entia uae applicatae ad ipsum. Pro huius de 'obiectis finitionis intellectu tria sunt notanda. ua, seii es Primo duplicem esse contactum, ma se cogni. thematicum i cilicet, & igOi oliun , tum tor- seu , irtualem. Contactus mathema nialiterticus est cum extrema sic se tangunt, sumptu quod eorum ultima dietatur cste simul. . Et hoc modo partes lineae,superfici Q a colaetiis ac corporis dicuntur se tangere. Con duplex, tactus autem virtualis eli cum agen colaetus virtutem habet sup: a passiim. Et hoc nolite S modo dicimus 1 olem tangere ista inseriora , cum agit in il l a , . Intellectus non dicitur tangere obiectum primo modo, quia non est subitantia corporea quanta; & talis contactus non co- uenit substanti nisi ratione quantita tis . Relinquitur ergo, quod attingat, seu tangat obiectum contactii virtuali, inquantum scilicet habet virtutem si pra obieetum. Secundo notandum, quod intellemis habet duplicem vir- sit t. s ha-tutein lilyra obiectum. Ulla est, quia bet dupli potest illud transferre de ordine mate- cem vir risiui ad ordinem sol ritualium. Alia tutem sit est, quia poteli illuci facet e de poten . p ra o ictia intellectum actu intelle tuni. Pii- citu a. ma virtus conuenit intellectui agenti inquantum 1 psius est caulare speciein intelligibilem; nam causando speciem iotelligibilem alicuius obiecti relucentis in phantasmate,dies is quod illud
transfert de ordine in ordinem . Et hoc est facere de quo communiter intelligitur Philosophus 3.de anima tencom. I S. cum ait.. Intellectus mentis est virtualis
215쪽
Specie intelligibili,& intellectione quo intelle
tione intrinseca, vel extri- seca λ est omnia sacere. secunda virtus co duenit intella tui cuius est causare ii ut ellectionem, vel sit agens, vel possibi
lis non curo modo. Te tio notandum, .
quod species intelligibilis non in per
quam, tanqyam per princi rum for male agendi , intelleetus tangit cibi etiam, seu transfert illud de ordine iniordinem. Nec intellectio est qua est cstiue intellectus tangit obie tum, &facit illud de potentia intellectum actu intellectum. Sed est qua tanquam perestectum eroductum: vel quia formaliter in ratione medii intellectus dicitur tangere obiectum. Quo modo dicimus, solem lumine, ac influentia agere in illa in seriora: nam lumen ,vel influentia non est ratio formalis agendi
soli, sed est cilectus productus,vel medium quo sol agit in haec in seriora, &illa attingit. His praenotatis dico, quod haec definitio ipsius concipi pastu i debet intelligi de contactu virtuali quo
intellectus tangit obiectum per interulectionem, quia per talem actum in tellipendi causatur, seu derelinquitur quidam rei pectus in obiecto cognito,qni dicitur tendentia obiectiva, vel cOcipi passilium, vel esse cognitum. Hoc praenotato, dico ad id quod secundo principaliter declarandum erat in hac quaesticne. Quod si in obiecto non sponitur tendentia passiua, seu concipi passivum, quo formaliter dicatur conceptiim,veI imentio: Sed dicatur praecise intentio, vel conceptus inquatum terminat conceptionem , seu tendentiam actionis intellectus. Sic obiectu dicitur intentio,dicitur conceptum, ac cognitum denominatione cxtrinseca. Quia denominatio extrinseca fit cum denominans non est in denominato, at tunc id, per quod obiectum dicitur cognitum, conceptum, vel intentio , non est in obiecto, sed in actu intellectus : quia secundum hunc modum dicendi, ponitur tendentia, ac concipi solummodo in actu intellectuς, & non in obiecto, ergo &c. Si vel b in obiecto ponitur aliquis vespectus rationis, qui dicatur tendentia passiua, vel obteiactitia, ac concipi passivum, & esse cognitum , quo respectu obiectum dic
tur semialiter intelio, ac conceptum,& cognitum. Sic obiectum dicitur donominatione intrinseca intentio, ac conceptum: quia tunc denominans est in denominato. QvANIVM AD tertium principaliter declarandum. An scilicet obiectum dicatur conceptus, & intentio, ut est stib concipi, vel ut sumitur cum concipi. Dico quod si obiectum dicatur intentio, SI cOceptus denominatione e
trinseca, nulla est Oscultas: quia tuc obiectum non potest sumi sub conciapi , vel cum concipi. At si obiectum dicatur intentio, & conceptus denominatione intrinseca. Sic dicit Bonetus,& Io. Anglicus in tractatu de primis ,& secundis intentionibus, quod intentio dicit rem sub concipi,& conceptuIrem cum concipi. Sed contra quia aut isti accipiunt nomina intentionis, &conceptus, ut debent accipi de rigore sermonis.&Aut pro ut sunt in usu apud doctores. Sed nulla videtur ratio,qua
re de rigore sermonis intentio magis debeat significare rem sub concipi , iaconceptus rem cum concipi, quam 'e couerso . Nec etiam doctores qui imloquuntur de conceptu accipiunt communiter conceptum pro obiecto cuin
concipi, sed accipiunt ipsum pro obiecto in esse cognito, seu pro obiecto ut est sub concipi. Vt quando quaerunt, utriun ens dicat conceptum vn mocum Deo, & creaturis . Non accipiunt ibi conceptum pro obiecto cum concipi :quia obiectum cum concipi est aggi gatum per accidens, cui non conuenit
praedicari de aliquo uni uoce, & quis
ditatiue; quod tamen conuenit conceptui enus, ut multi doctores tenent.
Dico ergo,quod licet intentio,& conceptus obiective sumptes accipi possit, vel pro formali, Psic dicunt respectum rationis. Vel pro obiecto inesse cognito, & sic dicunt rem cognitam. Vel pro aggregato ex obiecto,
216쪽
se ex illa relatione rationis. Tamen doctores communiter accipiunt intentionem,& conceptum secundo modo,& sic dicunt rem sub tendentia, vel sub
concipi. Ex his omnibus patet, quia intentio , & conceptus non disterunt te, si utrunque sumatur pro formali , vel utrunque pro subitrato, vel utrunque pro aggregato . Possiimus tamen dicere, quosdisterunt nomine,vel ratione ; quia obiectum dicitur conceptus, inquantum per intellectionem reciapitur in intellectu. Dicitur vero in tentio inquantum intellectus intellectione tendit in imuin . Similiter illa relatio passuae cognitionis , quq relim quitur in obiecto, vocatur tendentia passiua, quatenus est qua obiectum refertur ad intellectionem, ut tendentem in ipsum. Eadem etiam relatio appellatur concipi passain:ri, ut est qua obiectum ut conceptum refertur ad intellectum conci fientem, seir ad inia
tellectionem qua dicitur concipi.
um, vel modatur aliquod tale ens, illud maxime
Virum nomen prima, ac secundae intentionis diserant a n mine primae, ac secundae --
I D Ε T v R qudd non detur aliquod nomen primae impositionis. Quia D daretur aliquod tale nomen illud maxime esset nomen primae intentionis,sed nullum nomen primae 'utentionis vitnomen primae impositionis, cu quodlibet sit nomen secundae impositionis,& nullum idem nomen possit esse nomen primae, ac secundae impositionis; ergo non datur aliquod nomen Primae impositionis. Maior patet, quia nomen prima impositionis maxime videtur conuenire enti, quod non est si-
um, vel modus alterius entis, sed iitur alividei ur eue ens primamintentionis, e go si datur aliquod nomen primae in positionis, illud maxime videtur es e nomen primae intentionis. Minor ero. batur, quia quodlibet nomen, primo
significans aliquid, quod est signum,
vel modus alterius, est nomen secundae impositionis; quia est secundar loimpositum ad signandu, ex hoc enim,ruod nomen iit significati uiam signi,
icitur feri signum seci .ndario signans ipsum signat unus. Sed quodlibet nomen primae intentionis primo signiticat conceptus mentis , qui sunt signa rerum, ut scribit Philosophus primo Periher. in proemio. Sunt enim voces earum, quae in anima sunt passonum, idest conceptuum, notae, idest signa: ergo quodlibet nomen primae intenationis est nomen secundae impositi nis. Item secundo probatur, quodliabet nomen secundae intctionis esse nomen secundae impositionis. Quia si daretur aliquod nomen secundae intentionis, quod est et nomen Primae, &non secundae impositionis, illud esset nomen intentionum logicalium, sed nullum nomen intentionum logicaliuest nomen primae impositionis, ergo nullum nomen secundo intentionis est nomen primae impositionis . Minor probatur dupliciter. Primo in generali, de quolidet nomine logicali. Ni quodlibet nomen, secundario impositum ad fgni ficandum ipsam rem, est nomen secudae impositionis,sed quodlibet nomen logicale videtur secundario impona ad significandam rem; nam quodlibet nonien Iogicale signi ficat
modium rei in concreto , cum logica .
sit de secundis intentionibus applicatis primis, nomen autem quodlibet significans modum rei in concreto sum ptum, videtur significare rem ipsam secundario, ergo quodlibet nomen i picale est nomen secundae inanositi nis. Praeterea secundo probo,noc saltem esse vetum de aliquo nomine logucali.
217쪽
disserentias a re, quae eli eius funda
mentum. Quod concipitur primo m do, inquantum huiusmodi, semper eit nomen primae impositionis. Et hoc, siue fuerit vera res natur , ut sunt substantia, quantitas, di qualitas. Sive
fuerit res ficta a ratione, Ut chlmeia . siue fuerit abnegatio verae rei, ut nia
hil : Talia enim omnia dicuntur nomina primae impositionis. Quod vero concipitur secundo modo, inquantum huiusmodi, semper est nomen secundae impositionis. Quemadmodum est
de hoc nomine, individuum circa sortem. Similiter dicendo ; homo currit ;homo dicitur esse subiectum, & currit praedicatum: subiectum autem,& pr dicatum dicuntur nomina secundae impositionis, quia subiectum secundatio
imponitur ad significandum eandem rem, quam significat homo. Quod vero concipitur tertio modo, inquantum huiusmodi , semper est nomen prima impositionis, & hoc non propter modum, sed propter chare terirationem.
Characteriratur autem modus,aut a re extra animam, aut a re in anima. A reextra animam dupliciter potest chara eteri rari. Quia aut characteriratur a re ex ra animam,circa quam est. Et sic
smile, & dissimile dicuntur chareeteria i , seu accipere realitatem, & distinctionem a qualitatibus, ratione qtiamni inest similitudo , vel dissimilitudo .uAut characteri Iatur a re extra antinam, circa quam non est talis modus. Ut calceatum,&vestitum esse, ac uniuersaliter quae sunt de praedicamento liabere,dicuntur chareeterirari, non
ab aliquo , quod est in habente, circa quem tamen dicu tur esse illi modi, sed
ab eo quod habetur. Arearit m exruente in anima dicitur characteri Eari dextrum, e sinistrum in columna, quia a dextro,& sinistro in animali, inquat tum concipiuntur ab intellectu. Contra ouia multa dicta ab hoc virovidentur falsa . Primo enim non vide tur verum. Omnia nomina significa
tia modos praecise esse nomina secumdarum intentionum. Quia nomina Ggnificantia modos essendi non sunt nomina secundarum intentionum; quOnia modus essendi non est secunda intentio . Est enim modus essendi pro- Modus prietas rei absolute sinapta. Qiae pro- cndi, ut est ab intellectu apprehesa, vocatur 'ς modus intelligendi passi viis. Et prout intellige significatur per vocem,appellatur moia dilac mo.
diis significandi passivus: Ut scribit do dii
ctor in sua grammatica quarto praeno- ficanditato. Item secundum Henr. quol. 9. q. . passu relatio realis, ut similitudo, potest acia quid .cipi vi modus precise , ergo nomen significans relationem realem, potest elle nomen secunde intentionis : quod tamen est falsum. Consequentia patet , quia per Henric.omnii nominatas, signiscantia modos Pr cise , sunt nomina secundarum intentionum. Item non videtur verum . Quod omnia nomina significantia modos rerum pri cise , lint nomina secundar imp sitionis. Quia nomina significanti:
modos intelligendi pr cise , seu i
tentiones ad logicam spectantes, non sunt nomina secunde impositionis. Probatur, Tantum illud nomen diciatur nomen secunde impositionis, quod significat conditionem, vel proprio
talem nominis, propter hoc enim dicitur nomen nominis ut ex ira
dicendis mani sesium erit: sed nullum nomen significans modos intellige di , seu intentiones logicas, & sgnia
ficat proprietatem nominis I ergo nullum nomen significans intentiones logicas est nomen secundet in positionis . Minor probatur. Illud pro quo vox ratione institutionis
primo supponit primo setnificatur
per vocem , sed nomen significans intentiones logicas , ratione institutionis , primo supponit pro modis intelligendi, de quibus est logica; &non pro modis significandi, de quibus
est grammatica ; ergo nomen signi cans intentiones logicas, significat rein rationis, qui est modus intelligendi r& non rem rationis , qui est pro-
218쪽
prietas vocis , appellata a grammaticis
modus significandi aditiuus. Item tertio, non videtur veru, quod dicit Henr. de characteriratione modi a re. Quia quaelibet relatio, ac uniuersaliter quilibet modus habet suam propriam en-- titatem, ac realitatem. Vnde sicut necentitatem , ita nec realitatem, nec inr- i malem distinctionem accipit a sun d mento, vel termino. Quomodo autem relationes distinguntur per fundamenta, vel per terminos: seu per habitudinem ad fundamenta, vel terminos. De hoc alibi. Vide ad haec Scotum. 2.
d. I. q. . & .met. q. II.& in collationibus. q. s.
SECv Nno principaliter responden-
Nomen dum est ad quaestionem istain: cui per
unu quo sςptem dicta respondeo. Primum est,tuplici qiiod unum nomen potest ab alio triter disse Diciter disterre, scilicet vel malet tali-rat ab ter , vel ratione significati, vel ratione modi significandi. Illa dicuntur disi ferre materialiter, quq ex diueiss syllabis componuntur, xt Tullius, & Cicero . Et pei oppositum illa non differunt materialiter, quae ex eisdem syllabis componuntur: ut genus significans intentionem quandam logicalem, &penus significans quendam modus ssignificandi. Illa autem nomina dicuntur differre ratione significati, quae habent dulcra significata; vthmao , &asinus. Et per oppositum, illa non disserunt ratione sisniscati, quae idemsgnificant, ut Tullius, ct Cicero. Illa vel b dicuntur disterre ratione modi significandi, qui habent diuelsos modos
significandi, ut homo, & hominis. Et per oppositum, illa non differunt hoc modo, quae habent consimilem modusignificandi ut homo. N asinus: ambo enim sunt nominatiui casus. Ex his sequuntur tria . Primo, quod aliqua dis runt materialiter, quae non disi runt ratione significati: Tullius enimia Cicero componuntur ex diuersis syllabis; & tamen eundem hominem h-gnificant. Secundo sequitur , quod aliqua nomina disserunt ratione significati , quae non disserunt materialiter texemplum Patet i upra de genere,& genere. Tertio sequitur,qui, d aliqua nomina suae disterunt inaterialiter,ac I tione significati, non differunt ratione.
modi significandi, ut patet de his tr muribus, homo,&asinus. Secundum .'0 Πdictum eli,quod nomen latet uioliis,&intentio cis ieiunt, sicut signum, & si- Π 'gnatum. Unde nomen intentionis eit
signum ad placitum significans reii , cine u
quae dicitur intentio. Intentio autem
est potentia, habitus,actias,& obiectu. Et quoniam obiectorum aliud dicitur prima, aliud secunda intentio ' ideo nominum significantium obieeta,aliud dicitur nomen primae, & aliud nomen secundae inten ionis. Nomen pilinae Nomen intentionis eli nomen significans obie primΞ Mctum, quod est prima intentio. No- fecula damen vero secundae intentionis, est no- intencio men significans obiectum, ouod est si n: quid. cunda intentio. Tertium dictum est, .iςm
quod nomen primae impositionis du- primae iciter potest accipi, secundu Ocham i 'p'H-
in sua logica part semina. cap.ri. Vno xi Oms modo large . Et sic omnia nominvi , quo lupuquae non sunt nomina secunda impos citer
Nonis, dicuntur: omina prinis impositionis. Hocq; modo nomina signi meantia illa signa sin categorematica, omnis, nullus, aliquis, quilibet, & huiusmodi dicuntur nomina primae impositionis. Alio modo stricie. Et sic lola
nomina categor ematica, quae non sunt nomina secundae impositionis, dicuntur nomina primae impostionis . Est Nomen autem nomen prinis impositionis, liri hi ini ecte sumptum, dictiorem realem, Vol immo stationis, aut rei attributum, aut eius tionis
piluationem, seu negationem signifi- quid.
caim. Et nota , quod hic accipio rem rationis, tantum pro ente, quod nC
dicitur Proprietas, seu conditio voci ab intellectu attributa. Ex quo sequitur, nomen significans talem proprieta Noministem non esse nomen primae impositio- primae ianis. Diuiditurq; nomen primae imposi positi sionis, in nomen primae,ac secundae im nis diuileiHIonio. Nomen primae Impositionis, so.
219쪽
ac primae intentionis, est nomen significans res reales, vel earum attributa, priuationes, vel negationes : Vt homo, insipiens, cecitas, nihil, ac alia huiusmodi. Nomen vero primae a
positionis, ac secundae intentionis est, quod significat intentiones a logico
consideratas. Vt genus, differentia ,
syllogismus,& alia huiusmodi. Quartum dictum est, quod nomen secundae impositionis dupliciter accipi poteli, ut notat Ocham ubi supra, scilicet lamie, Si stricte. Nomen secundae imp
itionis latae sumptum, est omne nomen signincans signa, vel ad placitum
instituta, vel naturalia. Et hoc modo nomen significans conceptus animae, dicitur nomen secundae impositionisi est enim conceptus animae signum, seu nota, seu imago rei. Nomen vero secundae impositionis stricte sumptum, est quod significat signa ad placitum instituta, & illa, quae consequuntur thlia signa, sed non nisi dum sunt signa, ut dicit Oetiam ubi supra. Et in I.d. 2 Mq. r. & Rubion ibidem art. i. scribit. Quod nomina secundae impositionis sunt illa, quae imponuntur ad significandum ipsa nomina, vel voces significati lira,vel proprietates,& conditiones vocum significatiuarum. Cuiusmodi sunt, casus, figura,numerus,participium, & alia huiusmodi. Et nota, quod non tantum nomen significans nomen, vel eius proprietates, sed et t. anomen significans proprietates cuius. uis partis orationis, dicitur nomen sociandae impositionis. Et propter hoc additum et . Vel voces sinincatiuas. Quintum dictum est, quod licet quodlibet nomen lignificet se ipsum; non stamen quodlibet dicitur nomen secundae impositionis: quia nomen non significat se ipsum ex institutione, seu ad placitum, sed naturaliter: solummodo autem nomen significans aliquam v cena significativam, vel eius propriet te ex impositione, seu ex institutione, seu ad placitum, dicitur nomen 1 ecundae impostionis. Sextum dictum est,iproprietas partiu orationis est duplex, quaedam con uenit eis ratione literaru , vel sy llabarum. Quaedam conuenit eis per intellectum attribuentem illis i lem, vel talem proprietatem. Intelle- eius enim imponens vocem ad significandum,& consignificandum tribuit illi dupliciter rationem: scilicet ronem siςnificandi, & rationem consignificandi. Prima vocatur significatio, per qua vox essicitur signum vel significans.Secunda vero vocatur modus significadi activus, per quam vox significativa essicitur con signum, seu consignificans,&pars orationis, ut declarat doctor inta, tua grammatica, pruno Praenotando. Haecq; secunda ratio,attributa voci ab intellectu, appellatur proprietas, seu conditio vocis significatiuae. Cum igitur duplex sit proprietas vocis significativae, nam alia conuenit ei ratione materiae, puta ratione litterarum, vel
sy llabat una. Et alia ratione intellectus. Ideo nomina significatia proprietates vocu signa ficatiuarum sunt in duplicidpia, nam alia significant primas,& alia secundas proprietates. De nominibus significantibus proprietates attributas voci significatiuae ad intellectu qualia
nomina sunt casus,figura, numerus, &alia huiusmodi) certum est,st sunt nomina secundae impositionis. De nominibus autem significantibus proprieta tes conuenientes voci significatiuae ra tione materiae, est dubium csunt autem
talia nomina bisultabu, trisyllabum, ac huiusmodi: homo enim dicitur nomebi syllabiim, idest compositum ex duabus syllabis, & conceptus dicitur nomen trisyllabum, idest compositum ex tribus syllabis. Possumus tamen serie dicere talia nomina ut significatia illas proprietates, esse nomina secundε impositionis. Ex his sequitur, hoc nomen tetragramaton quod non est nomenia Dei, sed nomen i gnificans, vel nomen Dei, vel proprietatem illius nominis Dei, P per quattuor litteras scribitur)esse nomen secundae impositionis, ut peroptime notat Paulus scriptor in priB b 1 mum Intelle-
220쪽
Nomen primae i- positionis,acprimae inte- Nonis
Nota Ggnificantia intentiones loricas, an sint nota secundae posi-taonis Nesem secundae impo fi-tionis an
mum Mori l. 22.q. I. in expositione terminorum illius quaestionis. Septimum dictum est,si nomen primae impositi nis disteri a nomine prunae intentionis sicut magis eoe a minus communi; in plus enim se habet nomen Prima impositionis, quam nomen primae intentionis. Et noc idem dicendum est denomine primae impositionis, ac secundae intentionis,ut ex supradictis patet. Hoc etiam eodem modo nomen secundae intentionis dicitur dii terre a nomine secundae impositionis. Quia licet non quodlibet nomen secundae intcntionis sit nomen secudae impositionis. Tamen quodlibet nomen 1ccundae impositionis est nomen secundae intentionis. Et hoc propriissime loquendo denomine secundae impositionis. Vnde quamuis nomen significas proprietatem materialem nominis, serte prinpite dici possit nomen iecundae impinsitionis: non tamen hoc est postea verum propriissime loquendo de tali nomine secundae impositionis. IN vLTIMA p ARTE huius quaesti nis duae sunt dissicultates contra praedicta soluendae. Prima est, quoniam videtur aliqua nomina,intentiones logicas signincantia, este nomina secumclae impositionis: na genus, Sc species, significant intentiones consideratas alogico, intentiones etiam signa ficatas
per illa nomina considerantur a gran malico, nomina aut significantia inten. tiones a grammatico consideratas sunt
nomina secundae impositionis, ergo genus, de species que sunt nomina sgnificantia intentiones logicas, sunt nomina secunda impositionis. Alia dissicultas est,quia cnm quot modis dicitur Vnum oppostorum. tot modis dicatur& reliquum, igitur cum nomen primae impostionis propriis sine sumptum clividatur in nomen primae, ac secundae intentionis, similiter nomen secundae
impositionis propti: Tme sumptum videtur sic diuidi posse. Ad primam dissicultatem dico, genus, Ec speciem accipi aequi uoce in Iogica, de in grammatica . In logica enim sum nir pro quibusdam modis intelligendi, sumptis a proprietate, quae est esse comunicabile iailiere tibiis specie, vel num ro tantum. Genus autem in grammatica est quidam modus signiscandi,
quo mediante nomen proprieta.em sagentis, vel patientis indauerentur,vel
utrunq: significat. Species vero est quidam modus accidentalis nominis, quo media me nonae significat proprietate, suae est modus cxistendi primarie, vel secunda te. Sed de his vide Scotum in sua grammatica,in cap.de modis significandi accidentalibus nominis . Ad secundam dissicultatem dico. Illam propositionem Arist. sumptam ex primo top.non esie intelligenda. De quot dicitur unum oppostorum, de tot dicitur & ieliquum: quia quandoq; unu oppostolum de pluribus dicitur, qua alterum. Sicut patet de irrationali, cppraedicatur de Pluribus, qu.un rati nate: de uniuersale de pluribus dicitur, quam singulare. Intelligenda est igitur praedicta propositio hoc modo: Quot significata habet unum oppositorum, tot habet de reliquum. Quod tu cetiam praeci Se est verum, qua do unum alteri opponitur secundum omnem significationem, ut stiper universalibus Scoti diximus. Non igitur mirum . finomen secundae impositionis diuidi non potest, in nomen Primae, te secundae intentionis , dato quod nomens primae impositionis sic diuidatur. POLiet etiam aliquis dubitare de nominibus significantibus intentiones secundas consideratas in i hetorica, εἰ poetica, an scilicet sint nomina secundae in positionis λ Cui forte dicere possise muS talia nomina non csse propii; si, me nomina secundae impositionis.
Quia propriissimc illam solummodo videntur cici nomina secundae impositionis,qus significant aliquam proprietatem nominis, vel alterius partis orationis, attii buram sibi ab intellectu, ratione cuius proprietatis, ipsi ina nonae, vel alia pars orationis, fit consignum. Propter