장음표시 사용
31쪽
ret unum subiectiam. Dicitur ecia subi ctum primum primitate indepedentiar; quia in continendo veritates non debet dependete ab aliis; unde per impossbile circnnscripto quocunq; alio,ina nente intellectu eius, adhuc debet co tinere illas veritates: & omne aliud d bet dependere ab ipso in continendo tales verita es, ita ut quicquid illas co-tinet, per eius rationem illas contineat. Tertius te minus declarandus est lyin
se. Quod accipi potest tripliciter. Vno
modo ut idem est, quod ex sua ratione In sequo propria formali,5 absoluta. Secundo tu pliei modo,ut idem est, quod in sua actii ut teri te, seu virtute, ut quum dicimus solem in se habere calc em, S causam in se habere emium. Alio modo, ut idem est, quod in sita essentia, seu si ibitantia, vel natura. Et hoc contingit tripliciter. Nam vel continet in sita sit bstantia subiective: sicut dicimus parietem co-tinete in se albedinem. Vel illud continet in se, idest in sua essentia, seu natura identice realiter, sicut subiectum dicitur continere in se passones. Vel dicitur continere in se, idest in sua essentia , vel natura identice sol maliter, seu essentialiter; quemadmodum dicimus hominem continere in se animal, ac rationalitatem. Quattus terminus declarandus est ly primo . Quod in propo- sto accipi potest,ut idem est, quhdin- dependenter. Vel ut idem est, quod i taliter. Vel ut idem est,qubd principa- Contine liter. Ruintus terminus est continere, equo tu quod eli quadruplex, secundum ouod pliciter . quadruplex est continentia: nam si Moest estantialis, qua inserius continet superius, ac omne id, quod conuenit ei in primo modo dicendi per se. Alia est potent talis, qua superius dicitur continere insetius. Alia est i lentica, seu unitivi qua subiectiam dicitur continer e
. passiones. Alia est virtualis, qua viruincontine dici ur virtualiter cooemere aliud. Et re viritia haec est multiplex , quia continere vir lizer. tualiter est aequivocum ad contine e virtualiter em nentialiter, ad continete u tualiter causaliter, ad continere virtualiter elicibiliter,&ad eontinere v I tu aliter per modum ediditas. Continere virtualiter eminentialiter aliquid est continere illud verius, quam habeat esse in seipso; hocq; modo dicimus dii.
catum continere marcellum. Et nota,
quod doctor in primo sententiatum' accipit saepe continentiam vimialem pro eminentiali ; & hoc sorte facit, quia
quicquid Deus continet virtualiter, c tinet etiam eminentialiter,& e conue se; quod non est postea verum in cre turis: unde non dicimus ducatum continere virtualiter causaliter marcellum. Continete virtualiter causaliter aliquid
est virtute sita posse ponere illud in esse
natura ,.vel in esse cognito. Continere
virtualiter elicibiliter est esse talis entitatis, quod intellectiis propo sitiones, ac concetius ex ipso elicere possit, yt dicit Paulus scriptor in primum scoli.
Continere virtualiter per modum est
eius, est posse in detnon stratione quia, aliquid demonstrare ut effectias. Et Pdetur talis continetia virtualis per m dum esteetias colligitur ex his, quae habet doctor. o.trologi , in prima rati ne quam facit ad probandum Deum es.se primum subiectum Theologiae nocellariorum. Hocq; modo concedendum est creaturam continere virtualia ter multas veritates dictas de Deo sextus terminus declarandus est veritas. Quae quandoque accipitur pro conso mitate necessario instarpente ex compositione terminorum: Ce qua Veritate multa dicit Doctor. r. l. 3 .q. q. Quandoque accipitur pro euidentia illius conformitatis: seu ero notitia illius veritatis ; de qra dicit Philosophus 6. Met. t .c m. 8. Verum & falsum esse in mete. Vltimus terminus est habitus , qui potest accipi vi cst ad propo sit ii in iam strum vel pro notitia conclusionum, seu conclusionis; vel pro habitudine,
seu inhaerentia praedicati quo a est passso ad si biectum.
Qv AN Tu M ad secundum articulu,in quo declarandum est, an subiectum viri liter contineat praedicatum pi opo-
saliter. Cotineret Virtualiter eliciabiliter. Cotiner virtuali
an virtualiter cotineat p rῆ- dicatum propo sitionis inimediat
32쪽
Proposutio immediata duplex. Immedia tu quid.
an virtualiter collneat passonem
sitionis immediata dico. Quod cum duplex sit propositio immediata. Pdam enim est in qua praedicatur passio
de medio demonstrationis, quae in priama figura sumitur pio maiori; qualis est illa , omne animal rationale est risibile. Talis enim propositio dicitur prima , quia non habet aliquam causam; non enim per aliam causam risibilitasin. est animali rationali; aliter vitari noposiet processita in infinitum ; quia si
per aliam Causam inestet risibilitas animali rationali, per aliam etiam causam inesset illi causis; cum non sit maior ratio de illa causa, qua inde animali rati nati. Piocesius autem in infinitum non datur in scientiis,nec in causis essenti
liter ordinatis. 2. Me t. ex.cOm. . quia
infinitorum nihil est primum. 8. Phy. tex. com 3 q. & ubi non contingit accipere primum, ibi nulla est demonsti tio, nec causalitas. Similiter talis propositio dicitur immediata,quia sumpta cum minori, infert conclusionem non mediante alia causa. Vnde immediatum dicitur, quod est adeo proximum est ciui, ut inter ipsum & effectum nulla potior, seu propinquior fuerit interposita causa per quam cauletur, vel probetur . Alia eit propositio immediata in qua eradicatur definitio, seu ratio subiecti de definito,qualis est ista, omnis homo est animal rationale I. Ideo inquirendum est de pindicato utriusq; propositionis immediatae , an scilicet virtuali ter contineantur in subieeto; &hoc prius quantum ad esse natum ἱ po- si ea quantum ad esse cognitum. Au primum dubium,an scilicet subiectum virtualiter contineat passionen quo ad esse naturae. Quidam dicunt aliquod subiectum non continere irtualiter suam passionem. Quod dupliciter probant. Primo, quia nulla relatio realis,vel rationis habet activitatem ex s. Mel.ergo nulla relatio virtuali er c 5-tinet tuam passionem, sed de multis relationibus icalibus ac rationis habetur scientia tanquam ce primo stibi edito ,
ergo Secundo, quia subicctum dicitur virtualiter continere passionem, quoniam passio causatur a principi ssubie ti, sed quaedam sunt subiecta,quq non habent principia, vel caulas, ergo quaedam sunt subieeta,quae suas passi
nes virtualiter . non continent. Minor
patet de ente, & de Deo. Ponitur enimens subiectum Metaphysi. ex. .diuin
rum tex.c m. I.& tamen ens non habet
causam extrinsecam sui, cu abstrahat a causa,& a causato: nec intrinsecam,cueius conceptus sit simpliciter simplex. Similiter Deus est subio tum Theol giae , & habet multas passiones de ipso scibiles, ut alibi diximus ; & tame Deus
non habet causam extrinsecam, aliter non esset primum effectivum, nec primum finitiuum : similiter non habet caulam intrinsecam, aliter no esset persectissimus, ac infinitus.
Quidam alii dicunt nullum subieetii virtualiter continere suam passionem,qnod probant. Primo, quia quodlibet
virtualiter continens distingitatur realiter a sic contento , cum causa realiter a
caulato distinetiatur,sed nullum subiectum realiter distinguitur a sua passione, ergo &c. Item secundo. Nullum uniuersale habet causem, ex Proem lomet, sed quaelibet passio scibilis est uniuersale,ergo nulla passio scibilis habet
causam sui esse, & ita nulla uirtualiter continetur in si ibiecto.' Minor pro b ttir, nam quod non est liniuei sale non
eli demonurabile nec scibile, quia particularium non est demonstratio, nec scientia, primo Poster.tex. 3 I.&39 c7. M t.teX.cOm.33.5 I. ac 3.de an inra
Ad oppo situm est,quia Philos .hus
primo Poster. cx. v uult, scire est e rem per causam cognosce: e,ergo si quodlibet subiectum non retineret apud te
causam suae passionis, aliqua passio esset indemonstrabilis de suo primo subiecto. Huic dii scultati respondeo ' dico, quodlibet si ibiectum pi imum scientiae,
in se uirtualiter continere omnes pasesioncs quoad esse naturae s quia de ratione
33쪽
causam suae passionis Aliqua passio noest demostrabilis
tione euiuslibet subie ii est habere in se causam intrinsecam sui passionis, per
quam causam demonstratur de subi cto. Nisi cognoscantur inhaerere si ibi etis ex tali natura tei minorum i ueluti contingit in quibusdam mathematicis, quae sensui sunt proxima. Viule quaedain se sunt demonstrabilia, quae tamen quoad nos non demonstrantur; quia tantum demonstramus , xuod est nobis dubium, uel apparet falsum, ut scribit Lyncon. pi imo Poster.cap. r. 5 Phil sophus 2. Poster. tex. I. Exemplum est de excessii partium iespectu totius, quia nobis non demonstratur nisi prote utenti, ut dicit Aiacen. Quod autem
subiectum habeat in se causam per quas assiones sibi insunt, ac de ipso demontrantur, probatur ne dum ex illa auctoritate adducta arguedo ad oppositum,
sed etia ex his, quae habet shilosophus
primo Poster. ex. 9. II. I . II. & 23. ac
alibi. Vbi uult de te: bilibus idest de passionibus) ese scietiam per proprias ct per se causas, sed causa propria, &per se passionis est medium demonstrationis,quod equide medium est quidditas subiecti,ut alibi habet uideri,& h equid litas, seu definitio est in subiecto
essentialiter, ergo in subiecto conteretur causa propita, & per se passionis. Propter quod multi clarissimi Peripatetici primo Poster. ut Io. Gramma. &Themistius c. q. & Auer. cona. . & Albertus tradi. 1.& Doctor subtilis q. 9.&quamplures alij tenent praemisias esse causas conclusionis non praecise in i fetendo , sed etiam in essendo. Ex hoc sequitiir salsam esse positionem Gulielmi R ubionis dicentis q. tr. prologi si
biecti:m continere uirtualiter antecedenter,& non uiri ualiter causaliter passiones, seu ueritates.
Pro solutione eorum, quae huic determinationi opponuntur, supponendae sunt duae distinctiones, qira: una Priama est, quod duplex est causa effciens iisdam physica, usdam metaphysica. Causa essiciens physica est, quae agit cum motu,uel mutatione, est enim ii de trasmutationis te status principium.
Talisq; causa semper distinguitur reali ter a causato. Piobatur nam, quod est pilus tempore alio,distingtutur realiter ab illo, at causa effciens physica est prior tempore suo effectu, ergo &c. Minor probatur,quia aut est pi ior temPole, aut natura tantum, si natura tam
tum, igitur cum illa duo instantia nati raesint in eodem institiati temporis, &causa essiciens phyfica incipiat motum per quem producit este tum in secum do instanti naturae, sequitur, quod talis causa incipiat motum in instanti te poris a quod est salsiun,quia tunc dar
tur primum mutatu esse in motu, quod negat Philosophus. Si ueris est prior tempore habetur propositum . Causa metaphysica est, quae agit sine motu,ac mutatione. Et notandum, quod harum causarum alia est uniuersalis, alia particularis, ut scribit Philosophus x. Phy si. tex. comJ 2. & F. Met. tex.comm. 3. &etiam causatorum alia sunt uniuersalia, alia particularia,unde statuarius dicitur causa uniuei salis statuae, hic uero si tuarius di ca particularis huius statuae . Causalitas causae particularis prae exigit semper conditiones materiales, ut existentia, &hic & nuc; & talis causalitas dicitur esse primo circa sngulat ia, circa quae actus, & operationes maxime transeunte, dicuntur primo uersari ex proemio Meta. Causalitas uero causae uniuersalis non dicitur preexigere tales conditiones, nec esse prinio circa snsularia. Notandum etiam ulterius, quod causarum tam uniuersilium, quam particularium, alia est effciens, alia producenS,S non proprie effciensi alia acti-ue emanan S,seu pullulans,quq proprie nec est essiciens, nec producens. Vnde ista se habent y ordinem effciens, pr ducens, 5 emanans,seu pi ululans, nam primum infert secundum, non autem e conuerso. Quia effciens est cum motu . Si mutatione I licet etiam quandoq; abstrahat a motu, Deus enim dicitur
causa essiciens intelligentiarum absque
34쪽
Produ- motu . Producens vead abstrahit a mo- emanant non simplici emanatione .cens rea tu, & distinguitur realiter a producto, Exemplum primi est de passionibus enliter di- vrscribit Philosophiis a. de anima tex. tis. Exemplum secundi est derisibiliastinguit a cona. 7. Et D. Aug. in lib.de Trinitate. tate. Ad illud, quod obijcitur de Deo rcrilducto. Per hoc, quod nihil se ipsum producit dicedum, quia in Deo poni potest tau - 'reperta est stiper coelestium personaru se secundum rationem emanantis. 'μ' pQ Τr Initas. Pullulans autem,seu emanans Ad primum secundi modi dicendi, qnon praexigit realem distinctionem. concedi potes , quod virtualiter conti- st 'dii Vt patet de relationibus emanantibus nens aliquid per modum esscientis, vel '. ci emanatione, ac concomitantia; cu- tinens pe modum causo factivae seni V ςψηiusmodi sitiat passiones subiecti simplia per distinguitur realitera contento, ga ς' ''
citer simplicis is idest sit biecti cuius co- causatum a tali continente semper reci ptus est irresolubilis in conceptus pitur in aliquo extra. Quod polle: Diiotes quiddidati uos, quorum quili- non est uniuersaliter verum de virtu bet sit per se conceptibilis. Hocque i liter continente per modum causae acta modo passion ςs entis dicuntur emana- itae: modo subiectum dicitur causa actire ab ipso ente. Habet enim ens con- ua, & non factiva respectu suae passi
ceptuni simpliciter simplicem; cum aut nis. Qis bd si ob ijcias ex illa vulgato Obie
totaliter sciatur,aut totaliter ignoretur, propositione, quae videtur colligi poste Gi0 ut scribit Doctor in Theorem. proposi- ex s. Mel.tex.com. r. Causa est ad cuiustione. 7.resolutoria. Aliae sunt passi esse sequitur aliud: unde essiciens prones emanantes a sit bieetis non simplici ducit aliud in quantum aliud, quia ali- emanatione, sed a sit biectorum princi- teride esset causa siti ipsius, igitur qum piis constitutivis, cuiusmodi sunt pas, libet causa activa, uel factiva semper,psiones omnium specierum . ducit aliud inquantum aliud. Dico il- solutio . Relatis Ver haec ad ea quae obijciuntur . Ad Iam propositionem esse veram de cau-nib' quo primum dico, quod a relationibus tam fa factiva, non de activa. Vel dicen- mus conus Iealibus , quam rationis non negamus dum,quod ly inquantum potes h resup- quo pronii cau- causalitatem, quae est per modiam ema- plicare, vel aliam rem, vel aliam ratio- Cucit Mialitas. nantis active , hoc enim modo nolunt nem formalem. Si reduplicat aliam ra- luid inde genere si erilium; passo autem dici- tionem formalem, sic propositio illa o quantum tur causari a subiecto, quia subiectum est uniuersaliter vera ; & ita subiectum aliud . respectu eius proprie se habet utenra- producedo passionem, producit aliud, nans, α non ut efficiens, vel produces, quia aliam irinalitatem. Si vero lyut communiter dicitur. Ad secundum aliud reduplicat aliam rem, sic propo- dico, quod subiectum non dici rur vir- sitio non eis uniuersaliter vera, & maxitualiter continere suam passionem,pr me in proposito nostro. Ad aliam ra- Vniuersaci se P hoc, quia passio causetur a pii n- tionem huius opinionis dicendum uni lia quocipiis subiecti, sed quia subiectum ha- uersalia non habere causas particula- habent
bet causam tuae passionis, quae equidem res,sed bene uniuersales. causam .
causa quandoque est ipsi: minet sit bieetu, Quantum ad secundum principali Subiectu
ut est de sit biecto simpliciter simplici, in hoc articulo examin dum. An sciia an VI de passionibus criminantibus ab ipso licet subiectum virtualiter contineat tualiter sinplici emanatione. Quandoq; vero passiones quo ad esse cognitum. Dico, cotineat talis causa sunt principia subiectis ut suod licet subiectum quandoq; virtua- notitiam cum subie tum est species,& passiones liter contineat notitiam suarum passi pasii
35쪽
virtualia ter continet notiat iam suarum pasi sonum . De ratione stibi e-cti no est causare notitiam
sed terminare eius actu conitituit aliquid ineste obiecti. mini; hoc tamen non est de ratione subiecti; quia de ratione sit biecti non est causare efective notitiam sui, vel zssionum in intellectu: aliter quodli- et subiectum causal et talem noti tiam; quod est falsum. Primum probatur, subd scilicet aliquod subiectum uirtualiter contineat notitiam suarum passi num. Nam quodlibet obiectum moriauum intellectus potest causare in interulectu notitiam sui, & omnium eorum, Quae essentialiter, vel virtualiter incli
cunt in ipso, di hoc aut per eandem speciem intelligibilem, aut per aliam , &aliam; sed aliquod subiectum primum
scientiae est obiectunt motivum intellectus, ergo aliquod subiectum scientiae continet virtualiter notitiam suarum passionum. Secundum etiam pro b tur,quod scilicet de ratione subiecti nosit causa te notitiam sui, vel passion an in intellectu. Quia de citiuslibet obi cti ratione non est mouere potcntiam , vel causare effecti uc notitiam : qua uis de ratione citiuslibet obiecti sit terminare actum, otii est circa illud, ergo de ratione cuiuilibet subiecti scientiae noerit causare notitiam alisuam. Consequentia patet, nam subiectum scientiae non causat aliquam notitiam, nisi inquantuin est obiectum intellectus. Antecedens est Scoti 7. Met.q. I 4.& I . S I .d.3. ac alibi. Vbi videtur velle,de ratione obiecti non esse mouere pote tiam , sed tantummodo terminare eius actum. Unde mouere potentiam non
constituit aliquid in cse obiecti a quia Deus potest causare in intellectu meo notitiam lapidis, & sic moirere meum intellectum,& tame propter hoc Deus no dicitur obiectum illius notitiae; imo nec illlam tunc causaret in ratione obiecti. Terminare veris potentiae acti in bene constituit id quod ter minat in es.se obiecti. Con fit iratur ratio, si enim mouere potetiam esset de ratione obiecti,igitur secunda intentio, quae non potest mouere intellectum, non posset esse eius obiectum,quod est falsum, quia
de ipsa tunc nulla scientia haberi posset. Quod si obiicias, quia subiectum
continet praemissas, praemissae aure vim maliter continet notitiam passionis in qualibet demonstratione,ergo quodlibet subiectum uirtualiter continet notitiam passionis suae. Minor probatur per Scotum primo Poster.q. 8. in resposione ad primum principale, ubi vult, quod praemissae applicats faciant cognitionem de conclusione in actu. Et L n-con. primo Poster. p. r. dicit notitiam
praein istarum gignere esictitae notitia conclusionis. Quod sic piobari potest. Sicut se habet vernas praemissarum ad veritatem conclusion uin, ita se habet cognitio ad cognitionem : nam sicut res se habet ad veritatem, ita & ad c
gnoscibilitatem. 2. Met. tex.com. q. sed pr missarii , eritas est causa ueritatis coclusion ti,ergo &c.Dici potest quod cude ratione causε sit esse prius,& ad eius esse aliud sequi: ideo quando plui es effectus sunt ordinate ab eadem causa , licet inter eos non sit verus ordo causalitatis, attamen pri or propter Prioriatatem,ac pr suppositionem, videtiit habere rationem causae respectu posterioris. Cum igitur cognitio praemissarum&conclusionum sint ordinate ab intellectu concuirente specie intelligibiali,& praemissarum notitia praesupponatur notitiae conclusion uin sicut essectus prior,idcirco multi dixerunt ipsam esse caiisam coclusionum cognitionis, qua-urs potius videatur eflectus prior. Ad
illam probationem dicendum, Philosophuin ibi loqui de dispositione rei in entitate,ac intelligibilitate, quo ad acturationis terminabalem, non terminatu. Vide Doctorem. a.d. i. G. 2. responde
do ad primum principale. Vel aliter dicas, I vnconten.& Scotum loqui de notitia agit aestua inquari: una adhaesiua est ;nam cognitio tam praemissarum, quam concluponum califatiir ab intellectu,& ab obiecto motivo, adhaesio antem, seu assensus, quo intellectus adhaeret, acasentit conclusioni, causatur totalia
ter a pra missis dispositis. Et ira conc di potest, quod obiectum virtualiter
36쪽
quo virtualiter continet notitiam
suae pas- ioni S. Obiectionis dilutio. Intentiones quo habent specicinin in te
an virui aliter cotineat sua definitionem λDefini
continet en identiam inhaerentiae passionis,& ita noratiam conclusionis inquantum es acta sua . Vel tertio dici potest, quod quodlibet obiectum, faltem ut notum, seu eius notitia viriualiter continet notitiam passonis. Et tunc dici potest, quod quam ilis intentio secunda non contineat virtualiter notitit in suae passionis ; ipsa tamen it nota, seu elus notitia illam continet.
Quod sic declaratur. Quando intellectus intelligit aliquod obiectum, tuc ab illa intellectione defuit qua da species intelligibilis, que immediate representat obiectum illius notitiae: vel Laltem mediate, sic quod primo reprosentat talem notitiam, & postea oui ctum cuius illa est imago. Et tunc intellectus per talcm speciem potest intelligere nedum illam notitiam, sed fulius quoque obiectum, ac obiecti pausiones. Et ita sicut a notitia simplici, quam habeo nunc de homine, defluitqusdam species, qua mediante potero cras non solum reminisci huius coeniti nis, sed etiam habere notitiam h minis , ac cuiuslibet contenti in ipso. Sic videtur, quod a notitia secudarum intentionum defluat species,per quam
virtualiter dicatur continere notitiam
assonum illarum intentioni: m. odii obi jcias, quia secundae intentiones non liabent propriam speciem intellia gibilem in intellectu. Dicitur quod non habent eropriam speciem catas tam ab ipsis, seu i phantasmatibus, &ab intellectu agente; post imi tam noliabere sieciem causatam ab earum notitia. Vel dicas,quod non habent propriam speciem illas representantem. Quantum ad tertium principale in hoc articulo inquirendum, quod est. An subiectum virtualiter contineat sua
propriam definitionem λ Dico, quod duplex est processiis inuestigandi definitionem, ut colligimus a Philosopho
Vnus est resolutiviis, in quo procedimus ex definiti diuisione,ut docet Aristot. Primo Phy.tex. comm.3. cum est. Posterius autem ex his nota sunt eis citer in-menta, S: principia iis, qui diuidunt vestes. haec, scilicet definita. Et Auer. 7. mer. com. 2 3. liciti, dissolutionem kri, ii
ad primum principium in cognitione. Alius proces iis est composii mus, qui sit oppo to moc o. Hoc pi asotato 'dico. Subiectum in processi:,non co- 'postiuo, sed rei blutitio continete vir subiecisiti litet per modum efflectui suam do. quo co rsinitionem, sici t ex sit pradictis patet. net ui An uero si ibiectum virtualiter conti- tualiterneat prohostiones immediatas ρ Dico suam de propos rionem immediatam conside- fi lilio rari pc se, aut quantum ad inccn ple- nem. xa, ut si anti m ad complexionem; & subiectu hoc vel actualem, ut i aptitudinalem. δ' uirtua Si considcrentur quantum ad incom- liter conplexa, sic dico, si ibiecium virtualiter tineat a contine: e propositiones immediatas, positi quia earum pridicata virtualiter con- ne sim tinet, eo modo, quo supra declaraui- mediamus. Si considerentur ovantum ad ras. complexionem aptitudinalem, sic continentur virtualiter in subiecto, a suo videntur habere talem componi bilitatem. Nisi dicas componi bilitatem c
uenire terminis ex tuopria ratione terminorum. Complexio vero actualis non videtur contineri virtualiter in
subiecto, cum a solo intellectu uideatur dependere. Ultimo inquirendum est in hoc a ticulo. An subiectum virtualiter con- Subieci si tineat nropositiones immediatas qua- an uirtuatum ad esse cognitum p Respondeo, SI Iirer cotidico , qud i cum duplex sit este cogni- ncat prori: m, seu notitia, scilicet apprehens ira, positio-& adlicsua. Ideo si sit sermo de ap- nes in prelieiis ita dicendum, non quodlibet mediatas subiectum continere virtualiter noti- quantum tiam apprehensuam illius propositim ad esse nis immediare,per quam de ipso oste- cognitu eitur aliqua passio; quia aliquod tale subiectum est de genere sterilii nus . Nisi recurias ad subiectum , ut est notum, 1 et ad eius sui damctu, seu ad eius notitiam, ut in finiti dictum fuit supra de passione. Si autem sitie imo de B notia
37쪽
Maedic tu proPositionis immedia
an virtualiter contineat ei' euiden-
notitia adlissiua, sic sorte dici potest,
quod aliquo modo virtualiter cotinet notitiam adhesiuam , ac cui dentiam
propositionis immediata . Non dico aute qubd illam virtualiter conuneat, quia per subiectum talis euidentia, seuralis propositio euidens demonstrari queat,sed quia talis notitia, seii euide-tia tantum dependet ex tenninis apprehen sis, ut dici t doctor. I .d. I .q. 2 .& hoc
non contingit, nisi quia propositionis immediatae alter terminus notus idest
subiectum includit alterum i dest pret
dicatum) euidenter necessario. Ut exe-pli gratia, ex hoc qudd homo et sentialiter, primo, ac euidenter includit sua definitionem, sequitur istam ero positionem immediatam esse per te notam ac euidentem. Homo est animal rati
nate similiter ex hoc q, animal rati nale quod est subiectum sormale iris scientia , in qua homo inquantum ii mo ponitur subiectum materiale includit primo virtualiter, ac euidenter risibilitatem, sequitur illam propositionem esse per se notam, ac euidentem.
Animal rationale est risibile . Ex his sequitur non esse necesse,ad hoc,ut aliqua propositio immediata sit euidens, quod alter terminus alterum includat essentialiter; quia quandoque susscit, quod alter altem includat virtualiter. Quoniam ergo euidelia propositionis
immediatae, ac necessariae dependet a subiecto, idcirco subiectum talem euidentiam virtualiter continere dicimus. Sed quaeret forte aliquis, an Praedicatu quoq; propositionis immediatae dicatur similiter virtualiter continere Cui dentiam illius propositionis λ Et vid tur quod tamam eius cui lentia deperidet ex terminis apprehensis,erso non ab altero tantum; & ita non solum subiectum, sed etiam praedicanim talem euidentiam virtualiter cotinet.Sed co-tra hoc est, quia tunc subiectum non svideretur primo continere omnes Veritates. Responderi potest concedendoqubd etiam praedicatum virtualiter cotinet talem euidentiam, cum a termino
subiecto, & praedicato dependeat. Et
cum obiicitur, quia tunc si ibiectum non diceretur continere primo omnes
veritates. Dici potest quod subiectum non dicitur primo, idest totaliter sim
liciter eo tinere omnes veritates, qu si nil aliud concurrat, saltem in rati ne termini, ad illas causandas, sed dicitur continere illas totaliter in rati
ne subiecti. Vel dici potest, quod liacet euidentia talis propositionis, d
pendeat ab utroque termino ' tamen
cum praedicatum includatur in subi elo, & non e conuerso, ideo dicimus, talem euidentiam contineri primo, &totaliter in subietto.
IN rERTIO articulo tria sunt declaranda. Primo definitio subiecti, quae ponitur a Scoto 3 . q. prologi sententiarum, de qua est praesens quaestio. Secudo declaranda est definitio subiecti, qtiae colligitur ex reportatis Scoti,& poni inr ala Ant. Andrea de tribus principi; s, rea Io. Canonico primo Phy.q. i. Tertio aperiendum est quomodo definitio subiecti, quae habetur ex reportatis, reducitur ad illam, de qua est praesens quaestio. Quantum Notan- ad primum dico, virum esse praenotan' dum
dum. Quod scilicet quando doctorvbi supra, & nos in praesenti quaestione dicimus, subie tum virtualiter continere omnes veritates habitus cuius
est subie tiim ; loquimur tantum de veritatibus conclusionum. Et licet insuperiori articulo declaratum sit a me, quomodo subiectum dicatur continere virtualiter praedicata propositionuimmediatarum, ac earum euidentiam: hoc tamen uberioris causa disciplinae feci. Qubd autem Scotus ubi supra intelligendus tantum sit de veritatibus conclusionum, probatur. Nam aliter
probatio illius definitionis subiecti, posita a doctore ibidem,peteret principium ; quia sumeret quod probanduesset. Hoc sic declaro. Conclusio, seu definitio subiecti, quam ibi intendit doctor probare, est, qudii subiectum virtualiter cotinet omnes veritates trusius
38쪽
positio definitionis subiecti. lius habitus cuius est subiectum. Modo si hac concluso intelligitur de veritatibus concluso mina, ac pramis rum: cnm doctor ad illam probandam sumat hoc, quod scilicet subiecti m
virtualiter continet praedicatum Pr positionis immediatae, ac eius euicentiam, nodest continere eius veritate,
igitur sumit id quod probandum est,
quod de tanto viro non est opinandia.
Hoc praenotato dico, illam subiecti definitionem poste diuersimode exponi, secundum quod diuersis modis accipi
potest veritas, ac virtualis continetia. Si veritas accipiatur pro propositione necessaria, II continere virtualiter pro
continere elicibiliter , sic exponi potest. Subiectum primum in se si destin sua essentia,& natura ) primo fidest totaliter continet uirtualiter feliciabiliter) omnes veritates ideli propositiones necessarias, tam mediatas,qua
immediatas ) illius habitus cuius est subiectum. Sed licet hic modus exponendi videatur bonus: non tamen videtur esse secundum mentem Scoti ubi supra. Tum quia in probatione illius definitionis committeret petitionem principit, ut ex dictis patet. Tun quia ibi loquitur de continer e virtua liter causaliter,ut clarum est ex his quq ibidem habet. Dicit enim propositiones immediatas continere conclusionem, & ex hoc concludit subiectum continere conclusionem, ut dicit doctor primo poster. q. s. 3c 9. Hoc confirmatur per eundem doctorem q. 3.
prologi lcientiarum, ubi dicit quod proportio subiecti ad habitu est scutproportio causae ad effectum. Quod etiam videtur Philosophum velle primo poster, cum dicit, scire esse rem per causam cognoscere: at subiectum non dicitur causa conclusionis , nisi quia conclusio causatur a praemissis, ergo, S c. Si autem virtualiter continere accipiatur pro continere virtu liter causaliter, & veritas i mnso nritate, seti notitia adhesiua sit se mo tantum de veritatibus concius
num: S de subiecto scientiae demon-siatiliae, & non de subiecto scientiae inquisitiuae, in qua subiecti principia subiectit inquiruntur. Tunc sic exponi potest menta aepi dicta subiecti definitio. Subiectum dupi . primum in se idest in sua virtute, &iniuitate ) primo sidest inderer denter, o adaequale continet 1 mi aliter causaliter ) omnes veritates idest
conformitates, seu notitias adhi suas concluso num) illius habitus cuius est subiectum. Quod si obrocias, qui ν .conclusionis veritas, seu consorinitas A. . ς dependet etiam a passione, ergo non i adaquate continetur in subiecto. Di- si ,
co quod sundamentum in virtute sita P .
continens terminum alicuius relatis Q - nis necessario consequentis , dicitur μ'. Rς continere in virtute sua totaliter relata' tionem illam, cum igitur subiecti in contineat in virtute sua passionem, &non e conuerso, ideo conformitas diu citur contineri totaliter adiqua te in subiecto . Si autem quaeras, an pr diacta subiecti definitio squamuis non
ad mentem ponentis illam ) exponi Alii possit, ne dum de veritatibus conclu- ii, somina, sed etiam principiorum, seu i iiij, dpraemissarum, nec no de omnibu alijs sititioni veritatibus in scientia considerati λ sui te iDico quod sic & tunc hoc modo exponatur. Subiectum primum in se idest in ratione, seu per rationem suam propriam formalem, & absolu
quale continet virtualiter scausaliter, & hoc aut quantum ad esse cognitum,& ad esse naturae simul; aut quantum ad esse cognitum tantum) omnes veritates , tam conclusonum, quam principiorum,seu prs missarum, ac C rum omnium quq considerantur in habitu illo, cuius eli subiectum. Pro in- llectu eorum quae diximus, & dicenda erunt infra, notandum. Quod su- Subiectubiectum maxime quod tan una est continet unum unitate generis remoti) cotinet aliquas aliquas veritates virtualiter quo ad es- vcritates se cognitum, & quo ad esse naturae si- quoad esmicis sicut est de veritatibus conclu- se cogni-B i sionum.
39쪽
tum , 8e sonum . Quarum tamen quasdam quo ad temo te continet. Illas propinque comesse natu tinet, q formaliter de ipso, ac de alijsrc sinat, propter ipsum sciuntur. Illas autem qilasdam remo e continet , quae non sciuntur
quo ad formaliter de ipso, de respectu quarta
de co- non eli proxima ratio perquam de gnitum aliis sciuntur. Hocq; modo dicere tantum . postumiis, stibilantiam virtualiter conquasta tinere risibilitatem a nam cum animal etiam so rationale illam contineat propinquetinet pro quoad esse cognitum, & quo aci esscis Pinque a naturae,& animal rationale sit subi an-
quasdam i ia, i deo dicere possiunus subitantiamrcmO c. continere risibilitatem virtualiter rem Die quo ad esse cognitum, & quo adesse nature. Vnde si substantia poneretur primum subiectum in aliquias scientia, in qua ne dum passiones eius de ipsa dei nonstrarentur, sed etiam pastiones suorum in seriorum de ipsis
inserioribus per proprias rationes corum demonstrantur,adhuc tamen substantia esset primum subiectum primitate virtutis illius scientiae, & illi con- Illa su- ueniret prae licta subiecti definitio. Ex biecti de hoc sequitur reprehendendos esse cxii inuio stlinantes, pr dictam subiecti defini-
an tantu tionem tantum conuenire subiecto,
coueniat quod est species specialissima. Quod si subiecto obiiciant quia subiectum quod est ge-
quod est niis continet inferiora, ac corum veri-rpecies tates potentialiter, non ergo virtuali- specia- ter. Consequentia patet, uia contilissi ina λ nentia virtualis,& potentialis uini cmtinentiae disparate. Dico continentiam otentialem, qua superius continet inferius, &astualem, Qua in serius continet suum superius,eue ita disparatas, di oppositas, quod non possitnt conuenire eidem rcipe tu eiusdem. od pollea non eis verum de continentia potentiali, & virtuali saltem remota.
Vel dicendum quod licet tale sit bieci
contineat potentialiter sua in seriora, non tamen continet potentialiter, sed bene virtualiter, Veritates inferiorum.
Quo i persuaderi poteit per ea qui ha
bet doctor. i. d. 3. q.I. Vbi vult ens, ut
ponitur primum obiectu intcllectus,
habere primitatem communitatis ad conceptus suidditatiuos generum,specieruin, indiuiduorum, di partium essentialium, ac entis increati, & tamen dicit ens habere primitatem virtutis ad passiones uirti taliter in esulas in istis; igitur ens continet aliqua pote u-tialiter, & tamen continet virtualiter
eorum passiones. Sed quεret forte ali- uuare iuquis, quare in subiecto quandoq; p subiectonitur virtualis continentia remota . quadoq;
Dici pote it hoc esse pro ter habitus ponitur
inclinationem: inclinat enim quando- virtualisue habitus intellectum ad i peculan- contineum, non solum pi imum obiectum tua remo quantum ad proprias insius passiones, ta . quε uitii tersali demonstratione de ipso
& 39. sed etiam ad speculandum par tes subiectivas illius subiecti, ' re hoc aut quantum ad passiones proprias Primo subiecto; que de partibus subiectivis particulari demonitratione osteduntur,primo post. locis pr allegatis. Aut secundum passiones proprias illis partibus subiecti uis , quas per pro prias rationes illarum partium de illis
partibias demonstrantur. Vt cognito quod corpus in eo φ corpus est mobile.6.phy.& quod coelum est mobile secundum quod est cm pus. Tunc m-tellectus concipit coelum inquantum circulariter elimobile. DiceDam si biectum quandoque cotinere aliquas veritates quo ad esse cognitum,& quoad esse naturq simul. Modo dico,quod quandoque aliquas ueritates continet virtualiter quo ad esie cognitum tantum , quas non uidetur continere virtualiter quo ad esie natu: S. Sicut quibusdam videtur esse dicendum de ueri Subtemitatibus principiorum,seu primissarum quo vi linicie .liatarum. Pro quo notandum, tualiter quod aliquid continere virtualitcr mu cotineat salito aliud quo ad esse cognitum,cm veritates tingit dupliciter. Uno modo quod con pricipio-
tineat crus cognitionem tanquam rumin .
prsc m. Et hoc modo dicunt Continequid i r misias, ac subiecturn per re iri uaeas, contincre virtualiter conclusione liter ca
40쪽
scia naturaliter in ueta potsecunduse totam habere
quo ad esse cognitum . . Alio modo quod dicatur continere illud quo adesse cognitum, quia eli causa quod aiulud concipiatur in tali scientia, cum propter ipsim conlideretiar. Hocque modo dicimus subiectum continere villaesiter causiliter quo ad essec fditum primi stas, suas partes essentives, acalia quae propter ipsum subiectum in tali scientia considerantur. Ex his patet, Cometium Hispanum reprehensione dignum esse, dicit enim in
quetitione quam facit de subiecto ci tui libet scientis, quδd nulla scientia
naturaliter acqui sita secundum se tota, siue sit prima, stue subalterna, secundum rationem uniuersalem, secundum quam tradiis sunt uniuersales scientiq, potest habere subiectum virtualiter corinens omnes veritates. Et hoc qui
tales scienti sunt de pluribus quiddi talibus genere,& specie distinctis; quarii vi aquiq; per propriam suam rationem formalem continet primo uirtu
liter suas proprias passiones. Cum igitur nulla quid litas, seu natura per se considerata in tali scietia contineat virtualiter oes alias quidditates quoad esse natur , nec etiam continebit illas quo ad esse cognitum. Et ideo
ponit primum subiectum scientis illud
quod virtualiter primo per suam rationem formalcm continet primas uertia tales scibiles illius habitus cuius est subtemim. Sed ut uerum fatear, non videtur quod secundum hanc positi nem saluare possimus unitalcm scientiar. Ideo melius videtur esse dicendum , quod quslibet scientia naturalia ter inuenta, potest secundum se totam habere subiectum uirtualiter contines Omnes ueritates in tali scientia demonstratas. Vnde si subiectum primum re
speetu subiecto: una partium illius scietic si quas habet) habeat rationem
species, iri rationem generis: tale Priamum subiectum continet uirtualiter quo ad esse cognitum, S uo adesse natu ἐς simul oes ueritates illius scientis, ta hoc uel propinque uel remotes unde quasdam propinquὸ, quasdam
remo te continebit. Si autem subi ctum primum non dicatur habere rationem speciei, uel generis respectu omnium contentorum in scientia his qua ponitur subiectum; sicut contingit in scient uos, que pricise habent unitatem propter attributione ad unu: sic adhuc continebit virtualiter o rea ueritates illius habitus. Uerum tamen est, quod quasdam quo ad esse cognitum, & quo ad esse naturq continebit , quasdam uero tantum suo ad adesse cognitum, Et cum obiicitur, quia quod.non continet aliquid quoad esse naturq i nec illud continet quoad esse cognitum. Dico hoc uerum esse de continente, ut prScognitu cognitionem alicuius. Quod postea non est uerum de eo quod tantum est causa quare aliud conliderati ir in scientia aliqua. Exemplum est de corpore naturali , quod cicitur continere uirtilaliter quo ad esse cognitum principi. rerum naturalium, non quia ex ipso
pricognito habeatur notitia illorum principiorum, sed quia propter ipsurucosideranti ir in phy sica, ut silicet per ipsa principia habeatur scientia de rebus naturalibus, ut scribit I)hilosophus primo phy. tex.co m. i. Et ita ex his ulterius patet, quomodo unitas
scienti ε haberi potest ab unitate subiecti primi primitate uirtutis. Unde non est necessariu subiectu prsdicari deo,
bus in scietia cosideratis, ut alibi diximus. Vide Scotu 3. q.prol. ubi declarat quo non cfl eadem pi oportio subiecti ad scientiana, & obiecti ad porentiam.
Quantum ad secundum in hoc artiaculo declarandum dico. Ant. Andream,
Io.C in icti, & multos alios s. dei ni re subiectu primui scientis. I ii quod
het conceptu quidditat: usi,non Laclusum uirtualiter in aliquo priori ad illa scientia pertinente, pi inio notum, secundum propriam rationcm forin lem, & absolutam, uirtualiter primo
cotinens notitiam Oitim ueritatu, ad