장음표시 사용
61쪽
Theolo- cnim neminem siluat sine gratia, nec gia est ne alicui viatori potest de potentia ordi- cellaria nata dare gratiam sine fide insulatas . cuilibet Qui imias enuia Deus , quando in bap-
adulto, trimo totum intus res Ormat hominem,
paruulo . simul tempore det homini fidem, &gratiami recipiuntur tamen isti habitus in intellectu, ac voluntate secui dum ordinem ipsarum potentiarum.
pide, ber Im' fiae destruitur gratia ,
d de & non e conuerso, quia gratia destiui inruitur t ir per quodlibet peccatum mortale sfi les autem non nisi per infidelitatem, Theolo Vul per errorem circa credibilia, vel uia inno pς dubium Vincens. Theologia inisui, stilia nobi, i tricte sumpta est habitus, quemcte sum homo porcit habere ex sensu sacrae a scripturet de creditis reuelatis, non me' dicatus ab aliquibus principijs,ex quibus per discuritim syllogisticum concludatur . Seu est habitus, quo homo immediate assentit omnibus, & singulis, quς traduntur in sacra lcr ip uratas,sc quod non uni per aliud, sed immediate omnibus propter auctoritate iri Dei assentit. Unde licet quedamPr bentur in sacra scriptura, ut ae resurre ctione nostra. I .ad Cor. 2.ubi sic arguit Paulus. Si mortui non resurgent, nec Christius resurrexit, sed Chri itus r surrexit, igitur mortui resurgent. Non tamen assentio conclusioni, seu consequenti propter antecedens, quia illa consulto non habet maiorem euidentiam ex hoc, quod Apostolus illam d ducit ex illo antecedente, quam si simpliciter narrasset illam; sicut enim credo , quod mortui resurgent, ita credo Christiam resurrexisse conuerso. Ex hoc sequitur, quod certitudo the lodiat hoc modo sumpis, non est alia a fidei certitudine, de propter hoc in Theolo- scriptura sacra vocatur fides. De ipsa Eia qua- namque intelligi potest illud Apostol.
re vocat Hebr. ii. Fides est substantia rerum fides. sperandaram, argumentum non apparentium. Et illud primῖ Petri. s. Cui restitit e fortes in fide. Et illud prime Cor. 1. Vt fides vestra non sit in sapientia hominum, sed in virtute Dei. De theologia hoc modo sumpta loquitur
D. August. I 3. de Ciui. Dei, cap. I. in fine, ubi loquens de traditis in scriptura sacra ait. Quod illa commendata sunt diuinis eloquijs,quamuis per ho
mines non argumentorum concerta
tionibus inculcata, ut ne hominis i genium, sed Dei eloquium contemnere formidaret, qui illa cognosceret. Theologia in nobis strictius sumpta laeti habitus,quo homo scit exponere ' ἴ-- 1acram sc is turam, S: coclusiones eius explicare,ac contraria soluere. Et haec P . ab Apoit ad Ephes 6. vocatur scutum fi let. Sed quoniam sacra thrietura potest exponi, elusque conclusiones explicari, ac contraria solui,aut per candem scripturam, explicando scilicet unum locum obscuruin per alium in nisellum . Aut per alias scientias, tim
miscendo scilicet illii losophiam , &
praecipue metaphy. ipsi scripturq. Ideo theologia hoc vitinio modo sumpta subdiuiditur in theologiam positivam,& speculativam. Positiva est, qui eo TheoI ponit unum dictum sacrae scripture posta fier aliud, & hoc eodem modo repel- tilia H d
it contraria. De theolosia hoc in
do sumpta intelligi potess, illud i. Petri 3. uni suadet nos, ut parati simus ad satisfactionem omni pol centi reddere rationem de ea, quet in nobis est fides. De hac etiam to uitur D. Aug. I . de Trin. cap. I.cum ait. Ru lauic scientie tantummodo tribuitur illud , quo fites saluberrima gignitur, nutritur,& roboratur. De qua etiam loquitur tr. de Civita. Dei cap. 9. cum ait.
Quamuis itaq; ita diuini sermonis o scuritas, etiam ad hoc sit utilis, quod silures sententias veritatis parit, & inucem notitii pro lucit,dum alius eam sic, alius sic intelligit; ita tamen, quod in obscuro loco ii uellisitur, vel ait statione rerum manifestarum, vel l ci, minime dubiis asseratur. Etiam in libro 33. q. quellione 69. loquendo de hereticis ait. Nec etiam alia loca
scripturarum contulerunt; unde ha
reles ortae sunt per se legendo, quet
62쪽
conserendo repulsae sunt, quia ex e mutuo videri tolerant ouo modo, &Theolo qualiter essent intelligendae. Theolo-gy fpς hia speculativa s& hic accipio specu-Gilativa latiuum, non ut distinguitur conti
practicum,sed contra positiuum eii qexponit ea, quae formaliter,& virtualiter continemur in sacra scriptura , soluitque ea, q illi contraria videntur, nedum per ipsam mei scripturanias, sed etiam per alias scientias, S maxime per metaphysicam . Vnde theolosia hoc modo simpla syllogirat, assil-
mendo alteram praemisiarum naturaliter notam, SI alteram creditam,ex quiabus concluditur conclusio credita sui a semper concluso sequitur debiliorem rari cm . Theologiac ire hoc modo sumpta, nunc vertitur in Oie communiter loquentii. in . De qua
potest intelligi illud August. i .de Trinit. cap. I. ciam ait. Qua scientia non
pollent plui imi fideles , quamuis polleant ipsa fide . Et post. Aliud est scire tantummodo quid homo credete debet pros ter vitam a ternain adipiscedam : aliud est scire quemadmodi m a hoc ipsum,&hiis opituletur, & contra impios defendatur. Pqtest etiam
intelligi de ipsa illud August. super illud Io. i. Vita erat lux hominum. Vbi dicit. erat Io. de illis montibus de quibus scriptum est, Suscipiant montes pacem posuio, & colles iustitiam . Per pacem intelligit sapiemaam, 'L: maiores illi minantur, appellat iustitiam fidem,qua minores. Sed istae auctoritates postunt etiam intelligi de theologia positiua,ut patet. Do thzO- Iogia autem syeculativa potest speci liter intelligi illud Ricar. i. de Trin. c. q.
cum ait. Erat itaque intentionis nostiae in hoc opere,ad ea,s credimus, inquatum dominus dederit, non modo probabiles, ierum etiam necessarias rationes adducere . Postunt namque c6tingentes veritates theologicae persuaderi per rationes probabiles desisumptas ex congruentiis, & decentiis: t patet se restauratione nostra per
passionem Christi, quae potest persuaderi per rationes desumptas ex congruentia modi nostrae redemptionis . . Veritates vero necessariae & si lint ii se demonstrabiles, quia ut dicit Ricari non deficiunt demonsuationes de Trianitate probanda; non tamen a nobis pro illo statu, & de lege communi demonstrari valent; quia demonstratio secundum Philosophum primo Polle.& i. Top. est ex principiis euidenter notis, vel ex his, quae ex primis, veris,& immediatis fidem acceperunts m do principia,q nos habemus ad ostendendas istas veritates, non stant nobis euidenter nota, nec acceperunt fideinuo ad nos ex primis, vel is, & immetatis. Clim hoc tamen stat,qub' per rationes necessarias ostendi post iit, quae rationes constant ex altera neces.saria, Sc naturaliter nota, & ex altera nec naria, S credita, ex quibus concluditur conclusio necestaria,& credita: multum enim valent philosophica, re praecipue metaphysicalia, ut veritates scripturae de Trinitate, & intelligentiis, & abstracitis intelligamur, ut
dicit, Scotus 3.d. 24. Qv AN TvM AD secundum artici
Ium dico . Deum esse primum subi
ctum theol .necessatiorum,ut in nobis, ut patet ex rationibus adductis ad oppositum. Quod si obiicias, quia Sc tus dicit illud esse ens infinitum. Dico doctorem loqui de ratione sormali Dubium subiecti theol. nostrae, ut erit manis tollitur. num ex nostra q. quam de hoc compilabimus . Verum tamen est,quod Deus non es subiectum virtualiter continestheologiam nostram, ac dans illi e uia dentiam in ratione obiecti. Pro qno Subiectu sciendum aliquod esse subieetum a scientiae
scientiae, quoa ut consu se nolla in con- Virtuali-tinet virtualiter omnes veritates scien- te contitiae cuius est subiectum. Aliquod ve- nens illaro est subiectum, quod non continet est indu- veritates, nisi ut distincte notum . plici diti Primum patet, nam & si ze meter cognos cat, quod linea est longitudo sit ne latitudine, non tamen cognoscit E i distii
63쪽
distin te lineam, quia non concipit inrtio genere si ι & tamen multa ostenit de ipsa linea confuse nota per principia, quq sunt illi per se nota ex terminis confuse notis, igitur linea, ut confuse nota continet virtualiter illas veritates . Cδnsequentia probatur, nam subiectit in eo modo continet veritates alicuius scientie, quo princ pia per se nota in tali scientia habent Euidentiam ex terminis: unde si principia non habent euidentiam nisi exterminis distiniste notis , subiectum
quoque non continebit virtualiter v vitates, nisi ut dili in te notum. Si aurem principia alicuius scientiae habent euidentiam ex terminis confuse notiS, subiectum quoque illius scientit, ut Confuse notum continebit virtualiter veritates illius scienti . . Cuius ratio est, quia subiectum continet virtualiter cui lentiam conclusionum, ex hoc, quod continet euidentiam propositionis per senois, & eo moao continet cuidentiam propositionis per se noti,qno ipsa habet euidentiam ex ternalianis : igitur si habet euidentiam ex te minis confuse notis, subiectum confuse notum continebit euidentiamis illius, ac conclusonum, quS per talia principia concluduntur . Secundum etiam patet, quoniam homo non continet virtualiter istam veritatem, homo est risibilis,nis distincte concipi tur . Nec est verum, quod si subiectum
vidistincte notum continet virtualiter aliquam veritatem, quod eandem comtineat , ut confuse notum; sicut nec
etiam est verum, qudd propositio per
se nota ex terminis distincte notis, stetiam per se nota ex terminis confuse notis; ut docet Scotus I .distin. a. q. v. Cum igitur Deus non contineat vir- tu liter in ratione obiecti veritates neces Iarias theologicas, nisi vidistincte Notus,nosu; non cog io scamns Deum
distincte sub ratione huius essentiae; ideo Deus non erit primum subiectum theologi S nosti ε, ut virtualirer contunens eam, ac dans illi euidentiai a.
Sed tantum ut illud de quo primo dia
culatur,ac ostenduntur eo modo quo a nobis ostendi possunt passiones, seu pridicata theologica, S tanquam id ad
quod reducuntur omnia, quae pertra clantur in theologia nostra . QI A N T v M AD tertium artici
tum dico, primum subiectum theolo- TheoI piet contingentium ut in nobis este giε cotin Deum. Probo theologia contingen- gentium trum, ut in nobis, est de eisdem de 3 primum suibus est theologia contingentium subiectu . in se, ergo idem est subiectum utrobiq; quod est Deus. Confit matur, quia sicut propter ineuidentiam theologiae nostr necessariorum non ponebatur
aliud subiectum ab eo, quod est subi ctum theologie in se, ita similiter licet theologia contingentium in se sit euidens ex intuitu extremorum,& nostra nequeat hoc modo habere et iidet iam , non tamen propter hoc ipsarum erunt assgnanda diuersa subiecta . Item si Deus non esset subiectum theolog.n siil contingentium, hoc esset, quia Iel Verbum, vel Christias esset eius subi cium,quorum neutrum est dicendum . Probo de verbo, quia sunt aliquae veritates contingentes, quae dicuntur de patre; ut pater creat per filium, iuxta
illud Psalmi. Verbo domini coeli fi mali sunt. Similiter ali iis dicuntur
de Spiritu sancto , ut mitti temporaliter visibiliter , ac inuisibiliter, uixta sillud Ioan. 1. Spiritus ubi vult spirat. Aliquae etiam dicuntur de Deo trino, ut remittere peccata, praemiare, puni-re,creare, Sc pubernare mundum, it lxta illud Prophetae. In manu tua domine sunt omnes fines terrae. Istae autem veritates non dicuntur de verbo, ut clariani est; nec dicuntur de aliqua eius parte integrali, vel subiectiva, quia nec Pater, nec Spiritus sanctiis, nec Trinitas est verbum, nec eius pars integralis. Nec etiam illae veritates sitiatde aliquo essentialiter attributo ad erbum ; quia attributio essentialis est ad pilus , verbum au cm non
est essentialiter pilus aliis personis. Piobo
64쪽
Probo etiam quδd Christus non est subiectiim theol. nostrae, contingentiu .
nam idem est subiectiam theo l. contii gentium ut in nobis, & obiectum articulorum fidei contingentium, sed obiectum articulorum fidei contingentiunon est Christius, ergo, &c. Minor probatur nam si Christus esset obiectat marticulorum fi dei contingentium, hoc esset quia articuli fidei pertinentes ad redemptionem nostia conuenirent s-bi ratione humanitatis, quod est falsu; quia hunc hominem esie crucifixin non implicando verbum in subiecto)non est articulus fidei; unde articuli fidei attinentes ad redemptionem nostram sunt, verbum hominem esse natum,esse crucifixum, & sic de aliis, semper implicando verbum in subiectos riter quod dicit D. Grego. exponenud IO. ro. Quia vidisti me Th ma credidisti: qa aliud vidit, S aliud credidit. Est igitur Deus primum si
biectum theo l. contingentium in iambis , non ut virtualiter continens illas veritates s nec ut prinitam in tu ibile a
nobis pro statuisto: sed ut id, de
quo dicitur praedicatum primae contangentis, licet non euidenter. , ONIAM DECLARANDO quid sitogia in nobis striete sumpta, ac etiam arguendo ante oppositum, mentionem fecimus de sensious factae sci LP tura , ideo incongruum non erit pro quarto articulo huius q. declara e ,
Iot sint sensus ipsius sacrae scripturae. ico igitur diuei sitatem sensuum s crae scripturae non accipi ex hoc quod eadem propositio sit multiplex , sicut accidit in fallacia amphibologiae. Ut dicendo. Hic liber eli Arist. nam hic propositio dupliciter exponi potest. Vno modo ut idem sit ac si diceremus, hic liber est editus ab Aristo. Alio in do, ut idem sit, ac si diceremus, hic liber est possessus ab A ist. Nec etiam acciritur ex multiplicitate vocis, sicut contingit in fallacia aequivocationis, ubi eadem propositio potest multipliciter exponi propter multiplicitatem vocis. Vt patet dicendo, malum est
expediens. Nam cum expediens possit accipi, uno modo, ut idem est,quod bonum; alio modo ut idem est, quod accidens in minus malum, seu ut idem
est, qubd necessarium; ideo illa propostio est duplex, ut patet. Et quod diuersitas sensium sacrae scripturae non accipiatur ex multiplicitate orationis, vel vocis,patet: nam aliter alter sensus esset verus, & alter falsus, sicut accidit cin amphibologia,& in qui uocatione: sed quilibet sensus factae scriptura est Verus, cum quilibet reducatur ad sensum litteralem, habet enim scriptur Quilibet sacta omnes sensus pro sensu litterati, Erilix re& ideo si aliquis sensus esset falsus lit' ducitur teraliscuoque esset falsus. Accipitur sensi iergo diuersitas sensuum sacrae scriptum litterale. rae ex hoc, quod res significatae per v ces possunt esse signa aliarum rerum. Est igitur duplex sensus sacrae sci ipturae. Unus quem faciunt voces secundum mentem expi tinentis, qui vocatur sensus litteratis,ut ait Aug. i et .consess. Et notanter dico secundum ment P
exprimentis, quia sensus quem faciunx illi,
Voces apud legentem, non est litter lis sensus, sed grammaticalis. V t si e pona ur illud. Comederunt Iacob, idest manducauerum illum hominem, qui vocabatur Iacob, Est sensus grammaticalis. Si veto exponatur. Depro lati sunt populum illum, qui vocatur Iacob, csi sensus littet alis; talis natiq; est secundum mentem prophetae. Et notandum qubd sensus littet alis trifa- ScsusIi riam tradi potest, ut dicit August. in , teralis libro de utilitate credendi , .s secundu quo rupti historiam, secundum ethymologiam, citer tra& secundum analogiam. Historia si idi potest cundum H ligonem de Sancto Victore Historia in pi incipio suarum sententiarum, est quid , rerum gestari a nariatio, q in prirna litterae significatione continetur. Et secundum August. ubi supra, est cum
docetur quid scriptum, vel factum si , Ethymologia secundum August- bi di hvmo
65쪽
Analogia quid. Sensus Parabolicus quid
pologic' quid. Tropologia quid.
Tor. Ciceronis; ipse Cicero ethum
logiam vocat notationem, quia notam facit rem de qua praedicatur. Analogia secundum eundem Aug. est,cum docetur couenietia inter duo testamenta. Seu est cum veritas unius scripturqveritati alterius scriptura: non rCpu gnare ostenditur. Vis. n.analogiae est,
ut id quod dubium est, ad aliquid simile, de quo non qritur, reserat,ut ince ta certis probet. Vt si quaeratur funis an masculini, an meminini generis sit, ex eius diminutiuo cognoscitur; quia seniculus est generis masculini. Vnde Cicero dicit,quod stoici analogiam , nos appellamus conuenientiam, seu
quod sensus parabolicus non est alius a sensu litterati; quia no est sensus qtio significatur figura, sed quo significati irfiguratum, talisque est sensus quem faciunt verba secundum mentem CX- I rimentis. Nec etiam est alius sensus it ter alis a tribus iam enumeratis,quia reducitur ad historicum. Et hoc di pliciter, aut. s. secundum rem, t In si ebiis gestis . Ut dicendo, tam sortiter
apud Hipponem secit Scipio, quin apud Vticam Cato. Aut secuntam ieis militudinem,ut in parabolis euangelicis : de quibus dicit August. quod sic accipiendae sunt non ut essent, sed , tesse possent. Est igitur sensus parat, licus , quo per rerum similituainem disserentem ad id, qudd per ipsum intelligitur,teruenitur. Vnde parabola est rerum dissimilitim comparatio. Alius est sensus sacre scripturae quem faciunt res, S appellatur sensus spiritualis. Qui variatur secundum id ad quod referuntur res ipsae. Vnde si reserantur ad humana quantum ad mores, appellatur moralis, seu tropologicus ; qui
est locutio de aliquo coo uersa ad animae aedificationem, seu ad ea suae sunt agenda , Est enim tropologia sermo
allestoricus ad morum emendationem tenuens. Si vero res ipsae reseruntur
ad diuina, appellatur sensus mysticus, qui est sensus de terrenis,dans intelligere diuina . Vel in sensus secretus de iebus sacris. Vnde mysticum proprie est quod fiebat in arcanis sacris Deorum. Sed quoniam res ipsis postin referri ad diuina, vel quantum ad ea qu2 sunt speranda, vel quantum ad ea quae sunt credenda: hinc est quod sensus mysticus subdiuiditur in anagogicum, qui est sermo de terrenis dans intelligere q sunt speranda. Et in allegoricum, qui est sermo de terrenis dans intellia
gere quae sunt credenda . Notandum
tamen quod alienoria quandoq; ponitur pro tribus sensibus spiritualibus, sicut facit D.August. in libro de utilitate credendi. Vbi dicit, vetus testamentum quadrifariam tradi, silicet secunduhistoriam, secundum ethymologiam, secundum analogiam, & secundum allegoriam . Et sic sensus allegoricus est cui docet ad litteram no esse accipienda quae dicuimur, sed spiritualiter intelligenda, ut ibidem dicit August. Ali porta enim re Quintiliano dicitur inuerso, quae fit, cum aliud verbis,aliud
sensu ostenditur, nasciturque ex continua, Perpetuaq; metaphora. Cum
igitur in duo libet sensu mustico aliud verbis, aliud sensu ostendatur, ideo quilibet sensus mysticus potest vocari allegoricus . Quandoque verb sensus allegoricus comprehendit anagogicu,& ita duos sensi is spirituales: di sic accipitur ab Hugone ubi supra, Ibi. n.
enumerat tantum tres sensus.1.historicum, allegoricum, S tropologicum:& ita sub allegorico comprehenditur anagogicus. Nisi sorte dicas hoc non esse verum, quia Hugo non ponit sensum respicientem causam, qui est anagogicus : sed tantum posuit sensus rospicientes effectium, qui sunt tres enu merati ab ipso. Et hoc ideo fecit,quia ponit opera restaurationis esse 'mat riam scripturarum . Unde ipse Hugo
dicit,allegoriam esse, cum per id quod factum dicitur, aliquod aliud factum, sue in praesenti, siue in praeterito, siue in futuro seniscatur. Ouandoq; etiaaccipitur allegoria prospeciali senIu
ria acciapit multipliciter . Sesus a legori
66쪽
sicrae scripturae , condistincto contra alios: sicut accipitur a neda lisper Genes. in principio. Haec de sensibus f crae scripturae dixisse volui. An i RIMvu principale dico. Aug. loqui in communi de eo, quod traei tur in qualibet scientia, quia tale elivel res vel signum: no autem loquitur de subiecto primo scientiae. Exemplueit dicedo physicam esse de ente reali, non enim tunc assignamus eius subi ma, & es ctum adε quatit iO . Ad secundum d ficiens cendum Philosophum loqui de mat
no coin- rix ex qlva, non autem de materia irocidi int qua , vel circa quam; modo Deus est quovera. nuteria circa quam theol. noltrae. Vel
Subie tu dicas subiectum secundum veritatem ad quod pertinere ad generi causae es scientis,gnus cau i ec Vocatur materia, nisi similiti id in uentinet me ἷ accipitur autem hec similitudo a factione, ubi concurrunt simul ratio obiecti circa quod, & ratio materiae sisceptiuae, ut forte in quaestione de ratione sormali lii bieni theol. dicam. criptu' Ad tertium patet ex quarto arta nam in habet scriptura habet omnes sensus pro se Des icn su litterati, quia quicunque sensus in suβ pro vita parte scripturae non e it litteratis, sensu lit- in alia est litteratis; & ideo eius erit alteraii. signandum unicuin subiectum, iuxta svnitatem sensus litteratis. Vel dicas
quod cuilibet sentui, accepto salte ex multiplicitate eius de vocis quicquid sit de multiplicitate eiusdem propos tionis curret pondet proprium subi ctum. Quod eo thea non eli verum de eo quod accipitur ex diuersis significationibus eiusdem rei ad diuersa relatae, Respon- ut est ad propositum. Ad quartu u so at 4. neganda eli maior. Ad cuius prob
principa tionem dicen um, illam propositione te s. Omnis scientia practica habet pro primo subiecto id cui acquiritur finis practicae ) esse falsam Nec verum eliquod accipiatur ex dictis Euittacii. Nam homo ponitur subie itum primuin me dicina, & morali, non quia sibi
acquiritur finis utriusque scientiae, sed vel quia continet virtualiter utranque scientia: ni vel quia eit finis utriusque. primum probatur, nain licet homo rhtione corporis non sit subiectum quod sanitatis, quia tale est totum compositum, unde corpus separatum ab an ma non dicitur senum) cit tamen subiectum quo: Se ideo in ratione subi
cti quo, nomo continet virtualiter c nitatem quantum ad esse reale per cor- us. Continet etiam sanitatem v irtuater quantum ad eius esse cognitu in per modum obiecti: Unde concludimus talem esse hominis sanitate, quia eius corpus est sic complexionatum. Similiter homo ratione animae cotinet virtualiter filicitatem naturale : quod patet per Philosophum. i. Eth. p. I O.
ubi ex hoc quod anima eli intellectu lis, concludit silicitatem hominis esse operationem animi secundum virtute Quod si obiicias, quia si homo conti- . :net virtualiter 'licitatem naturalem, ergo etiam continet virtualiter obi
ctum ipsius silicitatis,quod est substantia abstracta. Dico quod sorte Philo- Dubii disophus non ponit 'licitatem in cogni lutio. tione intestiua, sed tantum abstractiva substantiarum separatarum i & hanc
anima virtualiter continet, ne duit in ratione potentiae, sed etiam in ratio- .
ne obiectis & hoc saltem quantum ad
conceptus communes, ac quantum ad proprios, habitos ex communibus.
Vel dicas quod duplex est 'licitas ii, Felicitas
turalis ipsius hominis, quaedam gene- naturalis ratis, de qua dicitur primo Et hic. cap. 9 duplex. quod est operatio hominis secundum virtutem. Qia tam est specialis, de
ilit in operatione cognitillima Deo, quae est speculatio subitantiarum separatarum. Modo dico, hominem virtualiter continere *licitatem genera- Iem , & non specialem; ideo non sequitur, ipsum virtualiter cotinere su stantias separatas. Secundum quoque probatur quod. s. homo sit finis i iii suae licinae, quam moralis in quia quod amatur amore amiciti ε est finis respectu illius, alio 1 amatur amore concupiscentiae, te .l homo aniat se ipsum 1,
67쪽
animam suam, ac corpus, amore amicitiae, s licitatem vero, ac finitate ninamat amore concupiscentiar ergo, Sc.
Ad qui niti principale ne atur maior. Nec eius probatio aliouid concludit; quia supponit unum falli in , quod scilicet scientia fit qualitas facilua induces aliquam so imam in si iam subiectum. Imo finis inti insecus stientiae non est inducere aliquam solinam, sed est attingete proprium obiectum per actu
cuius est aliquo modo causa, seu ad quem causandum inclinat ipsam potentiam. Ad sextum dicit D. Ino m. prima parte summae. q. r. ait.'. quod theologia nostra utitur essediti naturae, vel gratiae ad ea, q de Deo in ipsa considerantur: sciat etiam in aliquibus sciemtijs physicis demonstratur aliquid de causa per este tum, accipiendo effectu loco ce finitionis cause. Sed suicquid
sit de ista responsol e . Aliter cicomaiorem esse veram de subiecto scientiae naturaliter inuent , quia vel per causam, vel per ei sectum cognosciturpasmo inesse subiecto t modo theol gia nostra est supernaturaliter tradita. λd septimum dico, quod si tenere V lumus Deum esse primum subiectum theo l. nostrae, non aut cm esse proximum subiectum cuiuslibet partis. I uca gumentum piocedit ab insuffcienti
enumeratione eorum, q continentur
in primo subiecto, nam licet necessest ei opter unitatem dominae, omnia reduci ad sibiectum primum, non tamen est necesse, ut omnia reducantur ut partes, sed aliqua possunt reduci ut esseditis ad causam .vel aliquo alio modo. Licet ergo subiecta partialia aliquorum librorum sacre scripturi non reducantur ad Deum, , t partes eius: reducuntur tamen ad ipsum, vel ut eia
sectus ad causam, vel ut id quod guberna mi ad gubernant cm, vel sicut recl-piens legem ad legislatote, vel aliquo alio modo. Si autem Deus ponitur primum subiecti in totius theo l. ac proximi in subiectum partium eius s lac noenim est inconueniens idem esse subiecitum totius ge partis, ut diximus super 3.q. vrium Scoti tunc dicendum est, quod Deus est materia propinqua cuiuslibet libri sacret script in q, de quo
narratur quomodo genus hi manum, ves genicin hebreorum, vcl talem rersonalia gubernauit, aut quid permiserit Deus assistendo secundum communem infuentiam,aut aliud huiusmodi.Gens vero , vel persona Dibernata est mar
ria remota: quam assignant ille glosae; ut patet. Ad oetatium dico, illud non esse subie tum in aliquo libro, de quo vel in se, i et in his i i educuntur ad irrium, non ostenditur, aut narratur alia quod proprium. Et notanter dico, vel in his qreducuntur ad ipsum; qura snon est nectae; ut in qualibet parre 3
scientii ostendatur aliquid de subiecto in se: sed bene est necesse, ut ostcnd tur, aut narretur aliquid, siue de ipso subiecto in se, siue de partibus eius, ue de his ' i educuntui ad ipsum: & sic
in tota scientia narratur aliquid proprium subiecto in se considerato, vel considerato in his d reducuntur ad te- sum. Exemplum est de subiecto logicae, quod est syllogismus, potest etiam considerari vel in se , vel quantum ad omnia q reducuntur ad ipsum : & hoc secudo modo loquedo cie fritogimao, in tota logica consideratur hi quod est proprium syllogismo. Hoc iclem dicatur de libro Reut,&Hester. Aliter potest dici maiorem dupliciter intelligi posse. Vno modo de eo, quod est proprium Deo, & est in ipso Deo, ut est de trinitate, & de aliis, q se habet, ut passiones mere theologicae. Alio
modo de eo, quod est proprium Deo,& non est in ipso, sed ab ipso. Et hoc contingit dupliciter, nam id quod est a Deo potest dici proprium ipsi Deo,
aut ratione specialis influxus , sicut est de miraculis. Aut quia principaliuter est a Deo, vel causante,vel per mi tente. Si maior intelligatur cum p cis ne, &de eo quod est proprium Deo primo, vel secundo modo, est fals , a quia Deus non pcise ponitur subiectu
68쪽
,bi aliqua eius passo , vel aliquod eius
miraculum narratur; sed etiam ubi narratur aliquid ubi eius generalis influentia liuscit, dummodo scriptor illius libri principaliter intendat narrare,quid
fecerit, aut pei miserit Deus. Et addo
hoc ultimum, quia si scriptoris princiaralis intentio esset narrare quid aliquagens fecerir, vel pasta sit,& incidentaliter narraret aliquid de Deo, no tame
propter hoc Deus erit ibi subiectiim: ted illud erit regnum,uel res, vel gens, cuius actiones, & casus intendit primcipaliter narrare. Vnde si aliquis hist ricus in AEgyptiorum histori)s scripsisset Phal aonis, ac illius populi submersionem,ac plagas,quibus dominus iesum Pharaonem, ac AEgyptios tetigit , de quibus Moyses in Exodo, non tamen subiectum illius historiae esset Deus, sed regnum,uel gens AEgypti rum:in Exodo vero subiectu est Deus,
de quo Moyses narrat quid fecit,&xesposio 'uid pei misit. Ad nonum principale
ad y.ptin dico, quod ista est immediat abomne scIPa.eia . animal rationale est risibile, quia eius non est qtenda causa media, S tamen animal rationale non ponitur subiectu de quo demons laetur risibilitas, ita quamuis illa sit immediata, voluntas
vult hoc, non tamen sequitur volunta-lcm esse si abiecium de quo dicatur irsum velle. Nitcr etiam dicere possum iis quod dupliciter contingit velle s. sol maliter, S esseetiue, Velle forma
, liter est quoddam pati, sicut etiam est velle du ipso intelligere formaliter . Velle
pliciter . 'u ςm esective est causare, seu elicere ipsam volitionem. Accipiendo velle primo modo, ista est immediata,voluntas vult, quia forte voluntas est princia pium immediate receptiuum voliti nis. Non tamen postea est continges, quia voluntas tecipit volitionem naturaliter, nam in recipiendo non est liabertas, sed tantum naturalitas, vel violentatio, vel neutralitas, secus est ii agendo. Si autem accipiatur velle s cundo modo, ista non est vera s. v
Iunias vulto nisi in ratione principi;
suo a nam habens voluntatem, Ze non ipsa voluntas, est principium quod volitionis: igitur prima contingenserit illa Deus vult aliud a se e cuius si aedica: una dicitur de Deo, utPa et .
eus et go ei it primum subiecti no considet attonis theologiae contangui
Durandus.q.v.prologi sententiarum Durandi dicit si ibiectum theol. i prout theol opinio.
sia est habitus, quo assentimus his quet
in sacra scriptura traduntur, & prout in ea traduntur non esse Deum, sed actum meritorium, vel actum salutare, seu ordinabilem ad beatitudineIn .Pio quo dupliciter arguit. Primo sica:
illud est subiectum in quacunque do
Gina, cuius cognitio est finis proxiamus in ea, nam in qualibet doctrina
cognitio subiecti secundum se, S: secundum ea quae ei attribuuntur quaeriatur tanquam finis proximus, sed in sacra scriptura collnitio actus humanime litorii, vel ordinabilis in beatitudi- Anem est finis proximus,ut probatur auctoritatibus D. Pauli, quas breuitatis
causa non pono, ergo,&c. Item secundo sic arguit, illud est subiectum in aliqua docti ina quod est primum, &pi incipaliter conlideratum in ea,& ad quod omnia quae deret minantur in ea habent attributionem, sed actus meriatorius humanus primo, & Principalia 'ter consideratur in sacra scriptura, & . ad eum habent attributionem omniaque in ea determinantur, quod probat multis auctoritatibus, ergo, &c. Contra vitiam istum arguo duplicia Crinis, ter. Primo quia illud elisi ibieeiuno oriranduscientiae, quod est subiectum concli sonis demqnstratae, ut ipsemet Durandus concedit,sed actus meritorius non est subiectum in conclusionibus sacraescripturae, ergo, &c. Item secundo, id circa quod scientia se habet, ut cim ca directum, & regulatum non est eius subiectum, sic autem est de actu mersetorio in theologia, ergo, &c. Ad primam eius rationem dici potest maiorem esse veram de speculatilia
69쪽
practicae quod . sinis pxim' sacrisclipture Actus,S habitus
In doctrina practica aliqdesse principaliterco sidera.
non autem depractica s,' quia illa est tantum propter sciressifc veris propter operari, unde finis speculatiuar est facere , practicae autem est opus. Obi ctum igitur practicae non ponitur illud cuius cognitio est finis proximus in s notitia practica ; sed ponitur illud ex parte cuius prouenit conformativitas, siue directivitas, quod quidem obiectum est ratitudo praxis, vel saltem vii maliter includens ipsam ratitudianem, unde praxis dicitur consormabia Iis tali cognitioni, quia talis cognitio est talis cogniti. vel aliter dicas finem proximum sac principalem sacrae scripturi noni esse cognationem actus humani meritorii ; sed esse cognitionem obiecti consorinatiui,ac directivi actus humani meritorij: quod est Deus, qui scognitio qua regulatur voluntas in diligendo Deum super omnia accipiutur a Deo. Et nota quod actus, Ze habitus intellectus dicitur esse circa pra-
xim , non tanquam circa obiectum ,
sed tanqtiam circa directum, & regi latum ; ex quo sequitur cognitionem praxis non esse dicendam finem proximi ni doctrina .
Ad aliud Durandi dico, quhd ii doctrina praetica aliquid potest este
principaliter consideratum dupliciter. Scilicet vel in ratione obiecti. Vel ire, . ratione directi, S regulati. quod est principalitar consideratum primo modo est subiectum in tali doctrina,quod postea non est verum de eo quod est primo, ac principaliter consideratum secundo modo. Haec dicta sitfsciant pro hac quaslione .
Vtrum dei as , seu esentia Dei sis ratio formalis primi D-biecti Theologiae in se , tam scilicet Dei , quam Mat
muta 'IDr Dux quod non sit ratis formalis subiecti theol. Deio Nam illa est ratio formalis subiecti scientiae, per quam omnes passiones insunt subiecto,ac de ipso ostenduntur, propter hoc enim in scientia praesuphonitur, ac prico gnoscitur quid est subiecti, utiq.3.Vni uersalium Scoti declarauimus, sed per
rationem deitatis non insunt Deo Oimines passiones, quia aliter trinitas, M
unitas connenirent Deo secundum eandem rationem, et go, &c. Item c
ius eis considerate Dentra sub ratione Deitatis, eius est considerat e omni squq sunt, ac qui esse possi int, qui somnia relucent in essentia diuina, sed theologia Dei non est de omnibus; es enim secundum D. Aueuit. Iq. trinit.cap. I. tantum de his quibus fides saluberrima nutritur , defenditur, &roboratur. Item videtur quod Deitas non sit ratio sormalis subiecti theol gie Beatorum. Quia ratio formalis subiecti, & habitus debent commensurari, sed theologia Beatorum est Gnita , & limitata, Deitas autem est infinita , ac illimitata, ergo , m. Item
scientia specialis debet esse de subi cto speciali sit, ratione speciali , at
theologia Beatorum est scientia specialis , Deitas vero non est ratio 18 cialis ; nam illa dicitur ratio specialis, que vel est ratio contracta, & non at soluta, vel non est ratio cogno scendi omnia ; quorum nullum est dicendum de essentia Diuina, ergo , &c. Item
eadem est ratio sormalis s. biecti theo
70쪽
Iogi Beatoriirri,S conchi fionis the logicae , sed ratio formalis sit biecti
conclusonis theologicae est notrita actualis deitatis, n. m ratio formalis rei communiter voca ur concertus, seu notitia a ualis rei, ergo ratio se malis subiecti theologiae Beatori m est notitia actualis Deitatis, & nctio ipsa Deltas. Item videtur Deitat cm Non esse lationem sol malem subiecti theologiae Dei, vel Beatori an . Nam
illud debet poni subiectum formale
in theologia contingentium,per quod praedicatum primae contingentis ii mediate inest primo intuibili, tale
autem non est essentia, ut estem latas, ergo, &c. Minor probatur, qu Ropi ima contingens est Deum velle aliud
a se, ut diximus in quasi . de subiecto theologiae in te, sed velle aliud a se
laesi Deo per voluntatem, de Io mi essentiam, quia quod ineli Deo Per essentiam, inest ei ante determin tionem diuinae voluntatis, quod non contingit de praedicato pr imae contingentis, scilico de ipso velle ; unde voluntas, & non ellentia dicitur priama causa contingentiae in rebus. Item illud debet poni ratio sol malis subi cti contingentium , per quod subi et Lm deret minatur ad tale praedicatum complexionis contingentis, sed hoc non contingit per esentiam,sed magis
per voluntatem, ea go, M. AD OPr ITu M arguitur sic.
In scientia, cuius si ibiectum continet virtualiter omnes veritates, debet assu ari pro subiecto sol mali ratio comtinendi vii tualiter omnes veritateS , sed theologiae Dei, ac Bea Ium priamum subiectum virtualiter continet omneS eritates necessarias, ut alibi declaratum fuit, e go ratio se malis subiecti theologiae Dei, ac Beatorum est, per quod Deus virtualiter cotinet Omnes verita es necessalias theologicas : tale autem est essentia diuinatas. Item Quod est scientiae ratio protendendi suam con siderationem, potestroni eius subiectum so male , sed uis proposito nostro talis ratio est deitas, ergo, Sc. Maior potest accipi ex s.
Diis, tex. comm . in . ubi videtur rhialosophum velle, scientiam tanti. spror dei e suam confli e a ior is,
quantum exigit suum sui iecium io male : pi optet hoc enim ibidem dicit,eii stem esie scientiae cognoscere ma- teidam, S formam isque ad alicula.& exemplificat de medico, cuius est . scite choleiam, S I hlegma, quia insillis est sanitas, quam medictis, princia paliter considerat. Cons matur, quodie habet per modum accidem is , non potest esse ratio continendi virtuali et primo, & indeteudenter omnes eritates, nec potest esse prinia ratio scientiae protendendi suam considerati nem, qitia quod se habet per modum accidentis. habet reduci ad id quod se habet per modum substantiae, lud omnia quae sinat in Deo alia ab essentia diuina, S ab inclusis in ea suidditati- Σ' ue, habent modum accidentis, e: po nia
hil aliud ab essentia diuina potest esse
ratio virtualiter continendi veritates theologicas; nec potest esse prim M. ratio theologiae pio tendendi suam considerat tofiem; nec ex consequenti
aliud ab essentia erit ratio so: malis si bie hi theologiae.
stionis parent ex his quae diximus tris nostra quaestione de subiecto theol giae in se, excepto hoc te mino subi ctum, de quo licet multa dixerim super tertiam quaest. vitium Scoti, & ii mea quaestione de continentia virtuali subiecti, tamen non incongrue quodam alia addenda esse duxi. Dico igitur triplex esse subiectum , scilicet i gicum, physicum, & considetationis.
Subiectum logicum est de quo aliud dicitur in propositione, & anpellatur subiectu subiectum de quo. Vt dicendo homo quotu est animal; homo est subiedium c 'eia, pliciter. quo dicitur animal. Subicimina phylicum quod dicitur subiectum in quo, vel ex quo est subiectum cuiuslibet mutationis tam substantilis , quam aE ι acci-